કોને ભૂલુંને કોને સમરુ રે - નવલકથા
Chandrakant Sanghavi 
દ્વારા
ગુજરાતી ફિક્શન વાર્તા
આ કથા શરુ કરતા પહેલા...તમને મારા ગામનો પરિચય આપવો રહ્યો...કારણકે આ જ માટીમાં જનમ અને મહામુલા જીંદગીના બાવીસ વરસ ગુજાર્યા છે...આ ગામે મારા જનમ પહેલા મારા દાદા પરદાદા વડદાદા એમ દસ પેઢીનો દાદાઓના નામ સાથે મને એકડો ધુટાવ્યો છે .. કેટલીક કથાઓ મારા દાદા ક્યારેક મારા બા ક્યારેક અમારા દુધીમા ...ક્યારેક જીવી ધોબણમા ક્યારે ભરવાડ નારણ ભાઇ તો ક્યારેક સોનાબાઇ..ક્યારેક કંચનકાકી તો ક્યારેક વિજયાભાભુ ક્યારેક નંદલાલ બાપા તો ક્યારેક મણીબાપા ને ક્યારેક આંખમાથી ન ખસતા મણી માં મારી સદાય ચોકી કરી મને ગોદડીએ વિંટી રાખતા લક્ષ્મીદાદી તો બહુ ઓછુ બોલી આંખોથી વહાલના દરિયા લુટાવતા મારા દાદા કાળીદાસભાઇ..
આ કથા શરુ કરતા પહેલા...તમને મારા ગામનો પરિચય આપવો રહ્યો...કારણકે આ જ માટીમાં જનમ અને મહામુલા જીંદગીના બાવીસ વરસ ગુજાર્યા છે...આ ગામે મારા જનમ પહેલા મારા દાદા પરદાદા વડદાદા એમ દસ પેઢીનો દાદાઓના નામ સાથે મને એકડો ધુટાવ્યો છે ...વધુ વાંચોકેટલીક કથાઓ મારા દાદા ક્યારેક મારા બા ક્યારેક અમારા દુધીમા ...ક્યારેક જીવી ધોબણમા ક્યારે ભરવાડ નારણ ભાઇ તો ક્યારેક સોનાબાઇ..ક્યારેક કંચનકાકી તો ક્યારેક વિજયાભાભુ ક્યારેક નંદલાલ બાપા તો ક્યારેક મણીબાપા ને ક્યારેક આંખમાથી ન ખસતા મણી માં મારી સદાય ચોકી કરી મને ગોદડીએ વિંટી રાખતા લક્ષ્મીદાદી તો બહુ ઓછુ બોલી આંખોથી વહાલના દરિયા લુટાવતા મારા દાદા કાળીદાસભાઇ...જેનાથી પંદર વરસ સુધી
આમતો આ અમરેલી ગામે કોઇને પોતાના કરીને અલ્લે અલ્લે શીર નથી રાખ્યા ...પણ આ ગામને છાતીફાટ પ્રેમ કરનારા અઢળક માણસો રોજ રાતે અમરેલી બાજુ ઓશીકુ રાખી રડતા રડતા સુવે ત્યારે અમરેલીમાંને હાલા કરાવતા બોલેય ખરા "મારુ કેવુ તે મીઠુ ...વધુ વાંચોઅમરેલી નામ..બાકી આ ગામની વાત માંડીછેતો લ્યો,હાલો મારી હારે....જુઓ આ વરુડીને રસ્તે જે શુળીયો ટીંબો દેખાય છેને ઇ હતુ અમરેલી ...હ્યુ એન ચાંગ વળી અમરેલીમા શું ભાળી ગયો હશે ..?રામ જાણે...કંઇકતો હાંભળ્યુ હશેને? કે છે મુળ અમરવેલડી નામ હતુ પણ કોના શરાપ લાગ્યા તે માંડ ઉભુ થાય વળી ભફાંગ પડે...દટન પટન થઇ જાય...અમરેલીના માણસો ય બહુ સણકી ક્યારથી થયા હશે
આ લાંબો જોધપુરી બંધ કોલરનો ડગલો પહેરી ઉંચી ખુરશી ઉપર સહેજ આડા બેઠાછેને માથે મોટી આંટીયાળી પાધડી એનુ નામ હીરજીભાઇ અને આ બાજુમા ઘુમટો તાણીને ઉભા સે ઇ પ્રાણકુંવર બેન.ફોટા નીચે નામ નામ લખ્યુ સે હીરજીભાઇડાહ્યાભાઇ સંધવી પણ કાયમ ...વધુ વાંચોશંધવી......નાતે કપોળ વાણીયા ...ટાવરથી ઓલા ખાંચામા જવાની ના પાડી હતી ત્યાં ઇ રહે...શેરીનુ નામ મોદી શેરી..અનાજ અને ધીરધારના ધંધામાથી મોટી મોટી બે તિજોરીયુ ભરીને કમાણા હતા પણ એને એક દિકરો ...નામ જમનાદાસ પાડ્યુ હતુ પણ રંગે શ્યામળો એટલે ગામની આદત પ્રમાણે હુલામણુ નામ પાડ્યુ કાળીદાસ તોય એને કંઇ વાંધો નઇ.કામ સર કામ કરવા વાળો માણસ...!કોઇની પંચાત નહી.બાપા કે એમ કરે
"પણ જીવી આ મોટાને લઇ જઇને ઇ લોટમંગો બાવો એને ચેલો બનાવી લોટ મંગાવત ? હાળુ ગડ નથી બેહતી..""બાઇજી જરા આ મોટાને ધ્યાનથી જોયો સે?""કેમ તો ઇમ નીમ મોટો કર્યો હશે ?""અરે બાઇજી જરા બરાબર જુવો...ભગવાન તમને ચડતી કળાએ ...વધુ વાંચોપણ ઇ ને લંગોટી પેરાવી સે ?એઇ નીચે જાડો ધડુસ કંદોરો ને ગળાથી પેટ ઢંકાય એટલી માળા હારડા સોનાના..."ગામના લોકનીયે નજરમા ચડોસો પણ ઇ તો બધા રાંક પણ આવો બાવો ઇ ને જોવે તો નકરા દાગીના જ દાગીના પછે ન્યાલ થાવા આવુ નો કરે?"પાટે હીંચકતા કાળીદાસભાઇ ધોતીયુ ખંખેરી ખોંખારો ખાઇને ઉભા થયા ત્યારે લક્ષ્મીમાં સમજી ગયા કે જો હવે સુધરીશ
"શીરાવીને ઉભા થાય એટલે લક્ષ્મીમાં કાળીદાસભાઇને ફરીથી ટોકે.."આ બળદીયાની જેમ દોડ દોડકરોસો તો રોજ કેવુ પડે કે આ વાટકી બદામનો ગરમ શીરો ખાઇ લેવાનો..?"બાપા પાછા પાટલે ધડામબેસી પડે ને શીરાની વાટકી પુરી કરે ત્યાં સુધી લક્ષ્મીમાં મરક મરક હસ્યા ...વધુ વાંચોછેલ્લીચમચી શીરો ખાઇને પુછે "હવે ઉભો થાંઉ?""ના ના મારા રોકયા રોકાવાના સો? એ જાવ હોં".......ખીસ્સામા બે ત્રણ ચોક નાખીને કાળીદાસભાઇ અનાજમાર્કેટમાં (દાણાપીઠ)પહોંચે એટલે પટેલોલાઇનમા ઉભા રહીને બાપાને"એ રામ રામ બાપલા"કરે ને કાળીદાસભાઇ એક એક ગાડાખેડુનો અનાજના ભાવ પ્રમાણે હિસાબ કરી તેના ગાડાના સાઇડના પડખામા વજન અને હિસાબ લખતાજાય...અગીયાર વાગેતો પચાસ સો ગાડાના હિસાબ લખાઇ ગયો હોય અને વળી લફડફફડ ડાફુભરતા
હીરજી ડાહ્યા ને પ્રાણકુંવરબાએ કાળીદાસના લગનમા સુંડલો ભરીને લક્ષ્મીમાંને દાગીના ચડાવેલાત્યારે જ ન્યાત હેબત ખાઇ ગયેલી પણ હીરજીભાઇનો એકનો એક દિકરો એટલે પ્રાણકુંવરને સાતખોટનો દિકરો હતો,શુંકામ કસર રાખે...?આવી રૂપાળી રુપરૂપના અંબાર જેવી લક્ષ્મી રંગે શ્યામકાળીદાસ હારે પરણાવી ત્યારે કાનમા ...વધુ વાંચોનાખી છાના છાના કેટલાય બોલેલા.."કાગડો દંહીથરુઉપાડી ગયો......"......લક્ષ્મીમાંએ ત્રણ દિકરા ને ત્રણ દિકરીથી હીરજી ડાહ્યાનુ ઘર ભરી દીધુ એટલે પ્રાણકુંવરમા અનેહીરજીભાઇ વહુને હથેળીયે..રાખે...પણ સમય સમયનુ કામ કરે એમ હીરજી ડાહ્યા અને પ્રાણકુંવરબાસ્વર્ગે સિધાવ્યા ત્યારે કાળીદાસબાપાએ ધંધો ખુબ વધાર્યો પણ જીવ્યા ત્યાં સુધી પગમા જોડા નપહેરતાએટલે ગામના મોટા "એ કાળીદાસ ઉધાડપગો"કહી મશ્કરી કરે .છોકરાવ છોકરીયુ મોટા થવામાંડ્યા એટલે કાળીદાસભાઇએ સહુથી મોટા હાવાભાઇ
મોદીશેરીમા બે ત્રણ ઘરમાં દુજાણું એટલે શેરી વાળા લોટો છાશ લેવા અચુક આવે... બહાર ડેલા પાંસેપીત્તળની ગોળી ઇંઢોણી ઉપર મુકી હોય ઉપર લોટો મુક્યો હોય જે ડેલાની સાંકળ ખખડાવે એનેનાતજાત ધરમ જોયા વગર છાશ આપવાની જ."બા છાશ આપજો.."પહેલી સોનારણ ...વધુ વાંચોદરવાજો ખખડાવ્યો તો લક્ષ્મીમાં ઓંશરીમા પાટેબેઠા હતા ...એ કમુ ..કાંતા ગુલાબ...છાશ આપજો ..કોઇ જવાબ ન મળ્યો એટલે બા ઉભા થઇ લોટોછાશ ભરીને ડેલાની ખડકી ખોલી ...મંગળાના હાથમાથી લોટો પડી ગયો ..."બા આ હું ? આલુગડા...સફેદ?કાંઇ અમંગળ ...?""એ ગાલાવેલીયુ , હવે રોજ આમ જ તારે મને જોવાની સે .લાવ્ય લોટો..."ધ્રુજતા ધ્રુજતા લોટો છાશનો પકડીને મંગળા એ દોટ મુકી..."હાય હાય..."કલાકમા મોદીશેરીમા ડંકો
"પણ લક્ષ્મીબેન આપણે તો પાક્કા કપોળ વૈષ્ણવ મરજાદી...""તે મુળચંદભાઇ તમે તો ઝબ્બો પહેર્યો સે મરજાદીએ શીવેલુ નો પેરાય ને? તમે તો નાગનાથેય જાવછોને..?તે આમા તમે મરજાદી શેના હમમ..? આપણે ચામડાનાં જોડા ન પહેરાય. રમેલાં ઢોરના ચામડા માંથી શીવેલા જોડા ...વધુ વાંચોલવજીભાઇ.આ તમે હંધાયે ચંપલ મોજડીયુ પેરી છે કે ની ? આપણે મરજાદીએ લાકડાની ચાખડીયુ પહેરાય હમજ્યા? આ મારો શંકર તમારા બધા જેવા મરજાદી નથી પણ આખી જિંદગી જોડા જ નથી પહેર્યા.મને ખબર સે કે ગામ આખુ એને ઉધાડપગો કે સે પણ ઇ નૈ દેખાય."“હવે અત્યારે અમે ઇ વાત માટે આવ્યા નથી .તમે આમ હાવ લાજ શરમ મરજાદ મૂકી ઉઘાડે માથે
ઘરમા તો આઝાદીનો માહોલ છવાઇ ગયો...કામવાળાને કોઇ બંધન નહોતા ...મરજાદ નહોતી ઘુમટાનહોતા...આ વાત ગામમા ખબર વિજળી વેગે ફેલાઇ ગઇ ...કાળીદાસબાપાનુ આખુ કુટુંબ આઝાદીનીછાવણી બની ગયુ ..આઝાદીના લડવૈયાઓનાં ઝુડનાં ઝુડ લક્ષ્મીમાંને ચરણ સ્પર્શ કરવા દોડ્યા .આઝાદીનાં માહોલમા સહુ લડવૈયા માટે ...વધુ વાંચોઘર છાવણી બની ગયું........એક મહીનામાં તો મરજાદી કપોળ જ્ઞાતિનું પંચ લક્ષ્મીમાંને મળવા આવી ગયુ "લક્ષ્મીબેન આપણીનાનકડી નાત એમા આવા વેરઝેર કેમ ચાલે?આપણે ગઇ ગુજરી ભુલી જઇએ...અમે તમને નાતબહારકરવાનો ઠરાવ પાછો લઇએ છીએ ને કાળીદાસભાઇ કાયમ પંચના મોભી રેશે એવી ખાતરી આપીયેછીએ હવે મીઠુ મોઢુ કરાવો...."એ ગુલાબ કમુ કાંતા ઠાકોરજીને ધરાવેલા મગજના લાડુ પ્રસાદ સહુને આપો ...તમે અમારા ન્યાતભાઇ છો અમને
હું આઝાદીની લડાઇમા મુખ્ય મંદિર બનેલુ લક્ષ્મીમાનુ ધર,હવેની કથાને આગળ લઇ જતા પહેલા મારાકેવા દિદાર હતા ઇ કહીશ...કાળીદાસભાઇએ પથ્થર અને રંગુનના બર્માટીકમાંથી મારો દેહઘડેલો.જુની બજારમાંથી હોમગાર્ડ કચેરીની બાજુમાથી વાંકીચુકી સાંકડી ગલ્લી માંથી અંદર આવવુહોય તો એક બાજુ હોમગાર્ડ કચેરીની ...વધુ વાંચોબીજીબાજુ નિસંતાન નાથાલાલ સંધવી મામાની આગળદુકાન પાછળ ધરને અડીને ડાબી બાજુ વળો એટલે નાનુ નરકોળીયુ(ડેડએન્ડ વાળી ગલ્લી)જે મારાએક દરવાજાને હાઉકલા કરે ત્યારે હોમગાર્ડ કચેરીના મકાન માલીક કલક્ત્તાવાળા રમાબેન હાઉકલાકરતા રહે. ઘરમાં આવો એટલે પાકુ ફળીયુ ડાબી બાજુ મોટી ઓંશરી તેની પાછળ વાડો ...જોવાડામા નાંદ દેખાઇ છે એવી માથોડાભર હાઇટની પીત્તળની નાંદ કાયમ જારના દાણાથી છલોછલ્લહોય એ કાળીદાસબાપા જીવ્યા ત્યાં સુધી
અઠવાડીયામા એકાદ બે વાર સાંભળવા મળ્યુ કે ઝવરચંદ મેઘાણી આ લડવૈયાને પાનો ચડાવવા આવવાના છે તો હું એની રાહ જોઉછું... કે છે ઇ વાણીયો થઇને મોટા મુછુના કાતરા રાખે ...મોટીઆંટીયાળી પાઘડી પેરે સહેજ વાકી પાઘડી રાખે ત્યારે લાલા લજપતરાય ...વધુ વાંચોલાગે એમ બધા વાતકરે .મારે તો છાના છાના સાંભળવાનુ...પણ આવી રુડી વાત ઓલો હજામે રાજાના સુપડા જેવા કાનનીવાત જંગલ જઇને ઝાડને કરી ઇ જાડના લાકડામાંથી સુતારે વાજુ બનાવ્યુ ...ઇ વાજુ બહુ સરસ સુરાવલી વગાડે પણ એકવાર રાજાના દરબારમા એ વાજુ લઇ સુતાર પહોંચ્યો.રાજા કાયમ પડદામારહેતા .સહુને નવાઇ લાગતી .રાજાએ વાજુ વગાડવા કહ્યુ એટલે વાજુ બોલ્યો"રાજા સુપડકન્નો"બસબિચારા સુતારને ફાંસીની સજા થઇ
આજે સવારે ઠક્કરબાપા આશ્રમથી છગન સમાચાર લઇને લક્ષ્મીમાંને ધરે મળવા આવ્યો "બા આજેરવિશંકર મહારાજ બપોરે આવશે . સાંજે કાર્યકરોની મીટીંગમા આશિર્વચનો આપીને તમને મળવાઆવશે રાત્રે આશ્રમના છોકરાવ સાથે વાતો કરશે ત્યાંજ સુઇ જવાના સવારે વહેલા નિકળી જશે..શીયાળો બેસી ગયો ...વધુ વાંચોએટલે વહેલા આવશે..."લ્યો હવે હુ જાઉ...?"ઉભો રે બધા છોકરાવ માટે થેલો ભરીને શીગ ચણા લઇ જા..."સાંજે મારા ભાગ્ય ઉધડી ગયા ...ઓહોહોહો...તાંબા જેવા રંગના થઇ ગયેલા (મુળ તો ગોરા જ હશે )છ ફુટના ઉભી ધારની ટોપી એટલે વળી ત્રણ ઇંચ વધારે ઉંચા લાગે ..વૈષ્ણવ પહેરે તેવુ પહેરણ ને ટુંકીધોતીમા મોટી ડાફ ભરતા નરકોળીયામા આવ્યા કે હાવાભાઇ જગુભાઇ બીજા આઝાદીનાલડવૈયાઓએ "ભારત માતાકી
આઝાદી આવી એટલે લડવૈયા પોતોતાને કામે લાગ્યા...હાવાભાઇ નવા ઔદ્યોગીક સહાસ માટે મુબઇની વાટ પકડે છે...જગુભાઇ કાળીદાસ હીરજીની પેઢીમા બાપા સાથે ગોઠવાઇ જાય છે લક્ષ્મીમા હવે બહુ અવરજવર નથી કરતા ...હીરજીબાપાની કે એમના ભાઇની પત્ની મણીમા (?) નિ: સંતાન હતા ...વધુ વાંચોઆ મકાનને અડીને એકમાળના મકાનમા રહેતા હતા તેમને જગુભાઇ બહુ વહાલા ...આમ તો આપણે ત્યાં કહે કે વચલોવાંધાળો પણ જગુભાઇ અને તેને લીધે જયાબેન ઉપર બહુ જ લાગણી રાખતા...પણ લક્ષ્મીમાંને એજરાય ન ગમતા કારણકે "ઇ વાલામુઇ બાઇજીની નજર મારા છોકરાવ ઉપર નો પડવી જોઇએ નહીતરભરખાય જાય.."એટલે મણીમાંને જયાબેનને મળવુ હોય તો ઘરના સભ્ય જેવા દુધીમાંની સાથે કહેવરાવે.પહેલે માળે કપડા સુકવવા
હરીપ્રસાદભાઇ લક્ષ્મીમાંને એકાતરા ઇંજેક્શન આપવા સવારમા આવે તેમ આજે સવારે આવ્યા ત્યારેલક્ષ્મીમાંએ જયાબેન છુટ્ટા ક્યારે થાશે એમ પુછ્યુ..."લાવો પંચાગ છે ?અમે તો પ્રશ્નોરા બ્રાહમણ અમને બધુ આવડે...અરે જયા આમ ગજારમાં સંતાઇને દાતમા સાડલો ભરાવીને ખી ખી નહી કર નહીતર ...વધુ વાંચોડીલીવરી થઇ જાશે પણ તું મુંજાઇશમાં...આ ડોશી ઝટ જાવાના નથી ...તારા છોકરાને રમાડીને જાશે ...અંહીયા આવ જોઉં...જયાબેનનુ કાંડુપકડી પલ્સ લીધી અંદરની રૂમમા સુવડાવી ચેક કર્યા..."મને એમ ક્યો ,કોને ઉતાવળ છે આ ડોશીનેતને કે તારા જગુને?"જયાબેનતો શરમના માર્યા લાલઘુમ થઇ ગયા ...જવાબ દીધા વગર ગજારમા ગરી ગયા...આ ગજારઘરની વહુઓ માટે ગુફા કે બખોલ જેવુ હતુ જ્યાં બે ઘડી ક્યારેક રડી લેતા
જયાબેન જાગ્યા ત્યારે બાજુમા સુતેલુ સાત પાઉંડનુ ગોળ નમણુ સર્જન જોતા રહ્યા.નાહીને ઠાકોરજીનેદિવોતો કરવાનો નહોતો પણ પડ્યા પડ્યા મરકી રહ્યા..હરીપ્રસાદભાઇ સવારે રાઉન્ડ મારવા આવ્યાત્યારે લક્ષ્મીમા હાજર થઇ ગયા હતા..."લક્ષ્મી તને ક્યાંય જપ નથી..."કૃષ્ણ અને પાંચાલી જેવો બે ભાઇબહેન વચ્ચેનો ...વધુ વાંચોપ્રેમ હતો એકબીજા ઉપર.છોકરા ઉપર અને જયા ઉપર નજર કરી બાબારામનેગાલે પહેલી ટપલી પડી લક્ષ્મીમાંની.આઠવાગે જટાગોર ટીપણુ લઇને ઓંશરીમા બા સામે બેઠા હતા .જન્માક્ષર બનાવ્યા અને ગ્રહોનક્ષત્રોની ચાલ પાકી કરી બોલ્યા"કાકી...છોકરો બહુ ભાગ્યશાળી છે...મીન રાશી છે એટલે માછલાનીજેમ હતપત બહુ હશે...નામ દચઝથ ઉપર આવશે...જટાગોર દક્ષીણા લઇને ગયા એટલે લક્ષ્મીમાઆનંદથી તાળીયો પાડી ....એકલા એકલા જોરથી બોલ્યા"મારી ચાલીસ વરસની હોંશ પુરી થઇ…….ઇ
જયાબેન રસોડામા બેઠા બેઠા કાન સરવા રાખીને સાંભળે છે..."જો મારા ઠાકોરજીએ કેવી લીલા કરી ..હરીપ્રસાદ....તારે મોટો છોકરો ચંદ્રકાંત બરોબર?""પણ એનુ તમારે શું છે?""આ બડબડશંકર ક્યારેય મોઢામા જીભ નથી ઘાલતો...આખો દિવસ સોઇ મારવી પડીકીઆપવી..જરા વિચાર કર....મને તારા ચંદ્રકાંતને જોઉ ને ...વધુ વાંચોથઇ જાવ સું કે નઇ?...""ઇ તો અમારે નાગરમા ગોરા ને નમણા હોય જ તારી જેવા કપોળમા બિબડા ન હોય...તું એક વળીનોખી પડીબાકી શુ તારો કાળીદાસ ..શું એનો કુંવર જગુભાઇ...મશ ચોટાડીને જઆવે..."હરીપ્રસાદભાઇએ જાણી જોઇને માડીને છેડ્યા...""એટલે જ તો ગોરી વહુ ગોતી ગોતીને લાવી કે ફાલ સુધરે....આ બાબલો જોયો? હવે મને આડે પાટેચડાવવાનુ બંધ કર મારે કહેવાનુ હતુ કે સવારે જટાગોર આવીને
મગનગોર સવારથી ફળીયામા કંતાનની આડશ કરી ને શાક શમારવા બેસી ગયા છે .લક્ષ્મીમાં આમથી તેમ ઓંશરીમાં આંટા મારે છે.આજે તેમનો હરખ સમાતો નથી . હે મારા શ્રીનાથજીબાવા તેં મારી એક જ ઇચ્છા હતી કે મારે કેલૈયા કુંવર જેવો એક ...વધુ વાંચોદે એટલે તેને લાડ લડાવી તારા ચરણોમાં આવી જઈશ .ભગવાને તેની લાજ તો રાખી ઉપરથી એની ચાલીસ વરસની હોંશ પુરી કરવાની અનાયાસે તક મળી હતી . મનમાં બબડતા હતા ‘મારા ચંદરવા જેવા છોકરા ઉપર કોઇની નજર ન પડે તો સારું. રોજ સવારે એ લક્ષ્મીમાંના વહાલા કુંવરને ચારે બાજુ મશ લગાડી દેતા હતા . આજે સવારે વળી કાળીદાસબાપાએ ડોશીનું પરાક્રમ જોયું
લાલ કપડામા ઘંઉ નારીયેળ પાંચ ધાન્ય પુજાપો સોપારી વચ્ચે બાબાલાલ મુકવામા આવ્યા ત્યારે બાબાલાલની પીઠ ઉપર સોપારી ખુંચતી હતી ઘંઉ અને જુવાર તેના નાનકડા હાથમાં ખુંચતી હતી બાજરી પગમાં ગલગલીના કરતી હતી પણ બાબાભાઇ કોને પોતાની વ્યથા કથાકહે ?એટલે ...વધુ વાંચોમનની ડાયરી ખોલીપહેલા પાનાંમાં આજની આપવિતિ ટપકાવવાની શરૂઆત કરી. બાબાલાલની ઉંવા ઉંવા કોઇ સાંભળતું નથી ને તેનાથી મોટા ભેંકડા તાણી શાક્ય તેવી સ્વરપેટી હજી ખુલી નહોતી .ફઇઓ ચાર છેડા પકડીને ફરજ બજાવતી હોય તેમ જોરથી હીંચકાવે છે...બન્ને ફઇઓ પુરા જોશમા જોળી હીંચોળે છે ત્યારે કોઇ બાબાલાલને પુછતુ નથીને તને આવા ફંગોળા ફાવે છે?સોપારી વાગે છે?મોટેથી નામ કરણ વિધિ ચાલુ થઇ….
કમુ કાંતાનો બાએ ઊધડો લીધો.તમારે ઉપર હું કામ છે? આલો પુરણીયો વાજા વગાડે ને તમારે રાગડા તાણવાના?પીયર આવી નથી કે ઘોડાનીજેમ મંડે કુદવા.સાસરીમાં પછી શેણે ગમે?મુઠા ભરી ભરીને કાજુ બદામ ખાવા પાડાની જેમપડ્યારહેવુ વળી ખાતા નવરી થાવતોરાગડા તાણવા…ખાટલે થી ...વધુ વાંચોને પાટલેથી ખાટલે પછે સાસરીમાં કેમ સોરવે? જયાબેનને બાએ એક શબ્દ ન કહ્યો .નાની વહુ નીચે આવી એટલે બા ભડક્યા "કેમ તારો ધણી હાથમા મેંદી મુકતો હતો?એક નંબરની આળસુ ને દાધારીંગી થઇ ગઇ સો. બસ હારુ હારુ ખાવુ સે .?ખબરદાર જો કોઠારમાં જઇનેકાજુ બદામનાં દોથા ભર્યા તો.એ દુધીવહુ કોઠારને તાળું જ મારી દ્યો એટલે હાંઉ .બધાયના હરામના હાડકા થઇ ગ્યા
ગામમાં સન્નાટો ફેલાઇ ગયો.લક્ષ્મીમાં ગયા.?.સાથે એક યુગને લઇ ગયા...એ જમાનાના લખપતિ કાળીદાસ હીરજી સંધવીના પત્ની ચાર સફેદ ખાદીના સાડલા ને રસની ચાર ચુડી પહેરે?ધરમા નાતજાત કોઇ આભડછેટ વગર બે રોકટોક ઇસ્માઇલભાઇ નાગોરી તરવડાથી આવે કે હરીજન વાસથી હરીભાઇ આવે,તમામ ...વધુ વાંચોલડવૈયા માટે વગર પુછે એકજ આશરો લક્ષ્મીમાં હતા.કેટલા દિવસ રહીશ એમ કોઇને એમનાં ઘરે કોઇએ ક્યારેય પુછ્યુ નહી.અરે પ્રેમજીભાઇ લેઉવા આઝાદી પછી ચાલીસ વરસ રહ્યા...!!!કોઇ દિવસ લક્ષ્મીબેનને કાળીદાસભાઇએ કંઇ ક્યુ જ નહી..જાણે દાને દાને પર લીખા હૈ ખાનેવાલે કા નામ સમજો..ઘરમા કામ કરતા દુધીવહુ એટલા અમારા સહુના બીજા માં .જાતે સુતાર હતા વરના મૃત્યુ પછી મોટો દિકરો અકાળે મરી ગયો
જગુભાઇ ઉચક જીવે મુંબઈથી ધંધો સંકેલીને અમરેલી પહોંચ્યા ,ત્યારે બાપા તો નાગનાથ ગયા હતા..!"અરે બાપાને તાવ આવે છે ,તબિયત સારી નથી રહેતી એવુ પોસ્ટકાર્ડ લખ્યુ હતુ ને ?એટલે તો માંડ મહેનત કરી કરીને મુંબઈમાં પારસી ડેરીનાં ભેંશના દૂધની સામે ...વધુ વાંચોઘરે ફરીને ગાયનું દુધ લોકોને પીતા કર્યા હતા.બાજુની દુકાનમાં દેશના હર પ્રદેશની ખાદીનું વેચાણ ગોઠવ્યું હતું.રોજ ગીરગામ કાલબાદેવી પાઇધૂની મુંબાદેવી નાગદેવી મસ્જિદ બંદર મહમહઅલી રોડ લારીમાંખાદીનાતાકા લઇને ફરતો હતો”ખાદી લ્યો …ખાદીનાધોતિયાલેંધા જબ્બા પહેરો ગરીબ વણકરનેસહાય કરો મીલનાંકાપડથી ખાદીસસ્તી અને ટકાઉ છે એમલોકોને સમજાવતા સમજાવતા વેચાણ ઉભુ કર્યુ હતું હવે બધ્ધુ કડડભૂસ। થઈ ગયું .કમસેકમ બાપુજીનેતાવ ઉતરીગયાના સમાચારનું પોસ્ટકાર્ડ લખ્યું હોત
"વાહ ,મજા આવી ગઇ !વાહ...શું કડક સુગંધ,શુ ટેસ્ટ !....એક ઘુંટથી શું થાય? બોટલ મોઢામા ઠલવી દીધી .ત્યાં મોટી બેનની નજર પડી...."કાળી ચીસ પાડી બેન દોડતી આવી ....મારું નામ બગાડવાનુ પહેલું શ્રેય મોટી બેનને જાય છે.."હાય હાય ચંદુડો...”બેને એક હાથમા ...વધુ વાંચોઆયોડીનની ખાલી બોટલ પકડી મહામહીમ ચંદ્રકાંતને કાખમા નાખી કથા ચાલતી હતી ત્યાં ચીસો પાડતી દોડી...”ભાઇ આ આ ચંદુડો આખી બોટલ ઢચકાવી ગયો...બાપરે ...”જગુભાઇ કથા મંડપ છોડી દોડ્યા બહાર...પાછળ મોટુ ટોળુ દોડ્યુ ...રસ્તામા ઘોડાગાડી પકડીને દોડાવીને સરકારી હોસ્પીટલ જ્યાં મહામહીમનો શુભ જન્મ થયો હતો ત્યાં પહોંચ્યા ત્યારે ડોક્ટર બહાર જવાની તૈયારીમા હતા તે આવી રીતે જગુભાઇને જોઇને પાછા ફર્યા ....દોડતા જગુભાઇએ
નાથીયાને ચંદ્રકાંતે ધારીને જોયો...તેલ વગરના માથાના કરકરીયા વાળ ન સેંથો પાડેલો ન માથુ ઓળેલુ પણ મોટી દેગડી જેવડુ માથુ મોટી ડરાવની આંખ છીબુ નાક ,નાકમાંથી નિકળેલા શેડા ,ફાટેલા હોઠ ફાટેલુ ખમીસ...ચડ્ડીની પોસ્ટઓફિસનુ એક બટન ખુલ્લુ ...ચંદ્રકાંત ખડખડાટ હસી પડ્યો...અને ...વધુ વાંચોચડ્ડી તરફ કર્યોએટલે ખમીસ ઢાંકી બે પગ સાંકડા કર્યા ત્યાં સુધીમા અમૃતલાલ માસ્તરનો છીકણીનો ક્વોટા પુરો થઇ ગયેલો .કાંટો ચડી ગયો હતો ..હાથમા બે ફુટની આંકણી હલાવતા નજીક આવ્યા ...નાથીયા સામે જોયુ ..તેની બાજુમા તેનો જીગરી ભુપત બેઠો હતો તેને પરસેવો થઇ ગયો...નાથીયાનો રોજનો ચાર પાંચ આંકણીનો ક્વોટા પુરો થયો નહોતો..ભુપતને માંડ એક બે પડતી... "કેમ બોલાવ્યો નાથીયા? તારેતો ભણવુ
જગુભાઇએ ચંદ્રકાંતને સાંજે ફળીયામા રમતો બોલાવ્યો.."બેટા અંહીયા આવતો.."રમત છોડીને ચંદ્રકાંત ભાઇની સાથે પાટે બેઠો...જગુભાઇએ ટોપી બાજુમા મુકીને ચંદ્રકાંતને ખોળામા બેસાડ્યો...રસોડામાંથી જયાબેન બરાબર ધ્યાનથી સરવાં કાન રાખીને સાંભળતા હતા..."બેટા તને કોણે કહ્યુ કે આપણા ઘરમા સોના ચાંદીની પાટો દાટી છે..?" ...વધુ વાંચોબધી બેનો ઘુસપુસ કરતી હતી તે સાંભળી લીધી હતી ...એ લોકો કહેતા હતા કે દાદાના રુમમા ચાર કુંડી છે ઇ દેખાડતા હતા એકબીજાને …” "જો બેટા અટલા બધા વરસ પહેલા આપણા ઘરે ડાકુ ચોર આવીને બધુ લઇ ન જાય એટલે કુંડીઓ બનાવી હતી પણ પછી મોટી તિજોરી આવી ગઇ એટલે સોના ચાંદીની પાટો એમા મુકી હતી સમજ્યો?એ પાટો આપણીનહોતી એ
ચંદ્રકાંતથી મોટી બહેનો કાયમ ચંદ્રકાંતને કહે "શું છોકરીઓની પાછળ પાછળ ફરે છે? પોતાનાથી બે વરસ મોટો ભાઇ ખરો પણ આખો દિવસ વાર્તાની ચોપડીઓ વાંચ્યા કરે...છાપુ તેને બહુ પ્રિય એટલે છાપુ આવે એટલે બધ્ધા ભાઇ બહેન બોલતા ..."બાબુ છાપુ આવ્યુ ...વધુ વાંચોછાપા પુસ્તક અને ટ્રાઇસીકલ...આ જ એની જીંદગી હતી....ચંદ્રકાંતની એકલતા દુર કરનારી એક નાની ટોળકી બની જેમા દુધીભાભીની શારદા...તેનાથી એક વરસ નાની કાકાની દિકરી એક ગભરુ જૈન જયવંત શામળજી સંધવીના દિકરાની જોડકી દિકરીઓ નૈના ને નીશા...બધા સાથે રમે...મોટા બાપુના સહુથી મોટા દિકરા મુંબઇથી વેકેશન પડેને બીજે દિવસે આવી જતા તેમની પાંસે કેમેરો હતો ...અવારનવાર બધાના ફોટા પાડે...તો ચંદ્રકાંત કેમ નહી? કેમેરો
ભાવનગરમા ગધેડીયામા ૧૯૫૬ કે ૫૭મા પહેલીવાર અખીલ ભારતીય રાષ્ટ્રીય કોંગ્રેસ નુ અધિવેશન ભરાવાનુ નક્કી થયુ .જવાહરલાલ નહેરુચાચા તેમા પધારવાના હતા...ગામેગામ પુરાજોશમાં તૈયારીઓ ચાલતી હતી.અમરેલી સેવાદળમા બન્ને મોટી બહેનો લાઠીદાવની ટ્રેનીંગ લઇ વ્યવસ્થામા ગોઠવાવાના હતા...રોજ સવારે ખાદીના સફેદ પંજાબી પહેરી ...વધુ વાંચોલઇને બહેનો નિકળી પડે .સેવાદળમાં સહુને પહેલા લાઠીદાવ શિખવાડ્યા. પહેલા આક્રમણ કેમ કરવું પછી કોઇ આપણા ઉપર આક્રમણ કરે તો તેનો સામનો કેમ કરવો ? હાથ પગની પોઝીશન ક્યા હાથમાં લાઠી એમસખત ટ્રેઇનીંગ આપવાનાં આવી . એનો મોટો ફાયદો એ થયો કે બન્ને બહેનોને આત્મ વિશ્વાસ આવી ગયો .ડર નિકળી ગયો .હવે ઘરેથી વહેલી સવારે સેવાદળ જાય ત્યારે ચંદ્રકાંત બન્ને
બન્ને મોટી બહેનો દોડીને આવી .જગુભાઇની લાલચોળ આંખ જોઇ બન્ને થથરી ગઇ..."બેય છોકરાવ ક્યાં? તમને કીધુતુને કે આ બે છોકરાવને છોડીને ક્યાંય ન જતા? આ બે ત્રણ લાખ માણસોની હૈયેહૈયુ દળાય એવી ગીરદીમા છોકરાવને કેમ શોધવા? મોટાબાપા અને નાનાકાકા ...વધુ વાંચોસમજી ગયા .તાબડતોબ અધિવેશન પોલીસને બોલાવી લીધી .જયાબેન ભયના માર્યા થરથર ધ્રુજતા હતા...બન્ને બહેનોની આંખમા શ્રાવણ ભાદરવો ચાલતો હતો...હવે આમ મારી સામે ઉભા રહેવાથી છોકરાવ મળશે ? બન્ને બહેનો એક એક કરતા કપડાની સો રુમની તપાસતા રૂમવાળાને પુછતી પુછતી બેબાકળી ફરતી હતી...બન્ને કાકા બાપા અલગ અલગ દિશામા દોડ્યા ચાર પુલીસ હવાલદાર અધિવેશન ગેટ ઉપર નાના છોકરાવ ઉપર બારીક નજર રાખી
"ચાલો સહુ જમવા બેસી જઇએ...આ એક વાગ્યો છે...મને તો દોડી દોડીને બહુ થાક લાગ્યો છે"નાના કાકા આમ પણ ગોળમટોળ હતા એટલે થાકનુ બહાનુ બરાબર બેસી ગયુ....બાળકો અને કાકાબાપાઓની પહેલી પંગત પડી...થેપલા શાક મોહનથાળ ચુરમાના લાડવા અને બટેટાનુ શાક કાકાને ...વધુ વાંચોઉતરતા નહોતા ,બાજુમા ચંદ્રકાંતે બેઠા બેઠા કાકાને પુછ્યુ..."કાકા,જમવાનુ ભાવતુ નથીને અથાણા વગર..? “ “હા ચંદ્રકાંત, પણનું થાય ?” કાકા ઉદાસ નજરે બોલ્યા. "અથાણુતો ખલ્લાસ થઇ ગયુ છે”...ઉતાવળમા ફઇબા બોલી ગયા પણ ચંદ્રકાંત સાથે તેમનો પંગો ભારે પડી ગયો...ફઇ ચકળવકળ આંખે ફઇ આ શૈતાનને જોઇ રહ્યા. "જાદુ કરુ?"ચંદ્રકાંતે સહુને ચમકાવ્યા .બાપુજી મોટા બાપુજી નાનાકાકા એકદમ આશ્ચર્યચકિત થઇ ગયા..."ફઇબાને કંઇ યાદ નથી
સવારના જયાબાએ થેપલા અને સુકી બટેટાની ભાજી અથાણુ અને ગોળપાપડીનુ મોટુ ટીફીન ભરીને થેલીમા મુક્યુ...ત્યારે સવારના સાત વાગ્યા હતા..”ભાઇ આ તોફાની ત્રાસને સંભાળીને લઇ આવજે . એક તો તને તારા બનેવીનાં ઉગ્ર સ્વભાવની ખબર છે એમાં આ પરાક્રમોએ ભાવનગરના ...વધુ વાંચોમારો ભવાડો કરીને સરધસમા ફેરવેલી યાદ છે ને ? એટલે પાણીમાં જા તો ધ્યાન રાખજેને મંદિરે ખોડીયાર માતાજીનાં દર્શન કરો તો અમારા વતી નારીયળ ધરશે કહી દસ રુપીયા આપ્યા . વધે તો એમાંથી પેંડા લઇ લેજો .”નાનામામાની સાઇકલની ઘંટડી વાગી..મામાની સ્ટાઇલ એવી કે ત્રણ ત્રણ વખત સાથે વગાડે. ચંદ્રકાંત જ્યારે સાઇકલ ચલાવતા થયા ત્યારે મામાની જેમ જ વગાડે.આમેય જીંદગીની ચડ
મોટી રીસેસની બેલ વાગી એટલે શ્રીકેશીએ પોતાનો નાસ્તાનો ડબ્બો લીધો અને ચંદ્રકાતને કહ્યુ "તું ડબ્બો લાવ્યો છે?" "હેં..?હે..? હા હા લાવ્યો છુને..."દફતરમાથી ડબ્બો કાઢીને દેખાડ્યો ... "તો ચાલ જલ્દી મને તો ભુખ લાગી છે..."એમ કહી ચંદ્રકાંતનો હાથ પકડીને ચાલવા ...વધુ વાંચોપહેલી વખત કોઇ દોરવતું હતું.ચંદ્રકાંત દોરવાનો હતો .અવશ કે વિવશ પણ ચાલતો રહ્યો.મનમાં પહેલી વખત તેને લાગ્યું કે કોઇ તેનું છે જે તેને દોરવી રહ્યું છે.આખી જીંદગી ફરી એ દોરવતો હાથ નમળ્યો નાની કોઇ ભાળ મળી .બસ ફક્ત એક વરસમાં ચંદ્રકાંતના એટલો પ્રેમ કુટી કુટીને ભર્યો કે એકલા પડે ત્યારે “વો બચપણ કાં દિન વો બારિસ કાં પાની”આંખથી વરસી પડે.ફરીરીસેસની
વર્ષતો ક્યાંય ઝડપથી વિતિ ગયુ.. પરીક્ષા પતી ગઇ પછી એક દિવસ અચાનક શ્રીકેશી આવી...પહેલા તેનો પટ્ટાવાળો આવ્યો.”ચંદ્રભાઇને મળવા શ્રીકેશી આવે?” કોર્ટનો બેલિફ પોકાર કરે તેમ ચંદ્રકાંતનાં નામનો પોકાર સાંભળી ઘરના સહુ સ્તબ્ધ બની ગયા. આ શ્રીકેશીકોણ છે વળી ? ...વધુ વાંચોસરકારી સાહેબની છોકરી હશે . આમ જાણે મોટા લાટસાહેબઆવતા હોય તેમ પહેલા પટ્ટાવાળો આવીને આલબેલ પોકારે છે ?ચંદ્રકાંતે તો કોઇ દિવસ વાતેય નથી કરી . પણ જયાબેન વિચાર કરે ત્યાર પહેલાં એક દુબળી પાતળી નમણી સુંદર ફ્રોક પહેરેલી હસમુખી ચંદ્રકાંતની જેમ વાંકાચુકા દાંત બહુજરેશમી ફરફરતા બોબ્ડહેર વાળી છોકરીએ “નમસ્તે કાકી હું શ્રી..શ્રીકેશી ચંદ્રકાંતની મિત્ર “ ઘરના બધા ભાઇ બહેન અને
જે અમરેલીના ટાવરે કથાની શરુઆતમા વિહંગાવલોકન કરાવ્યુ હતુ તે બધા સ્થળોની પહેલી વાર જાતે સફર શરુથઇ...અખાડીયન બાપુજીને ચાલવાનો એટલો જ શોખ હતો .બાપુજીની કંપનીમાં ચંદ્રકાંત .બન્ને સાંજે ચાલવા જાય ત્યારે બાપુજી ચંદ્રકાંતને પુછે.."બોલ ક્યાં જવુ છે?" "ગૌશાળા...પણ ભાઇ મને ...વધુ વાંચોઅંદર ભાડીયા કુવાનો બહુ ડર લાગે છે ...બધા કહે છે કે એક વખત વડી ઠેબા નદીમાં આ્વ્યું હતું ?સાચેજ બહુ મોટુ પુર આવ્યુ હતુ?" "હા બેટા આવુ ઓચિંતુ પુર આવે એને ઘોડાપુર કહેવાય.એ બ્રાહ્મણ નહાવા ગયો હતો ત્યારે વરસાદ ને લીધે નદીમા પાણી ધીમે ધીમે ચડતુ હતુ એટલે બધા ધીરે ધીરે નદીને કિનારે આપણા ગઢના દરવાજે આવી ગયા .ત્યારે બહુ
"ભાઇ ,આજે વરુડી જવાય? મારે રસ્તામા શુળીયો ટીંબો આવે છે એ જોવો છે...ને વરુડીનો કુવો જોવો છે.હેં ભાઇ વરુડીના આ કૂવામાંથી આખા અમરેલીને મીઠું પાણી મળે છે એ વાત સાચી? એટલે દુર વરુડીથી તારવાડી પાણી આવે પછી ઉપર ટાંકીમાં ...વધુ વાંચોપછી આખા ગામને પાણી મળે આ વાત સાચી? તો આપણે ઘરે ડંકી છે તોય આપણે કેમ પાણી લઇએ છીએ? “જો ચંદ્રકાંત નદીનું પાણી હંમેશા મીઠું પાણી હોય . નદી ચોમાસામાં વહેતી હોય ત્યારે વરસાદનું પાણી તેમાં ભળે એ પણ મીઠું હોય બરોબર ?હવે ઇ પાણી જમીનમાં ઉતારે ત્યારે જમીનનાં ક્ષાર ભળે એટલે પાણી થોડું ઓછું મીઠું હોય . એટલે જ્યાં
જગુભાઇનુ કુટુંબ એ નાનકડા જુની ઢબના નળીયાવાળા મકાનમા શીફ્ટ થયુ .બે ઘર વચ્ચે એક દરવાજે હતો જે જગુભાઇના ઘરના ફળીયાને જુના મહેલ જેવા બંગલાના ફળીયાને જોડતો હતો.અમે નાના ભાઇ બહેનો ક્યારેય છુટ્ટા પડ્યા નહોતા પણ એ જ નિયતિ હતી..ઘર ...વધુ વાંચોથાય એટલે મન નોખા થાય .બે ધર વચ્ચેનોએ દરવાજો અનેક સંબંધોના ચડાવઉતાર વચ્ચે ભીસાતો રહ્યો .એક દિવસ બહુ તંગ સંબંધો વચ્ચે જગુભાઇએ બે ઘર વચ્ચેના દરવાજાને બંધ કરી તાળુ મારી દીધુ . ....... જગુભાઇના ઘરના રિવાજ પ્રમાણે રાત્રે સુતા પહેલા ગીતાજીના અઢારમા અધ્યાયના શ્લોકો બોલવામા આવતા અને પછી જગુભાઇ બેસુરા અવાજે "પ્રભુ મોરે અવગુણ ચિત્તના ધરો" કે કોઇ વાર મુખડાની
રજનીશજીએ સફેદ મલમલ જેવી પાતળા પોતની લુંગી ઉપર સફેદ રંગનુ મોટુ કપડુ છાતી ઉપર વિંટેલું છે. જબલપુરથી પહેલુ પ્રવચન મુંબઇમા આવીને આપ્યુ પણ આ તુલસીશ્યામની પહાડી ઉપર પહેલો ત્રણ દિવસનો શિબિર હતો.બે નાનકડા ટેનામેન્ટ ટેકરી ઉપર એકમા રજનીશજી બીજામા ...વધુ વાંચોઅદાણી સુરુગભાઇ મોટા બાપુજી અને ચંદ્રકાંત. વહેલી સવારની પહેલી સેશનમાં ચંદ્રકાંત રજનિશજીની સામે બેઠા છે.તેમની વિશાળ મેજીકટચ આંખો મોટો ભાલ પ્રદેશ...લાંબા ઘુઘરાળા વાળ લાંબી કાળી ભમ્મર દાઢી ને મુછ વચ્ચેથી ચમકતી સફેદ દંત પંક્તિ, મધ જેવો મીઠો ધીમો આરોહઅવરોહથી ગુંજતો અવાજ ....તેમની પાછળ એક ઓરા જેવો દિવ્ય પ્રકાશ વર્તુળ... "દેખીયે મે આપકો બતાતા હું એક જવાન સાઇકીલ પર બેઠા મૈદાનમે
જયાબેનના લગ્ન પહેલા નવા અવતાર ધારી જગુભાઇ કઇ હસ્તી હતા, ચાલો એ વાતનો આજે પડદો ઉઠાવી લઇએ...છ ભાઇ બહેનમા એકલા જગુભાઇમા ઠાંસોઠાસ ગુસ્સો ભર્યો હતો. બહેનોથી કંઇ માંગે અને ન મળે તો છુટ્ટા કળશાના ધા કરે...તેલના ડબ્બા ઉંધા કર્યા ...વધુ વાંચો...ઘરમાં તોડફોડનો કોઇ હિસાબ નહી .કોઇ તેની હડફેટે ન આવે..ક્યારેક શાકમાં તેલ કેમ ઓછું છે એવું પૂછવાનું નહી સીધ્ધો થાંળી નો ઘા કરે.મોટા કમુબેન હોય કે કાંતા બેન “એ જગુ આવ્યો “ખબર પડે એટલે રોટલી પાતળી વણીને એક એક આપવાની દાળ શાક બરાબર જ જોઇએ જો બરોબર ન હોયતો થાળી ફેંકી દે.એક વખત લક્ષ્મીમાંને ગુસ્સો આવ્યો “એલા જગુડા આ તારી
હવે જગુભાઇના નવા અવતારમા આંનદ હસી મજાક શાંતિ..મુખ્ય હતા ..એટલે હવે એ 'જગુભાઇ' હવે નહિતો હવેથી કથામા અમારા લાડીલા ભાઇ બની ગયા . એ નવા અવતારી જગુભાઇ અમારા સહુના પ્યારા ભાઇ હતા.ગામના કેટલાય લબાડ ઉતાર તોફાનીઓમા વરસો સુધી ઓરીજનલ ...વધુ વાંચોડર ભલે કાયમ રહ્યો એ અલગ વાત છે. ...... ચાલો જગુભાઇની દિનચર્યા ની એક ઝલક માણીયે .સવારના છ વાગે મરફી પોર્ટેબલ રેડીયો ફુલ વોલ્યુમમા મુકી હાથમા ખરપી દાતરડુ ને બાગકામની કાતર લઇ જગુભાઇ નવા ઘરને ચારેતરફથી વિંટળાયેલ મોગરા ગુલાબ આસોપાલવ લીંબુડી ગલગોટાને વહાલ કરવા નિકળ્યા ત્યારે સવારની મીઠી ઉંઘ માણતા બાળકોને પ્રાણલાલ વ્યાસ કે દુલાભાયા કાગ કે દિવાળીબેન ભીલ એમ
આ જેઠાકાકાની પણ અજીબ દાસ્તાન હતી. એમના પિતા પુરૂષોતમ બાપા ઓછી આવકમાં જીવનારા પણ અતીભારે કરકસરીયા હતા.એ જમાનાંમાં જેઠાકાકા તેના બાપુજી પાંસે ક્યારે મન થાય એટલે એક પાઇ માંગે .”બાપા બાપા એક પાઇ આપોને” “કેમ ?શું કામ છે પાઇ ...વધુ વાંચો? હે જેઠા બોલ.” “બાપા બાપા મારે દાળિયા લેવા છે.બહુ મન થયુ છે .બધા શેરીમાં મારી સામે મુઠા ભરીને દાળિયા ખાતા હોય તો મન ન થાય બાપા?આપોને પાઇ “ “દાળિયા ખાઇએ તો ડચુરો ચડે…ડચુરો ચડે તો કડવાટ પીવો પડે”આવું રીધમીક શૈલીમાં બોલે ને જેઠાબાપાની વાત ઉડાડી દે .આ બધી કહાની ચંદ્રકાંતને બાપુજીએ કરેલી એટલે જેઠાબાપાનુ કેરેક્ટર મનમાં બરાબર ઊપસેલું હતું
બંગલે રહેવા આવ્યા ત્યારથી અમારે ત્યાં ચંપાબેન કામ કરતા હતા...મુળ તેમના વર પોલીસ હતા પણ અચાનક માંદગીમા ગુજરી ગયા ત્યારે પાંચ વરસનો દિકરો હતો નાના દિયર બાબુભાઇ જાતજાતની કાળી મજુરી કરી અને ચંપાબેન અમારે ત્યાં ઘરકામ કરીને ત્યાં ઘર ...વધુ વાંચોજેવા બની ગયા...સવારથી આવી જાય અને અમારે ત્યાં જ જમે બપોરે આરામ કરે ચા પાણી પીવે અને સાંજે વધેલુ જમવાનુ લઇ જાય...ચંપાબેન ને આગળના દાંત બધા તુટી ગયેલા એટલે કાલુ કાલુ બોલે ....મરાઠી કછોટાવાળી સુતરાવ સાડી એ એમનો પહેરવેશ...... આ ચંપાબેને વીસ વરસથી વધારે વરસ અમારે ત્યાં કામ ક્યુ પણ તેમના દિયર બાબુભાઇનુ કિસ્મત કેવુ ચમક્યુ તેની કથા હજી યાદ
રોજ ખુલ્લા મેદાનમા રખડપટ્ટી કરતા ચંદ્રકાંત દરરોજ ડો.જીવરાજબાપાના બંગલાની વંડી ટપીને પાછળના જગજીવનબાપાના બંગલે જતા..ત્યાં જગજીવનબાપાની દિકરી મુક્તાબેન અને લલ્લુભાઇ શેઠ સાવરકુંડલાવાળાની બે દિકરી અને બે દિકરામાંથી મોટા ભાઇ ડો. દિપક તેનાથી નાનો અખાડીયન ભરત તેનાથી નાની વંદના અને ...વધુ વાંચોનાની કદાચ ભક્તિ...આમા ચંદ્રકાંત અને નાનીબેનની જોડી સાથે વંદના અને ભક્તિ ની જોડી જામે...જ્યારે શનિ રવીમા એ લોકો કુંડલા મમ્મીને ત્યાં જાય ત્યારે ચંદ્રકાંત નાનીબેન સાથે જગજીવન બાપાના બંગલા બગીચામા રમતા હોય ...એક આવા રજાના દિવસે ઓંશરીની જાળીમા એક શીકુ લટકતુ હતુ પગી મીઠાબાપા જગુભાઇને બંગલે બગીચામા હતા અને ચંદ્રકાંતે ઇશારો કર્યો..."બેન જો શીકુ..."પછી જાળી ચડીને શીકામા હાથ નાખ્યો .."અરે
ધરની સામે જ અખાડો જેને આજના જમાનામા જીમ કહેછે તેનાથી અનેક ગણુ વિશેષ...ભાઇએ ચંદ્રકાંતને રોજ સવારે સાંજે અખાડે જવાનુ અને કસરતી શરીર બનાવવા આગ્રહ કર્યો...સહુ પ્રથમ શિવુભાઇ આદરણીય ભગવાનજીભાઇના હાથનીચે તૈયાર થયા.એમની કેટલીક કથાઓ એ સમયે પ્રચલિત હતી જેમકે ...વધુ વાંચોસાથે પચાસ ચુરમાના લાડવા ખાઇ શકતા...! ગાય કે ભેસને ઉંચકીને સીડી ચડી શકતા...અખાડાની ઓફિસમા ચંદ્રકાંતે શીવુભાઇનો મોટો ફોટો જોયો .ઓફિસમા સામે વિભાકરભાઇ બેઠા હતા "હું ચંદ્રકાંત...જગુકાકાનો દિકરો મારે અખાડામા દાખલ થવુ છે..." "ભાઇ તારા બાપુ અત્યારે અખાડાના ટ્રસ્ટી છે.તારે રોજ નિયમિત ટાઇમે આવવુ પડશે .સવારે કાં છ વાગે નહિતર સાંજે છ વાગે મંજુર છે?"વિભાકરભાઇએ પૂછ્યું . "મને મદદ કોણ કરશે
ચંદ્રકાંત ડાબોડી એટલે ડાબી બાજુથી ધોબીપછાડ કરીને કુસ્તી જીતવાના સપના જોતા હતા પણ હાયે હાયે..રમણચચ્ચા પણ ડાબોડી અને બહુ સીનીયર અખાડીયન હતા...ચંદ્રકાંતે બહુ બધુ તેલ ચોપડી ચચ્ચાની પક્કડમા નઆવવાના કારસા કરેલા .ઓછામા પુરુ ચંપકકાકાને સીટી મારતા જોઇને તેને બહુ ...વધુ વાંચોઆવી ગયુ...રમણે હાથ મિલાવી અને જંધા ઉપર થાપી આપી ...ચંદ્રકાંતે પણ જંધા ઉપર થાપી આપી ...સ્વર્ગના દેવતાઓ આ કુસ્તી જોવા ભેળા થયા હતા....રમણ ચંદ્રકાંતના હાથ પકડવા આગળ વધતા હતા ચંદ્રકાંત પાછા પગે પાછા જતા હતા ...રમણને બહુ હસવુ આવી ગયુ ..."લે ચાલ કુસ્તી કર.." ચંદ્રકાંતે પડકાર ફેક્યો "કરો કરો" "કોની હીરે કરુ?તું તો પાછળ ભાગે છે..!" "ઇ મારી સ્ટાઇલ છે..."
એ વરસે ઘરની સામે ડો.જીવરાજભાઇ મહેતાના બંગલામા પદ્મશ્રી પ્રતાપરાય ગીરધરલાલ મહેતાની આર્ટસ કોલેજ ચાલુ થઇ .ડો.વસંત પરિખ અને મુનીમ સાહેબ સહીત થોડા પ્રોફેસરો સાથે શરુ થઇ .અંહી યાદદાસ્તમા કંઇક ભુલ ન હોય તો શાંતિનીકેતનથી ટોળીયા સાહેબ પણ કોલેજ સાથે ...વધુ વાંચોહતા...રવિન્દ્ર સંગીતના અદભુત મરમી. એ દિવસે પંદરમી ઓગસ્ટ કદાચ હતી . મંડોરા થિયેટર નજીક કંસારા બજારને છેડે એક વિશાળ મંચ બાંધવાનાં આવેલો . એ જમાનાં મા ઘોડાગાડીમાં આઝાદી દિનનિમિત્તે અમરેલીમાં મફત નાટકનો શો ની જાહેરાત થઇ હતી .માનવ મેદની ઉતરાતી હતી .અવારનવાર થતા સાંસ્કૃતિક કાર્યક્રમમા એક નાટક જેમા કનુભાઇ સૂચક ,ચંદ્રકાંતનાં નાનામામાં મોટીબેનો અને ચંદ્રકાંત મુંગા પાત્ર તરીકે નક્કી થયા.
શારદાગ્રામ પહોંચ્યા પછી ચંદ્રકાંતે વીરસુંતભાઇની ચીઠી મનસુખરામ બાપાને આપી નમન કર્યુ.. આશિર્વાદ આપી અને સ્વયંમ સેવક સાથે ચંદ્રકાંતને રહેવાનો રુમ બતાવ્યો..બેગ મુકીને ચંદ્રકાંત બહાર દોડ્યો... ચારે તરફ આંબાવાડીમાં મોરલાનો ગહેકાટ કોયલનાં ટહુકાઓ પોપટની પટરપટર ચકલીની ચીંચીં વચ્ચે એક બાજુ ...વધુ વાંચોવિશાળ હોલ તેની પાછળ લાઇબ્રેરી પ્રયોગશાળા.બાકી ચારે તરફ ખુલ્લા ક્લાસરુમ...કોયલ મોર પક્ષીઓનો કલશોર ...આવા વાતાવરણમા ભણવાનુ?આ ગુજરાતનું શાંતિનિકેતન નહી તો બીજુ શું?પણ એવુ પણ જાણવા મળ્યુ કે ફક્ત દરેક ધોરણનો એક ક્લાસ તેમા ફક્ત ત્રીસ વિદ્યાર્થી...એડમીશન મળવુ જ મુશ્કેલ...!!!ચાલો મળ્યુ છે તે માણો એમ સમજી પાંચ દિવસનો આ એકલવિહાર આ કુંજગલીઓમાં મળશે એ બસ નથી ? ફરી સ્વગત વાહ વાહ
સવારના બધા શિબિરાર્થીઓની સાથે માનદાદા ,જુગતરામભાઇ મનસુખરામભાઇ જોબનપુત્રા અરુણભાઇ મીરાબેન બેઠા હતા ત્યારે માનદાદાએ સવાલ પુછ્યો..."આજે શિબિર પુરીથઇ ગઇ .તમે સહુ અંહી આવીને શું શીખ્યા...?તમારા વિચારો જણાવો ... બધા એક પછી એક પોતપોતાની રીતે રજુઆત કરી રહ્યા હતા.ચંદ્રકાંતે કહ્યુ ...વધુ વાંચો"આજના સમયમા કેટલાક ગાંધીવિચારો અપ્રસ્તુત થઇ ગયા છે કારણકે બાપુએ જે વિચારો રજુ કરીને સમાજની રચનાની પરિકલ્પના કરેલી તેવો સમાજ આઝાદી પછી થયો નહી આપ સહુ પાયાના પથ્થરો આ વાત જાણો છો,જોકે તેથી બધ્ધા વિચારો કે વિચારધારાને નવેસરથી ઘુંટવાની જરુર મને લાગે છે..બાપુએ પોતે પણ આવુ સમજીને કહેલુ કે હું સત્યનો પુજારી છું સત્ય નથી .હું કહું એ જ સત્ય
ઉનાળાના વેકેશનમા મનહર મામાને ત્યાં ગયો અને ચંદ્રકાંત મોટીબેન સાથે જગુભાઇને લઇને માંગરોળ જવાનુ નક્કી થયુ ...સહુ બેગ બિસ્તરા સાથે વહેલી સવારની બસમા ગોઠવાયા ત્યારે જગુભાઇને થોડો ઉચાટ થતો હતો "બેન આ ભાણીયાભાઇને પોસ્ટકાર્ડ લખીને માંગરોળ ધરમશાળાનુ એડ્રેસ મોકલ્યુ ...વધુ વાંચોતો મળ્યુ હશે કે નહી?ચાલો હરિ ઇચ્છા...." આ ભાણીયાબાપા કોણ?કઇ માટીના....?ચાલો જરા એમની વાત કરવી પડશે કારણકે જગુભાઇ અને બાકીના ભાઇઓ એમને મેજર કેમ કહેતા હતા... ............... લક્ષ્મીમાં વખતથી ભાણીયાબાપા ત્રણ ભાઇઓ સાથે ચોથા ભાઇ ગણાતા.ભાણીયા બાપા શુધ્ધ ખાદીધારીતો ખરાજ મજબુત પાતળુ શરીર પણ મનોબળતો મેરુતો ડગેરે જેના મનડા ડગે નહી એવુ ગજબ મનોબળ એટલીજ હિમ્મત .જેમ રવિશંકર દાદા મહીમાતા
બાપા કાકા ભાઇ સહુ ભાણીયા બાપાને હંમેશા મેજર કહેતા ...આમેય ભાણીયા બાપા વનમેન આર્મી હતા એમની રીત નિરાળી હતી ...બાપાએ બાલદીમા પાણી કાઢી ધોવાના સાબુથી પહેરેલા કપડા ધોઇ નાખ્યા ...પછી લીમડાના સાબુથી ઘસી ઘસીને સ્નાન કર્યુ...હવે અમે સહુ રાહ ...વધુ વાંચોહતા ...હવે મેજર શું કરશે? આગે ક્યા હોહા ?એમણે આખરે પહેરેલા પોણીયાને ધોવાનો સાબુ લગાડી પોતાને બે હાથથી ધોકાવ્યા એ દ્રશ્ય બાપુજી જીવ્યા ત્યાં સુધી અવાર નવાર યાદ કરી ખુબ હસેલા...ટુવાલથી ડીલ લુછી ભીની ચડ્ડી બે હાથથી દબાવીને લુછ્યા કર્યુ પછી પંદર મીનીટ ડંકીને ઓટલે ઉભા રહ્યા...મૂળ કારણ એવું હતું કે ટુવાલ સંભાવનાનો હતો એટલે વિંટાળી શાક્ય તેવુહતુ નહી એટલે
જમીને બધાને તૈયાર થવાનુ હતુ...એટલે સહુ ફ્રેશ થવા દોડ્યા . અમારો ઉતારો કનકાઇ મંદિર બહાર એક ઝાળીવાળી ડબલરુમ જે નાનકડી ટેકરી ઉપર હતી ત્યાં હતો .નાનકડી ઓંશરીમા ચારે બાજુ ઉભા સળીયાની જાળી લાગી હતી તેની અંદર બે રુમ હતી ...વધુ વાંચોલેડીઝ એકમા જેન્ટસ એમ ગોઠવાયુ હતુ...દસ ગાદલા ઓશીકા રજાઇ કનકાઇ મંદિરના સ્ટાફનો માણસ મુકીને કહેતો ગયો "એ હટ કરજો ટ્ર્રેક્ટર આવી ગ્યું સે..." અમે સહુ ટ્રેક્ટરમા ગોઠવાયા ત્યારે અમુકાકાના હાથમા મોટી બેટરી હતી પણ ખીસ્સામા કંઇક વજનદાર લટકતુ હતુ...ટ્રેક્ટર આગળની સીટમા કાકા અને એક ઝીણકુડો પાંચ ફુટ બે ઇંચનો સીપાઇ તેની સાઇઝના થ્રી નોટ થ્રી લઇને બેસી ગયો... નદી પાર
એકબાજુ ચીન સાથેની પહેલી લડાઇ અને રાષ્ટ્રવાદની આંધી ચડી હતી બીજી બાજુ રોજ લાઇબ્રેરીમા જઇ એક પુસ્તક લાવી વાંચી લેવાનુ પછી જ ઉંઘ આવે ...મોટા રાઇટીગ ટેબલ અને બે ચેર તથા મોટો જાજરમાન હીંચકો અમારા નરસીંહભાઇ મિસ્તરીએ બનાવ્યો ત્યારે ...વધુ વાંચોપોતે પણ ખુશ થઇ ગયેલા...એ અમારા ઉપરના રુમનો અસબાબ... ચંદ્રકાંત વિક્રમની ગ્લેઝ પેપરની બસો પાનાની બુક લાવ્યા . પહેલા પેજ ઉપર રજનીશજીનો એક માત્ર ફોટો ચિપકાવ્યો.બીજા પેજ ઉપર લખ્યુ "ઉલાળીયો.."પહેલી વખત પ્રતાપની એબોનાઇટની કાળી પેન પકડી ચંદ્રકાતે બહુ વહાલથી પોતાની બુકને પંપાળી વહાલ કર્યુ...પછી બચ્ચીઓ ભરી... પેનને કાનમા કહ્યુ "આમ તો મારી ચારેબાજુ ઘણા છે પણ એ બધ્ધા વચ્ચે હું
એક પીજરામાથી છુટ્ટા થઇ આકાશને આંબવાની હામ ભીડતા ચંદ્રકાંતને ફોરવર્ડના એક એક શિક્ષકોના પરિચયમા આવતા એવુ જ લાગ્યુ કે આ બધા શિક્ષકો ફોરવર્ડના દરબારના નવરત્ન છે..પહેલો દિવસ પહેલો પરિયડ એક લાંબા પાતળા ગોરા સાહેબનો વિજ્ઞાનનો પરિયડ...એ રસીકભાઇ શાહ એટલે ...વધુ વાંચોમિત્ર વકિલ રતીલાલ સુંદરજી શાહ ના ભત્રીજા(?)ગજબની વિષય ઉપર પક્કડ ...સરળ ભાષામા ગળે શીરાની જેમ ઉતરતુ ગયુ વિજ્ઞાન.જીણો મીઠો અવાજ તીક્ષ્ણ નજર તિવ્ર નિરીક્ષણ ફિઝીક્સ એટલે ભૌતિકશાશ્ત્રમાં ચંદ્રકાંતને એવા રસઘોયા કરી દીધા કે ચંદ્રકાંત દિવાસ્વપ્નો જોતા થઇ ગયા બાયોલોજી એટલું જીવંત શિખડાવે કે તમે જાતે શરીરશાસ્ત્રમા ઊતરી જાવ.પણ..ચંદ્રકાંતે માર્ક કરી લીધુ કે સાહેબના હાથ ચોકવાળા હોય અને સાવ પતલુ શરીર
ફોરવર્ડ રત્નનાં શિરમોર હતા શેઠ સાહેબ .અંક ગણીતના શિક્ષક...ગમે તેવો તોફાની વિદ્યાર્થી શેઠ સાહેબના પરિયડમા શાંત થઇને ભણે જ ભણે એવુ શું હતુ એ મહાશિક્ષકમા ? સાધારણ પાંચ ફુટ ચાર ઇંચની ઉંચાઇ..શરીરનો રંગ તાંમ્રવર્ણો...શરીર એકદમ નાજુક .યુનિફોર્મ જવો ફિક્સ ...વધુ વાંચોપેંટ સફેદ શર્ટ ઇન કરેલુ આછા બદામી કલ્પનો કોટ ક્લીન શેવ ચહેરો ઝીણી ગોળ આંખો માથા ઉપર ગોળ કાળી ટોપી પગમા મોજા વગરના કાળા બુટ પેન્ટને પકડી રાખવા પટ્ટો નહી દોરી...!મધુર અવાજ...મૂળ ફોરવર્ડ સ્કુલનાં સ્થાપક વિઠલાણી સાહેબ સાથે કંધેકંધા મિલાવી પહેલી સ્કુલ માણેકપરામા ઉભી કરી હતી તેને રામજીભાઇ કમાણીએ અઢળક દાન આપી વિશાળ સ્કુલ રાજમહેલ ચિતલરોડના ચોક પાંસે બનાવી હતી
નવલભાઇ જોષી સહુથી શીરમોર ટીચર.વાઇટએન્ડ વાઇટ પેન્ટશર્ટ ઇન કરેલુંહોય કાળો ચામડાનો બોલ્ટ હોય સફેદ ચંપલ હોય ,એક હાથ આગળ અને એક હાથ પાછળ હોય,અસ્ખલીત વાણી ઘેઘૂર અવાજ સ્વપ્નિલ આંખો..એ જે ભણાવે તે રસગંગાંમા દરેક વિદ્યાર્થીઓ વહેતા રહે બસ એક ...વધુ વાંચોડૂબકી કહોકે સમાધિમાં ડૂબી જ જાય.આજે એમને હિંદીનો પરિયડ પુરો થયો નાની રીસેસમા પહેલા ખોળાની કવિતાની બુક ‘ઉલાળીયો ‘દેખાડતા ચંદ્રકાંતે ચોખવટ કરી "હું પદ્યમા થોડુ લખુ છું મને આપનુ ગાઇડન્સ જોઇએ છીએ...ઉપર છલ્લી નજર નાખી તેમણે મને કહ્યુ જો આ કિશોરભાઇ મહેતા તને ગાઇડ કરશે ...આતો જા બિલાડી મોભામોભ થયુ !પણ કવિતાઓ ચંદ્રકાંતને ઝળોની જેમ વળગેલી એટલે બાજુમા લેંધા ઝબ્બામા
"પણ રમેશભાઇ,આશબ્દોને સુંઘવા કેમ?એની મહેક પણ અલગ અલગ હોયને? બીજુ મને મારુ નામ જરાય નથી ગમતુ..." "તને ઘરના બધા ચંદુ કહે છેને?નામમા શું છે?જો રમેશ નામ પણ કંઇ સારુ છે? હું મારી જાતને કેટલીયે વાર પુછુ છુ રમેશ તું ...વધુ વાંચોછે ?તું શું છે?તું જ રમેશ છે કે તારામા રમેશ છે?બસ આવી રીતે તારી અંદર તારે ઉતરતા જવાનુ...તને તારો ચંદુ મળી જશે....પણ તારા કામમાં ધ્યાન રાખવાનુ..એક એક શબ્દ કલમ કાગળમા ઉતારે ત્યારે તારે તારી ચોકીદારી કરવાની સમજ્યો ?હજીતો શરુઆત છે ...તારી અંદર કંઇક છે જે રમેશને ખેંચે છે ...માં સરસ્વતિદેવીની આ આરાધના છે .સહુએ પોતાની રીતે સશબ્દ સાધના,આરાધના કરવાની .તારુ
ચંદ્રકાંતની જીંદગી હીચકો બની ગઇ હતી ..એકબાજુ રમેશભાઇ બીજી બાજુ મનહર...સમય મળ્યેરમેશભાઇને મળવુ નવી રચનાઓ દેખાડવી આમ કરતા કરતા દરરોજ સાંજે ફોરવર્ડ હાઇસ્કુલનીપાળી ઉપર સાંજે છ સાડા છ વાગે બે મિત્રો અચુક મળતા હતા અનિલભાઇ જોષી અને રમેશભાઇ...હવે સાઇકલ ...વધુ વાંચોઘોડી ચડાવી ક્યારેક ચંદ્રકાંત સામે બેઠા હોય અને બસ બન્ને સર્જકોનાં આકાશીવિશ્વને આંબતી કલ્પનાઓનુ ચંદ્રકાંત આકંઠ પાન કર્યા કરે...તો કોઇ દિવસ હવેલીના મહારાજોનીરંગીન રાતોની વાતો પણ હોય .રમેશની મિત્રોની મંડળીમા એ બહુ સારા દાસ્તાનગોઇ ગણાય. એકવાત શરુ કરે એટલે એ પોતે પણ એ વાતમાં રસધોયા થઇ જાય. એ રાજ મહેલની પાળી પાંસે એકખુણામાં પશુ દવાખાનું કહો કે પશુ સંવર્ધન દવાખાનું
વેકેશન પુરુથયુ .મનહર પાછો અમરેલી આવી ગયો એટલે ચંદ્રકાંતના જીવમા જીવ આવ્યો...!!! આવુકેમ થતુ હશે કે એક સરખા વિચારો આવે ને કોઇ વાત ન આવે...? આ બે શરીર એક જાનની કથાકહેવા બેસુ તો વરસોના વરસો લાગે એવુ છે પણ ...વધુ વાંચોથોડુ અમૃતપાન તો કરાવુ ને ?રોજ સ્કુલમા નાની મોટી રીસેસમા બન્ને સાથે જ હોય...બન્ને કલાના શોખીન પારખુ . ચીનની લડાઇપછી અમરેલી પ્રોગ્રામમા આવેલા રાજકોટ બેડી ગેટના કીરીટ વ્યાસનાં ચીનની લડાઇના... અદભુતઅવાજો બોંબાર્ડીંગ અને ટ્રેનના અવાજો બન્ને એ સાંભળ્યા ...અનેક ગાયકોના અવાજમા એમણેકિશોર કુમારનુ ઝુમરુ રજુ કર્યુ એટલે બન્ને સાથે નાચ્યા...પ્રોગ્રામ પુરો થયે બન્ને કીરીટભાઇને મળ્યાઅભિનંદન આપ્યા..."મનહર આમાંથી આપણે શું શિખ્યા
એ સાંજે મનહર ચંદ્રકાંતને આગ્રહ કરીને પોતાને ઘરે લઇ ગયો ત્યારે એક પલંગમા એક વડિલ આડાપડ્યા હતા ...ઘરમા એક અજીબ શાંતિ અને અજ્ઞાત ભય પથરાયેલો હતો...મનહરે ચંદ્રકાંતનીઓળખાણ કરાવી "આ મારો મિત્ર ચંદ્રકાંત.."પછી ચંદ્રકાંતને કહ્યુ " મારા દાદા છે" ચંદ્રકાંતે ...વધુ વાંચોકર્યુ ....અગાઉ મનહરે દાદાના પરિચયમા એટલુ કહેલુ કે તેઓ ઉત્તમ વૈદ્ય છે.નાગરોના નિયમ મુજબ કળાનુ અજબ જ્ઞાન સંગીતના ખાં પણ છે .....પણ સ્વભાવ પહેલેથી બહુ જઉગ્ર . હાં સૌથી મોટા દિકરા રસીકભાઇને ગુસ્સો ન કરે . અલકમલકની વાતો થઇ ત્યાં બહારસાઇકલની ઘંટડી વાગી અને સ્ટેંડ ઉપર સાઇકલ ચડાવી રસીકભાઇ મનહરના પિતાનુ આગમન થયુ...મધ્યમ કાઠી તીક્ષ્ણ નાક નકશો ગોરા વ્યવસ્થિત કપડામા
ભાનુભાઇ એટલે સત્તર ઇંચ બાઇ દસ ઇંચનો ફ્રંટ ફેસ એટલે સામાન્ય માણસના માથા કરતા દોઢગણી સાઇઝનુ માથુ એટલે એમને જુવો એટલે પહેલી નજર માથા ઉપર જ જાય..!! સાઇડથી જુઓ તોલાંબા સીધા ઓળેલા વાળને લીધે લગભગ ફુટબોલ જેવુ લાગે .વિશાળ ...વધુ વાંચો...તેજસ્વી આંખ નાકપણ આબરુદાર માણસને છાજે તેવુ... પણ મો ફાટ ખુલે ત્યારે ગેટવે ઓફ ઇંડીયા ખુલ્યુ હોય એટલીમોટી મોફાટ ...ચંદ્રકાંતતો મનહરને અવારનવાર કહેતો "નક્કી ભાનુભાઇ એક દિવસ આપણને પવિત્રમોઢુ ખોલી વિશ્વરુપ દર્શન કરાવશેજ..."પણ તેને બદલે જરુર કરતા એક ઇંચ લાંબી જીભ બહાર કાઢીલપકારા મારતી ત્યારે જોનારા ધનધન્ય થઇ જતા...એ સમયે ભાનુભાઇ લગભગ એકવીસ બાવીસનાહશે...એટલે કાઠીયાવાડી મરદને છાજે તેવો ફુલશેવ ચહેરો...ચકચકતો...આવા
ધીરેથી ચંદ્રકાંતનો અને મનહરનો રોલ નંબર ચબરખીમા લખીને લાભુદાદાને સરખાવ્યો .લાભુભાઇનુપ્રકાશ આમતો ચોપાનીયુ પણ સરકારી જાહેરાતો ઉપર ખર્ચ નિકળી જતો હશે તેમ ચંદ્રકાંત માનતાહતા.જગુભાઇ સાથે લાભુભાઇએ પણ આઝાદીની લડાઇમા ઉલટભેર ભાગ લીધો હતો...ઘણી વખતચંદ્રકાંત આવતા જતા વિચાર કરતા કે ...વધુ વાંચોવરસો જુનુ પ્રેસ ,આ કાળી બંડી સફેદ લેંઘો ને ટૂંકી કફનીમોટું પપુડા જેવું નાક તેના ઉપર કાળી ફ્રેંમનાં જાડા ચશ્મા ,ભાંગ્યા તૂટ્યા જેવી બહાર બે લાકડાનીખુરસી જેમાં રોજ બીજા સવારના છાપા જેમકે ફુલછાબ વિગેરે વાંચતા હોય પણ ક્યાંય સરકારીઓફિસમાં લાભુભાઇ જાય કે કોઇ મોટા નેતા આવે ત્યારે તેઓ પત્રકારનો બિલ્લો બંડી ઉપર લગાડીમોટી ડાયરી સાથે હાજર હોય જ.તને કોઇ રોકી
વિદ્યાસભાના કોંપ્લેક્સમા કનુભાઇ સુચકની નિગેહબાની નીચે હાવાભાઇના સતત સહકારથી ત્રણભવ્ય ઇમારતો તૈયાર થઇ ગઇ હતી...પ્રતાપરાય ગીરધરલાલ મહેતા આર્ટસ કોલેજ,કે કે પારેખકોમર્સ કોલેજ અને રામજીભાઇ કામાણી સાઇન્સ કોલેજ ...આછા ક્રીમ કલરની ત્રણેય ભવ્ય ઇમારતોનુ વેકેશનમા ઉદઘાટન હતુ ...ડો.જીવરાજ મહેતા મુખ્ય ...વધુ વાંચોહતા. તેમના વરદ હસ્તે ઉદઘાટનજે દિવસે થયુ ત્યારે અમે સહુ સમારંભમા હાજર હતા ...ચારે તરફ રીબીન અને દોરી બાંધી મકાનમાપ્રવેશ અટકાવેલો હતો ...બહાર પંડાલમા અમરેલીના મહાનુભાવોના પ્રવચનો ચાલુ હતા ...આદતમુજબ જીવરાજદાદા પંડાલમા જોકા ખાતા હતા...રાઘવજીભાઇ લેઉવા એક માત્ર બરાબર જાગતાહતા.હાવાભાઇ આમથી તેમ ચક્કર રધવાયાબની કાપતા હતા ...છેલ્લે જે આર્ટસ કોલેજનુ રિબિનકાપીને ઉદઘાટન જીવરાજબાપા કરવાના હતા ત્યાં પહોંચીને બાધેલી દોરી નીચેથી
આર્થિક રીતે બહુ જ મર્યાદિત આવકમા ખાનદાન પરિવારનો શાહીઠાઠ ભોગવવો કેમ? એ જમાનામાગેંબેડીયન કોટનના સારા પ્રસંગે પહેરવાના બે જોડી અને બે જોડી કોલેજમા પહેરી શકાય તેવી જોડીકપડામા ચંદ્રકાંતને સંતોષ માનવાનો હતો... દર વરસે બે જોડી નવા કપડા બને એટલે ...વધુ વાંચોજુનો સ્ટોકગણતા છ જોડીનો ઠાઠ હતો...સરસ ઇસ્ત્રી કરેલા કપડા પહેરી ચંદ્રકાંત સાઇકલ ઉપર કોલેજ કેંપસમાપહોંચ્યા ત્યાં સુધીમા માનસિક રીતે ચંદ્રકાંત સમજી ગયેલા કે આવી મધ્યમ વર્ગની જીંદગીમામાનસીક શોખ નહી આર્થીક જરુરીયાતને પ્રાયોરીટી આપવી પડશે...સ્ટેશન રોડથી ફાંટો પડીફાટકરોડ ઉપર ડાબીબાજુ વળ્યા ત્યારે બગીચાની કડવી મહેદીની કડવી ગંધે ચંદ્રકાંતનુ સ્વાગતકર્યુ....સામે જ એક મહેલહો સપનોકા જેવી આર્ટસ કોલેજ બે હાથે આવકારવા પોતાના વિશાળ
દેથા કુટુબમા અમે ગાયત્રી ગઢમા ભાગ્યે જ ગયા હતા પણ ડો કનુભાઇ વેટરનરી સર્જન તેનાથી મોટાઘનીફઇ જેઓ ગલ્સ સ્કુલના પ્રિન્સીપાલ (પહેલા સરકારી ગલ્સ સ્કુલ પછી ફોરવર્ડ ગલ્સ સ્કુલ)તેનાથી મોટા તખ્તસિંહજી જેઓ વરિષ્ઠ પત્રકાર...કનુભાઇને એક દિકરો હર્શદભાઇ તથા એક દિકરીદક્ષાબેન..મોટાબાપુજીનુ ...વધુ વાંચોકાયમ રહે માટે કનુભાઇએ હર્શદભાઇને દત્તક મોટાભાઇને બચપનમાઆપી દીધેલા...એટલે હર્ષદ ટી દેથા અમારા જોડીદાર બન્યા હતા...હર્ષદભાઇ કાયમ સાંજે ફરવા ઘરેથી નીકળે ત્યારે અચૂક બારણા ઉપર ધનીમાં કે બેન કોઇક ઉભા રહઅને પહેલા પુછે “ભાઇ જલ્દી આવી જઇશ ને ? નીચે સફેદ ઇસ્ત્રી કરેલો પહોળો લેંઘો ને ઉપર બ્લુ કેકોઇ પણ ક્લબનું શર્ટ પણ કડક ઇસ્ત્રી કરેલું હોય હોયજ પગમાં કાળા
આમતો આ ત્રિપુટી ગણેશ સોસાઇટી નામના રોડ ઉપર બન્ને બાજુ બંગલાઓ વચ્ચેથી દત્ત મંદિર જવાનિકળે ત્યારે અડોસી પડોસી ગમ્મે તે કોઇ ન મળેતો અંદર અંદર મજાકો ચાલતી રહે...મનહરે શરુકર્યુ"હર્ષદભાઇ સમાચાર મળ્યા..?"હર્શદભાઇ જલ્દી લપેટામા આવી જાય..."શું મનેતો ખબર જ નથી""આ ...વધુ વાંચોસરક્સ આવ્યુ છે...અને સાંજે કે છેકે બે કલાકાર ગુમ થઇ ગયા છે..."મનહરહર્શદભાઇ આ વખતે સાવધ હતા..."જો આ લોકોને ખબર પડશે કે તમે અંહીયા રખડો છો તો ઉપાધીથશે...પછી પોતાની વાક્ચાતુરી ઉપર પોતે ફિદા થઇ 'છે છે છે'કરતા હસતા હસતા કપાળ પકડીઆગળ ધસી ગયા...'ભારે કરી ભારે કરી'"પણ એક પાછો આવી ગયો છે તેમ મેનેજરે કહ્યુ ...હવે મોટાવાળો જ બહાર છે..."ફરી હાસ્યનાફુવારા....એક નાનકડો
હવે મોગરાનો માંડવો હોઇ કે જુઇનો માંડવો પણ એ અઠવાડીયામાં ગલ્લી સુગંધથી તરબતર થઇગઇ...મુળ કોઇ સીંધી ફેમીલી બદલી થવાથી અમરેલી આવ્યુ એટલે શું આખુ અમરેલી હેલે ચડે?રમેશ પારેખ બીજા મધપુડે હશે ને અશરફભાઇ બહુ શરીફ ગણાતા...અને આમેય ઇ બે ...વધુ વાંચોસોળસત્તર વરસની છોકરી થોડી ડાળે વળગે ?એને પણ કંઇ એટલી સમજણ હોય જ કે ગામમા બે જ કવિપેદા થાય તો ગામ કેમ આગળ વધે ?એટલે એ છોકરી નામે તોફાન ઉર્ફે સાધનાકટ ગામ ભાંગવાનિકળીપડી...તેલનો તાવડો પડતો મુકીને પ્રવિણ મોદીએ પહેલી નજરે જોઇ ભવિષ્ય ભાખી લીધુ..."સત્યાનાશ જાય...અસ્સલ સાધના ????એવુ જ ટુકુ સ્કટ એવુજ સ્લીવલેસ બ્લાઉઝ..એવી જઅણીદાર આંખો...એવી જ હેર સ્ટાઇલ...એવી જ ગોરી.....જરા
સારા સારા ઘરમા આ સાધનાકટના સમાચાર વિજળી વેગ પહોંચી ગયા એટલે જે છોકરીઓની માંઆગળ બાપાનુ કંઇ ચાલતુ નહોતુ તે છોકરીઓએ લાલ સ્કાર્ફ ખરીદીને વાવટા ફરકાવ્યા હતા પણલાલછડી સાધનાકટની તોલે કોઇ ન આવ્યુ .એની મોટીબેને એની જેમ વાળ કપાવેલા સુરમા ...વધુ વાંચોલીપસ્ટીકના થપેડા કર્યા કાગડી કોયલ ન થઇ.લવ -બર્ડઝને ચીરીને કોલેજનો રસ્તો કાપતીએકવાર ચંદ્રકાંતની નજીક પહોંચી ગઇ પણ કરતાલી બિચારો રાધા રાધા કરતો માથુ નીચુ કરીતિરછી નજરે પહેલા દર્શન કરી ધન્ય થયો..."બાકી છેતો ગઝલ...કે ગીત..હો.”"છોકરીને સોળ થાય કે સત્તર એમા છોકરી શુ કરે...?સીટી જેવો છોકરો સીસકારે સળગે એમાછોકરી શુંકરે..?...."એ એક વરસ જ અમરેલીમા રહી પછી અમરેલીના આશીકોએ ચારે તરફ ચહુદિશામા ઘોડા
જગુભાઇએ સેવા કાર્યમાં શરુઆતકરીત્યારે મનમાં એકજ ધૂન હતી કે ગરીબ કે મધ્યમ વર્ગનાં લોકોનેસાવ સસ્તામાં મેડીકલ ટ્રીટમેન્ટ મળવી જોઇએ. દુકાને દુકાને ફરીને વેપારીઓ સુખી લોકોને સમજાવીનેદાન લેવાનું શરુ કર્યું .મનમાં એક જ ધુન હતી કે અમરેલીનાં જાણીતા ડોક્ટરોદસ થી ...વધુ વાંચોરુપીયા લે છેઉપરથી દવા બહારથી લેવીપડે છે તેમને પાંચ રુપીયામાં દવાકેમન મળે?ધવન સાહેબે આવા ઉમદાકાર્યમાટે રાજકોટ રેડક્રોસ ડીવીઝન ઓફિસને મનાવી લીધી જગુભાઇનું કામ આસાન થઇ ગયું રેડ ક્રોસ સોસાઇટીએ સહુ પ્રથમ ડો.ભાખુભાઇના સહકારથી પહેલુ સર્વોદય દવાખાનુ ખોલ્યુ એગલ્લીનુ નામ કદાચ સગરનો ઢોરો હતુ...પાંચ રુપીયામા ગરીબ તવંગર કોઇને પણ માદગીનુ નિદાનઅને દવા મળવા લાગી...તેમા પણ બહુ જ ગરીબને મફત સારવાર મળે
આજે કોમર્સ કોલેજનો પહેલો દિવસ છે...અમે ફસ્ટ ઇયરના સ્ટુડંટો લગભગ પચાસ અને સેકન્ડઇયરના સત્યાવીસ સ્ટુડંન્ટ....પહેલા વરસે બે ક્લાસ ચાલુ થયા હતા.એટલે એ રીતે ચંદ્રકાંત પહેલાબેચના સ્ટુડંટ રહ્યા...અમારો ક્લાસ લેવા સૌ પ્રથમ પુરોહિત સાહેબ આવ્યા ...ઉછળતી જવાની એટલેથોડી થોડી વારે ...વધુ વાંચોઉપર ભણાવતા ભણાવતા ઉંચા નીચા થયા કરે...થોડો ગભરાટ થોડોઉત્સાહની સેળભેળ થઇ ગઇ હતી....ત્યાર પછી એક પાંચ ફુટ ચાર ઇંચના ટાલીયા કાળી ફ્રેમનાચશ્માવાળા સાહેબ હાજર થયા..."હું મનોરંજન વૈષ્ણવ ...તમારો ઇંગ્લીશનો પ્રોફેસર....મને ખબર છે કેઇંગ્લીશ સાથે તમને સહુને બારમો ચંદ્ર છે એટલે .....એક મિનિટ...વૈષ્ણવ સાહેબ બારી નજીક ગયાઆગળ પાછળ જોઇ લીધુ...અને માવાની પીચકારી મારીદીધી...પીચકારીના ડાઘવાળા સફેદ રુમાલથીમોઢુ લુછી ...હમ તો હુ કહેતો
આગળના કેટલાક અંકમા જે ભિતિ ચંદ્રકાંતને હતી ,તે થવાનુ છે....એ જ નિયતિ છે.ચંદ્રકાંત તેનાસાથીઓ પાંસે બડાશ હાંકે એ તેને ખુદને જ અટકાવે છે .સતત એમ લાગે છે કે એ આત્મશ્લાઘાછે..છલ નથી ,બનાવટ નથી એક અંશ પણ ખોટો નથી પણ ...વધુ વાંચોપોતે જ આપણી સિધ્ધીઓનીવાત કેમ કરી શકાઇ? ચંદ્રકાંતની અંદર જવુ તો પડશે જ...આનો તોડ કરવા....ચાલો...."જો ચંદ્રકાંત,તારી જીંદગીમા કંઇક મેળવ્યુ હોય ,કંઇક હાંસીલ કર્યુ હોય એ તારે કહેવુ તો છે ,પણફરીથી તને તારી જાતને અહંમના છાબડે ચડતી જોવી નથી બરોબર?""હાં .બરાબર.""જો ક્યારે તારી ધજા તું ફરકાવી લે કારણકે જીંદગીએ તને એ સુખના બે ચાર દિવસ જ આપ્યા હતા.પછી સતત તને લોહીઝાણ
જગજીવનબાપા વિદ્યારથીની છાત્રાલય ઉર્ફે ભગીની છાત્રાલયમા એ અહિંસા દાખલ થઇ ત્યારે તેનીમોટીબેન પણ દાખલ થઇ .,અને કોમર્સ કોલેજમાં એડમીશન લીધુ...મધ્યમ વર્ગની અહિંસા રગેઘઉવર્ણની ,ગોળ મોઢુ કબુતર જેવી ગોળ આંખો...નાનકડો નાજુક ચહરો રસીલા હોઠ...સપ્રમાણ બાંધો ...બસ આનાથી વધારે શું વર્ણન ...વધુ વાંચોછોકરી.અઠવાડીયામા વીસ પચ્ચીસ ઘાયલો જખમ દેખાડતા ભમરાની જેમ ગુંજારવ કરતા તૈનીચારે તરફ મંડરાતા હતા...પણ એ મીઠા સ્વરની માલીક કીલકીલાટ હસતી સહુ ફુદા પતંગીયાને ફુરરકરતી રહી. પંખીની જેમ હવામા જાણે મુક્ત વિહરતી હતી ...વાત એવી સાંભળી હતી કે બાપ વગરનીએ દિકરી અને તેની મોટી બેન તથા નાનાભાઇને માંએ બહુ સંઘર્ષ કરી ઉછેરલા...મોટી બેન પણ એ જછાત્રલયમા હતી...પણ મારકણી અદાની માલિક નખરાળી
સંધ્યાટાણુ થઇ ગયેલુ એટલે સુરજદાદા ચંદ્રકાંતની મનની સ્થિતિ સમજી શરમાઇને પશ્ચીમનાઆકાશેથી ધરતીમા સમાઇ ગયા....ઝડપથી ચાલતી અહિંસા ચંદ્રકાંતને આંબી ગઇ. તેમા ઝડપનીસાથે તને હાંફ ભરાઇ ગયો...એટલે "એક માનીટ પ્લીઝ "કરતા ધમણની જેમ ચાલતાં શ્વાસને હાંફતીછાતીના ઉંચાનીચા થતા ઉભાર ઉપર આછડતી ...વધુ વાંચોકરતાંજ ચંદ્રકાંતને એક ભયનુ લખલખુ પસારથઇ ગયુ...હનુમાન ચાલીસા મનમા ચાલુ થઇ ગયા...હવે આ બાજનો ચંદ્રકાંત શિકાર ન થાય તે માટેઉંડા શ્વાસ લીધા... એક મિનીટ માટે ચંદ્રકાંત અટકી ગયા અહિંસાએ હાથ લંબાવ્યો.ચંદ્રકાંત સ્તબ્ધબની ગયા …આ અહિંસાનો હાથ પકડીશ તો માનસિક રીતે પોતાને ક્યાં સંભાળીશ ?એક વખત આચક્કરમાં પડ્યો તો ???અહિંસાએ પોતાનોફેલાયેલો હાથ પ્રશ્નાર્થમાં ફેરવી નાંખ્યો ..અને બોલવાનુંચાલુ થયુ …”તમારી પાછળ કોઇ
"અહિંસા મારે માંરી આંખોને બંધ રાખવી છે પણ એ શક્ય નથી એટલે મારા મનની બે આંખોને મારે ખોલવી પડશે...તમે મને સદા યાદ રહેશો કે જેમણે મને મારી ઓળખ આપી...પણ મારી સામે જેટલાવિશાળ સપનાઓ છે એનાથી અનેક ગણી વિકરાળ વાસ્તવિકતા ...વધુ વાંચોએટલે હું મજબુર કહો કે વિવશછું મને સપના જોવાનો પણ અધિકાર પણ નથી....!!"અહિંસાની આંખમા પણ ચંદ્રકાંતની જેમ આંસુ વહી ગયા..."જુઓ તમારો રસ્તો મારા રસ્તાથી અલગ થાય છે ..આપણે આજ રીતે નજીક નજીક રહીશુ .બસએથી વધુ હું કંહી નહી આપી શંકુ .ગુડ નાઇટ.....બાપનાં ત્રાસથી ત્રાસેલી બન્ને સાવ મધ્યમ વર્ગની એઅંહિંસા ઘસડાતા પગે છાત્રાલય તરફ ઢસડાતી જઇ રહીહતી .ફરી જેણે હાથ પક્ડ્યો
છોકરીને કારણે કેટલા યુધ્ધો ખેલાયા એ યાદ કરુ તો કોલેમાં જ ગૃપ પડી ગયેલા જેમા એકમાં શ્યામલીએકમાં ભૈરવી એમ ભાગ પડી ગયા હતા પણ અમે સાંસ્કૃતિક પ્રવૃતિવાળા આ વિવાદોથી દુર જરહ્યા.હવે કોરસમા ગવાતા ગીત માટે શોધ ચાલતી હતી...અચાનક ચંદ્રકાંત ...વધુ વાંચોબપોરે કોલેજ છુટ્યા પછી ચંદ્રકાંત સીધ્ધો રમેશભાઇની ઓફિસે પહોંચી ગયો..."રમેશભાઇ બચાવો..હવે તમે જ ઉગારો ...""એ ચંદુ મજાક નહી કર બોલ શુ ઉપાધી છે..?""અરે રાજકોટ રેડીયો ઉપર યુવક મંડળનો કાર્યક્રમ છે...""હા મને ખબર છે મારો ભેરુ ત્યાં છે શાહ ...""હા પણ એ પ્રોગ્રામમા મારે તમારી એક ટોપ રચનાને સ્વરબધ્ધ કરીને કોરસમા મુકવાની છે .હવે આજેજો તમે ગીત નહી આપો તો ન
એ ગોઝારી રાત્રે અચાનક રાતના બાર વાગે ફોનની રીંગ વાગી...."હલાવ..કોણ જગુભાઇ?તમારીમીલમાં મોટી આગ લાગી છે જલ્દી આવો ..."જગુભાઇની આંખે ચક્કર આવી ગયા..."આગ?જે પી મીલમા?"બસ સ્ટેંડથી ભાગ ભાગ કરીને ઘોડાગાડી લાવી ચંદ્રકાંત જગુભાઇને લઇને ઘોડાગાડી ભગાડતા ગામને વીંધીને સામુદ્રીમાતાના મંદિરપાંસેના ...વધુ વાંચોદરવાજાને પાર કર્યો ત્યારે બે નદીની પારજેસીંગપુરાની એ મીલની ભડભડતી આગની લપેટોને જોઇ જગુભાઇનો સાદ ફાટી ગયો..."ઓઇ મારાબાપ...બધુ પતી ગયુ..હશે “મીલના દરવાજે ધોડાગાડી ઉભી રહી ત્યારે બે ગોડાઉનમા ભરેલા હજાર શીંગતેલના ડબ્બાજેસીંગપુરાના જુવાન પટેલોએ ગોડાઉનની પાછલી દિવાલ તોડીને બચાવતા જીવના જોખમે બચાવીનેઉભા હતા..."બાપા બોઇલર ફાટ્યુ હતુ .અંદર કાનજી ને નાનજી હલવાઇ ગયા હતા તેને માંડ કાઢ્યાઆપણા કુવાના પાણીને ઠારવા બહુ
રોલર કોસ્ટર જેવી જીંદગી ઉપર નીચે થયા કરી ...કેટલાયે કૈટુંબિક ઝખમોએ અંદરથી ચંદ્રકાંતનેલોહીઝાણ જેમ કર્યો તેમ તેની કલમ તની અભિવ્યક્તિ ઔર નીખરવા લાગી...રોજ એક આંખમાઆનંદ હોય ને બીજી આંસુબોળ...!!!ત્રણ દિવસના યુથફેસ્ટીવલ માટે ભાવનગર પથિકાશ્રમ પહોંચ્યા ત્યારે વીસ જણની ટીમ ...વધુ વાંચોએસ તરીકે ગજેરા હતા...પુરા છ ફુટનો કસાયલ દેહ અને દિલનો સાવ ભોળો અમારો જીગરી યારહતો એ.ભાવનગર ઝોનમા અમારુ નૃત્ય અને નાટક લઇ જવાનુ નક્કી થયુ હતુ .સાલ હતી ૧૯૬૭. સાંજેપથિકાશ્રમમા જમવા બેઠા ત્યારે મહારાજ હેબતાઇ ગયા...!ચંદ્રકાંત અને મનહર ચાર પાંચ રોટલી શાક દાળ ભાતમા ઉભા થઇ ગયા પણ ...ગજેરા જ્યારે ત્રીસરોટલી પછી બોલ્યા "એક હારે બબ્બે ચચ્ચાર મુકોને મહારાજ...અમે પાછળ
અમારી ગ્રીન રુમમાં એન્ટ્રી થઇ ત્યારે શામળદાસના છોકરા છોકરીઓ ઉછળી ઉછળીને "અમેમહીયારા રે ગોકુળ ગામના "જમાવટ કરી રહ્યા હતા અમારા વાળાને કચ્છા ઉપર દોરીબાંધીને તોરણનીજેમ ડાળખા બાંધી દેવામા આવેલા....મોઢા ઉપર કોલસાની ચીરોડીની રેખાઓ તાણી હતી...બધાએકબીજાના મેકઅપમેન હતા...માથા ઉપર કાળા ...વધુ વાંચોબાંધેલા તેના ઉપર પણ ડાળખા બંધેલાહતા...અને મોટા મોટા બાંબુ સાથે તમામ "જંગલીઓ"અટ્ટહાસ્ય કરી ટેંપો ઉભો કરતા હતા....હુંબાહુંબા.....અંતે સ્ટજપર કર્ટનકોલ પહેલા સહુને ક્યુ સ્ટેપ ક્યારે કરવાનુ છે તેની ફાઇનલ સુચના આપી ગજેરાએપડદા પાછળથી મોટેથી માઇક ઉપર હુંબા હુંબા કર્યુ...અને પરદો ધીરે ધીરે ખુલ્યો ત્યારે ભાવનગરનીકોલેજવાળાએ હુરીયો બોલાવ્યા ખડખડાટ હસ્યા પણ મેરુતો ડગે જેના મનડા ડગે નહી જેવા મજબુતમનોબળવાળા અમરેલીના વીર જંગલીઓએ
અમારા નાટકનો નવમો નંબર હતો એટલે પહલાં ચાર નાટક જોવાનો લાહવો મળવાનો હતો...લગભગદરેક કોલેજ એવા સરસ નાટકો જેમા દામુ સાંગાણી હોય કે જયંતિ દલાલ કે એવા ઉત્તમ સર્જકોનાનાટકો ભજવવાના હતા ...પહેલુ નાટક શેણી વિજાણંદ ઉપર હતુ શેતલના કાંઠે....સ્ત્રી અને ...વધુ વાંચોમુક્ત અભિનય સહુને બહુ પસંદ પડ્યો...પછી એક ફારસ દામુ સાંગાણીનુ હતુ...એમ ભવકોનીવાહ વાહ વચ્ચે ચાર નાટક પુરા કરી કોમર્સની ટીમ ઉભી થઇ ગ્રીન રુમની પાછળ સેટ સજ્જામેકઅપનો સામાન લઇ પહોંચી ગઇ હતી...અમારા મહાબલી ગજેરા નનકુ ઝાલાવાડીયા અને બાકીનાવિઠુ ગોકળ સહાય માટે તૈયાર ઉભા હતા...મનહર ડાયલોગ ઉપર છેલ્લી નજર મારી રહ્યા હતા..ઢાઢાંઉર્ફે રુપેશ નાણાવટી આમેય ચીંધ્યુ કરવા વાળો પાત્રમા બરોબર બેસતો
ફરીથી "કનૈયાની કાલ ગઇ અને આવતી "લઇનેભાવનગર ઝોનમાંથી સૌરાષ્ટ્ર યુનિવર્સીટીનીફાઇનલમાં ગયા ત્યારે એજ નાટકના સહાયક અભિનેતા તરીકે ચંદ્રકાતને આખી યુનિવર્સીટીમાઅભિનય માટે પ્રથમ આવ્યા .ત્યારે ફરીથી કોલેજમા સન્માન થયુ અને ચંદ્રકાંતના માનમા કોલેજમાંફરીથી રજા પડી...આ વાતથી ચંદ્રકાંતમાં પહેલી વખત સેલ્ફ ...વધુ વાંચોવધ્યો....પછીના વરસોમા પણ એક પાત્રીયઅભિનય કે નાટકોમા કોલેજ કાળમા મન ભરીને માણ્યો પણ ચંદ્રકાંતની હાલત એવી હતી કે એકબાજુ મનગમતી પ્રવૃતિઓથી મન આનંદિત રહેતુ હતુ પણ જગુભાઇ તમામ આર્થિક ઉપાર્જનની પ્રવૃતિથી નિવૃત થવાની ઝીદ પકડી બેઠા હતા.નાસીપાસ થઇ ગયા હતા ,હિમ્મત હારી ગયાહતા.બપોરે દુકાનમાંકોઇનહોતું ત્યારે નાનાભાઇ પાંસે જગુભાઇએ પેટછુટ્ટી વાત શરુ કરી."જે રીતે આ મિલની આગ લાગી અને ખલાસ થઇ
એ દિવસે સાંજે મનહર ને સમચાર મળ્યા કે જગુકાકાને સિવિલમા દાખલ કર્યા છેએટલે એ ભાગતોઆવ્યો.."ચંદ્રકાંત મને કીધુ પણ નહી?"મારુ ઘર સાવ નજીક છે જે જોઇએ તે મંગાવી લે જે...સવારનાચા નાસ્તો હું લઇને આવીશ...પછી જમવાનુ ગોઠવીએ....""મનહર મારા નાનાકાકાને બહુ જ ...વધુ વાંચોલાગી ગયો છે એટલે કાકી કાકા કહે પછી તને કહીશ પણમારી સાથે ચાલ જરા લેબોરેટરીમાં જવાનુ છે રીપોર્ટ લેવા..."લેબ આસીસ્ટંટે બબડતા કહ્યુ કે "કાકાને કદાચ બ્લડની બહુ જરુર પડશે અને ક્યાંથી કાઢવુ બીપોઝીટીવ લોહી..?""તમે ચિંતા ન કરો ભાઇ અમારુ ગૃપ બહુ મોટુ છે કાલે તમારી તૈયારી રાખજો કે કેટલી બોટલ રોજજોઇશે?"મનહર.."ચંદ્રકાંત તુ બિલકુલ બે ફિકર થઇજા...બધી વ્યવસ્થા થઇ જશે..."જગુકાકાને મળીનેમનહરે
દસ દિવસ પછી જગુભાઇને લઇને સહુ પાછા અમરેલી પહોંચ્યા ...ત્યારે પહેલા જગુભાઇની આંખોવરસી પડી...."મારે તારા બધા દોસ્તારોને નાસ્તો ચા પાણી કરાવવા છે...ક્યારે બોલાવીશ..?"બીજે દિવસે કોલેજે ચંદ્રકાંત પહોંચ્યો ત્યારે સહુ મિત્રો ટોળે વળી ગયા..."ચંદુભાઇ જગુબાપા અમારાયબાપુજી છે...""બાપુજી બહુ યાદ કરે ...વધુ વાંચોકાલે શનિવાર છે એટલે બધા સાંજે આવશોને?""તું ના કહે તોય આવશુ જ" ચંદ્રકાંત તું તો અમારો જીગરી યાર છે.તેરે લીયેતો જાન હાજરી હૈ જાલિમ .. ચંદ્રકાંતને દોસ્તોએ અનરાધાર રડાવી દીધો .………..શનિવારે નવા જોમ અને ઉત્સાહથી વહેલી સવારે સાઇકલ મારી મુકી …હરીભાઇ પેડાવાળાએ ચંદ્રકાંતને રોક્યો …”હેં ચંદુભાઇ તમારા લગ્નનું નક્કી થાય છે ?”“મામા હજી કોલેજમા ભણું છું ને લગન ?મામા મારા
ચંદ્રકાંતની કહાની એવી અજીબ છે કે એક બાજુ ભયાનક આર્થિક સંઘર્ષ ઉભો થવાનો હતો તો બીજીબાજુ તેનુ પોતાનુ ઘડતર થઇ રહ્યુ હતુ...અત્યારે ઉચ્ચ વાંચન રજનિશજી,હરીભાઇના કર્મના સિધ્ધાંતોતો વિનોબાજીનો ગીતા સાર અને સાહિત્ય સ્વામીઓનો સંગ લાગેલો હતો તો બીજીબાજુ હળવે ...વધુ વાંચોઆછો રંગ ચડતો જતો હતો....તેના સંસર્ગમા આવેલી કેટલીક યુવતીઓને ચંદ્રકાંત ગમતો હતોતો ચંદ્રકાંતને જે બે કન્યા સ્વપ્નમા આવતી હતી...કોલેજમા સામે મળતી હતી વાતો કરતી હતી હસીમજાક કરતી હતી તે એક યુવતીને ક્યારેય કહી ન શક્યોકે તમે મને ગમો છો તો બીજી ચંદ્રકાંતને ગમતીહતી તેને ચંદ્રકાંતના મોટાભાઇ ગમતા હતા પણ મોટા ભાઇના મોટા સપના હતા .મોટાભાઇની પાછળતેની મોટી બેન લટ્ટુ થતી
નાટક પુરુ થયુ અને પડદો પડ્યો ત્યારે વિનોદ સાયાણી ઉપર સહુમિત્રો તુટી પડ્યા...."કેટલી પચાસગોળીવિનોદીયા તારે છોડવી હતી?"ઠુસ ઠુસ કરતો જ રહ્યો ?"પાછળથી ફટાકડો ન ફુટે ત્યાં સુધી હું એમ સમજીને ગોળી છોડતો હતો કે સાલુ ક્યારેકતો ગોળીછુટશે...."વિનોદે બચાવમાં કહ્યું."ફટકડા ...વધુ વાંચોકોણ ગયુ હતુ...?મનહરે મમરો મુક્યો..?""મારા ઘરે લવિંગીયાની લુમ પડી હતી એટલે હું જ લાવ્યો હતો વિનોદને પહેલેથી જ સુતળી બોમ્બકેલક્ષ્મી છાપ મોટા ટેટા બોંબનુ કહેલું પણ એ લવિંગીયાની તડાતડ લઇ આવ્યો હતો જે હવાઈ ગયેલીહતી ....પણ આવી રીતે ફટાકડો ન ફુટે તો સાલુ શું કરવુ એની ગતાગમ ન પડી ઇ તો ચંદ્રકાંતેસાઇલેન્સર ચડાવીને પુરુ કર્યુ...." વિનોદે બચાવ પુરો કર્યો .“તો
ઉદેપુરનો એ મીલીટરી એટેચ કેમ્પ જેમા મીલીટરીમા કેવી કઠોર ટ્રેઇનીંગ આપી જવાનો તૈયાર કરવામાઆવે એ અમારે પણ કરવાનુ હતુ....રાતના ઉદપુર કડકડતી ડીસેમ્બરની ઠંડીમા પહોંચ્યા ત્યારે અંધારુથઇ ગયેલુ.એક મોટા મેદાનમાં તંબુઓ લાગેલા હતા...અમારા દરેક તંબુમા છ જણને માટે લોખંડનાપટ્ટીવાળા પલંગ ...વધુ વાંચોનીચે અમારી કીટ રાખવાની હતી સહુ થોડા વધારે જે કંઇ કેશ લાવ્યા હતા તેસીતાપરા સાહેબ પાંસે જમા કરાવી થરથરતા મીલીટરીના જાડા બ્લેંકેટમા પડ્યા હતા ત્યાં સીતાપરાસાહેબે સહુને અંધારામા બોલાવ્યા..."જુઓ છોકરાવ બીજાની માંને.....તમે જલસો કરી લેજો હું બેઠોછુ....સવારે પાંચ વાગે ઉઠાડવા આવીશ...આ લોકો તમારુ તેલ કાઢી નાખશે પણ મારા ઇશારેરહેજો....ભાગો...રોનમા કોઇ આવતુ લાગે છે...સુઇ જાવ..."સવારે એલ્યુમાનીયમના ટંબલરમા ચા મળી....ચંદ્રકાંતે પાણી જેવી
એ દિવસ મિલીટરી એટેચ કેમ્પમા ચંદ્રકાંત મનહર વિનોદ સાયાણી કોટક એવા નાજુક સૈનિકોનેસાંજના સાત વાગે શીયાળાની અંધકાર ભરી સાંજે સીતાપરા સાહેબનો ઇશારો મળ્યો કે આખાશરીરમા ગરમાટો આવી ગયો....જાણે જેલ તોડીને ભાગવાના હોય તેવી ઝણઝણાટી પ્રસરીગઇ...ઉદેપુરની ભયાનક ઠંડીમાં ભયનું લખલખું ...વધુ વાંચોથઇ ગયું.રૂંવાડા ઉભા થઇ ગયા .આઝાદીનીલડાઈમાં ભાંગેલાં જેલ તોડેલા અમર શહીદો ક્યાં અને ક્યાં અમે ફિલ્મ જોવા બહાર મસ્તી કરવામીલીટરી કાનુન નો ભંગ કરનાર ચંદ્રકાંત અને સાથીદારો ? પણ એ જુવાનીનાં પાગલપનનાં દિવસોહતા .બસ થોડો સાહસી આનંદ લેવાની ભાવના હતી .એ સમયે સેકન્ડ ક્લાસની થીયેટરની ટીકીટો દસ રુપીયાની હતી અને દસ રુપીયામા પેટ ભરીને નાસ્તોમળવાનો હતો પણ સાહેબે પાંચ વધારે
"જીંદગી હરદમ જુદાઇ...જા તુઝે તડપાયેગી હર નયા મૌસમ પુરાની યાદ લેકર આયેગા..."રેડીયોમાગીત ચાલતુ હતુ.ચંદ્રકાંત અમરેલીના ઘરે મનહર સાથે બી કોમ.ના છેલા પેપર પછી ઉદાસ બેઠાહતા.હવે એ કોઇ મિત્રો ફરી મળવાના કે નહી..?મનહર માટે નોકરીની તલાશ માથા ઉપર તોળાતી હતી.તેમ ...વધુ વાંચોહવે આગળ શું?ત્યાં અટકેલા હતા...બાપુજી ઉર્ફે ભાઇએ જુનુ ટ્રેક્ટર લોન ઉપર લઇનેરેતી કંસ્ટ્કશનની સાઇટ ઉપર વેંચવાનુ ચાલુ કરેલુ તેમા એ સમયે એક ફેરામા વીસ રુપીયા બચતાહતા તેવા પાંચ ફેરા કરી રોજના સો રુપીયા કમાણી છે એ જગુભાઇએ વાત મુકી હતી...જયાબેનનેઆવા અમરેલીમાં મારે દિકરાને રાખવો જ નથીની જીદલઇને બેઠા હતા .ચંદ્રકાંત ગમ્મે તે કર પણ આતારા ભાઇના ચક્કરમા અટવાયો તો જીંદગીભર
કાનમા આરતીનો ઢોલ પડઘાતો રહ્યો ...પ્રસાદ આપતી વખતે શીવજીબાપા પુજારી નજીકઆવ્યા..."બેટા કેમ ઉદાસ થઇ ગયો?..."પહેલી વખત શીવજીદાદાનો ભીનો અવાજ સાંભળી ચંદ્રકાંતની આંખોય ભીની થઇ ગઇ..."દાદા હવે ખબર નથી અમારુ ભાગ્ય ક્યાં લખાયુ છે...ભણવાનુ હવે પુરુ થયુ એટલે હવે ચુલ્હે ...વધુ વાંચોછે....ત્યારે ભગવાન દત્તાત્રય નહી ભુલી શકીયે ...શીવજી દાદાનો આશિર્વાદ દેતો હાથમાથા ઉપર નહી હોય...હશે ધોમધખતો તાપ...બળબળતી લુ .જો બેટા નિંભાડાની આગથી જ માટલાબને એમ આગળની જીંદગીની સફરમાં તમને સહુને ભગવાનના આશિર્વાદથી મંઝીલ મળી જશે...કર્મકરતા રહેજો...હાર નહી માનતા...મારા ખુબ આશિર્વાદ...લ્યો આજે ટોપરાને ગોળનો પ્રસાદ ખાવ સદાસુખી રહો..."ત્રણેય જણા દાદાને પગે પડ્યા...અને ઢળતી સાંજના એકબીજાના હાથભીડીને મંદિરને ઓટલે કેટલીયેવાર બેસી રહ્યા...એ સાંજ
આજે સાબુખાનામાં ચંદ્રકાંતે લીંબોળીના કડવા તેલની સુગંધ વચ્ચે તાવડામાં ઉકળતા તેલમા કેવીરીતે કોસ્ટીક સોડા કેટલા પ્રમાણમા નાખવુ અને કેવી રીતે ઝારાને હલાવતા રહેવાનુ એ શીખતી વખતેએક મોટા રુમની સાઇઝના તાવડા નીચે સળગતા લાકડાની આંચ વચ્ચે વિશાળ ચુલ્હાની બાજુમાંગોઠવાઇને કામ ...વધુ વાંચોકર્યુ....કલાક પછી એ ઠંડા પડેલા એ મિશ્રણને મોટી ચોકીઓમા ઢાળવાનુ હતુ...બીજે દિવસે સવારે તેને કાપવાનુ પછી પ્રેસ મશીનમાં અને ગોટા મશીનમા એ લીલ્લા સાબુનેબીબામા પ્રેસ કરી બોક્સમા ભરવાનુ એમ આખી મેન્યુફેક્ચરીંગ પ્રોસેસ જોઇ અને સમજીલીધી....પંદર દિવસમા ધવલ સાબુની બ્રાંડનો લીમડા સાબુ રેપરમા પેક કરી ભાણીયાબાપાને કહ્યુ"બાપા,ભણ્યા તેનાથી સાવ અલગ આ જીંદગી છે .મહેનતની બહુ મજા માણી .બાપા આ નોટબુકમાબધા માપ
મેનહટન ઇનસ્ટીટ્યુટમા પાંચસો રુપીયાનુ મનીઓર્ડર કરવામા આવ્યુ ત્યારે નક્કી થઇ ગયું હતુ કે હવેસાબુનુ કારખાનુ અને અમરેલીની કહાની પુરી થવાની હતી...આ વાતથી જયાબહેન બહુ ખુશ હતા...તેમની આંખોમાં મુંબઇના સપનાઓ તરતા હતા "ન કરે નારાયણ અને મારો ચંદ્રકાંત ફસ્ટ ક્લાસપાસ ...વધુ વાંચોતેને મુંબઇ નોકરી મળે એટલે આ અમરેલાથી છુટકો થાય...."જે જન્મભુમિ ચંદ્રકાંતના હરશ્વાસમા ધબકતી હતી તેને જયાબેનની અટલી બધી નફરત કેમ...? ચંદ્રકાંત કુટુંબ કલહથી વાજઆવીને કરતા આ મારા ચંદ્રકાંતનુ ભવિશ્ય સુધરી જાય એ એક માત્ર ધ્યેય હતુ...એ ચંદ્રકાંતનેપાછળથી સમજાયુ...જયાબેનને અમરેલીમા ચંદ્રકાંતનુ ભવિશ્ય શું ?એવાત ફરી ફરી કેમ કરતી હતા.પણ બરાબર પંદરમે દિવસે પોસ્ટમેન મોટુ કવર આપી ગયો...રજીસ્ટર્ડ પોસ્ટ હતી...ચંદ્રકાંતે થડકાટસાથે કવરની
મનહરના અમરેલીના ઘરમા બેસીને ધરાઇને ઢોકળા ખાતી વખતે ચંદ્રકાંતની આંખમા આંસુ હતા,મનહરની આંખો પણ સજળ હતી...બન્નેને ખબર હતી કે અમરેલી સાથેના અંજળપાણી ખુટી ગયાહતા...ફરી આ નગર મળે ન મળે એવું યે નહોતુ …હવે પાક્કા થઇ ગયું હતું કે આ ...વધુ વાંચોતેને નથીમળવાનું.વિધિની કેવી વિચિત્રતા કે મોટાભાઇને પણ અમરેલીએ ભરપૂર પ્રેમ કરેલો ઇજ્જત આપેલીપણ તેને અમરેલીથી નફરત થઇ ગઇ હતી ને ચંદ્રકાંતે રડી રડીને આ અમરેલીને પોતાની કરેલી તને જઅમરેલી છોડવાની હતી .હવે ટાવરનાં ચોકમાં અમરેલી ગમના રાહડા લેતા રમેશ પારેખ ક્યારેય નહીમળે .હવે અકારણ ચંદ્રકાંત બાકી બચેલા સમયના ટુકડાને રસભરીને માણવા મરણીયા પ્રયાસમાહતા...આખા અમરેલીને આંખોમા ભરીને છેલ્લું છેલ્લું પીવું હતુ....કોને
કદાચ સોમનાથ એક્સપ્રેસ નામ હતુ એ આગગાડીનુ....સાંજના સાતને ત્રીસનો ગાડી આવવાનો અનેસાતને પીસ્તાલીસનો ઉપડવાનો ટાઇમ....પંદર મીનીટમાં આખુ અમરેલી ઉંચકીને લઇ જવાની હતી એઆગગાડી...જે પ્લેટફોર્મ ઉપર નાનકડી રચના ચંદ્રકાંતે લખી હતી તે યાદ આવી ગઇ...."છેલ્લો ડબ્બોટ્રેનનો પસાર થઇ ગયો ..હવે ...વધુ વાંચોપ્લેટફોર્મ અને લીમડો..."એ લખેલી કવિતા સાર્થક થઇ રહી હતી .એ બાંકડા ઉપર બેસીને લખેલી રચના...એ રમેશની ચશ્મેરી નજર અને મોઢામા ભરેલ પાનનીપીચકારી..."બસ ચંદુ આ એકજ અટલુ જ મોકલ....કવિતામા..."નજર સામે તરવરતુ હતુ...ધસ ધસકરતી આગગાડી ઉની ઉની આગ ઓકતી ચીસ પાડતી કાળી ડિબાંગ દુરથી ધસમસતી આવતીજોઇને સહુ મિત્રોને થડકો પડી ગયો..."લ્યો આવી ગઇ ચંદ્રકાંત..."જગુબાપા એ બગીચાનાં બાંકડે બેસીને સમયની રાહ જોતા હતા...મનહર
પોતાના પલંગ ઉપર બેસવાને બદલે ચંદ્રકાંતના પલંગ ઉપર એકદમ નજીક આવી દિલીપ સોનીબેઠા...એમની બગલની લાંબી કેશ ઘટાઓમાંથી મઘમઘતો પરસેવો ફેલાયો..." સોની પાણી આવેછે એટલે નાહી લ્યો...""યાર એ પછી પહેલા કહો કોઇ છોકરીએ એડમીશન લીધુ છે...?સાલુ મજ્જા આવી જાય "કહી ...વધુ વાંચોઆંટી મારી ચંદ્રકાંત સામે એક આંખ મિચકારી.....કપાળ ઉપર સ્વામિનારાયણનો મોટો ટીકોકરેલો હતો....!!! "યાર આમ ધારી ધારીને શું જોવાનુ? સવારે પુજા કરીને જ નિકળ્યો છું ""સૌની...!!!ટીકો કપાળ ઉપર હોય ત્યાં સુધી મજા નૈ લૈવાની હં કે.. બાકી તમારે કલાસમા તો મને નથીલાગતુ કે છોકરી મળે એટલે હનમાન ચાલીસા જ કરવા પડશે...ચાલો બહાર ગેલેરીમા જરા ઠંડી હવાખાઇએ...કહી સૌનીની ગંધથી છુટવા ગેલેરીનો દરવાજો
સુંઠને ગાંગડે ગાંધી ન થવાય એ કહેવત ચંદ્રકાંતે ખોટી પાડી છે. આ સોની ઉર્ફે સૌનીને જોયા તેનુસમળી જેવુ નાંક જોયુ ત્યારે સુંઠના ગાંગડાવાળા ચંદ્રકાંતે હસ્તરેખા સામુદ્રીકમ ના પોતાનાઅભ્યાસથી સમજી લીધેલુ કે આ કેટી સૌની બડા શીકારી હૈ...આ સમળી જેવુ ...વધુ વાંચોશિકાર કરતુહશે...!!એ અલગ વાત છે કે ચંદ્રકાંત અટલા મોટા ફેસ રીડર હોવાનો દાવો કરતા હતા પણ જીંદગીમાએમણે આવા ભોળા ચહેરા જોઇને ધોખા ખાધા છે એટલે જ અવારનવાર ભગવાન દાદાનુ ગીત યાદઆજે પણ કરે છે..."ભોલી સુરત દિલકે ખોટે...નામ બડે ઔર દર્શન ખોટે...."એટલે સાવ સીધા લાગતાલોકોએ એવી લપડાક ચંદ્રકાંતને મારી છે કે એ જીંદગીભર કોઇનોય હવે ભરોસો કરતા નથી........અરવિંદભાઇને સૌની ઢસડીને ગેલેરીમા
"સૌની તમારુ નાંકતો સમળી જેવુ છે તેમ હસ્તરેખા સામુદ્રીકમ કહે છે પણ તમેતો આંખથી ચકરાવાલેતા હતા...જુઓ હજી ચકળવકળ ફરે છે....બાબુ ધીરજના ફળ મીઠા ચંદ્રકાંતે કે ટી સોનીની હથેળીતપાસતા શરુ કર્યું તમારી હથેળી બહુ નરમ છે આંગળીઓ પાતળી અને નરમ ...વધુ વાંચોતમારો શુક્રનો પહાડ બહુ સરસ છેએટલે સ્ત્રીથી આકર્ષણ કાયમ રહે ““હા યાર તમે બરાબર કહ્યું સંધવી ,કોલેજમા મારા આ જ હાલ હતા . આ છોકરીઓને જોઇ જોઇનેચશ્મા આવી ગયા એક સરસ બ્રાહ્મણ છોકરી પટી પણ ગયેલી પણ યાર આપણે તો હાથફેરો કરવોહતો તેને લગ્ન કરવા હતા પણ બાપુજીતો ક્લાર્ક અને નાનોભાઇ બેન એટલે ઘરમા કાયમ પૈસાનીમારામારી રહે જ્યારે છોકરીનો બાપ
બીજે દિવસે માર્કેટીંગ એટલે શું?એ વાત કીથ સરે સમજાવી..."નાવ યુ હેવ પ્રોડક્ટ વીચ ઇઝ ઓફ નોયુઝ..." તમને સાદી ભાષામા સમજાવુ કે આપણે ત્યાં એંબેસેડર જેવી પોશ લકઝરી મજબુત ગાડીહતી?એમ ફિયાટ પણ હતી...ત્યારની એ બન્ને ગાડી દસ થી બાર કીલોમીટરની ...વધુ વાંચોઆપતીહતી..?બેસવામા સોફાસીટવાળી એંબેસેડરનો કોઇ જવાબ નહોતો...હવે નવો મેન્યુફેક્ચરર મારુતીઆવ્યા એટલે એંબેસેડરની ખામીઓ ગણાવવાની શરુઆત થઇ..."અવડીમોટી ખખડધજ ગાડી છે સ્માર્ટ લુક નથી ગીયર બદલવા કેટલુ જોર કરવુ પડે છે...સ્પીડોમીટર કેવા છે..?આર પી એમ મીટરનથી...આમ હજાર ભુલ પહેલા દેખાડવી પછી પોતાની ખુબીઓથી આંજી નાખવા બસ આ માર્કેટીંગનોફંડા ....આજે મોટીવેશનલો પણ આ જ કામ કરે છે.સહુથી પહેલા તેઓ ઉત્તમ વક્તા હોય છે .
સાંજે થાકીને લોટપોટ થઇ ગયા હતા ત્યાં પીટરકાકાએ જાસુસની અદામા રુમમાં પ્રવેશ કર્યો . આજુબાજુ જોઇ બોલ્યા “સબુર દિવાલોકોભી કાન હોતે હૈ “ પછી પોતાનાં પલંગ ઉપર બોલાવ્યા . વાતાવરણ જમાડવા માટે ચશ્મા સાફ કરી સોનીને કહ્યું “જરા પ્લીઝ ...વધુ વાંચોઆપજોને . મારો શ્વાસ જરાફુલ્લી ગયો છે . સોની ચમક્યા “એ પીટરા આ તારો શ્વાસ ટોટામાં જ અટકાવી દઇશ સીધી વાત કર પાણી આપો લે .. હારું થ્યુ ચા નમંગાવી તું વધારે વાતમાં મોણ નાંખીશ તોપીટરા માંથી પીટરી બનાવી દઇશ “ સોની લાલ થઇ ગયેલાએટલે પીટર ચુપ થઇ વાત ગળી ગયા . અંતે અરવિંદભઇ વચ્ચે પડ્યા “અલ્યા એવા એ સોનીએકતો
એ દિવસે સાંજે ક્લાસથી છુટીને રુમ ઉપર આવ્યા એટલે સોની ધીરેથી ગેલેરે બાજુસરક્યા...આસ્તેથી ગેલેરીનો દરવાજો ખોલ્યો...સામેની ગેલેરીમા નજર કરી સડપ કરતુ ગેલેરીનુબારણુ બંધ કરી દીધુ...મોઢા ઉપર પરસેવો જામી ગયો ...અરવિંદ પટેલ બોલ્યા "શુ છે દિલિપ...?કેમઆમ હાવ ઉતરી ગયો...?""આમ આવો ...વધુ વાંચોઓં શામેની ગૈલેડીમા ગેરીલો ઉભો છે...હાચ્ચુ કઉં સું..."પીટરે જરા ગેલેરીના દરવાજાને સહેજ બે ઇંચ ખોલીને જોયુ..તરત બંધ કર્યુ ..."સોની કેછે ઇ સાવ સાચુછે...તે આ બેય ફટાકડી ગેરીલાની દીકરી...?ઓહ ગોડ મરસી મરસી મારા દિલિપને આવા હિડંબથીબચાવો...સાચ્ચે જ ગેરીલો છે આ આપણો સોની સમજોને કે ત્રીસ ટકા વાળના ગુચ્છા રાખે છે તોબાપુ આ તો સો ટકાવાળો છે...ખાલી મોઢુ ને તગતગતી આંખો વચ્ચે
ઝાંઝરી સરોજીની હોસ્ટેલના પ્રાંગણમા આવી ચંદ્રકાંતને જોઇ આંખ પહોળી થઇ ગઇ...બંધ ગેટનીપેલેપાર આવી ઉભી રહી..."તમે? તમે ? અંહીયા ક્યાંથી?""હુ મેનેજમેન્ટનું ભણવા આવ્યો છુ..""એમ એસ યુનિવર્સીટી?""ના ફોરેનની ઇન્સટીટ્યુટ છે તેમા...""વેરી ગુડ...શુ ખબર છે મોટાભાઇના..?"પહેલે કોળીયે કાંકરો આવ્યો હતો...ચંદ્રકાંત ગળી ગયા..."બસ ...વધુ વાંચોતો ગયા પરદેશ .ઇંગ્લેન્ડમાં ભણેછે ""તમને ક્યાંથી ખબર કે હું અંહી બરોડા આ સરોજીની હોલમાં છુ...?"પહેલો ગુગલી બોલ પડ્યો...ચંદ્રકાંત સામે ઝાંઝરી હસતું મોઢું રાખી હોઠ મરોડતી બોલી ત્યારેચંદ્રકાંત ને પહેલી વખત સહેજ શંકા ગઇ કે ઝાંઝરી તેની મજાક ઉડાવે છે,કે તેને તરસાવે છે ? “મનેનાનીબેને કહ્યુ હતુ કે ઝાંઝરી ત્યાં જ છે .આપણે આમ તો મિત્ર છીએ ,એટલે થયુ અજાણ્યા
પોતાની જાતને તોપ સમજતા ચંદ્રકાંત તમાચો ખાઇને ગાલ લાલ કરવાનો આ પ્રસંગ જીંદગીભર ભુલ્યાનહી...નાનપણમા હંમેશા જીવરામ જોષીની મીંયા ફુસકી અને તભાભટ્ટ વાંચતી વખતે "અમે તો ભાઇસિપાઇ બચ્ચા ...અમે કોઇથી ડરીયે નહી "કહેનારા ચંદ્રકાંત પહેલી પછડાટની કળ ન વળી ત્યારે ...વધુ વાંચોસયાજીબાગ જઇને સાંજે એકાંતમા બસતા થયા...મન હોયતો માળવે જવાય એ કહેવતચંદ્રકાંતને લાગુ પડી જ નહી...અજ્ઞાત ભય કે ફોબીયા જે ગણો તે અમરેલીથી નજીકના માચીયાળાસુધીયે ન પહોંચ્યા...ડગલુ ભર્યુ કે ના હઠવુ વેણ કાઢ્યુ તે ...."નહી મુળ વાણીયાવૃતિ બહાર આવીગઇ...મુંછ નીચી તો સાતવાર નીંચી કરીને સયાજી ગાર્ડનના બાંકડે પોતાની જાતને ફંફોસતા બેઠા ત્યારેયાદ આવ્યુ..."અરે અમરેલીથી ભાઇ ઉર્ફે બાપુનો પત્ર ઇંસ્ટીટ્યુટમાં આવ્યો હતો
ત્રણેક મીનીટ પછી એ બેઠાધાટની બંગલીનો દરવાજો ખુલ્યો...સામે એક ગોરો ગોળમટોળ ચહેરોચમકતી રૂઆબદાર પ્રભાવશાળી આંખો નમણુ નાક શરીર થોડુ ભરેલું પણ ટટ્ટાર ,માથામાં બિંદી નેઆંખોમાં કાજલ ,સોનેરી ઝુલ્ફો વચ્ચે ક્યાંક કાળા વાળ લહેરાતા હતા ખાદીની સફેદ સાડી...લોટવાળા હાથ ..."આપ ...વધુ વાંચોગાંધી છો..?"ચંદ્રકાંત સહેજ થોથવાતા પહેલુ વાક્ય બોલ્યા.જીંદગીભર સેંકડોવારમાઇક પકડી સ્ટેજ ઉપર આવ્યા છતાં પહેલી એક મીનીટ લગભગ થોથવાટ થયો જ છે....પછી મોટામાણસોની જેમ કાં ડાયસ પકડી લેવું કે માઇકના પાઇપના સહારે એક વાક્ય થોથવાતુ ગયુ છે પણઅંહિંયાતો કોઇ આશરો જ નહોતો એટલે બન્ને હાથને એક બીજાની પક્કડ કરી બે હાથ જોડી વંદનકર્યા.."હું ચંદ્રકાંત જગુમામાનો દિકરો અમરેલીથી...""બસ બસ હવે વધારે બોલવાની
"પહેલાતો તમને જોતો જ રહી ગયો ...અટલા ભણેલા...અવડામોટા પ્રોફેસર...એકતો સાવ સાદા થોડાઐયો તમિલછાંટ પહેલા લાગી હતી એમા લાલદાસદાદા અમીદાસ ફુવા જેવુ જ ગોળ મટોળમોઢુ...ભારતનાટ્યમ કલાકાર સો ટકા હશો જ એટલે તો એક એક હાથ પગના નેણની નજાકત ભરીભાવભંગીમાં …"આગળ ...વધુ વાંચો...ગોળ મટોળ બોડી....જો જે છે ઇ આ જ છે...""અરે દીદી તમારી તેજસ્વી ઔરામાંથી બહાર ધીરે ધીરે આવી રહ્યો છું...ઓહ માઇ ગોડ.. “"તારો ઇરાદો શું છે ?આમ મને ચણાના ઝાડ ઉપર ચડાવે છે ?પણ મેં કહ્યુને આવુ ગોળમટોળ ફુટબોલ જેવું બોડી પછી ભફાંગ પડીશતો...?"ફરી અટ્ટ હાસ્યના પડઘાઓ લંબાયા..."દીદી આમ જ હસતા રહો મને બહુ સારુ લાગે છે...જીંદગીમા બે ધડી હસી લઇએ
ચંદ્રકાંતને હડસેલીને જે માનુની અંદર ધસી ગયા...હતા તેને કંઇંક કહી દેવા ચંદ્રકાંત ઉભાથયા.પુષ્પાદીદીનું હાસ્ય રોક્યુ રોકાતુ નહોતુ ...દુર્ગાદેવીએ સીધી રસોડામા એન્ટ્રી લીધેલી ત્યારે મેનર્સતો હોય કે નહી ?કોઇ ચંદ્રકાંતને પુછે પણ કે આપ કોણ ?આતો સાક્ષાત્ દુર્ગાદેવી .હવે ચંદ્રકાંતનોવારો ...વધુ વાંચો... ચંદ્રકાંતે પાછળ પાછળ રસોડામાં એન્ટ્રી લીધી..."હી ઇઝ માઇકઝીન...ચંદ્રકાંત...ચંદ્રકાંત શી ઇઝ પ્રોફેસર મીસીસ દાસ એન્ડ શી ઇઝ સોનાંગી.." ચંદ્રકાંતનીબરોબર લગોલગ પાછળ આવી ગયેલી રુપરાશીનુ નામ સોનાંગી છે એ જાણ્યું.બન્નેએ ચંદ્રકાંતને હલ્લો હાઇ કર્યુ..."સોનાંગી યુ સીટ ઇન ડ્રોઇંગ રુમ એંજોઇ કંપની ચંદ્રકાંત ગો ..."પુષ્પાદીદીબે મીનીટ કામરુપ દેશની પરીને જોઇને આવાચક થઇ ગયા..."આપ બોંગોલી હૈ..?""નહી જી હમતો ઉસસેભી ઉપર હૈં.."એ પરી ખીલખીલાટ
"અરે આ તો કસાટા આઇસક્રીમ છે આને મંત્રોની શું ખબર પડે ડોન્ટ ટેલમી..."ચંદ્રકાંતે ધીરેથી રહસ્ય ખોલ્યુ..."બહુ નાનપણથી મને ટોનસીલ રહેતા હતા એટલે ડોક્ટરે બિલકુલધસીને ના જ પાડેલી .ઠંડુ પીણુ નહી,ગોલો નહી કુલ્ફી નહી નો આઇસક્રીમ...ઓ કે .પછી કહ્યું આડોક્ટરની ...વધુ વાંચોતો અઢાર વરસ સુધીની જ હતી ,એટલે સવિનય કાનુન ભંગનો હવે એકવીસમાં વરસેઆપ સહુની સમક્ષ કરીશ.એક દિવસ રાત્રે સપનામા આવીને વેનીલા આઇસક્રીમે ટીપ આપી.."જો ચંદ્રકાંત આમતો તું ક્યારેયઆઇસક્રીમ ખાઇ શકીશ નહી એટલે તને રસ્તો બતાવુ...તારે હિમ્મતથી આઇસક્રીમ ખાઇ લેવાનો પછીસાદુ પાણી પી લેજે .તારા કાકડા કંઇ ફુલીને ફાળકો નહી થાય..."બસ મૈં યુ ગયા યું આયા ...ચંદ્રકાંતકીચનમા જઇ સાદા પાણીનો ગ્લાસ
બક્ષીસરે માર્કેટીંગના ફંડામા સહુથી મહત્વની વાત કરી હતી યસ બટ નો.."જેમની પાંસેથી ઓર્ડર લેવાનો છે તેમને હંમેશા બપોરે લંચ ટાઇમ પછી જ મળવુ""કેમ સર..?"એ ટાઇમે કસ્ટમર ડોઝીંગ એટલે ઝોકા ખાવાની તૈયારીમા હોય બહુ એલર્ટ ન હોય તેને તમારા પ્રોડ્ક્ટનીમાર્કેટીંગ ...વધુ વાંચોઆપો...જેટલી ડીપ ટેકનીકલ જાણકારી અને ખુબી તમારા પ્રોડક્ટની આપવી હોય તે ભરીભરીને આપો..અડધુ ત્યારે ઉપરથી જશે એ કબુલ નહી કરે પણ ઓહ વેરી ફાઇન...વેરી ગુડ બોલે એટલે બીશ્રુડ..."સર કેટલા પીસ લખુ મારા હિસાબે વીસતો લેવા જોઇએ...એટલે એ અડધા જોકામા બારગેન કરી પંદરપીસનો ઓર્ડર લખાવતી વખતે ડીસકાઉન્ટ માંગે તો મખીચુસ થઇ કહી દો"સર અવર કંપની હેસ નોડીસકાઉન્ટ પોલીસી બટ આઇ ગેટ
બક્ષીસરે માર્કેટીંગના ફંડામા સહુથી મહત્વની વાત કરી હતી યસ બટ નો.."જેમની પાંસેથી ઓર્ડરલેવાનો છે તેમને હંમેશા બપોરે લંચ ટાઇમ પછી જ મળવુ""કેમ સર..?"એ ટાઇમે કસ્ટમર ડોઝીંગ એટલે ઝોકા ખાવાની તૈયારીમા હોય બહુ એલર્ટ ન હોય તેને તમારાપ્રોડ્ક્ટની માર્કેટીંગ સ્પીચ ...વધુ વાંચોડીપ ટેકનીકલ જાણકારી અને ખુબી તમારા પ્રોડક્ટનીઆપવી હોય તે ભરી ભરીને આપો..અડધુ ત્યારે ઉપરથી જશે એ કબુલ નહી કરે પણ ઓહ વેરીફાઇન...વેરી ગુડ બોલે એટલે બી શ્રુડ..."સર કેટલા પીસ લખુ મારા હિસાબે વીસતો લેવાજોઇએ...એટલે એ અડધા જોકામા બારગેન કરી પંદર પીસનો ઓર્ડર લખાવતી વખતે ડીસકાઉન્ટમાંગે તો મખીચુસ થઇ કહી દો"સર અવર કંપની હેસ નો ડીસકાઉન્ટ પોલીસી બટ આઇ ગેટ ૫પરસંટઇન્સેન્ટીવ...ધેટ
સમી સાંજે એક માળીયાના એ ફ્લેટમા કોઇ કોઇની સાથે નજર મિલાવી શકતા નહોતા...સૌનીને બહુચંદ્રકાંતની માયા લાગી ગયેલી..."સંધવી સાહેબ બાપાએ દેવુ કરીને ભણવા મોકલ્યો હતો...હવે જોપાસ થઇને નોકરી મળે એમા ક્યાંક હૈદરાબાદ મળે તો કોણ જવાનુ..?મુંબઇમા મળે તો અમારા વાળુકોઇ ...વધુ વાંચોરહેવુ...?આ નાનકડા ગોમમા રહીને અમેતો ક્યાંયનાં નરહ્યા...હવેસ્વામિનારાયણબાપાનો આધાર છે... સરકારી નોકરોકંઇ સીંઘવીભૈઇ રેઢો નહી પડ્યો .બેંકમાતો એકજગા માટે સો અરજી ઉપરથી લાગવગ વસીલા..હાલું ટ્યુશન કરવા પડહૈ જો એનીમાને નોકરી ની મળીતો ..”ચંદ્રકાંતે મજાક કરી.."કેમ આ સામેના ફ્લેટવાળી છેને યાર સીધ્ધુ યુગાંડા નાની તો નાની મોટી તો મોટીહેં ....""સંઘવીં હવે ઇ બેયને તડકે મુકો...હવે તો હસવુયે નથી ગમતુ..."પીટરતો સાવ મુંગો થઇ
સવારે બસ ડેપોથી અરવીંદભાઇના ઘરની બસ પકડી અગીયાર વાગે ચરોતર આણંદ પાંસે કદાચગામનુ નામ અલીંન્દ્રા પહોંચ્યા ત્યારે રસ્તા ઉપર અરવીંદભાઇની વાડી સામે બસ એક મીનીટઅટકીએટલે અમે બન્ને ઉતરી ગયા...ચરોતર એટલે ગુજરાતનો સહુથી સમૃદ્ધ ખેતીવાડી પ્રદેશ. એકએકરની વાડી પણ લાખો ...વધુ વાંચોકરોડમાં ગણાય એવી સોનેરી જમીન .બહુ સુખી અને આનંદી લોકો.નાનકડો કાચો રસ્તો લગભગ બસોફુટનો પાર કર્યો એટલે વિશાળ લોખંડનો ખુલ્લો દરવાજો ત્યાંટ્રેક્ટર આરામ ફરમાવતુ હતુ...ઝડપથી ચાર પાંચ કુતરા દોડતા આવી અરવિંદભાઇને વિંટળાઇ ગયાઅને ચંદ્રકાંત ઉપર નફરતની નજર નાખી..."ના ભોલુ...મેમાન છે એમ ન કરાય.."પછી નજર મિલાવીફેરવીને અરવિંદભાઇની સવારી આવી પહોંચી છે એ ખબર દેવા આગળ સરધસ કાઢી હાઉ હાઉકરતા આગળ ચાલ્યા...ત્યાં
એ રાત્રે પટેલની મહેમાનગતી માણી...રોટલા શાક કઢી ખીચડી ...કાંદા લસણની ચટણી...તાજામાખણનો લોંદો રોટલે ચડાવી ને ગરમાગરમ જમ્યા ..."અરવિંદભાઇ તમારી આ મહેમાનગતિતો માણી પણ તમે ક્યારે આવશો કહેવા માટે મારી પાંસે જગ્યાજ નથી ...કાલે ક્યાં હોઇશ કંઇ ખબર નથી પણ ...વધુ વાંચોક્યાંય એક વખત "સેટ " થઇશ એટલેબોલાવીશ ...જરુર આવજો...ભાભીને સાથે લેતા આવજો...ભુલતા નહી..."વહેલી સવારે ચા નાસ્તો કરીને અમરેલીની બસ માટે નડીયાદ છકડામા બેઠા ત્યારે અરવિંદભાઇ અનેભાભીની આંખો સાથે ચંદ્રકાંત આંખ મેળવી ન શક્યા...પટેલની આવી મહેમાનગતી આ માર્ચ મહીનામાં કોલેજ મિત્ર વિઠ્ઠલ કાબરીયાને ત્યાં રોટલો કઢીખીચડી અને ખીચડીની ભારોભાર ઘીની નદી જેમ ઘી વિઠ્ઠલ પીરસતો રહ્યો ત્યારે મારા તમામ મોટાદિલના પ્રેમાળ
"રીઝલ્ટ પંદર દિવસ કહ્યા છે પણ પાંચ દિવસતો ગયા એટલે દસેક દિવસમા આવવુ જોઇએ ભાઇ""પછી?"જગુભાઇનો ઉચાટ બહાર આવી ગયો. ગજા બહારનો ખર્ચ કરીને ચંદ્રકાંતને વડોદરા ભણવામોકલ્યો ત્યારે જ નાનાભાઇએ ટોણો મારેલો “આમ તો ચંદુ ચબરાક છે પણ ભણવામાં આવું ...વધુ વાંચો,શું કાયો છો ભાઇ?”એ યાદ આવી ગયું ."ભાઇ રીઝલ્ટ સાથે જો એ પ્લસ કે એ ગ્રેડ હશે તો મોટા સીટીમાં નહિતર નાના સીટીમાં પુરા દેશમાગમ્મે ત્યાં મળે પણ કહેછે કે મુંબઇ,દિલ્હી પુના હૈદરાબાદ મદ્રાસ કે બેંગલોર એટલામાંજ મળે પણજ્યાં પોસ્ટીંગ મળે ત્યાં જવુ જ પડે."જયાબેનનુ દિલ થડકારો ચુકી ગયુ..."હેં એટલે તને મદ્રાસ કે તો મદ્રાસ જવુ પડે એમ?નારેના આપણેતો મુંબઇમા
એ વજનદાર કવર હાથમા રાખી ચંદ્રકાંત બાને પગે લાગ્યા...બેન કાતર લઇને ઉભી હતી.."ભાઇઉદઘાટન કરો..!"ચંદ્રકાંતે ધારને બારીકાઇથી કાપીને કવર ખોલ્યુ...બેને અને બા એ તાલીઓ વગાડી..ચંદ્રકાંતે કવરમાહાથ નાખ્યો...એક જાડુ પુઠા જેવુ ચમકતુ સર્ટી ફિકેટ બહાર કાઢ્યુ..દરેક સબજક્ટના માર્ક લખેલા હતા...નજર હટાવીને ...વધુ વાંચોકરી જ્યાં કોલમ હતી પાસ નાપાસ અને ગ્રેડ....ચંદ્રકાંતનુ દિલ થડકારો ચુકીગયુ...જીંદગીમા સફળતા અને સુખ હંમેશા ચંદ્રકાંતની વેંત છેટુજ રહ્યું હતું એટલે સુખની કે સફળતાનીક્યાંથી અપેક્ષા હોય ? આખી જીંદગી “જે મળ્યું તે ઘટક પી ગયા “ એ ચંદ્રકાંત એ જ પહેલાં જોયું કેપાસ કે નાપાસ ? બાપુજીની લોહીપાણી એક કરીને મોકલેલા પૈસા બપુજીની અપેક્ષાઓ બાની જીદબધુ આંખોની સામે ફરી રહ્યું
"ભાઇ, ખેલ એટલે હવે જ આપણી કસોટી શરુ થશે..."ચંદ્રકાંત ભાઇની બાજુમાસાવ ચીપકીને બેસીનેવિગત સમજાવવા બેઠા.."જુઓ ભાઇ આપણે ફોર્મ ભરતી વખતે લખેલુ યાદ છે?""ના મને ઇ યાદ નથી""ફો્મમાં લખ્યુ હતુ કે જો તમે એ ગ્રેડ પાસ થશોતો સીધા માર્કેટીગ મેનેજર ...વધુ વાંચોપણ ત્યાર પહેલાછ મહીના ટ્રેનીંગ આપશે...ત્યારે દસ હજાર સ્ટાઇફંડ આપશે..એ ફોર્મમા લખેલુ કે તમને આ ત્રણ સીટીમાંથી કઇ સીટીમા ફાવશે...?મુંબઇ કે દિલ્હી કે હૈદ્રાબાદ..?આપણે લખ્યુ હતુ મુંબઇ ...એટલે રાહજોવાની..."બરાબર યાદ કરો ભાઇ,શીંગનાં ગાડા જોખતા દાદા બધુ મનમાં યાદ રાખતા તો તમેતો એના દીકરાએટલે તમારા દીકરાની જીંદગીના શીલાલેખ લખાવતા હોય ત્યારે યાદ નથી આવતું કહી ભુલી નહીજવાનું આ ન ચાલે..”બાપુજીએ ચંદ્રકાંતને
સાંજે કાકાને ત્યાં જમવાને બદલે જયાબાના હાથની ભાખરીને શાક ખાઇને આરામથી ચંદ્રકાંત કાકાનેત્યાં જવા નિકળ્યા ચંદ્રકાંતને બરાબર ખબર હતી કે મહાભારતના આ યુધ્ધમા કેમ લડાઇ લડવાની છેકોની સાથે લડવાની છે .રાતના આઠ વાગી ગયેલા...કાકા કાકી રાહ જોતા બંગલાનાં વરંડામાં ...વધુ વાંચોહતા...ચંદ્રકાંતને જોઇને કાકા ઉભા થઇ ગયા..."આવ મારા દિકરા....આવ..."ચંદ્રકાંતે બહારપડેલી ખાલી ખુરસીમાં જમાવતા પહેલા કાકાને નમીને પગે લાગ્યો ત્યારે કાકાએ છાતીએ વળગાડીબથ ભરી લીધી...કાકીને પગે લાગ્યો ત્યારે કાકીથી રહેવાયુ નહી..."હેં ચંદુભાઇ,તમે અટલા દિવસથીઆવી ગયા છો તો ખબર કાઢવાય ન અવાય???અમે જીવતા છીએ કે મરી ગયા છીએ ઇ જોવાતોઆવવુ જોઇએને...તમારી કાકી છું..."વરાળ પુરી નિકળી ગઇ...નાનોભાઇ આઇસક્રીમ ના બાઉલભરીને આવ્યો...હવે ચંદ્રકાંતનુ બેટીંગ શરુ
સવારના નિયમ મુજબ બાપુજી છ વાગે ઉઠીને મરફીનો ટ્રાંન્ઝીસ્ટર લઇ બગીચામા હિંચકા ઉપર ફુલવોલ્યુમમાં રાજકોટ રેડીયો મુકીને બગીચામાં દાતરડી ખરપી લઇને કામ કરવા બેસી જાય..દુલાભાયાકાગનુ એકાદ ભજન "એજી તરે આંગણે કોઇ આવે તો..."અથવા પ્રાણલાલ વ્યાસનુ પાનબાઇનુ ભજનકે દિવાળીબેન ભીલ ...વધુ વાંચોહેમુ ગઢવીને સાંભળતાં જ ઉંઘ ઉડી જાય..."ભાઇ તમારે સાંભળવું હોય તો આ બાબલાને તમારી પાંસે ધીમેથી રાખીને સાંભળોને...જેઠાકાકા(અમારા પાડોશી)તો આમેય બહેરા છે પણ શેઠસાહેબના ઘરનાનો તો વિચાર કરો..." ચંદ્રકાંતે ભાઈને વિરોધ કરતા કહ્યું…"લે લે ચંદ્રકાંત તું ઉઠીને આવી ગયો...?લે ભાઇ તારે જોઇએ એટલુ ધીમો અવાજ કર બસ...?હવે મનેજરા તગારુ લાવી દે અનેબગીચાનો નળ ચાલુ કરી પાણીનો ફુવારો જરા માર ...જો
"હૈલાવ બોલ જગુભાઇ...""મોટાભાઇ આપણો ચંદ્રકાંત વડોદરામા મેનેજમેન્ટનુ ભણવા ગયો હતો તેનું રિઝલ્ટ આવી ગયુછે.ફસ્ટ કલાસ પહેલે નંબરે પાસ થયો છે""વાહ બહુ સરસ .મારા વતી અભિનંદન કહેજે.મારા આષિશ છે...""ભણવાની અંદર જે ફસ્ટ ક્લાસ થાય તેને કંપની નોકરી આપશે તેવી વાત ...વધુ વાંચોએટલે સાથે સાથેચંદ્રકાંતને મુંબઇમાં નોકરી પણ મળી છે...""બહુ સરસ.તારી ચિંતા મટી ગઇ..જગુ""હજી તો છ મહીના મેનેજમેન્ટ ટ્રેઇની તરિકે કામ કરવુ પડશે .આ છ મહીના દર મહિને બે હજાર આપશેએમ લખ્યુછે પછી સારુ કામ કરશે તો દસ હજાર અને ટીએ ડીએ બધુ આપશે એમ લખ્યુ છે""બહુ સરસ મને બહુ રાજીપો થયો .મોટો તો હુશીયાર હતો જ પણ આ ચંદ્રકાંતેતો પાણીબતાવ્યુ"મોટાભાનાં આશિષ
જગુભાઇનાં ઘરમા પતરાની બે મોટી ધડૂક બેગ હતી જે ક્યાંય પણ લઇ જવાય તેવી નહોતી પણ માળિયામાં ખાંખાંખોળા કરતાં જે હાથ લાગી તેને ઝાપટા મારી સાફ કરીતો જેને સુટકેસ કહેવાતીતેવી પ્લાયવુડ ઉપર રેક્ઝીન મઢેલી એક બેગ બીજી ચોવીસ ઇંચ ...વધુ વાંચોચોવીસ ઇંચની અંદરથી પુઠુબહાર રેક્ઝીન મઢેલી બોનવોયેજ બેગ જેમા સ્પીંગવાળા લોક અને તેની કડીમાં નાનકડુ તાળુમારવાનુએ બે બેગ બે ખાદી ભંડારના થેલા જેમા નાસ્તા રસ્તામા જમવા માટે બટેટાની સુકી ભાજીથેપલા છુંદો ગોળપાપડીનો ડબ્બો મુકવામા આવવાનો હતો બાકીનુ બધુ પેક કરી અમરેલીના બાકીબચેલા અંગત મિત્રો છેલ્લો કટોરો ઝેરનો તું પી જજે બાપુ કરવા આવવાના હતા...એ જ બધા આજેસાંજે ફરી મિત્રો મળવા
સોમનાથ મેલે સાંજે સાત ત્રીસે છેલ્લી વિહ્સલ મારી .વરાળ એંજીને એક ધક્કાથી વરાળ કાઢતાગાડીને અમરેલી છોડવા ડગલા માંડવા પડ્યા ...સ્ટેશન ઉપર જયાબેન જગુભાઇ હર્ષદ દેથા તારાચંદઅને વિનોદ સાયાણી હાથ હલાવતા રહ્યા...ચંદ્રકાંત ગાડીની બારીના સળીયામા જકડાઇ ગયા છતાછૈલ્લી નજર માટે ...વધુ વાંચોરહ્યા...સંધ્યાટાણુ હતુ એટલે ગાડીએ ડબ્બામા દિવા કર્યા ચંદ્રકાતનાઅમરેલીના દિવા ઓજપાઇ ગયા આંખોનુ શું અને કેટલુ ગજુ..?ગાડીનો એક એક ધક્કો અમરેલીમાંનાસાથને છોડાવતો રહ્યો દુર દુર સુધી લહેરાતી હરીયાળી વચ્ચે એકબાજુઆ જુવાની સુધી સેવેલાંસપનાઓ,ભરપૂર માણેલી જીંદગી લહેરાતીહતી તો એ જ હરીયાળી યાદોનાંમોલને વાઢીને ગાંસડીભરીને ચંદ્રકાંતના માથા ઉપર ખડકાતી હતી …થોડીવાર સુધી ભીની આંખોલુછીને ડબ્બામાં નજર કરીતો એક સંસારથી મુક્તિ માણી રહેલાં સાધુબાવાની
ઝટપટ બ્રશ પતાવીને ચંદ્રકાંત હાથ પગ મોઢુ ધોઇને મિત્રો ને ભેટી પડ્યા..."આવ આવ ચંદુ આપણારુમમા એક ગેલેરી છે જો.. હાલ ત્યાં બેસીયે ...હરીયા હમણા સીન સીનેરી નઇ દેખાડતો હું આવુ છું“અનિલે ઉઠતાવેંત શરુ કર્યું માટુંગાના ભાઉ દાજી રોડ ઉપર ...વધુ વાંચોમાળની ભવ્ય કપોળ બોર્ડીંગમા એટલી સરસ સગવડો અનેએટલુ સુંદર ખાવાપીવાનુ કે એક વખત આવે એ પોતાનું ઘર ભુલી જાય..નીચે સરસ ભોજનાલય અનેડાઇનીંગ હોલ ત્યાં જ છાપા વાંચવા માટે ખુરસી ટેબલો....બહાર આવતા જ મહામહીમ ગોરડીયાજીનીઓફિસ તેનાથી જરા આગળ સરકો એટલે જમણીબાજુ ટ્રસ્ટીઓની ઓફિસ ડાબી બાજુ મોટોવિશાળ હોલ તેમાં જ બેડમિંગ્ટન ટેબલ ટેનીસ કેરમ જેવા અનેક રમવાના સાધનો... બહાર સુંદરબગીચો...દરેક રુમને ગૈલેરી
"જમીને આંટો મારી આવીયે ચાલ થોડા પગ છુટ્ટા થાય આ અનીલ્યો આખો દી ઘોર્યા કરે છે એટલેએના ખાતર ચાલ.."જમીને શેકેલી વરિયાળીની મુઠી ભરી ત્રણેય ચાલતા ચાલતા ફાઇ ગાર્ડનબાજુરાઉંડ મારવા નિકળ્યા ત્યારે એક બાજુ કપોળ નિવાસમા રહેતા અનેક સગાનો ભય ...વધુ વાંચોદરેકબિલ્ડીગો કપોળ વાણીયાથી ખીચોખીચ...એટલે એ લોકોમાંથી કોઇન કોઇ જોઇ જશેની બીકને લીધેચંદ્રકાંત સાવધાન હતા...બન્ને બાજુથી ગોદા મારી હરેશ અને અનિલ સ્વર્ગની અપ્સરાને આંટી દેએવી ગોરી ચટ્ટી પારસી છોકરીઓ કોઇ વોક કરતી હતી તો કોઇ દોડતી હતી તેની ચારેબાજુ પારસીમાટીડાઓ પણ એક્સરસાઇઝ કરતા હતા...બાકીના પ્રેમપ્રદેશમા ખોવાયેલા પંખીઓને જોઇ અનિલપગની આંટી મારી દેતો હતો..."ચંદુ બહુ સતા ને સંસ્કારી નહી થવાનું જોવા જેવું
લાઇબ્રેરીમાં જઇ ચંદ્રકાંતે હીદુ મેરેજ એક્ટ..સીવીલ લોની બુક ફી સ્લીપ બતાવીને ઉપાડી...ચેદ્રકાંતઆમ પણ ભાષણ કરવામાં માહ્યરું હતા નાટક એનો પ્રિય સબજેક્ટ બાકી હતું તે ઇંગ્લીશમાં બોલવાનીવાક્છટા આવી ગઇ હતી એટલે એમને કાળો કોટ પહેરી વકીલાત કરવાના બહુ ઓરતા હતા ...વધુ વાંચોકોલેજમા કંપનીની લો નાં સબજેક્ટમા એક વિષય હતો જેમાં તેમને ફાવટ હતી ઉપરાંત કોમર્શીયલ લોકમાં પણ બહુ રસ હતો.આજે મનગમતો જાણે ખજાનો મળી ગયો એ પણ સાવ મફતએટલે ચંદ્રકાંત ઝૂમી ઊઠ્યા હતા …બાકી તે જાણતા હતા કે બુક ખરીદવી તેના બસમાં નહોતી ,બુકખરીદવાનાં તો પૈસા ક્યાંથી હોય..?હોસ્ટેલમાં સોરી બોર્ડિંગમાં આવી હરકીસન ગરડીયા ધીમહામહીમને કોલેજની ફી ભર્યાની રસીદ બતાવી."જુઓ સાહેબ..સોરી જુઓ
રીસેપ્સનીસ્ટે ઇંટરકોમથી વાત કરી ચંદ્રકાંતને અંદર કેબીનમા જવા ઇશારો કર્યો..ચંદ્રકાંતે નોક કરીકેબીનમાં પ્રવેશ કર્યો.."હલ્લો મી સંધવી હાઉ આર યુ..?"બક્ષી સરે પુછ્યુ હેવ યુ ફીલ અપ ધ ફોર્મ..?""યસ સર આઇ હેવ ગીવન ઇટ ટુ રીસેપ્સીનીસ્ટ .”"જસ્ટ વેઇટ આઉટ સાઇડ..""ઓકે સર"પંદર ...વધુ વાંચોસુટવાળાવાળા ઉર્ફે મી. ખડૂસ કાપડીયા અને બક્ષી સરની કેબીનમાં ઘુસપુસ અંદરચાલી...પછી કાપડીયા બહાર આવ્યા .તેમણે રુઆબદાર ઇંગ્લીશમા "ચંદ્રકાંટ જસ્ટ ગો ઇન.." કહીહુકમ કર્યો........"મી. ચંદ્રકાત વી આર વેરી હેપ્પી ટુ એપોંઇન્ટ યુ . યોર એરીયા વીલ બી ગીરગામ ટુ મસ્જીદ બંદર..."પુરેપુરો ગુજરાતી વેપારી એરીયા...દુકાનમા ચાર ફરકડી ફાઇલ હોય એવાદેશી વેપારીઓનોએરીયા,બસ બાકી એક બે બોક્સફાઇલ હોય તો હોય એનો અંદાજ ચંદ્રકાંતને આવી
એ દિવસે પી ટી કે કોર્પોરેશને દેશી માથી કોર્પોરેટ કલ્ચરમા પગ મુક્યો...તો ચંદ્રકાંતે સાચી વ્યાપારજીંદગીમાં પહેલો પગ મુક્યો હતો..એક કલાકમા આઠ હજારનો ઓર્ડર મુકાયો .સાથે મદ્રાસ ભુવનનીફિલ્ટર કોફી જેની મધમધતી સુગંધે ચંદ્રકાંતને એક કેફમા લાવી દીધેલો એની ધીમી ધીમી ...વધુ વાંચોચંદ્રકાંત બહાર નિકળ્યા.પગમા સાક્ષાત હનુમાનજી આવી ગયા કે ક્યારે મરીનલાઇન્સ પહોંચ્યાક્યારે મુબઇ સેન્ટ્ર્લ પહોંચ્યાં ક્યારે ઓફિસ તેનુ ભાનજ ન રહ્યુ.ઓફિસનો દરવાજો ખોલ્યો તો સામે જફિરોઝ કાપડીયા રીસેપ્સનીસ્ટ સાથે મસ્તી કરતા પકડાયા.."યુ સ્ટુપીડ,ઓફિસમા આવીયે ત્યારે નોક કરવાનુ ભુલી ગયો કે..?""સોરી સર" ચંદ્રકાંતને આવી કદમબોસીની આદત નહોતી … ઓફિસમાઅંદર કેબીનમાં જવા માટેનોકકરવું જોઇએ પણ આ તો ઓફિસનું મને ડોરહતુ .. મુળ તો
ઓફિસથી કપોળ બોર્ડીંગનો રસ્તો આજે ચંદ્રકાંતને બહુ લાંબો લાગ્યો...આંખ બંધ કરે અનેકાપડીયાનુ અટ્ટહાસ્ય દેખાઇ...હવે શું થશે..?કાપડીયાના પગ પકડી લઉ?..."સાહેબ મને માફકરો..?"ક્યાક ખરેખર કાઢી મુકશે તો..?રહેવાના પૈસા કોણ આપશે..? કોલેજના,બોર્ડીંગના... જવાઆવવા માટે બસના પૈસા? અમરેલી નામનુ ઉંટ અફાટ રણમા જલઝલાની ...વધુ વાંચોદોડતા હાંફીનેરણની અધવચ્ચાળે ફસડાઇ પડ્યુ હતું …હજીતો નોકરી ધંધાની દુનિયામાં કમાવા માટે પહેલું ડગમાંડ્ય હતું …આ પ્રથમસ્ય ગ્રાસે મક્ષીકા ?પહેલે કોળિયે જ ..?આખી રાત ઉંઘમા ચંદ્રકાંત આળોટ્યા...ભગવાનનુ ક્યારેય સ્મરણ આવા દિલથી નહોતુ કર્યુ..સવારેઉઠતાની સાથે બે હાથ જોડી બાપુજીનુ પ્રિય ભજન મનમા ગાતા હતા ચંદ્રકાંત.."મારી નાડ તમારે હાથહરિ સંભાળજો રે મુજને પોતાનો જાણીને..."આંખમાંથી અશ્રુઓ સરકી ગયા...ચંદ્રકાંત ચુપચાપબાથરુમના વોશબસાન ઉપર અરિસામા પોતાને
"મામલા ઐસા હૈ..!!!??"ચંદ્રકાંત કલાક સુધી આગળ પાછળ થતા રહ્યા .ડીલીવરી બોય પાછોક્યાંક જવા નિકળ્યો એટલે ચંદ્રકાંત ધીરેથી જનરલ સ્ટેશનરી માર્ટમાં સરક્યા.."નમસ્કાર ભાઇ"અંદર કાંઉટર ઉપર બેઠેલા બે યુવાનોને નમસ્કાર કરી સામે આસન જમાવ્યુ..."બોલો, આપને ભાઇ કહું કે સાહેબ..?""ગુજરાતી છો એટલે ...વધુ વાંચોજ મજા આવશે...મને નવી ડીઝાઇનની ફાઇલોમા રસ છે ફોલ્ડર ટાઇપનીમળે ત્યાં ચંદ્રકાંતની નજર ખૂણામાં પડેલી ફોલ્ડર ફાઇલ ઉપર પડી …આ ટાઇપની ફાઈલો …અરે વાહબહુ સરસ છે ચંદ્રકાંત સ્પર્શ કરવા જરા સરક્યા કે બન્ને ભાઇઓ સાવધ થઇ ગયા...?""આપનુ નામ..?આપને કોણે કહ્યુ કે અમારી પાંસે એવી ફાઇલો મળે...?"આમતો કીડીને ગોળનું ગાડું ક્યાં છે એ ખબર પડી જાય ને ? બસ ,એજ રીતે
ચંદ્રકાંતનુ મગજ ધમણની જેમ ફુલી ગયુ હતુ...હવે અમરેલીતો જવાનો સવાલ નહોતો ..જે કામ માટેકંપનીએ નોકરી આપી હતી તે કામ ઉપર ચંદ્રકાંતની પક્કડ બેસતી જતી હતી તો કામ શું કામછોડવુ..?વીસ ટકા કમીશન મળે તો સ્ટાઇફંડ જેટલુ તો થઇ રહે...તો એજન્સી ...વધુ વાંચોલેવી પછીઆગળનુ જોયુ જશે............"સર,મને મુંબઇ સેન્ટ્લથી ઇસ્ટમાં વીટી સુધીની એજન્સી મંજુર છે પણ એક રીકવેસ્ટ છે સર "બોલો સંઘવી.."બક્ષીસરે ઉત્સાહથી પુછ્યું “કમીશનના પૈસા ઓર્ડરનો માલ એક્ઝીક્યુટ થાય ડીલીવરી થઇ જાય પેમેન્ટ આવી જાય એટલે મનેકમીશન તુરંત મળી જાય એવુ કરી આપો.. મારી પાંસે આવકનું કોઇ સાધન નથી એટલે મને ટકી રહેવામાટે મારી આ એક રીકવેસ્ટ એક્સેપ્ટ કરો પ્લીઝ સર .
"ઠાકોરજી નથી થાવુ રે ઘડવૈયા મારે ઠાકોરજી નથી થાવું.."ચંદ્રકાંતને શોક લાગી ગયો...મગજમા એમસી ચાગલા નાની પાલખીવાલા અને એવા ધુરંધર વકિલોના ખ્વાબ ચકનાચુર થઇ ગયા....ચંદ્રકાંતપાછા વળી ગયા. વીટીથી પચ્ચીસ પૈસાની કોફી પીધી અને મસ્જીદ બંદર ઉતરી ધનજી સ્ટ્રીટ પહોંચ્યાત્યારે જીતુ ...વધુ વાંચોગયો..."આવો ભાઇ ચંદ્રકાંત સંધવી...તમે સંધવી એટલે જૈન...?"જીતોની પાછળ નવકાર મંત્રની ફ્રેમ હતીમહાવીર સ્વામિનુ નાનકડુ મંદિર દુકાનમાં હતુ એ ચંદ્રકાંતે પહેલી મુલાકાતમાં જ જોયેલું…."જય જીનેન્દ્ર ભાઇ પણ હુ જૈન નથી કપોળ છું વૈષ્ણવ વાણીયા...""બોલો બોલો ભાઇ હવે શું કામ પડ્યુ એ વાત કરતા પહેલા તમારી ચા ...બાકી છે...""જીતુભાઇ કાં ઉકાળો અડધો કે કોફી અડધી ...ચા જીંદગીમા પીધી જ નથી...""તમે મારા કરતા
મહાલક્ષ્મીમાંના મંદિરના એક એક પગથીયા ચડતા માં ઉપરની શ્રધ્ધા વધતી ગઇ...સંધ્યા આરતીનોસમય થઇ ગયેલો...એક કમળનુ ફુલ ખરીદીને સેંકડોની ભીડમા ચંદ્રકાંત પાછળ ગોઠવાઇગયા.."જય આદ્યાશક્તિ માં.."આરતી શરુ થઇ.દિપકની જ્યોત દુરથી દેખાતી હતી માંની આભાઅલપઝલપ એ જ્યોતના પ્રકાશમા જોઇ ચંદ્રકાંત આંખ બંધ ...વધુ વાંચોવિનવતા હતા "હે માં મને દુખ મારાભાગ્યમાં હોય કે મારા કર્મે બંધાયેલુ હોય તે બધુ હું તો જ સહન કરી શકીશ જો તારી કૃપા થાય માં મનેસહન કરવાની શક્તિ આપજે..."આરતી પુરી થઇ અને લોકોની ભીડમા ગર્ભગૃહમા માંની સામે ચંદ્રકાંત પહોંચ્યા ત્યારે પુજારીજીને કમળઆપી નતમસ્તક એક ક્ષણ ઉભા રહ્યા..પુજારીએ સાકરીયા કોપરુ અને મીઠાઇ પડામાં આપતા માથાઉપર હાથ મુક્યો ત્યારે એક પ્રવાહ
"ખત્તર ગલ્લી...?ખાડીલકર રોડ..? " એટલે કાંદાવાડી ?રમેશ ઝવેરીએ ઇશારો કરલો કે સહુથીસસ્તુ મેન પ્રિન્ટીંગ બજાર શોધવા ભુલેશ્વરમા ભુલો પડજે ભગવાન એવો મુંબઇગરાનો દુહો (હવેદોહોકહેવાય છે) યાદ રાખી ચંદ્રકાંતની શાહી સવારી નિકળી..ચંદ્રકાંતને એ કિસ્સો આજે પણ યાદ આવી ગયો ..એ ...વધુ વાંચોત્રણ ભોઇવાડાની ગલ્લીઓ અનેભુલેશ્વર એટલે 'ગાયુ અને બાયુ થી 'ઉભરાતો રહેતો એરીયા.સાડીઓ રેડીમેડ ફેન્સી નોવેલ્ટી કટલરીહોઝીયરીનુ સસ્તુ ટીકાવ મુંબઇના મધ્યમ વર્ગનાં લોકો માટેનુ બજાર...સવારના અગીયારથી હૈયેહૈયુદળાય એવી ગરદી હોય...વચ્ચે વચ્ચે કાપડ બજાર અને અન્ય બજારમા જવા માટે હાથગાડીઓમાસામાન લાદીને માથાડી કામદારો ઉર્ફે ઘાટીઓનો રુવાબ પણ જોવા જેવો રહેતો..જે બૈરા લેડીઝ ગમ્મેતેટલો 'એ બેન જવા દ્યો ' કરોને ચસકે નહી તેને
કાર્ડ બની ગયા બીજે દિવસે ત્યારે ચંદ્રકાંત ફરીથી ખાડીલકર રોડ આવ્યા...પૈસા ચુકવી રબ્બર સ્ટેંપલેટર પેડ લઇને રમેશભાઇને દેખાડવા ગયા..."અરે વાહ સંધવી તેંતો લેટરહેડ વિઝીટીંગ કાર્ડ બનાવી લીધા ? બહુ ...સરસ...એક હું રાખી લઉંછુ...આ નામ પણ અજીબ રાખ્યુ છે યોસ...!!!??વાહ ...વધુ વાંચોપીવી છે?..બહુ સરસ ચા બનાવે છેગોવીંદ..."અંતે ચાર રુપીયાની ચા ખરીદીને પીવડાવવાથી અડધી અડધીની ચાની દુનિયામા ચંદ્રકાંતે રમેશ સાથેપ્રવેશ કર્યો...બજારમા ઉંચી ક્વોલીટીની નવી ડીઝાઇનની ફાઇલો કોણ રાખે છે ?કેવી બને છે શું નવીનતા છે..?ત્યારેપહેલી સ્પ્રીંગ ફાઇલ જોઇ જે જાડી મોંધી બોક્સ ફાઇલની અવેજીમા વપરાય પણ તેની સ્પ્રીંગ એટલીકડક રહેતી કે પતલા (મેનીફોલ્ડ...!!)કાગળો ફાટી જતા હતા..એક સેંપલ ફાઇલ ખરીદી લીધી..તોબીજી જગ્યાએ ગોદરેજની
હવે શુ કરવુ..? એક કપોળ મિત્રએ કહ્યુ ..." આ આમ તેમ દોડવાને બદલે પેઇંગ ગેસ્ટ તરીકે રહેવાનુમળે તો તારે આ બધી ઝંઝટ નહી.. પાર્લા વેસ્ટમા વિશ્વકર્માબાગ પાંસે એક કોઇ છે કપોળ એ આવુપેઇંગ ગેસ્ટનુ કંઇક કરે છે સંન્યાસ આશ્રમની ...વધુ વાંચો...તપાસ કર.."બીજે દિવસેતો સામાન શીફ્ટ કરવાનો હતો એટલે રુઇઆની હોસ્ટેલનાં મેનેજરને વિનંતિ કરી"ભાઇ બે દિવસ આપો હું વ્યવસ્થા કરી લઇશ.."સવારના કામ ધંધો છોડીને ચંદ્રકાંત પાર્લા સ્ટેશન ઉતરીને વિશ્વકર્મા બાગ આવ્યા .."કોઇ પેઇંગ ગેસ્ટનુ અંહિયા કરે છે...?"નીચે પાનવાળાને પુછ્યુ.."ઇકા હૈ..?ઇ તો પીછે બડા બિલ્ડીંગ પુરા એસ વી ગેસ્ટહાઉસ હૈ ભૈયા..મગર જરા સંભાલના મેડમ બહુત કડક હૈ.." એકતરફ સંન્યાસ આશ્રમ એસ વી
મનમાં ગડમથલ ચાલી રહી છે.."કુલ સાતસો રુપીયા છે,તેમાંથી પાંચસો ડીપોઝીટના આપુ ને મહીનાનુ રેંટ બસો પછી ચા પીવાના પૈસા પણ નહી રહે.. નીચે પહેલેમાળે પહોંચીને કહ્યુ "કાકી અત્યારે પાંચસોઆપુ છું.કાલે રવિવાર છે.સોમવારે કપોળબેંકમાંથી પૈસા કઢાવીને બાકીના આપી દઇશ તો ...વધુ વાંચોલાવ પાચસો." કાકીનાં સ્વભાવનો પહેલો પરચો ચંદ્રકાંતને મળી ગયો.એ પાંચસો રુપીયા આપીને ચંદ્રકાંત ઝડપથી નિકળી ગયા. બહાર નિકળી બે ડગલા દૂર સંન્યાસઆશ્રમ તરફ પગ વળી ગયા . વિશાળ પટાંગણમા મંદિર પરિસરનાં પગથીયે બેસી પડ્યાચંદ્રકાંત.મનમાં વિચારોનું વાવાઝોડું ચાલતું હતું કે આવી પરિસ્થિતિ હવે લાંબો ટાઇમ ઝેરી શકાય તેમજ નથી .હે ભગવાન હવે કસોટીનો અંત નહી આવે તો હું નું અસ્તિત્વ જ
પુ ભાઇ,તમારી તબિયત સારી હશે ભાભી(બા)ને પ્રણામ.બેન મને રોજ યાદ કરતી હશે અને સાવ એકલી પડીગઇ હશે કેમ ?હવે મારા અંહિયાનાં સમાચાર આપવાનાં છે .જે કંપનીમાં મને નોકરી મળી હતી તેવડોદરાવાળી ઇન્સીસ્ટીટ્યુટવાળા જ છે .. તેમણે આપણી સાથે છેતરપિંડી ...વધુ વાંચોછે .પહેલા મહીનેમેં જેસેલ બતાડ્યું હતું તેનાંથીકંપનીનો મારો મેનેજર ચોંકી ગયો હતો તેણે મને આવા ગુજરાતી એરીયામાંકામ આપ્યું હતું કે હું કામ જ નકરી શંકુ . જો વેચાણ નથાય તો આમ જ મને કાઢી મુકે એવી ગણતરીહતીપણ મારુસેલ કંપનીમાં હાઇએસ્ટ થયુ તો ગમ્મેતેમ ઝઘડો કરીને મનેમાંડ પગાર આપી રવાના કરીદીધો હતો.મારી સાથે બહુ મોટુ ચીટીંગ થયુ છે.એક મહીનામા અટલુ જોરદાર
"ભાઉ મોઠા શેઠ તુમચા નાવાની બોમાબુમ કરત હોતે...તુમચા કાઇ વરક કંતરલ કાઇતરી સાઠીઓર્ડરચી વારતા કરત હોતે.."સખારામે બ્યુગલ વગાડી દીધુ.."બરા બરા.."ચંદ્રકાંતે મરાઠીમા અચ્છા અચ્છા કહ્યુ...ત્યાં મોટાશેઠની કેબીનની રીંગ વાગી...સખારામ અંદર ગયો...ચંદ્રકાંતનું દિલ ધકધક થતુ હતુ..સખારામ બહાર આવ્યો અને મેનેજરને લઇને ...વધુ વાંચોમોટાશેઠની કેબીનમાં ગયો...બહાર થોડા ઉંચાઅવાજો સંભળાયા.."નક્કી મોડો પડ્યોએટલે ચંદ્રકાંતને આઉટ કરી દેવો એવું સમજીને ચંદ્રકાંત આંખબંધ કરી શાંતિથી ઉંડા શ્વાસ લેતાબેઠા હતા...સખારામે ચંદ્રકાંતને ઢંઢોળ્યા..."અરે ભાઉ તુમચા નસીબ જાગલા આણી તુમી ઝોપતા...?શેઠ તમનેબોલાવે છે જાવ અંદર..”વિશાળ એરકંડીશન ઓફિસના વિશાળ ટેબલની પાછળ એક્ઝીક્યુટીવ ચેરમા બ્લુ સુટમાં શોભતામોટાશેઠે ચંદ્રકાંતને કહ્યુ..."વોટ ઇઝ ધીસ ચંદ્રકાંત..?તે મને નહી આખી ઓફિસના સ્ટાફને ઉંચાનીચા કરી દીધા...ધીસઇઝ નોટફેર...""સર આઇ
એ ભર બપોરે ચંદ્રકાંત ચાલતા ચાલતા મસ્જીદ બંદરથી પાઇધુની પહોંચ્યા ત્યારે એક માણસે તેનેબુમ પાડી..."ઓ શેઠ..ઓ શેઠ.."સામેથી આવતા કોઇ માણસે ચંદ્રકાંતને ઇશારો કર્યો.."કોઇ આપકોબુલાતા હૈ.."ચંદ્રકાંતે પાછળ ફરીને જોયુ...એક પડછંદ કાયાનો દાઢીવાળો છીબલા નાક શ્યામ રંગનો લાલ ટી શર્ટઅને ચડ્ડી ...વધુ વાંચોમાણસ નજીક આવી ગયો..."ક્યા શેઠ પહેચાના કે નહી..?મેં ઇબ્રાહીમ...!!!ઉસ દિન જ્યોતિ ફાઇલમેં આપ આયે થે ન ?વો ખત્તરગલ્લીમેં દિલીપભાઇકે જ્યોતિ ફાઇલમેં ..વહાં આપકો દેખા થા...""હાં યાદ આયા...બરાબર ...ઉસદિન દિલીપભાઇકે વહાં આપ કામ કર રહે થે ...બરાબર.."કૈસે હોભાઇ? "બાજુમા શેરડીના રસની લારી હતી...મરાઠીમા રસને ઉસ કહેવાય..."ઉસ પીયેગા..? બહોતગરમી હૈ ના ? ચલ આધા આધા પીયેંગે .”"ક્યા શેટુ, હમ છોટા આદમીકો ઇત્તા
"સંઘવી તમારા માટે કોઇ મોટા સાહેબ મળવા આવ્યા છે તમે જલ્દી આવો"રમેશ ઝવેરીનો ફોનઆવ્યો.ચંદ્રકાંત અબ્દુલ રહેમાન સ્ટ્રીટમાં જ હતાં એટલે કહ્યુ "પાંચ મીનીટમાં પહોચુ છું."ઝડપથી દાદરા કુદતા સુતાર ચાલમાં ઝવેરી ભુવન ૫૦/૫૬,ના ખખડધજ મકાનનાં બીજે માળે પહોંચ્યાત્યારે સુટબુટ પહેરેલા ...વધુ વાંચોચટ્ટા એક ભાઇ રમેશની ખખડધજ ઓફિસમા ચંદ્રકાંતની રાહ જોતા બેઠાહતા...જુઓ સંધવી મોટા સાહેબ છે તમારી પુછપરછ કરતા હતા કે આ સંધવી કોણ છે ? ક્યાં રહે છે ? “મનેજરા સમજાયુ નહી એટલે તમને ફોન કર્યો … લ્યોવાત કરો “"હાઇ આઇ એમ ચંદ્રકાંત સંઘવી.." ચંદ્રકાંતે હાથ મીલાવી હાય કર્યું .એક મીનીટ ઉપરથી નીચેચંદ્રકાંત ઉપર વેધક નજર નાખી અને બ્રાઉન સુટના કોટના
ચંદ્રકાંત હવે સ્ટેશનરી બજારની ચાલ સમજી રહ્યા હતા...આ ખાલી કોન્ટેસાની સામે મોંટેસા મુકવાથીનામ ઉભુ થવાનુ નથી ,એટલા ઓર્ડર મળવાના નથી .માર્કેટમા સ્પ્રીંગ ફાઇલ ઉપર ચંદ્રકાંતે નજર ઠેરવી.તેમાં વપરાતી સ્પ્રીંગ જાડી હતી ...ફાઇલમાં રહેતા પતલા મેનીફોલ્ડ પેપર એકવાર ટ્રાંસફર કરોએટલે ...વધુ વાંચોપંચહોલ ફાટી જતા હતા...બસ અંહીયા જ નવુ કંઇક કરવાનું હતુ...જો લોખંડની સ્પ્રીંગનીજગ્યાએ પ્લાસ્ટીકની ટ્યુબ હોય તો...?ભટકતા નાગદેવીમા જ્યોતિ ઇન્ડસ્ટ્રીઝની દુકાનેથી ૩૦ મીટરનુંબંડલ લઇને બહાર નિકળ્યા ત્યાંથી જ્યોતિફાઇલ દિલીપને શું કરવાનુ સમજાવ્યુ ......અને એ રીતેફરીથી ડીઝાઇનને અને નામને રજીસ્ટર કરવા લોઅરપરલ ગયા...ડીઝાઇનની કોપી સાથે લેટર હેડ ઉપર અરજી કાયદેસરની ફી રૂપીયા સો તથા 'ચાંદલાના'સો રૂપીયાઆપી ફરી પોતે પોતાની પ્રોડક્ટના ફૈબા બન્યા
આજે રવિવાર હતો...રુમની બહાર લીમડાની ડાળી ઉપર ઝુકી ઝુકીને કાગડો ઇશારા કરતોહતો...ચંદ્રકાંતને આપવિતિનો કાગડો યાદ આવ્યો જેણે ચંદ્રકાંતને ભર ઉનાળે ત્રણ મહીના એકહાથમા છત્રી સાથે સાઇકલીંગ કરાવ્યું હતુ પછી ગાંઠીયાના પારણા કરાવ્યા પછી વટથી અમરેલીનાબંગલાની બારી ઉપર રૂઆબ કરતો ...વધુ વાંચોહતો...ઇસ સીકંદરકો ઉસને રુલાયા થા...ઉપરથી જાણેલાંબો રાગડો તાણીને ગાતો હતો.."ક્યું આયા ન અબ લાઇન પે?..." .ચંદ્રકાંતે નરહાને નમસ્કાર કરીચકલીઓ પોપટ બાઘડા કબુતરો પંચાતડી કાબરોમા મન પરોવ્યુ...ત્યાં પાછળથી છ ફુટનો સુરેશદેસાઇ અનાવીલએ પીઠ ઉપર નાનકડો ધબ્બો માર્યો..."સંધવા...શું વિચાર કઇરા કરતો છે ?"ચંદ્રકાંતે મજાક લંબાવવા પુછ્યુ" હે દેહાઇડા આ સ્કર્ટ જેવી લુંગી આ કાણાવાળુ એરકંડીશન ગંજી તને શરમ નહી આવતી...?""સંઘવા આ તો
"ભાઇ રમેશ..(હાલ પણ મારો પ્રેમ મિત્ર છે એટલે નામ બદલ્યુ છે)હવે નવુ લફડુ આવ્યુ છે...""જો મારી સી એ ની એક્ઝામ પુરી થઇ ગઇ છે...એટલે નવરો જ છું...બોલ..""કંપની સપ્લાયમાં સ્ટેશનરી અને આપણી ફાઇલો સેલ કરવા સેલ્સેક્સ નંબરવાળુ પાક્કુ બિલકંપનીવાળા માગે ...વધુ વાંચોખોટુ કરવાની શરુઆતતો કરવી પડશે...સમજ્યો તું ચંદ્રકાંત ?તારા યોસ કોર્પોરેશનના નામે વીસહજારના ખરીદીના બિલ નહિતર પચાસ હજારના સેલના બિલ સેલટેક્સ વાળો કાકો માગશેસમજ્યો...?એ બધા બિલ સેલ્સટેક્સ નંબરવાળા જ જોઇશે..તૈયારી કર કપડાનાં બિલ અત્યારેમાર્કેટમાં બહુ ચાલે છે પકડ કોઇકને ..""જી મહારાજ.."ચંદ્રકાંતે જવાબ આપ્યો …આ રમેશ કપોળ બોર્ડિંગમાં બાજુની રૂમમાં તેનો રહેતો હતોત્યારથી ઘટનાઓની રીલ મનમાં ચડી ગઇ …પંદર દિવસે માંડ ધોવાનો
"આ એકાંઉન્ટ તો ખોલાવશો પછી ધંધો કરવા પૈસા પણ જોઇશે ને..?"પ્રવિણના ઢોસાએ કામ શરુકર્યુ..."હા યાર.પૈસાની તાણ તો રહેજ છે..."ચંદ્રકાંત"તો બે હજારની ઓવરડ્રાફટથી શરુઆત કરવાની..ઉપરથી ફર્મ લઇ લ્યો.."પ્રવિણે બેંકની બારી ખોલીઆપી..."એક ગેરંટર જોઇશે એટલે એનુ ખાતુ સાથે જ ખોલાવી નાખો..પછી ...વધુ વાંચોતમે ને તમારામાંઇ ગેરંટર બને એવો જોલ કરવાનો...પણ ભાઇસાબ અમે નાના માણસ છીએ હું બોરીવલીની ચાલમાંડબલરુમમા રહુ છુંને આ જેંતી જોખમ કાંદીવલી ખજુરીયામાં રહે ઇ મોટા કુટુંબમા એક જ કમાનાર છેએટલે અમને તમારા મામાની ઝપટમાં ન નાખતા.."કોફી અને ઢોસાએ કમાલ દેખાડી.."હાલો ઉપર અત્યારે જ ફોર્મ લઇ લઉં.."ચંદ્રકાંત------આજના કપોળ બિલ્ડરમા નામી થયેલો મારો સીએ દોસ્ત રમેશનો ચદ્રકાંત પહેલો કેસ..મોતીના દાણાજેવા અક્ષરે
ચંદ્રકાંત દિવસરાત એકજ વિચાર કરતા રહ્યા"કેમ કરીને સ્ટેશનરીની લાઇનમાં નામ બનાવવુ..પૌતાનીઅલગ ઓળખ થાય તે માટે અલગ પ્રકારની ફાઇલો બનાવવી. હવે બેંક પૈસા આપશે એટલે ધંધોકરવાની મજા પડશે..ચંદ્રકાંતે પોતાના સગાને આ વાત કરી..."ગીરીશભાઇ આજે કપોળ બેંકમા ગયોહતો તો ત્યાં બે ...વધુ વાંચોપોપટ મળ્યા હતા...મને કહ્યુ આપણી બેંક લોન આપે છે તુ લોન લઇને ધંધોકર...બેંક શરુઆતમા બે હજાર આપશે એ લોન છ મહીના માટે આપશે પછી જો બરોબર ટાઇમે પેમેન્ટભરીયે તો પછી પાંચ હજાર એમ વધતા વધતા વીસ હજાર સુધી લોન મળી શકે એટલે હવે તમે મારાવડિલછો એટલે સલાહ આપો..""હું પોતે મોટી એંજીનીયરીંગ કંપનીમા કામ કરુ છું અને આવી મોંઘવારીમા પગારથી કંઇ
ફેસબુક મિત્ર પંકજ મહેતાએ પોતાની સખત મહેનતની જીંદગીની વાત પોસ્ટ કરતાં એ મારા મિત્રબાબુની વાત કરી.બાબુનુ નામ આખા માર્કેટમા હીરો પડી ગયેલુ એની ફાઇલો પણ હીરો નામથી એવેચતો હતો .મહેરા કરીને પંજાબી પાંસે તેની સોલસેલીંગ એજન્સી...તેના જેવી બોક્સફાઇલ કોઇ ...વધુ વાંચોશકે એવો રુઆબ...કોણ હતો આ બાબુ..?મરીનલાઇન્સ સ્ટેશનરી ઇસ્ટમા બહાર નીકળો તો સોનાપુર લેનનો આખરી છેડો કબ્રસ્તાન અનેસોનાપુર સ્મશાન જવા માટે તો ઠીક પણ મરીનલાઇન્સ સ્ટેશન જવા માટેનો રસ્તો..એ છેલ્લુ મકાન જેમાનેશનલ ચીક્કી વાળો ભૈયો અને સામેજ આ ફાઇલવાળો હીરો..તેનો મોટોભાઇ કદાચ નામ અસલમનુ કામ મુંબઇમા જે પીક્ચર રીલીઝ થાય ત્યાર પહેલા આખામુંબઇમા પોસ્ટર બનાવીને ચીપકાવવાનુ તેનું કામ વરસોથી હતું ….બહુ
૫૦/૫૬ સુતારચાલમા બીજે માળે દાદરાને અડીને એક મારવાડીની રુમ...નામ સોહનમલ્લજૈન..મિત્રાચારી આવતાજતા વધતી ગઇ એટલે ક્યારેક બપોરે ચંદ્રકાંત ટહુકો કરતા થયા...તેમનુકામકાજ પણ સ્ટેશનરીનુ...એ જમાનામાં અમારા સંધવી કુટુંબના વિલ્સનપેનનું રાજ ચાલતુ હતુ..તેઓજોટર રીફિલ બનાવે વીલ્સન નામની દસના પેકમા પ્લાસ્ટીકના પાઉચમા રીફીલોની ...વધુ વાંચોચાલે..જેરીફીલ માગે તે વિલ્સન જ માગે તેવી દાદાગીરી હતી દબદબો હતો... છીપીચાલ એટલે શ્યામશેઠ સ્ટ્રીટઅમારી સુતાર ચાલ પાછળની ચાલમાં એમની માર્કેટ ઓફિસમા દ્વારકાદાસકાકાના દિકરાઓ ખુદપોતે પણ રોજ આવે રોજ માર્કેટમા રાઉંડ મારે..પણ મુળ એમની ચાણક્યબુધ્ધીને ચંદ્રકાંતે સલામકરેલી...ફક્ત સોળ રુપીયામા એક ગ્રોસ “ઇકો”રીફીલ વેંચે ..!!!ના ના જેમને ઇકો રીફીલ જોઇએ તેમણેબેડઝન જોટર રીફીલનાં દસ પાઉચ વિલ્સન રીફીલ લેવી જ પડેતો જ
ચંદ્રકાંત માહીમ સ્ટેશનથી લોકલ ટ્રેનમાં રોજ પસાર થાય પણ ક્યારેય એ લગભગ સુમસામ જેવા જુનીબાંધણીના સ્ટેશનઉતર્યા જ નહોતા કારણ કે એક બાજુ ધારાવહિની ઝુપડપટ્ટી બીજી બાજુ કંઇકઅજાણી જ જગ્યા લાગતી હતી..પણ આજે સવારે વહેલા ઉઠી તૈયાર થઇને માહીમ જવાનુ ...વધુ વાંચોસારીકંપનીમાં જવું હોય તો સારા કપડા પણ જોઇએ ….કુલ સારા ત્રણ પેંટ અને ત્રણ શર્ટ બસ આ જ મુખ્ય અસબાબ...આજની તારીખ સુધી એ કહેવતસતત કાનમાં ગુંજે "એક નુર આદમી હજાર નુર કપડા.."પણ બહુ કિંમતી બ્રાંડેડ કપડા પહેરવાનુ કોઇઆકર્ષણ જ નથી થતુ.."હવે મંગળદાસ માર્કેટ બહાર જઇને લારીમાં વેંચાતા પરદેશી પેન્ટ શર્ટ લઇ ગુલાલવાડી કોર્નર ઉપરહરબંધ ઓલ્ટેરેશન વાળા બેસતા ત્યાં જઇને આવા
આજે ચંદ્રકાંત ઓફિસ વહેલા પહોચી ગયા...ત્યારે પચાસ છપ્પન સુતાર ચાલમા પોતાના મિત્રો સાથેસમય પસાર કરતા હતા..એક રુમમા રમેશ સાથે એક આજના મશહુર ઇલેક્ટ્રીક સ્વીચવાળા જૈન મિત્રવિનય અને તેનો ક્હ્યાગરો નાનો ભાઇ..મળ્યા...કરકરીયા વાળ જાણે સત્યસાંઇબાબા જોઇલો..એવિનય આજે બહુજ મોટા પાયે ...વધુ વાંચોબ્રાંડની ઇલેક્ટ્રીક સ્વીચો બનાવે છે બીજો ઉપેન્દ્ર જે એ જમાનામાકંપની સપ્લાય મેટલ નટબોલ્ટ ઇ એન ફોર્ટી ટુ ના કહીને સપ્લાઇ કરે.....તેના બનાવનારા તો અસલીચોર બજાર કુંભાર ટુકડાના ઉસ્તાદો...પુરો માલ નકલી ને પાછી પુરી ગેરંટી.થોડા વરસો પહેલા અંધેરીવેસ્ટમા ફરી ઉપેંન્દ્ર પાછો મળી ગયો ત્યારે કહ્યુ .."સંધવી હવે પુરો શરીફ હોં..પ્રવિણ શાહ દરેક બલ્કડ્રગનો ડુપ્લીકેટ કરનાર ગુણવંતશાહનો ભત્રીજો...એક સે બઢકર એક...બાજુના રુમમા
કાળા કલરની ફાઇબરગ્લાસની પરદેશની એ ઇકોલેકની ઓફિસબેગ ચંદ્રકાંત સામે ટગર ટગર જોઇરહી હતી..તેનુ બહારનુ ખરબચડુ આવરણ અને અંદર વેલવેટ મઢેલુ હતુ..કિંમતી કાગળો રાખવાઉપર ફ્લેપ અને બે ત્રણ પેન બોલપેન રાખવા માટે ખાંચા હતા...આમે પણ ચંદ્રકાંતને પેન બોલપેનનુંકેટલુ આકર્ષણ હતુ ...વધુ વાંચોબાપુ રોજ ટોંટ મારે"ઠોઠ નિશાળીયો ને વતૈયણા ઝાઝા.."તો પણ આજની ઘડીસુધી ક્રોસ પાઇલોટ એવી મોંધી પેન બોલપેન રાખવાનો અભરખો ગયો નથી .એ અલગ વાત છે કેફાંઉંટન પેન કેમલની પહેલા વાપરતા હવે ઇંપોર્ટેડ વાપરે છે ઇંક પણ ઉંચામાઇલી એમાં નાખે છે..પછીલેપટોપ કે આઇપેડથી લખવા બેસી જાય છે ...!!! પોણ વરસો સુધી પેનથી જ લખવાની મજા લીધી છે. નવાઇનીવાત એ કે પોતે
એ દિવસે શનિવારે મુંબઇ સતર અઢાર કીલોમીટરનો રાઉંડ પુરો થયો ત્યારે ચંદ્રકાંત બપોરના એકવાગે મુંબઇ કાલાઘોડા ઉપર જહાંગીર આર્ટ ગેલેરીમાં અંદર કોઇ મરાઠી પેઇન્ટરનુ પેઇંટીંગનુ એક્ઝીબીશન હતુ..પોતાને થોડી ફુરસદ હતી .અંદર જઇને જૂનો કલાકાર જીવ ફરીથી જાણે આળસ મરડીને ...વધુ વાંચોથયો .થોડીવાર સુધી અંદર એક એક પેઇન્ટીંગને દુરથી પછી નજીકથી જોતા ખોવાઇ જતા હતા... અડધી કલાક પસાર થઇ ગઇ બહાર કુલરથી ઠંડુ પાણી પીધુ .મુંબઇનુ ક્રીમ આર્ટ લવર ક્રાઉડ જહાંગીર આર્ટગેલેરી ઉપર વધતુ જતુ હતુ ..બહારના પગથીયે ચંદ્રકાંત થાક ઉતારતા બેઠા હતા .બે પગ ઉપર ઇકોલેકની બેગ હતી...ઠંડો પવન,ચારે તરફ હરીયાલી અને કોઇ લધરવધર તો લાંબા ઓડીયાવાળા કોઇ લેંઘાઝબ્બામાં તો
આ જહાગીર આર્ટ ગેલેરીને કારણે જ ઘોઘાસ્ટ્રીટનાબે અન્ય મિત્રો મળ્યા મુળતો ચંદ્રકાંત સ્વભાવપ્રમાણે ઘોઘા સ્ટ્રીટનાં લાઇટ વગરના મકાનમાં પાંચમે માળે હાંફ હાંકતા પહોંચ્યાં ત્યારે એક કેબીનજેવી ઓફિસમાં બે વ્યક્તિ મોટા ટેબલ ઉપર તબલા વગાડતા જાય અને મુક્તરીતે પોપસોંગ ગાતાહતા ...વધુ વાંચોઘડીભરતો ચંદ્રકાંતને નાચવાનું મન થઇ ગયું ..એક લાંબો પતલો આનંદ સરકારનો મનુનો એવોચેન સ્મોકર બીજો ક્લીનશેવગોળ ફ્રેંચના ચશ્મા વાળો . ચંદ્રકાંતને જોઇને બન્નેને બોલાવ્યો . કમઓનયાર .. અંદર અંદરવાત મરાઠીમાં વાત કરી માલા વાટકે હી કાંઇ તરી વિકાઇચા સાંઠી આલેલા આહે“ ચંદ્રકાંતે ભાંગીતુટી મરાઠીમાં ઝંપલાવ્યું “હો ખરી ગેસ્ટ આહે “ મી ચંદ્રકાંત સંધવી હું ઓફિસસીસ્ટમ વેંચવા આવ્યો હતો પણ આપ
એ શનિવારે બાપુજી ઉર્ફે ભાઇનુ ઇનલેંડ આવ્યુ હતુ...ચિ.ચંદ્રકાંત,હવે તમારી બાને એમ લાગે છે કે છોકરાને બહારના રોટલા ખાવાના બંધ કરાવવા જોઇએએટલે તને અગાઉ લખ્યુ હતુંકે આપડે રહેવા માટેનાની જગ્યા તો લેવી પડશે..તારી મોટીબેન સાથે મેંવાત કરી લીધી છે..મેં હાવાભાઇ ...વધુ વાંચોપણ વાત કરી લીધી છે ..મારી પોલીસી સામે મનેબાર હજાર મળશે બીજુ પાંચ હજારઆપણી પેઢીમાંથી ઉપાડ કરવો પડશે બાકી તારીબાની બચતનાબે હજાર મળીને કુલસત્તર હજાર જમા કર્યા છે હવે ખુટતા પૈસા તું ગમ્મેતેમ કરીને નાખીને જલ્દી જગ્યાનુકર..મોટીબેને પણ બોરીવલીથી આગળ ન જવાય તેવુ પાકુ કરીને ચંદ્રકાંતને હુકમ કર્યો"તારો ધંધો થોડાદિવસ પડતો મુક નહીતો ઓછો કર અને જગ્યા માટે દોડાદોડી શરુ
શિવકૃપા બિલ્ડીગના વોચમેને ચાવીનો ઝુડો લઇને ગ્રાઉંડ ફ્લોરનો વિનોદ સિલ્ક મીલ સામેનો એકનંબરનો ફલેટ ખોલ્યો .બિલ્ડીગમાંથી એન્ટ્રન્સ પછી બહાર રોડ સાઇડ ગેલેરી પછી સંડાસ બાથરુમપેસેજ અને રસોડુ હવાઉજાસ ભરપુર...પછી બાજુનો પછી પાછળનો એમ ત્રણ ચાર ફ્લેટ જોયા..પણમગજમાંથી એક નંબર ...વધુ વાંચોહટતો ...ચંદ્રકાંત પાછા ફરતા ચક્કીવાળાને ત્યાંથી પી સી ઓથી બેનને"જગ્યા દુર છે પણ બહુ સરસ છે આપણે તો અમરેલીમાંયે ગામથી દુર જ વસ્યા હતાને કેમ..?સાવએકલા અટુલા.."ચંદ્રકાંત."બધી વિગત લઇલે હું બાપાને ફોન કરીને બધી વાત કરી લંઉછુ...કાલે સાંજે રવીવારે જમવા આવત્યારે બાકીની વાત કરીશ...----બપોરે એક વાગે પ્રિંસેસ સ્ટ્રીટમા કપોળ માટે જમવાની ક્લબ ચાલતી હતી ત્યાં પહોંચ્યાં ત્યારેઅમરેલીની "ચંડાળ ચૌકડી રાહ જોતી
ચંદ્રકાંતની જીદગીમાં એવા સેંકડો બનાવ બની ગયા છે કે લોકો તેને પારસમણી કહે.તેણે એવુ તે કેવુ મુહર્ત કરી નાખ્યુ કે એ પછી શ્રીનાથ એસ્ટેટ વાળા કીરીટભાઇ અને મનોજભાઇનીચલ પડી...ચપોચપ શિવ આશિષનાં ફ્લેટ ઉપડવા માંડ્યા...ચંદ્રકાંતની કપોળબેકમાં શાખ વધી ગઇહતી એટલે ...વધુ વાંચોહજારની ફાઇનલ લિમિટ સુધી ઓવરડ્રાફ્ટ મળી ગયો હતો અને જગ્યાનો એક બાજુકબજો લીધા પછી રુમ અને રસોડામા પંખા નખાવ્યા...(ઓફિસનાં મિત્ર રમેશ લાખાણી ટ્યુબલાઇટકીંગે ડીસકાંઉન્ટથી પંખા અપાવ્યા હતા...ત્યારે ચંદ્રકાંતે મજાક કરી હતી "રમેશ આ પંખા તોઓરીજનલ ઉષાના છે કે સીતા ઔર ગીતાના..?")શનિવારે બારભાયા કપોળ ક્લબમાં જમતી વખતે એ જુના અમરેલીમા મિત્રોને સમાચાર આપ્યા “હવેઆપણે આવતીકાલે સવારે જે સરનામું લખાવું ત્યાં આપણા
"આપ ઇતને બડે નેતા હૈ દાદા હમ ગરીબોકા ધ્યાન રખના.."જગુભાઇ બધવાઇ ગયા ..શું ચાલે છે કંઇન સમજાયુ..!!"ચંદ્રકાંત આમા મોરારજીભાઇ ક્યાંથી ટપકી પડ્યા ? તને તો ખબર છે આપણાજીવરાજકાકાની ગાદી એણે જ ખાલી કરાવી હતી એની જૈ..?મને બધા પગે લાગે ...વધુ વાંચો..કંઇ તને સમજાયછે..?""હમણા જેમ ચાલે છે તેમ ચાલવા દ્યો ને ?કાંદીવલી જઇને ફોડ પાડીશ ..ભાઇ બંડીના બટન બંધ કરતાહતા એ જોઇને ચંદ્રકાંત બોલ્યા “હવે બંડીના બટન બંધ કરવાનો શું મતલબ છે..?જબ ચીડીયા ચુગગઇ ખેત...?"જગુભાઇ સાંઇઠ રુપીયાનુ રોતા હતા...જયાબા ઉખળી પડ્યા.."તારાભાઇને દર વખતે વિરાર આવે એટલે વારી વારીને કંઉ .યાદ કરાવુંઇશારા કરુ પણ નાના છોકરાની જેમ ભુંડાભુખ દરીયાને જોઇને ચમકમાં આવી
જે લોકોને જીફ્લો રીફીલો ન પોસાય તમને માટે ચંદ્રકાંતની ઇઝી ફ્લો રીફીલો ચાલવાલાગી..અમરેલીના નટુભાઇ ઠક્કરનો પેન બોલપેન બજાર ઉપર જબરો કમાંડ હતો તેમણે પણ માલલઇશ એવુ આશ્વાસન આપ્યુ કારણકે વિલ્સન અને ઇકો રીફીલના એ મોટા ડીલરહતા..રીલાયેબલવાળા કચ્છી જયંતિભાઇએ પણ ...વધુ વાંચોઆવકાર્યો પણ મુખ્ય ધંધો મસ્જીદબંદરના હોલસેલવાળાઓએ આપવાનું શરુ કર્યુ હતુ.એટલે ચંદ્રકાંતનું ગાડુ ગબડવા માંડ્યુ હતુમસજીદ બંદરના હોલસેલવાળા વેપારીઓ “ઓ સંઘવી રિફિલવાલે “ કહીબજારમાં આદર આપતાથઇ ગયા હતા .પણ પણ જો ભુચાલ ન આવે તો જીંદગીની શી મજા...?"મુસીબત ઉઠાવી ફકત મૌજ ખાતર..." એ ગઝલ ચંદ્રકાંત ગણગણતા હતા.એ દિવસે ન્યુઝ પેપરમાં બીજા પાના ઉપર એક ટેંડર નોટીસ ઉપર ચંદ્રકાંતની નજર ચોંટી ગઇ.."હેં॥...?ઐસા
બેસ્ટની જીપમા મહામહિમ ચંદ્રકાંતને બેસાડી કૌલાબા બેસ્ટ હાઉસ લઇ જવામા આવ્યા.લીફટમેનેઅટલા બધા સાહેબોની સાથે આવેલા વી આઇ પી ચંદ્રકાંતને સલામ ઠોકી .જનરલ મેનેજરની વિશાળકેબિન બહાર કોઇ પારસી બાનુ સક્રેટરી પાસે રીસેપ્શનમા ચંદ્રકાંતને બેસાડવામાં આવ્યા...પારસીબાનું આ નાલ્હા પટલા ફાલતુ લાગ્યા ...વધુ વાંચોતીરછી આંખે ચશ્મા ચડાવીને જોઇ રહીહતી..ખોડાયજી શું માટીડાની આંખમાં ચમક છે !હું ટો આવરી મોટી ટગર ટગર ઠટી આંખવાલા આમાટીડાની બ્રાઉનીશ આંખ પરજ વારિ જાઉ..એવું મનમાં બોલી પછી ટાઇપીંગમાં ધ્યાન પરોવીનેમુફલિસ કપડાંમાં આવેલા આ માટીડાની ગંડ સમજાવી નહોતી…આંઇ માં બાંન્દ્રેકરબાવા અટલો મોટ્ટોમાનસ આવા મુફલીસ માટે કેમ પાંચ માનુસ મોટા મેનેજરોને જીપ સાથે દોરાવીયા ? કંઇક ટો માલૂમનઠી પડટું….. પણ આ
એ દિવસે સમય કાઢીને ચંદ્રકાંત શામશેઠ સ્ટ્રીટના નાકે ઉભા હતા..એમ એસ એમ રીફિલવાળાગુણવંતકાકા આવ્યા નહોતા...પણ તેની રાહ જોતા દિનુ ઉર્ફે દિનેશ મળી ગયો..."તમે ..તું ક્યાંક આપણે બહુ સારી રીતે મળ્યા છીએ તું અમરેલીમાં મારી સાથે હતો..?"ચંદ્રકાંત"મેં તમને જોયા ત્યારનો ...વધુ વાંચોઓળખી ગયેલો કે તમે ચંદ્રકાંત સંધવી જ છો .આપણે ફોરવર્ડમા સાથેહતા..તમે એ ક્લાસ ઘોડાદરાસાહેબ વાળા અમે બી મધુભાઇ ભટ્ટવાળા.. તમને યાદ હોયતો જાડીયોમણીયાર મારો ખાસ જીગરી હતો..!"અરે હાં યાર હવે તમે તમે નહી કરતો તું કહે એટલે અમરેલી યાદ આવે.પણ મણીયાર તો આર્ટસકોલેજમાં ગયેલો ?તનેતો મેં પછી જોયો જ નહી...હું ત્યાંય જૈન બોર્ડીંગમા હતો નવલભાઇવાળી યાદઆવ્યુ ..?નવલભાઇનો પણ માનીતો હતો..પણ
ચંદ્રકાંત સવારે માહિમ એમ એસ એમ રીફીલમાં પહોંચ્યા...મનુભાઇને સમાચર મળી ગયેલા એટલેમનુભાઇ બહુ ખુશ હતા.."ચંદ્રકાંત તેં તો ધમાલ બોલાવી દીધી...તારા કાકાને જબરુ બુચ માર્યુ...""હા પણ હવે મારા બાપુજી ગાતા હતા એ ભજનની કડી તમને કહેવી પડશે.."મારી નાડ તમારે હાથ ...વધુ વાંચોરે...મુજને પોતાનો જાણીને પ્રભુ પદે રાખજો રે..એટલે ખેલ તો હવે શરુ થશે..મનુભાઇ..મારાકાકા બહુ પહોંચેલી હસ્તી છેક તો તમે જાણો જ છો . મારા જેવાને તો તે મચ્છરને ચપટીમાં ચગદોળીનાખે...એમ ખતમ કરી નાંખે .બેસ્ટહાઉસમા તેના ચમચાઓ દરેક જગ્યાએ ગોઠવેલા છે ,એટલે એકલડાઇ ઇ લડવાની છે બીજુ પંદર દિવસમાં પેમેંટની લડાઇ છે એટલે મારી પીઠ પાછળ રહેજો...મનુભાઇ,જે દિવસે બેસ્ટવાળા આગળ પાછળ પેમેન્ટમા
"બા, હવે આ ચંદુડાનુ લગનનુ કરવુ પડશે તું ક્યાં સુધી ઢસરડા કરીશ ?એક બાજુ ભાઇની આવી તબિયત...ક્યારે શું થાય કંઇ ખબર ન પડે..અને આપણી મોટા ઘરની નામની આબરુ હજી તો છે એટલે સારા ઘરની છોકરી મળી રેશે...જયાબેનને જે મનમાં ...વધુ વાંચોહતો તે મોટીબેન કહ્યો અને સાવચેત કર્યા જયાબેન પણ સમજી ગયા હતા કે આ આબરૂ અને મોટા ખોરડાની વાત બહુ લાંબી નહી ચાલે “ મોટીબેન."મને ય ખબર છે પણ આપણે પૈસે ટકે સાવ ધસાઇ ગયા છીએ એટલે આ છોકરાને માટે મોટા ઘરનું માગુ આવે તો બેડો પાર થઇ જાય અને કાયમ ચંદ્રકાંતને સાસરાનો ટેકો રે..એટલે આપણે ઉપાધી નહી.."જયાબેન કેટલા તિરંદાજ
એક બાજુ કુંવરજીભાઇનાં ફેરા વધી ગયા..."જગુ એક સરસ માગુ આવ્યુ છે...કેમીકલ માર્કેટનુ બહુ મોટુ નામ છે દિલીપભાઇ ,આપણા જાણીતાછે...સમજને આપણા ઘરના જ છે...સુરભી નામ છે છોકરીનુ ગ્રેજ્યુએટ છે હોં.....સુરભીગાંધી...ચંદ્રકાંત સાંભળે એ રીતે કુંવરજીબાપાએ તાર મેળવી સિતાર વગાડી... બાપાએ દાણા ...વધુ વાંચોકર્યુ છે એમ સમજી ચંદ્રકાંત સાવધાન થઇ ગયા ,આખરે તો જયાબેનની ટ્રેઇનીંગ લીધી હતી .છોકરી મજાની કોમર્સ ગ્રેજ્યુએટ છે...એકદમ નમણી છે.સંસ્કારી તો છે જ .બહુ ઉંચી નહી બહુ નીચીનહી બસ આપણાં કુંવર સાથે શોભા એવી …તીરછી નજરે કુંવરજીબાપા ચંદ્રકાંતને જોઇ રહ્યા હતાં. વળીમાં બાપતો સાવ ગાય જેવા છે..જગુ..બહુ રાંક...માણસો ...એક નાનો દીકરો છે બસ…મારો તોપડ્યો બોલ જીલે એવા હોં...વળી આપણા
દિલીપગાંધીએ બહુ મહેનત કરી ઓળખાણ કાઢવાની કોશીષ કરતા રહ્યા વચ્ચે વચ્ચે જયાબેનજગુભાઇની મદદે આવ્યા કર્યુ..થોડીવારમા ચંદ્રકાંત સામે જીસકા હમે થા ઇંતેજાર વોઘડી આગયી...સુરભી નામની કન્યાનો પ્રવેશ ડ્રોઇંગ રુમમાં થયો...પહેલી કન્યા પહેલો ઇંટરવ્યુ ..પહેલી તેનીસામે નજર માંડવાની હતી.જયાબેનને ટેવ મુજબ ...વધુ વાંચોનજરથી છોકરીને આરપાર જોઇ લીધી પણ અવડામોટા ફ્લેટ આવુજાહોજલાલી વાળુ પડખુ મળે તેની લાલચ લપલપાવી રહી હતી. હતી...રમાબેનના હાથમાં હીરાનીબંગડીઓ કાનમાં મોટા હીરાના લવીંગડા લટકતા હતા...(અમારી કપોળ જ્ઞાતિમા મરણ વખતે પણપ્રાથનાસભામાં અવરગંડીની નવી સફેદ સાડી કે હવે પંજાબી પહેરે પણ ફુલ હીરાના દાગીનાનો દેખાડોથાય જ..આ ઝેર અમારા લોહીમાં ઘુસી ગયુ છે...કદાચ હવે બીજી જ્ઞાતિઓ પણ ફેલાયુ હશે...મરણપછી પ્રાથનાસભામાં ઇવેન્ટ મેનેજમેન્ટ
એ મુલાકાત ત્યારે પુરી થઇ ત્યારે સુરભીની આંખમા ચંદ્રકાંત એક ગીતની ઝલક જોઇ રહ્યા હતા.."નજાઓ સૈંયા છુડાકે બૈંયા...કસમ તુમ્હારી મેં રોપડુગીં..."ચંદ્રકાંતની જાણેકે વિજોગણ બની ગઇ હતી …સામાન્ય સભ્યતા પ્રમાણે થોડું અંતર રાખીને એ જમાનામાં કન્યા સહેજ અંતર રાખીને ચાલતી ...વધુ વાંચોસાવ ઉલ્ટુ થયુ હતું કે સુરભી શક્ય તેટલું નજીક ચાલીને રૂમની બહાર નીકળી ત્યારે તેનીચકોર માં સમજી ગઇ કે છોકરો નક્કી ગમી ગયો છે . માં દિકરી અંદરના રુમમા પાણીના ગ્લાસલાવવાનો બહાને ગયા ત્યારે સુરભીની ચાલમાં જ નર્તન હતુંને ચંદ્રકાંત, કુવરજીભાઇ સુરભીના પપ્પાજોઇ રહ્યા હતા …પાણીના ગ્લાસની તાસક જગુભાઇ પાંસે આવી ત્યારે સુરભી જગુભાઇને નમન કરીજયાબેન પાંસે પહોંચી ત્યારે મહામહિમ
સવારમા ફરી કુંવરજીબાપા પધાર્યા...."એ આવો આવો.."જયાબાએ ઉમળકાથી સ્વાગત કર્યુ..આ મારા કુંવરે મારી ઉંઘ હરામ કરી નાખી છે...એકબાજુ દિલીપ ગાંધી મને ફોન કરીને પુછ્યા કરે..છે,"શું થયુ..?છોકરાને સુરભી ગમી...?આપણને તો છોકરોબહુ હસમુખ અને પાણીદાર લાગ્યો..જરાજવાબ તો લાવો..કાકા...કંઇ પુછવું હોય કંઇ કહેવુ ...વધુ વાંચોતો ભલેને બીજી મીટીંગ કરે ત્રીજી કરે અમારાતરફથી બધી છુટી છે..બોલો...છેને ભાગ્યશાળી મારો કુંવર..?આવા માગા માટે બધા મરતા હોય પણઆ દિલીપ હા ન કહે ..આ તો વાત કરુ છું.."ચદ્રકાંત કામકાજ માટે નિકળવાની તૈયારીમાં હતા તેમણે બાપાની બધી વાત સાંભળી લીધી.."બાપા આવતા રવિવારે સાંજે એમના ઘરે નહી બહાર લક્ષ્મીનારાયણ મંદિરની બાજુમાં ગાર્ડન છે ત્યાંસાંજે છ વાગે મળીશ...એમના ઘરનો નંબર આપી રાખજો
ચંદ્રકાંતને જયાબાએ રાત્રે પુછ્યુ...ચંદ્રકાંત જમીને બેઠો એટલે બહુ ચટપટી થતી હતી તે વાત કાઢી …”શું થયુ..?કેમ લાગી છોકરી...શું વાત થઇ..?""બા,આ વાતમાં ઉતાવળ કરવી નહી..એક તો હજી મારુ કામકાજ હજી ઢચુપચુ ચાલે છે.માંડ મહીનાનાખર્ચા નિકળે છે એમા કોઇની છોકરીને લગ્ન ...વધુ વાંચોલઇ આવો તો એને પણ સંભાળવાનીને...એનીયકંઇક હોંશ તો હોય ને..? “ ચંદ્રકાંત.“મે બહુ ચોખ્ખી વાત કરી દીધી છે કે મારી આવક તમારા કોઇ શોખ પુરા કરી શકે તેવી હાલમાં નથી અને ...તારા બાપા મને ટેકો આપે એ મને મંજુર નથી..જે છે કે જે હશે તેમાંજ ઘર ચલાવવું પડશે..તોચાલશે..?"ચંદ્રકાંતે આખી વિગતે વાત કરી દીધી ."હાય હાય તે એવુ કીધુકે મારે તારા
દિનેશને મળવા ચંદ્રકાંત અબ્દુલ રહેમાન સ્ટેશનરી બજારમાં ચક્કર કાપતા રહ્યા ..વિચારતા હતા કેરામભાઇને પણ એકવાર મળવુ જોઇએ એટલે નટરાજ માર્કેટમાં પહેલે માળે તપાસ કરતા હતા.."રામભાઇ ક્યાં બેસે છે...?""આ સામેની રુમ એમની છે સાંજે પાંચ પછી આવશે...કંઇ કામ હતુ..?"એક પંચાતીયા ...વધુ વાંચોદલાલ છે ને..? કે છે સીંધીમાડુ છે..સાચુ..?"ચંદ્રકાંતે ખણખોદ ચાલુ કરી..."બહુ મોટા સપ્લાયરોનાં, મોટા મોટા કારખાનાનાં કામ કરે છે એવુ સાંભળ્યુ છે.."વાત ચાલુ હતી ત્યાં જ અચાનક એક સફેદ પેંટને બુશર્ટ પહેરેલા ગોરાચટ્ટા ટાલીયા અપ ટુ ડેટ ભાઇપેન્ટમાંથી ચાવી કાઢી સામેની રુમ ખોલવા લાગ્યા એટલે પંચાતીયા પટ્ટાવાળાએ ઇશારો કર્યો "આરામભાઇ..".....ચંદ્રકાંત બજારમા નીચે ઉતરીને ચક્કર લગાવી દસ મીનીટમાં ઉપર પહોંચ્યા..રામભાઇની કેબીન ઉપરનોક
રસીક ગોરો ઉંચો વાકડીયા વાળ આંખો નબળી એટલે કાળી ફ્રેમના જાડા ચશ્મા પહેરે...તે દિવસરાતમચ્યો રહેતો રીફીલની સસ્તી ઇંક બનાવવા પણ તે ગોથા ખાતો હતો એટલે ચંદ્રાપેનવાળાચંદ્રકાંતભાઇ શેઠે તેને સ્કેચ પેન ઇંક બનાવવા કહ્યુ જે લગભગ ફાંઉન્ટન પેનની ઇંક જેમ ...વધુ વાંચોઇંકકહેવાય તે પીગમેન્ટ ડાઇથી બને ...આપ સહુ નાના હશો ત્યારે ઇંકની ટીકડી આવતી હતી જે પાણીમાપલાળો એટલે ફાંઉન્ટન પેનની શાહી બને..એ બેઝ ઉપર આગળ ફાઇબર ટીપ અંદર પ્લાસ્ટીકનીપોલી ટ્યુબમાં ફાઇબરમાં ઇંક ભરેલી હોય તે આગળ ફાઇબર ટીપમાંથી નિકળે આ એનુવિજ્ઞાન..કોલો નામની સ્કેચ પેનમા બાર કલરના સેટ બન્યા અને ધુમ વેંચાયા ..પછી પેન બોલપેનોકોલો નામની બનાવી પણ વિલ્સન સામે ટક્કર ન
સ્ટેશનરી બજરમાં એક મિત્ર મળ્યા... નાગદેવી ક્રોસલેનમાં હીરો સ્ટેશનરીમા બપોર પછી એક મોટુકપાળ ધરાવતા સહેજ મોટા અવાજમાં વાત કરતા જગદિશભાઇ મહેરાજી..લગભગ રોજ બપોરેચંદ્રકાંતને એક બીજાને મળવાનો રીશ્તો ધીરે ધીરે આકાર લઇ રહ્યો હતો.. આમ પણ મહેરાજીઉમ્મરમાં મોટા હતા એટલે ...વધુ વાંચોમાટે તે મોટાભાની ગરજ સારતા…રોજબરોજના પ્રશ્નોમાં તેનુંમાર્ગદર્શન અચૂક લેતા."જગદિશજી આપતો બડે પઢેલીખે લગતે હો તો યે સ્ટેશનરીકી દુકાનમેં ..?"ચંદ્રકાંત"મૈનુ પતા થા તું બડા વો હૈ ..પાજી .તું જરુર મેરેકો પુછેગા . “દરરોજ સાંજે બન્ને ભેળ ખાવા તેમનીદુકાન બહાર ભૈયાજીને ઉભા રહે ત્યારે અલકમલકની વાતો કરતા રહેતા."અરે મહેરાજી મૈં તો શરીફ હું ઔર આપ મુઝે પાજી કહેતે હો..?ગુજરાતીમેં પાજી ઉસકો કહેતે
ચંદ્રકાંત આજે ચર્ચગેટ સ્ટેશન બહાર નિકળી સામે ઇરોઝ સીનેમાં તરફ નજર કરે તો જૂના મિત્ર આંનદસરકાર અને રામકીજી યાદ આવે છે .એટલે વેસ્ટર્ન રેલ્વે હેડક્વાટરને ડાબી બાજુ એક બાજુ એસ સીસી સીમેન્ટ હાઉસ વચ્ચે એક સાંકડી ગલ્લીમા ઘુસતા જ ...વધુ વાંચોજ બીજી પણ એક સાંકડી ગલ્લી પણયાદ આવી જાય છે..ચકલા સ્ટ્રીટથી કેમીકલ બજાર દરીયાસ્થાન સ્ટ્રીટ જવા માટે બે માણસો માંડસામસામા પસાર થઇ શકે એ ગલ્લી પણ એટલી પોપ્યુલર કે મસ્જીદ બંદર જવા માટે પણ આવી સાવસાંકડી ગલ્લીમાથી જ મુંબઈનો માણસ અચૂક જાય...કોઇ માનુની કે ફટાકડી ભટકાય તોબન્નેનોદિવસ સુધરી જાય તેવી ઉચ્ચ ભાવનાવાળા આ મુંબઇગરા રંગીલા અજીબ પ્રકારના પ્રાણી છે કે
નચીકેત અને તુષારમાં એક ઉડીને આંખે વળગે એવો એક ફેર..નચીકેત ચંદ્રકાંતને ઉંચો કહવડાવેએટલો નીચો. અંદાજે પાંચ ફુટ ત્રણ ઇચ પણ સતત અને સખત કસરતો કરીને તેણે ગઠીલુ શરીરબનાવેલુ..તુષાર પાંચ ફુટ દસ ઇંચ...લાંબો પાતળો એકદમ શાંત સ્વભાવનો સામે નચીકેત એકનંબરનો ...વધુ વાંચોમારામારીમાં એક્કો ..આખા જનસુખ નિવાસમા નચીકેતની ધાક પડતી..થોડા થોડાદિવસે ચંદ્રકાંત મળે ત્યારે તુષાર નચીકેત માટેની ચિંતા વ્યક્ત કરતા...એક રવિવારે ચંદ્રકાંત કાંદીવલી ઇસ્ટથી ફાટક ક્રોસ કરી જનસુખ નિવાસ તરફ જતા હતા..રસ્તામાંટોળુ જોઇ ચંદ્રકાંતે આછડતી નજર કરી.."ઓહ માઇ ગોડ ..એક કોલેજીયનના કપડા ફાટી ગયા હતાહાથ પગ લોહી લુહાણ..બે હાથ જોડી માફી માંગતો એ યુવાનને નચીકેતે ધમકી આપી હતી.."આગલ્લીમા ભુલેચુકે દેખાયો તો હવે
કાંદીવલી વેસ્ટમા મલાડ બાજુ રેલ્વે લાઇનને અડીને ખજુરીયા વાડી આવે..એ સમયે બે મુળ કરોડપતિભાટીયા લોકોના ત્યાં બંગલા તેનાં કંપાઉન્ડને અડીને ખજુરીયા ચાલ...કપોળ બેંકના એક જુનાવસંતવાડીનાં એક કાણકીયા ક્લાર્ક એ મકાનમાં રહે .ભાદરણ નગરમાં એ જમાનાંમા મારા એક દુરનામાસીની બહેન ...વધુ વાંચોરહે..પણ ખજુરીયા ચાલની સીંગલ રુમ દવે કુટુંબની કદાચ જુની રુમ રહી ગઇ હતીએટલે આ અલગારી નચીકેતને એ રુમ ફાવી ગઇ હતી ..સરસ પેઇન્ટીંગ કરે મન થાય તો મ્યુઝીકવગાડે..આમ મસ્ત મૌલા જેવો નચીકેત અલગારી હતો ધૂની હતો મુડી હતો એ જે હતો તેમાં એ મસ્તહતો…"નચીકેત એક કામ કર તું સ્ક્રીનપ્રિંટીંગ શીખી જા..મલાડ ટેલીફોન એક્સચેંજ પાંસે એક સ્ક્રીન ટ્રીટકંપની હતી જે મોટેપાયે
રુપાની મીટીંગની વાત ચંદ્રકાંતને પહોંચાડવામાં આવી...ચંદ્રકાંત લાલઘુમ થઇ ગયો.."બેન તમે લોકો કેમ નથી સમજતાકે હું પ્રોડક્ટ નથી..""તું પ્રોડક્ટ જ છો સમજ્યો...?તું કેમ નથી સમજતો કે એક વખત તમે છોકરીઓ જોવાનું શરુ કરોએટલે સહુને સમાચાર મળતા રહે .તને એ જોવા ...વધુ વાંચોહોય તો ના નહી પાડવાની નહી . વાત વાતમાંગુસ્સો જરા પણ નહી કરવાનો...શાંતિથી મળવાનુ...બાકી મગજમા ભુસુ ભરીને નહી ચાલવાનુ કે હુપ્રોડક્ટ નથી.."યુ આર ફોર સેલ..રીમેંમ્બર..યુ હેવ ચોઇસ ટુ સે નો ..અંડરસ્ટેંડ"છેલ્લુ વાક્ય બનેવીએઇંગ્લીશમાં તતડાવીને પુરુ કર્યુ.."બાપાને શું જવાબ દેવો..?તને ખબર છે કે જ્યાં સુધી બાપા હા નહીપાડે ત્યાં સુધી આ તારા બાપા કે માં કે અમે કોઇનામાં ના કહેવાની નથી
રુપા અને ચંદ્રકાંત માટે ભાઇના બાજુના રુમમાં વ્યવસ્થા ભાભીએ કરીને ઇશારો કર્યો..કાણકીયાજીએ રૂપાને ઇશારો કર્યો ..મોટી બને ચંદ્રકાંતને ઇશારો કર્યો..આમ ઇશારો ઇશારો મેં સીલસીલો ચાલ્યો...રુપા એની ઠસ્સાદાર ચાલમાં હાથમા મોઘેરુ પર્સ ઝુલાવતી બાજુના રૂમમાં ખુરસી ઉપર ગોઠવાઇ ગઇઅને ચંદ્રકાંત ...વધુ વાંચોપલંગ પર આરામથી બેઠા..ન રૂપા ઉપર નજર માંડી ન ધારીને જોઇ, ન વાત શરૂકરવાની પહેલ કરી..રૂપા ચંદ્રકાંતને જોઇ રહી હતી પછી તેણે ચંદ્રકાંતને શરમાળ ઓછાબોલા સમજીને શરુ કર્યું ..."તમે બીકોમ કર્યુ છેને..?""હા ત્યાર પછી બીઝનેસ મેનેજમેન્ટનુ કર્યુ .પછી એલ એલ બીનું એક વરસ કર્યુ..""અટલુ બધુ તમે કદાચ દેશના ગામમાં જ કર્યું હશે ને ?પણ તો પછી તો તમને મુંબઈમાં સરસ
એ સાંજે એક કપોળ સજ્જન ઉમ્મર અંદાજે પચાસ આસપાસનાં પતિપત્નીએ બેલ મારી જયાબેનચોંકી ગયા . આ ઘડીયાલમાં જોઇ બબડ્યા “આ અત્યારે રાતનાં આઠવાગે કોણ હશે ?આવા ટાઇમેકોઇએ કદાચ ભુલથી બેલ વગાડી હોય એમ પણ બંને . બીજી વખત બેલ ...વધુ વાંચોએટલે જયાબેનસમજી ગયા કોઇ જાણીતાલાગે છે .કોણ હશે ? ધીરેથી દરવાજો ખોલ્યો . સામે ચંપકલાલ અનેચંપાબેન “જય શ્રી કૃષ્ણ નમસ્તે”કરીને ઉભા રહ્યા.."જગુભાઇ સંધવી..?અમરેલીવાળા.. કપોળ ?”“હા આ ઘર એમનું જ છે આવો આવો.."ચંદ્રકાંતે મામલો હાથમાં લીધો .આવકારો આપ્યો “પધારો”ઘર અંદર એકજ ખુરસી હતી પણ શેતરંજી પાથરીને જયાબેન તથા ચંપાબેન નીચે બેઠા.. હવે વાત શરુકોણ કરે ? પણચંપકલાલ ઉડતા પંખીને પાડે તેવા
બીજે દિવસે એટલે રવીવારે ચંપકલાલ તાનમાં આવી ગયા હતા..કુંવરજીભાઇ શાક માર્કેટમાં મળ્યા..ત્યારે હસુ હસુ થતુ મોઢુ જોઇ મહા ચાણક્ય કુંવરજીભાઇએ છુંછી આંખથી ચંપકલાલનો એક્સરેકાઢ્યો.."શું ચંપકલાલ બહુ આમ મોજમા લાગો છો...!?જાણે ઇડરીયો ગઢ જીતીને આવ્યા હો એવું લાગેછે...હેં? નક્કી તમારા ...વધુ વાંચોદિકરી માટે કંઇક ખબર છે એટલે મને કહેતા નથી..!!!"આમ પણ હવામાંથી ગંધ પારખી લેવામાં એક્કા હતા કુંવરજભાઇ.કુંવરજીભાઇનુ હવામાં મારેલું તીરબરાબર નિશાન ઉપર જ લાગ્યુ...ચંપકલાલ ગેંગેફેંફે થઇ થોથવાઇ ગયા"અરે ના ભઇ ના...આતો લોખંડબજારમા દલાલીમાં સારુ કામ મળ્યુ એટલે જરા વધારે હરખાયો બાકીતમે ધારો છો એવું કંઇ નથી હોં..અને તમેતો અમારા વડિલછો એટલે તમને પુછ્યા વગર તો અમે પાણીયે ન પીએ..."કુંવરજીભાઇ સમજી
એ રવિવારની સાંજે ચંપકલાલ ચંપાબેન સાથે સોનલ આવી આગળ ચંપાબેન તેની પાછળચંપકલાલ..તેની પાછળ સોનલ...હકીકતમા પણ ચંપકલાલ વાસ્તવિક જીંદગીમાં પણ ચંપાબેનનીપાછળ જ ચાલતા રહ્યા હતા..ચંપાબેનનો એવો પ્રભાવી માયાળુ સ્વભાવ..કે ચંપકલાલ તેની સામેહથીયાર હેઠા મુકી દેતા હતા...અને સોનલ...? સોમલની વાતતો મુકાબલા ...વધુ વાંચોજ કહી શંકાઓને ?ચંદ્રકાંતનાં ઘરે બેલ વાગી એટલે જયાબેને સહુને સાવધ કર્યા” આ તમારા અમરેલીવાળા ચંપકલાલઆવ્યા લાગે છે પછી જગુભાઇને ઇશારો કર્યો “ કંઇ બાફતા નહી .આપણે છોકરાવાળા છીએ એટલેએકદમ જરા ઓછું બોલવાનું .”“આમેય તમે ક્યાં કોઇને બોલવા દ્યો છો ?” જગુભાઇએ વળતો ધા મારી દીધો.ચંદ્રકાંતે બાજી સંભાળી લીધી .. “હવે તમારું પુરુ થયુ હોય તો દરવાજો ખોલવા જાઉં ?”દરવાજાની
"સોનલ આપના શોખ અને વિચારો મને બહુ જ ગમ્યા પણ મારે મારી સાઇડની કેટલીક ચોખવટકરવી છે.."ચંદ્રકાંત મોટા મોટા ડોળા ડબકાવતા રીતસર દબડાવતો હોય એમ પુછે છે..“કરો ને ચોખવટ.." સોનલમા હવે ફુલ કોન્ફીડન્સ આવી ગયો હતો. તે પણ ધીરે ધીરે ...વધુ વાંચોબનીરહી હતી… “જરાયે ચિંતા કર્યા વગર ચોખવટ કરો હું પણ કંઇ છુપાવીશ નહી . બી શ્યોર..”" તો સાંભળો પહેલુ તો મારો સ્વભાવ બહુ ઉગ્ર છે એમ સહુ કહે છે પણ મે અગાઉ કહ્યું તેમ દંભીચાલાક અને જુઠાબોલા લોકો ઉપર બનારસે કુછ ઔર અંદરસે કુછ ઔર જેવા સ્વભાવનાં લોકોને હુંએક સેકંડમાં પારખી લઉં છુ … તેમની નિયતિની ખબર પડી જાય છે
ચંદ્રકાંત સોમવારે સાંજે મોટીબેનને ઘરે પહોંચ્યા...ત્યારે ભાણીયો મામાને જોઇને ખુશ થઇગયો...મામાએ કેડબરી હાથમા પકડાવી...બન્ને થોડી પકડાપકડી રમ્યા પછી નિયમ પ્રમાણે મામાએહારવાનું હતુ એટલે મામાએ સરેંડર કરી દીધુ.."અરે ભાઇ તું તો બહુ જબરો હો ...જો મને શ્વાસ ચડીગયો ..હારવાની પેનલ્ટી ...વધુ વાંચોકેડબરી જ હતી એટલે મામાએ બીજુ ખીસ્સુ ખાલી કર્યુ."જા બેટા નીચે મયંક બુમ પાડે છે તું મામાને જોઇને અધુરી ગેમ છોડીને આવ્યો હતો...?જા જા પીનલપણ જો ઘાંટા પાડે છે.."ભાણીયો નછુટકે મામાને છોડીને નીચે ગયો .જતા જતા મામાને વોર્નિંગ આપી"મામા હું રમીને પાછો ન આવું ત્યાં સુધી જતા નહી હોય નહીતો જો જો.."----બેન આપણા કોઇ ફઇબાના કુટુંબના સગામાં કાંદીવલી વેસ્ટથી ચંપકલાલ
થોડી ઓળખાણો થોડી પુછપરછ શરુ થઇ ત્યારે ચંપાબેને મોટીબેન ને કહ્યુ "જુઓ મોટી બેન મારેથોડી ચોખવટ કરવી છે કારણકે બન્ને છોકરાવને કદાચ આગળ વધવાનું મન થાય તો અમારા તરફથીમારે જ વાત કરવી પડશે""હા બોલોને બેન.."મોટી બેન"મારા સાળા ને એ ...વધુ વાંચોરાજુલા બાજુના નાનકડા ગામના જમીનદાર તો નહી પણ મોટા ખેડુત છે પણબહુ મોટી આવક નથી ..ઘર મોટા હોય નામ મોટા હોય ઘરે ગાયભેંશ ઘોડા નોકર ચાકર બધુ છે જમીનો બસો વિઘા ઉપર છે પણ બહુ ઉપજાવ નહી એટલે બે વરસ સારા બે મોળા હોય .ગામડામાંરહ્યા એટલે શહેરનાં લોકો જેવી વાત કરતા મારા ભાઇને ન આવડે પણ મારી ભાભી મુંબઇનાં એટલેપહેલેથી
જગુભાઇની સેવા માટે ચંદ્રકાંત અને જયાબેન હરકીસન હોસ્પીટલમાં બેઠા છે .હરકીસન હોસ્પીટલમાએસોસીએટેડ ડીન ચંદ્રકાંતના સગ્ગા ફઇનાં દિકરાં ડો.સુધીરભાઇ શેઠ મામાની દરકારમા દિવસરાતલાગી ગયા છે...આ એ જ હોલ્પીટલ હતી જ્યાં પંદર વરસ પહેલાં ડો. ચીમનભાઇ વોરા જયાબેનનાદુરનાં ભાઇએ પહેલીવાર ઓપરેશન ...વધુ વાંચોસ્પીન કાઢી નાંખી હતી …તેમણે જયાબેનને વચન આપેલું “ જો જયા જરાયે ગુસ્સો ન કરે શાંતિથી સાદો ખોરાક દુધ ફ્રુટ બરાબર લેશે ને બહુ હાઇવોઇ નહી કંપે તોદસ વરસ નિકળી જશે . તારી છોકરીઓનાલગન થઇ જશે બાકી ભગવાને સોંપવાનું. એ ડો. ચીમનભાઇ અજીબ બીમારીથી પાંચ વરસ પહેલા ગુજરી ગયા હતા.હોસ્પીટલમાં હવે રેસીડેન્ટ ડીનસગ્ગો ભાણીયો ડો. સુધીર શેઠ હતા."ચંદુ, બધા રીપોર્ટ
આજે મહેંન્દ્રગોરની સુચના પ્રમાણે બપોરનું છેલ્લું મુહૂર્ત હતું એટલે રસ્તો એમ કાઢવાનાં આવ્યો કેહાવાબાપા જ વિધિમાં બેસે અને રૂપીયો નારિયેળ બદલાવી લેવાનો ..એટલે હવે ચંદ્રકાંતનાં માટે રાતથોડી ને વેશ ઝાઝા જેવી હાલત હતી .સવારના મોટીબેનને ફોન કરી શું લાવવાનું ...વધુ વાંચોએ બધી નાસ્તા માટેની વિગતો લઇ લીધી હતી .બપોરેએક વાગે બહાર એક ઢોસો ખાઇને ચંદ્રકાંત બાપાને ધરે પહોંચ્યા ત્યારે ભાભુએ બહુ આગ્રહ ક્યો"ચંદુ આંયા જમીલે ને.. બહુ મોડું થઇ ગયું છે."ભાભુ આ મારુ ઘર જ છેને ? પણ મને આજે વહેલી ભુખ લાગી હતી એટલે એક મસાલા ઢોસો બારવાગે જ ખાઇ લીધો છે .હમણા તો પેટ ફુલ છે..તમે જમો સહુ
અંધેરી રેલ્વે સ્ટેશનથી શરુ થતી ચર્ચગેટ સ્લો ટ્રેન પકડવા પહલી વખત સોનલનો હાથ પકડ્યો અનેડબ્બામાં પ્રવેશ્યા ત્યારે સોનલની આંખમા ઝળઝળીયા આવી ગયા... કેમ બા કાકાથી છુટ્ટા પડીને આમ લોકલ પકડી તેમાં ઝળઝળીયાં ..? ચંદ્રકાંત હેબતાઇ ગયા.. તું સાવ પાગલ ...વધુ વાંચો..આ તારા કાંડામા મારા કાકાની જેમ બહુ જોર છે તે જો મારી હથેળી સાવ કચડીનાખી.. સોનલ.. ઓહ સોરી સોરી હવે..?હવે એ ખબર પડી ગઇ કે તું સાવ નાજુક લજામણી છે ને સંસારની આપણીરાહ તો બહુ ઉબડખાબડ છે...હવે લાવ જરા માલીસ કરી દઉં... એટલી નાજુક પણ નથી ને મુરખ પણ નથી..આ ટ્રેન છે સામે બધા પેસેંજરો આપણને ટગર ટગર જુએછે... કહી સોનલ પોતાનો હાથ છોડાવી નજીક ચીપકીને બેસી
