પુનરાગમન
ગિરીશ ભટ્ટ
© COPYRIGHTS
This book is copyrighted content of the concerned author as well as NicheTech / MatruBharti.
MatruBharti has exclusive digital publishing rights of this book.
Any illegal copies in physical or digital format are strictly prohibited.
NicheTech / MatruBharti can challenge such illegal distribution / copies / usage in court.
પુનરાગમન
તેનો દરરોજનો ક્રમ થઈ ગયો હતો. શ્વેતાને સંભારવી અને ઊના ઊના નિશ્વાસો નાખવા. અલકાને જુએ ને કૉલેજકાળની શ્વેતા યાદ આવી જાય.
તે શ્વેતાને પરણવાનાં સ્વપ્નો જોતો હતો પણ પરણી ગયો પિતાએ શોધેલી સીધીસાદી અલકાને. પરણી ગયો એ કરતાં પરણવું પડ્યું - એ વાક્યપ્રયોગ યથાર્થ ગણાય.
એ એનો વસવસો હજી પણ - પરણ્યે દશ વર્ષ થયાં પછી પણ ચેતનને સાલતો હતો.
કૉલેજકાળનો મિત્ર મળી જાય ત્યારે પણ સાવ સહજ રીતે જ વાત શ્વેતા સુધી પહોંચી જાય.
‘અરે ચેતન, તું તો પેલી શ્વેતા સાથે પરણવાનો હતો ને ? પછી કેમ...આમ...?’
‘અમે તો એમ જ ધારતા હતા. અરે, કંકોતરીની પ્રતીક્ષા જ કરતા હતા...!’
શો ઉત્તર આપે ચેતન ? ભીતરની ભોંઠપ, શબ્દો કે સ્મિત વડે ઢાંકવી પણ ક્યાં સહેલી હતી ?
‘અમે તો યાર, મિત્રો હતા. એવું તો અમે વિચાર્યું પણ નહોતું.’ તે હસીને ઉત્તર વાળતો, પણ તેનું મન ભીતર બળીને ખાખ થઈ જતું.
આ દશ વર્ષના ગાળામાં ચેતન શાહ, ના છૂટકે અલકા સાથે પરણ્યો હતો, બે સંતાનો પણ હતાં.
શ્વેતા પણ પરણી હતી. પરણતાં પહેલાં એક વાર મળી પણ હતી. એ પછી તે ક્યારેય મળી નહોતી. કોઈ કહેતું કે કલકત્તા હતી, કોઈ ખબર લાવતું કે તે મુંબઈમાં મળી.
કૉલેજમાં હતાં ત્યારે કેટલો ગાઢ પરિચય હતો તે બંનેને ? બંને કલાકો સુધી મળતાં.
આમ કલાકો સુધી મળવું, કવિતા કે વાર્તાની ચર્ચાઓ કરવી, સાંજે છૂટા પડતી વખતે કૉલેજના દરવાજા પાસે એકમેકને જોયા કરવું, કોઈ એકની ગેરહાજરીથી વિહ્વળ બની જવું - એને કોઈ શું ગણે ? અને પાછું આખું વર્ષ... ?
મિત્રો શું ના સમજે ? અને મજાકો પણ થાય.
‘અલ્યા ચેતન, આજ કેમ વાઘો થઈને ફરે છે ? પેલી નથી આવી એટલે ?’
તે, જાણે આવી વાત પસંદ હોય એ રીતે મંદમંદ હસી પડતો. અને શ્વેતા પણ સખીઓને સમજાવતી.
‘તમે માનો છો એવું નથી. હું તો ચેતન સાથે પાંચમું પેપર તૈયાર કરું છું.’ ‘અમે ક્યાં ના પાડીએ છીએ. તારે જે તૈયારી કરવી હોય એ કર. અમે તો તારા સુખમાં રાજી છીએ !’
વૃંદ ખડખડ હસી પડતું, પરંતુ શ્વેતા તો પ્રયત્નપૂર્વક ગંભીર જ રહેતી.
અલબ્ત, તે બંને પ્રેમમાં જ હતાં - એ સમયે, ગળાડૂબ પ્રેમમાં. એ લોકો પરણી જ જશે એવું સહુ માનતાં હતાં.
પણ અનુસ્નાતક અભ્યાસક્રમ પૂર્ણ થતાં જ, શ્વેતા જ અચાનક પરણી ગઈ. સાવ ચૂપચાપ જાણે તેની અને ચેતનની વચ્ચે કશું બન્યું જ ના હોય એ રીતે !
ચેતન સ્તબ્ધ થઈ ગયો.
નક્કી એ લોકોને... શ્વેતા સાથેના પ્રેમસંબંધની જાણ થઈ ગઈ હશે. બાકી શ્વેતા તો તેને જ ઇચ્છતી હતી. તેની સાથે જ...
તેણે આ વિફળતા માટે આખા સમાજને દોષિત ઠેરવ્યો. ‘બિચારી... શ્વેતા ! કેટલી દુઃખી થઈ હશએ... તે અન્ય પુરુષ સાથે... પરણી જતાં... ?’
આ ભગ્ન અવસ્થા લંબાત પરંતુ તેને તરત જ સ્થાનિક કૉલેજમાં જ પ્રાધ્યાપકની નોકરી મળી ગઈ.
અને પાછળ પાછળ અલકા, તેના સંસારમાં ગોઠવાઈ ગઈ. ચેતન કાંઈ સુખી નહોતો. તેનાં સ્વપ્નો જમીનદોસ્ત થઈ ગયાં હતાં. તે હજી પણ શ્વેતા માટે વ્યાકુળ હતો.
‘આને સ્થાને શ્વેતા હોત તો...?’
ડગલે ને પગલે આ પ્રશ્ન ઊઠતો હતો.
‘આ સાડી શ્વેતાને કેટલી શોભત ? શ્વેતા આ રીતે ના બોલે ? શ્વેતા આ રીતે પ્રેમ ના કરે ? આ તો સાવ અજાણી અજાણી લાગે છે.’
અલકા સીધીસાદી હતી પરંતુ તે કાં એટલી અબોધ તો નહોતી જ કે પતિનો અણગમો સમજી ના શકે ?
પ્રારંભમાં થાય કે પુરુષ આવે જ હોતો હશે ? કે પછી આ પુરુષ જ આવો છે ?
એ અવઢવો પણ સ્પષ્ટ થઈ ગઈ અલકાને. ગરીબ ઘરની હતી એથી સુખમાં પડી એમ તો કહી શકાય, પણ તે આ દુઃખને પણ પારખી તો શકે જ ને ?
પાધરું પૂછી જ લીધું.
‘તમે કોઈ બીજીને તો લાવવા ઇચ્છતા નહોતા ને ? મારી સાથે પરાણે તો...!’
ચેતન હચમચી ગયો હતો. સાવ સીધો જ સવાલ, અને એ પણ બરાબર લક્ષ્યસ્થાન પર...! તે પકડાઈ ગયો હતો.
ચેતને એક નજર ફેરવી લીધી, અલકા પર. અલકા સાથે પસાર કરેલા સમય પર.
અલકાએ તેને સુખી કરવાના પ્રયાસોમાં ક્યાંય કસર નહોતી છોડી. મધુરજની પર જવાની વાત ચેતને જ ઉડાડી મૂકી હતી. જુનવાણી ગણાતા પિતાએ પ્રસ્તાવ મૂક્યો હતો.
‘બેટા... ફરી આવોને, અંબાજી-આબુ દર્શનેય થાશે ને...!’ પણ તેણે જ અણગમાથી મોં ફેરવી લીધું હતું.
‘ફેરવી આવને અલકાને.’ માતાએ હોંશ બતાવી હતી, પણ તે ક્યાં માન્યો હતો ? અલકાએ એ પુરુષનો ચહેરો જોયો હતો, હકાર જોવા માટે.
બે ઘડી મન ચચર્યું પણ હતું, ચહેરો કરમાયો પણ હતો, પણ પછી તેણે મન અને તનને સંભાળી લીધાં હતાં.
‘હશે કાંઈક અગત્યનું કામ. કૉલેજના પ્રોફેસર ખરા ને ?’
આની સાથે ફરવા જવાનું ? શ્વેતા હોત તો... સીમલા સુધી જઈ આવત. અરે, તે જ સૂચવત. ચાલને... કુલુ-મનાલી...!
મિત્રોને મળી ના શકાય કારણ કે એકલા જઈ શકાય નહીં અને અલકાને સાથે લઈ જઈ શકાય નહીં.
તેનું જીવન સાવ શુષ્ક બની ગયું.
અલકા તેની મુસીબત કોને કહે ? કારણ કે બેય વૃદ્ધજનો તો વતનમાં ચાલ્યાં ગયાં હતાં. પુત્રનો સંસાર જોઈને.
અલકાએ સ્પષ્ટ પ્રશ્ન પૂછી જ નાખ્યો પતિને.
ચેતન કશો જવાબ ના વાળી શક્યો. અને અલકાને સમજ પડી પણ ગઈ કે પતિના મનમાં અન્ય સ્ત્રી હતી.
તેણે કશું વિશેષ, ના કર્યું, ના ક્રોધ, ના વિરોધ કે ના રુદન. બસ, ચૂપચાપ કરતી રહી જે તે કરી રહી હતી. તે સમજતી હતી કે આખરે તેનો પતિ તેની પાસે જ આવવાનો હતો. એ પળ ગમે ત્યારે આવી શકે. થોડા દિવસો પછી કે થોડાં વર્ષો પછી.
તેને લાગ્યું કે પ્રતીક્ષા કરી શકશે, એ પળની.
હવે ચેતનમાં અપરાધભાવ પ્રવેશ્યો હતો.
તેનો શ્વેતા પ્રતિનો લગાવ અતૂટ હતો. તેના મનમાંથી તે ખસતી જ નહોતી. પત્ની પ્રતિ શુદ્ધ પ્રેમભાવ જન્મતો જ નહોતો. તેને અલકા પ્રતિ દયા જાગતી હતી, પ્રેમ કરવા કે વ્યક્ત કરવા મથામણ પણ કરતો હતો પરંતુ તેમ કરી શકતો નહોતો.
અને પરિણામે મૂંઝવણમાં પડી જતો હતો.
એ સ્થિતિમાં તે પિતા બન્યો. એક પુત્રનો અને એ પછીનાં બે વર્ષ પછી એક પુત્રીનો.
અલકા સાથે વાતો કરતો હતો, ક્યારેક હસી લેતો હતો. બધા જ વહેવારો નિભાવતો હતો પરંતુ દિલ વિના.
બધી જ વાતોમાં શ્વેતા કૂદી પડતી હતી. એ હોત તો... આ જિંદગી જ અલગ હોત !
સમય જતાં આ લાગણી ઓગળવાને બદલે પ્રબળ બની હતી. અલકાએ સંતાનોમાં મન પરોવ્યું હતું.
પુત્રીના જન્મ સમયે ચેતને આગ્રહ રાખ્યો હતો : ‘આનું નામ શ્વેતા જ રાખવું છે.’
અને અલકાને કશું હાથ લાગ્યું હતું : ‘ચાલો, એ સ્ત્રીનું નામ તો મળ્યું. ક્યારેક એ પણ મળી જશે.’
સર્જનના આનંદ અને પીડાની વચ્ચે તેણે આછું સ્મિત કર્યું હતું. ખૂબ જ ધીરજવાળી હતી અલકા.
અલબત્ત, તેણે ખૂબ જ સહન કર્યું હતું આ સંબંધથી. પતિનો પ્રેમ નહોતો મળ્યો. બસ વહેવારો નિભાવતા હતા. ક્યારેક કોમળ પળોમાં તે ભાવમય પણ બની જતો હતો પણ એ સુખ ક્ષણજીવી નીવડતું હતું. પાછો યથાવત્ બની જતો હતો.
અલકાને ઇંતેજારી થઈ હતી - એ શ્વેતા વિશે જાણવાની. શું હશે વિશેષ એ સ્ત્રીમાં ? એક સ્ત્રી વળી અન્ય સ્ત્રી જેવી જ હોય ને ? અને તેણે પતિને શું નહોતું આપ્યું ?
તેને ખૂબ જ ખરાબ લાગ્યું હતું એ સમયે. મનને સમજાવવાનું કાંઈ સહેલું નહોતું.
તે આખરે શા માટે આ ઘરમાં પડી હતી ? પત્ની હતી પરંતુ એ દરજ્જો ક્યાં પામી હતી ? શું આખી જિંદગી આમાં જ... તે હતાશ થઈ ગઈ હતી.
પણ કશું શક્ય નહોતું. બે સંતાનોની માતા માટે. તેને પેલી, ન જોયેલી શ્વેતા પર ચીડ ચડી.
‘તું શા માટે ના પરણી આ પુરુષને ? મારે તો આવી વ્યથામાંથી ગુજરવું ના પડત.’
પછી તો તેને એવી અનુભતિ થતી હતી કે પેલી શ્વેતા તેનાં ઘરમાં જ હતી જાણે ! ક્યારેક શૈયામાં આવી જતી હતી તો ક્યારેક ડ્રૉઇંગરૂમના સોફા પર તેની લગોલગ બેસી જતી.
વળી ક્યારેક રસોઈઘરના પ્લૅટફૉર્મ પાસે આવીને તેને કહેતી, ‘ચાલ, ભાગ અહીંથી. તને ક્યાં પંજાબી ડીસ આવડે છે ? ચેતનને શું ભાવે છે એનો સહેજે ખ્યાલ છે તને ?’
અલકાની માનસિકતા શ્વેતાની છાયા સરખી બની ગઈ હતી. અને આ રમતનો અંત પણ દેખાતો નહોતો.
તેને ક્યારેય ચેતનનો વિચાર પણ આવી જતો. એ પુરુષ પણ કેટલી પીડા ભોગવતો હતો આ રમતમાં ?
પરણ્યે દશ ર્ષ થયાં પછી પણ એ શ્વેતા મનમાંથી ખસતી નહોતી ? એ સંબંધ કેટલો ગાઢ હશે !
અને કેવી હશે એ શ્વેતા...?
શું એ છેડે પણ આટલી જ પીડા હશે ? તલસાટ હશે ?
તો પછી એ કેમ ક્યારેયઆ વતી નથી ? ચેતનને મળતી નથી ? તે પણ કશેક પરણી તો હશે જ ને ?
અરે, ક્યારેય ફોન સરખો પણ આવે ને ? દશ વર્ષ થયાં...
એક બપોરે, સાચેસાચ ફોન આવ્યો એ શ્વેતાનો. અલકા કામથી પરવારીને બસ, એમ જ બેઠી હતી, અસમંજસમાં. મન ડામાડોળ હતું.
જ્વાળામુખીની ટોચ પર રહીને કોણ શાંત રહી શકે ? ફોનની રીંગ વાગી ને તે ચમકી હતી. ચેતન તો ભાગ્યે જ ફોન કરે એ તે જાણતી હતી. કોઈ મિત્રવર્તુળ પણ નહોતું તેનું કે ચેતનનું તો પછી કોણ...?
અને આભી બની ગઈ, ફોન હાથમાં લઈને.
‘હું શ્વેતા... બોલું છું...!’ એક સ્ત્રીસ્વર કાને પડ્યો.
કાન પર વિશ્વાસ ના રહ્યો. હાથ અને ભીતર સાથસાથ કંપી ગયા. ‘તમે મિસિસ ચેતન જ ને ? શું નામ તમારું ? અલકા ?... અચ્છા. ચેતન આવે એટલે તેને કહેજો... કે મને મળે. હું અરે, અમે હોટલ પ્લાઝામાં છીએ, રૂમ નંબર...
તમે પણ આવજો... આનંદ થશે. મારે ચેતનનું અગત્યનું કામ છે.’
બસ... દોઢ મિનિટમાં એક આંધી પસાર થઈ ગઈ. આ જ સ્ત્રી જેણે તેનાં દશ વર્ષ રોળી નાખ્યાં હતાં તેણે તો માત્ર અવાજ સાંભળ્યો હતો, જ્યારે પેલા છેડા પર તો એ સદેહે વિરાજમાન હતી. પેલી પ્લાઝા હોટલ પર કે અન્ય કશેક, આ શહેરમાં અને તેને ચેતનનું અગત્યનું કામ હતું ?
રોમેરોમમાં ઝણઝણાટ વ્યાપી ગયો.
માંડ સાંજ પડી. પતિનું આગમન થયું કૉલેજમાંથી. એ જ શુષ્ક ચહેરો જોવા મળ્યો.
પુત્ર-પુત્રી વિશે થોડી વાત થઈ.
‘આવી છે કોઈ પોસ્ટ..?’ બીજો ચીલાચાલુ પ્રશ્ન થયો.
અને અલકાએ પણ જાણે યાદ આવી ગયું હોય એ રીતે, સહજ બનીને શ્વેતાના ફોનની વાત કહી.
‘પ્લાઝા હોટલ, રૂમ નંબર ... તમને મળવા બોલાવ્યા છે. હા, આજે જ...’
આટલું કહીને તે તો કામકાજમાં પડી ગઈ. અલબત્ત, એક આંખ પતિ પર જ હતી.
પાંત્રીસ વર્ષનો ચેતન પણ સાવધ બની ગયો. ભીતરમાં શુંનું શું થતું હતું. માનસ પર શ્વેતા નામની છોકરી રમવા લાગી હતી. તેણે દિનચર્યા મુજબ સ્નાન કર્યું. આનંદની ભરતી છુપાવવી ક્યાં સહેલી હતી ? તેમ છતાં પણ મનોભાવો ઢાંકવા યથાયોગ્ય પ્રયત્નો કર્યા. ‘આવી લપો કોણ જાણે ક્યાંથી ટપકી પડે છે ?’ એમ બોલ્યો પણ ખરો... પણ અલકાને ખ્યાલ હતો - એ શ્વેતાનો, પતિની આ ઢાંકપિછોડાની રમતનો.
એ ક્ષણે, તે જરા હસી પણ ખરી.
અને પછી વિષાદમાં ડૂબી ગઈ. શું થશે. તે બંને મળશે એ પછી ?
ચેતન પ્લાઝા હોટલની રૂમમં પહોંચ્યો ત્યારે સાંજ ઢળી રહી હતી. હોટલ...માં ઝાકમઝોળ રોશની હતી.
તે પણ તત્પર હતો, અરે, તલપાપડ હતો - શ્વેતાને નિહાળવા. યાદ હતો એ ચહેરો એ નમણાશ, ગૌર ત્વાચ, આખી દેહયષ્ટિ. તેણે ડોરબેલ વગાડી.
અને એક અદોદરી પુષ્ટ સ્ત્રીએ દ્વાર ખોલ્યું હતું.
‘આવ ચેતન...’ તેણે હાસ્ય સાથે તેને સત્કાર્યો પરંતુ તે હાસ્યમાં લાસ્ય ક્યાં હતું ?
શું આ શ્વેતા ? તે ખળભળી ઊઠ્યો ભીતરથી.
દશ વર્ષથી મનમાં સાચવીને બેઠો હતો એ આ ? અને આ સ્ત્રી ખાતર તેણે સતત, અલકાની અવગણના કરી ?
‘તારે ઓળખાણો તો હશે જ. કેટલા સમયથી આ શહેરમાં રહે છે ? જો આ યોજના વિશે વાંચી જા. મારે તારી ઓળખાણોનો લાભ લેવો છે. અને ચેતન, આમાં તને પણ ફાયદો...’
આ શહેરમા આ કામસર આવી ને તું યાદ આવી ગયો. તું કહે તો - કાલથી જ કામ પર લાગી જઈએ...!
શ્વેતા ખૂબ જ જલદીથી મૂળ વાત પર આવી ગઈ.
અવાક્ થઈ ગયો ચેતન.
શું આ જ સ્ત્રી એક સમયે તેના પ્રેમમાં હતી ?
ચેતનનો પ્રસ્વેદ અને વસ્ત્રો પર છંટકાવ કરેલું પરફયૂમ બંને એકમેકમાં ભળી ગયાં હતાં.
તે માંડ છૂટ્યો - એક સમયની એ પ્રેયસીથી. તે હવે અલકાને મળવા ઉતાવળો થયો હતો.
ઘર ખાસ દૂર પણ નહોતું.
તેણે સાદ પાડ્યો : ‘એ... રિક્ષા...!’
(અખંડઆનંદ (હિન્દીમાં અનુવાદ))
