ભારતીય બંધારણ અને તેને લગતા કાયદા અન્વયે દરેકને જાણ હોવી જરૂરી છે. હું અહિયાં એક સીરીઝ પોસ્ટ કરવાનું પ્રયત્ન કરી રહી છું અને સૌથી પહેલા એના માટે નો મુદ્દો છે કામનાં સ્થળ ઉપર મહિલાઓને થતી જાતીય સતામણી. આપને બધા જ જાણીએ છીએ કે હાલ જે સમય ચાલી રહ્યો છે એ સમયમાં સ્ત્રી અને પુરુષ બંને ને સમાન રીતે કાર્ય કરવાની જરૂર છે. અને જરૂરી પણ છે કે મહિલાઓ આર્થિક અને સામાજિક રીતે સ્વતંત્ર બને. પરતું કામનાં સ્થળ ઉપર મહિલાઓ સાથે અનેક રીતે સમસ્યાઓ ઉત્પન કરવામાં આવે છે. જો મહિલાઓ પોતાના અધિકારો જાણી લે તો તેઓ કામ સ્થળ ઉપર પોતાનું રક્ષણ કરી શકે છે અને થતી સમસ્યાઓ નું નિરાકરણ લાવી શકે છે.
કાર્યસ્થળ પર મહિલાઓની જાતીય સતામણી (નિવારણ, પ્રતિબંધ અને નિવારણ) અધિનિયમ, 2013
યુનિયન ઓફ ઈન્ડિયા
કાર્યસ્થળ પર મહિલાઓની જાતીય સતામણી (નિવારણ, પ્રતિબંધ અને નિવારણ) અધિનિયમ, 2013
2013 નો કાયદો 14
22 એપ્રિલ 2013 ના રોજ ગેઝેટ 14 માં પ્રકાશિત
22 એપ્રિલ 2013 ના રોજ સંમતિ આપી
22 એપ્રિલ 2013 ના રોજ શરૂ થયું
[આ દસ્તાવેજનું સંસ્કરણ 22 એપ્રિલ 2013નું છે.]
કાર્યસ્થળ પર મહિલાઓની જાતીય સતામણી (નિવારણ, પ્રતિબંધ અને નિવારણ) અધિનિયમ, 2013
એક્ટ નં. 2013 ના 14
[22મી એપ્રિલ, 2013.]
કાર્યસ્થળ પર મહિલાઓની જાતીય સતામણી સામે રક્ષણ પૂરું પાડવા અને જાતીય સતામણીની ફરિયાદોના નિવારણ અને નિવારણ માટે અને તેની સાથે જોડાયેલી અથવા આકસ્મિક બાબતો માટે એક કાયદો.
જ્યારે જાતીય સતામણીના પરિણામે ભારતના બંધારણના અનુચ્છેદ 14 અને 15 હેઠળ સમાનતાના મૂળભૂત અધિકારો અને બંધારણના અનુચ્છેદ 21 હેઠળ તેના જીવન અને સન્માન સાથે જીવવાના અધિકાર અને કોઈપણ વ્યવસાયનો અભ્યાસ કરવાનો અથવા વહન કરવાના અધિકારનું ઉલ્લંઘન થાય છે. કોઈપણ વ્યવસાય, વેપાર અથવા વ્યવસાયમાં જાતીય સતામણીથી મુક્ત સુરક્ષિત વાતાવરણનો અધિકાર શામેલ છે;
અને જ્યારે જાતીય સતામણી સામે રક્ષણ અને ગૌરવ સાથે કામ કરવાનો અધિકાર એ આંતરરાષ્ટ્રીય સંમેલનો અને સ્ત્રીઓ સામેના તમામ પ્રકારના ભેદભાવના નાબૂદી પરના સંમેલન જેવા સાધનો દ્વારા સાર્વત્રિક રીતે માન્ય માનવ અધિકારો છે, જેને 25મી જૂન, 1993ના રોજ બહાલી આપવામાં આવી છે. ભારત સરકાર;
અને કારણ કે કાર્યસ્થળ પર જાતીય સતામણી સામે મહિલાઓના રક્ષણ માટે ઉપરોક્ત સંમેલનને અમલમાં મૂકવાની જોગવાઈઓ કરવી યોગ્ય છે.
ભારતના પ્રજાસત્તાકના 64મા વર્ષમાં સંસદ દ્વારા નીચે મુજબ ઘડવામાં આવેલ છે: -
પ્રકરણ I
પ્રારંભિક
ટૂંકું શીર્ષક, હદ અને પ્રારંભ.—
(1)
આ અધિનિયમને કાર્યસ્થળ પર મહિલાઓની જાતીય સતામણી (નિવારણ, પ્રતિબંધ અને નિવારણ) અધિનિયમ, 2013 કહી શકાય.
(2)
તે સમગ્ર ભારતમાં વિસ્તરે છે.
(3)
તે કેન્દ્ર સરકાર, સત્તાવાર ગેઝેટમાં સૂચના દ્વારા, નિમણૂક કરે તેવી તારીખે અમલમાં આવશે.
2. વ્યાખ્યાઓ.-
આ અધિનિયમમાં, સિવાય કે સંદર્ભમાં અન્યથા જરૂરી હોય, -
(a)
"પીડિત સ્ત્રી" નો અર્થ છે-
(i)
કાર્યસ્થળના સંબંધમાં, કોઈ પણ વયની સ્ત્રી, નોકરી કરતી હોય કે ન હોય, જે પ્રતિવાદી દ્વારા જાતીય સતામણીના કોઈપણ કૃત્યને આધિન હોવાનો આક્ષેપ કરે છે;
(ii)
નિવાસ સ્થાન અથવા ઘરના સંબંધમાં, કોઈપણ વયની સ્ત્રી કે જે આવા નિવાસ સ્થાન અથવા મકાનમાં નોકરી કરે છે;
(b)
"યોગ્ય સરકાર" નો અર્થ થાય છે-
(i)
પ્રત્યક્ષ કે પરોક્ષ રીતે પૂરા પાડવામાં આવેલ ભંડોળ દ્વારા સ્થાપિત, માલિકીની, નિયંત્રિત અથવા સંપૂર્ણ અથવા નોંધપાત્ર રીતે ધિરાણ કરાયેલ કાર્યસ્થળના સંબંધમાં-
(A)
કેન્દ્ર સરકાર અથવા કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશ વહીવટ, કેન્દ્ર સરકાર દ્વારા;
(બી)
રાજ્ય સરકાર દ્વારા, રાજ્ય સરકાર દ્વારા;
(ii)
પેટા-કલમ (i) હેઠળ આવરી લેવામાં આવતાં ન હોય તેવા અને તેના પ્રદેશમાં આવતા કોઈપણ કાર્યસ્થળના સંબંધમાં, રાજ્ય સરકાર;
(c)
“ચેરપર્સન” એટલે કલમ 7 ની પેટા-કલમ (1) હેઠળ નામાંકિત સ્થાનિક ફરિયાદ સમિતિના અધ્યક્ષ;
(d)
“જિલ્લા અધિકારી” એટલે કલમ 5 હેઠળ સૂચિત અધિકારી પર;
(e)
"ઘરેલું કામદાર" એટલે એવી મહિલા કે જે કોઈ પણ ઘરમાં મહેનતાણું માટે ઘરનું કામ કરવા માટે નોકરી કરે છે, પછી ભલે તે રોકડ અથવા પ્રકારની, સીધી રીતે અથવા કોઈપણ એજન્સી દ્વારા કામચલાઉ, કાયમી, પાર્ટ ટાઈમ અથવા ફુલ ટાઈમ ધોરણે, પરંતુ તેમાં કોઈનો સમાવેશ થતો નથી. એમ્પ્લોયરના પરિવારના સભ્ય;
(f)
"કર્મચારી" નો અર્થ એ છે કે કોઈ કાર્યસ્થળ પર નિયમિત, કામચલાઉ, તદર્થક અથવા દૈનિક વેતનના ધોરણે કોઈપણ કામ માટે, કાં તો સીધા અથવા એજન્ટ દ્વારા, કોન્ટ્રાક્ટર સહિત, મુખ્ય એમ્પ્લોયરની જાણ વગર, પછી ભલે તે મહેનતાણું માટે હોય. અથવા નહીં, અથવા સ્વૈચ્છિક ધોરણે કામ કરવું અથવા અન્યથા, શું રોજગારની શરતો સ્પષ્ટ અથવા ગર્ભિત છે અને તેમાં સહકાર્યકર, કોન્ટ્રાક્ટ વર્કર, પ્રોબેશનરનો સમાવેશ થાય છે, તાલીમાર્થી, એપ્રેન્ટિસ અથવા આવા અન્ય કોઈ નામથી બોલાવવામાં આવે છે;
(જી)
"એમ્પ્લોયર" નો અર્થ થાય છે -
(i)
કોઈપણ વિભાગ, સંસ્થા, ઉપક્રમ, સ્થાપના, એન્ટરપ્રાઈઝ, સંસ્થા, કાર્યાલય, શાખા અથવા યોગ્ય સરકાર અથવા સ્થાનિક સત્તાના એકમના સંબંધમાં, તે વિભાગના વડા, સંસ્થા, ઉપક્રમ, સ્થાપના, સાહસ, સંસ્થા, કાર્યાલય, શાખા અથવા એકમ અથવા આવા અન્ય અધિકારી, જેમ કે યોગ્ય સરકાર અથવા સ્થાનિક સત્તાધિકારી, જેમ બને તેમ, આ વતી ઉલ્લેખિત હુકમ દ્વારા;
(ii)પેટા-કલમ (i) હેઠળ આવરી લેવામાં ન આવતા કોઈપણ કાર્યસ્થળમાં, કાર્યસ્થળના સંચાલન, દેખરેખ અને નિયંત્રણ માટે જવાબદાર કોઈપણ વ્યક્તિ.
સમજૂતી. -આ પેટા-કલમના હેતુઓ માટે "વ્યવસ્થાપન" માં આવી સંસ્થા માટે પોલીસની રચના અને વહીવટ માટે જવાબદાર વ્યક્તિ અથવા બોર્ડ અથવા સમિતિનો સમાવેશ થાય છે;
(iii)પેટા-કલોઝ (i) અને (ii) હેઠળ આવરી લેવામાં આવેલા કાર્યસ્થળના સંબંધમાં, વ્યક્તિ તેના અથવા તેણીના કર્મચારીઓના સંબંધમાં કરાર આધારિત જવાબદારીઓનું નિવૃત્તિ કરે છે;
(iv)રહેઠાણના સ્થળ અથવા ઘરના સંબંધમાં, એક વ્યક્તિ અથવા કુટુંબ કે જે ઘરેલું કામદારની રોજગારીને રોજગાર આપે છે અથવા તેનો લાભ મેળવે છે, પછી ભલેને આવા કામદારની સંખ્યા, સમયગાળો અથવા પ્રકાર, અથવા રોજગાર અથવા પ્રવૃત્તિઓની પ્રકૃતિને ધ્યાનમાં લીધા વગર ઘરેલું કામદાર;
(h)“આંતરિક સમિતિ” એટલે કલમ 4 હેઠળ રચાયેલી આંતરિક ફરિયાદ સમિતિ;
(i)“સ્થાનિક સમિતિ” એટલે કલમ 6 હેઠળ રચાયેલી સ્થાનિક ફરિયાદ સમિતિ;
(જે)"સભ્ય" નો અર્થ આંતરિક સમિતિ અથવા સ્થાનિક સમિતિના સભ્ય છે, જેમ કે કેસ હોય;
(k)"નિર્ધારિત" નો અર્થ આ અધિનિયમ હેઠળ બનાવેલ નિયમો દ્વારા નિર્ધારિત;
(l)“પ્રિસાઇડિંગ ઑફિસર” એટલે કલમ 4 ની પેટા-કલમ (2) હેઠળ નામાંકિત આંતરિક ફરિયાદ સમિતિના પ્રમુખ અધિકારી;
(m)“પ્રતિવાદી” એટલે એવી વ્યક્તિ કે જેની સામે પીડિત મહિલાએ કલમ 9 હેઠળ ફરિયાદ કરી હોય;
(n)"જાતીય સતામણી" માં નીચેનામાંથી કોઈપણ એક અથવા વધુ અણગમતા કૃત્યો અથવા વર્તણૂકનો સમાવેશ થાય છે.
(i)શારીરિક સંપર્ક અને પ્રગતિ; અથવા
(ii)જાતીય તરફેણ માટે માંગ અથવા વિનંતી; અથવા
(iii)જાતીય રંગીન ટીકા કરવી; અથવા
(iv)પોર્નોગ્રાફીદર્શાવે છે; અથવા
(v)અન્ય કોઈપણ અણગમતી શારીરિક, મૌખિક અથવા બિન-મૌખિક જાતીય પ્રકૃતિનું વર્તન;
(ઓ)"કાર્યસ્થળ" માં શામેલ છે -
(i)કોઈપણ વિભાગ, સંસ્થા, ઉપક્રમ, સ્થાપના, એન્ટરપ્રાઈઝ, સંસ્થા, ઓફિસ, શાખા અથવા એકમ કે જેની સ્થાપના, માલિકી, નિયંત્રણ અથવા સંપૂર્ણ અથવા નોંધપાત્ર રીતે યોગ્ય સરકાર અથવા સ્થાનિક સત્તા અથવા સરકારી કંપની દ્વારા પ્રત્યક્ષ કે પરોક્ષ રીતે પ્રદાન કરવામાં આવેલ ભંડોળ દ્વારા કરવામાં આવે છે. કોર્પોરેશન અથવા સહકારી મંડળી;
(ii)કોઈપણ ખાનગી ક્ષેત્રની સંસ્થા અથવા ખાનગી સાહસ, ઉપક્રમ, એન્ટરપ્રાઇઝ, સંસ્થા, સ્થાપના, સમાજ, ટ્રસ્ટ, બિન-સરકારી સંસ્થા, એકમ અથવા સેવા પ્રદાતા જે વ્યવસાયિક, વ્યાવસાયિક, વ્યાવસાયિક, શૈક્ષણિક, મનોરંજન, ઔદ્યોગિક, આરોગ્ય સેવાઓ અથવા નાણાકીય પ્રવૃત્તિઓ કરે છે ઉત્પાદન, પુરવઠો, વેચાણ, વિતરણ અથવા સેવા;
(iii)હોસ્પિટલો અથવા નર્સિંગ હોમ્સ;
(iv)કોઈપણ રમત-ગમત સંસ્થા, સ્ટેડિયમ, રમતગમત સંકુલ અથવા સ્પર્ધા અથવા રમતો સ્થળ, ભલે રહેણાંક હોય કે તેનો ઉપયોગ તાલીમ, રમતગમત અથવા તેને લગતી અન્ય પ્રવૃત્તિઓ માટે ન થાય;
(v)આવી મુસાફરી કરવા માટે એમ્પ્લોયર દ્વારા પરિવહન સહિત રોજગાર દરમિયાન અથવા તે દરમિયાન કર્મચારી દ્વારા મુલાકાત લીધેલ કોઈપણ સ્થળ;
(vi)રહેવાની જગ્યા અથવા ઘર;
(p)કાર્યસ્થળના સંબંધમાં "અસંગઠિત ક્ષેત્ર" નો અર્થ વ્યક્તિઓ અથવા સ્વ-રોજગારવાળા કામદારોની માલિકીની અને માલના ઉત્પાદન અથવા વેચાણમાં અથવા કોઈપણ પ્રકારની સેવા પૂરી પાડવામાં રોકાયેલ એન્ટરપ્રાઇઝ છે, અને જ્યાં એન્ટરપ્રાઇઝ કામદારોને રોજગારી આપે છે, આવા કામદારોની સંખ્યા દસ કરતા ઓછા.
જાતીય સતામણીનું નિવારણ.—
(1)કોઈપણ મહિલાને કોઈપણ કાર્યસ્થળ પર જાતીય સતામણીનો ભોગ બનવું જોઈએ નહીં.
(2)નીચેના સંજોગો, અન્ય સંજોગોમાં, જો તે થાય છે, અથવા તે જાતીય સતામણીના કોઈપણ કૃત્ય અથવા વર્તણૂકના સંબંધમાં અથવા તેના સંબંધમાં હાજર છે, તો તે જાતીય સતામણી સમાન હોઈ શકે છે:-
(i) તેણીના રોજગારમાં પ્રેફરન્શિયલ ટ્રીટમેન્ટનું ગર્ભિત અથવા સ્પષ્ટ વચન; અથવા
(ii) તેણીના રોજગારમાં હાનિકારક સારવારની ગર્ભિત અથવા સ્પષ્ટ ધમકી; અથવા
(iii) તેણીની વર્તમાન અથવા ભાવિ રોજગાર સ્થિતિ વિશે ગર્ભિત અથવા સ્પષ્ટ ધમકી; અથવા
(iv) તેના કામમાં દખલગીરી કરવી અથવા તેના માટે ડરાવવા અથવા અપમાનજનક અથવા પ્રતિકૂળ કાર્ય વાતાવરણ બનાવવું; અથવા
(v) અપમાનજનક સારવાર તેના સ્વાસ્થ્ય અથવા સલામતીને અસર કરે તેવી શક્યતા છે.
