એન્જીનીરીંગના સાતમાં સેમમાં શરુ કરેલી બુક કોલેજ પૂરી થયાને એક વરસ પછી પૂરી થઇ. કોલેજ પૂરી થઇ ગઈ હતી. બેરોજગારી હતી. હું કોલ-સેન્ટરમાં કામ કરતો હતો, અને ખિસ્સા ખાલી હતા. પેટમાં જનુન હતું લેખક બનવાનું! વાસ્તવ અલગ હતો.
Jay Vasavada ની જય હો બુકમાંથી તેમનો નંબર કાઢીને ફોન કર્યો. જે લેખકને વાંચીને લખતા થયા હોઈએ એમની સાથે વાતો કરવામાં ફાટી પડે! તેમની પાસે મેં મારા બધા સપનાઓ ઓકી નાખ્યા. બધું જ જનુન કહ્યું. બુક વિષે વાતો કરી, અને એક સવાલ પૂછ્યો: ‘આને પબ્લીશ કઈ રીતે કરું?’
જયભાઈએ રિયાલીટીનું ભાન કરાવ્યું: “ગુજરાતી નવલકથા છે. લાંબી છે. છાપામાં પણ આવી નથી. કોઈ તમને જાણતું નથી. અને આખી લાઈફ લેખક બનીને ફરવાના સપના જુઓ છો? કોઈ પબ્લીશર હાથ નહી પકડે.” પરંતુ તેમણે એક ધ્રુજાવી દેતી વાત કરેલી: “તું મચક ન આપતો. આ શરૂઆત છે. કોઈ હાથ ન પકડે તો એકલા ચાલો. સેલ્ફ-પબ્લીશ કરો. પહેલા નોકરી શોધો અને રૂપિયા ભેગા કરો.”
નોકરી શોધી. ત્રણ મહિનામાં 50000 ભેગા કર્યા. વચ્ચે-વચ્ચે જયભાઈને કેટલીયે વાતો કરતો રહ્યો. તેઓ ઘણીવાર મારી ઉતાવળ અને વધારે પડતી હવા ભરેલી વાતો સાંભળી ખીજાઈ ગયા. “મારા હજાર કામ વચ્ચે તારો ફોન ઉપાડીને તારી બોઘા જેવી વાતો સાંભળું?” તેઓ કહેતા. એમના વાક્યોમાં સત્ય હતું.
સામે અંધારું દેખાતું હતું. મહેનત પાણીમાં દેખાતી હતી. એકલા-એકલા રડવું આવી જતું હતું. ખેડૂતના દીકરા તરીકે ઘરે પણ રૂપિયા મોકલવાની જરૂર હતી. મારા બાપુજીએ એક રૂપિયો પણ માગ્યો નથી, પરંતુ નબળા વર્ષોમાં ઘરની તિજોરીમાં મેં હાથ ફેરવેલો છે. ધૂળ હોય છે
50000 ભેગા થયા એ પહેલા એક-પછી-એક પબ્લીશરને મળી આવ્યો. દરેક પબ્લીશર સ્પાઈરલ કરેલી બુક લઇ લે. પછી કોઈ જવાબ નહી! દસ દિવસ પછી હું ફોન કરું ત્યારે દસ ફોન પછી એક ફોન ઉપાડીને કહે: અમે આ પુસ્તક નહી છાપી શકીએ. એક પબ્લીશરને તો ફોન કરેલો અને કહે: અમારે અહી લેખકોની તાણ નથી, હવે ફોન ના કરતા!
પબ્લીકેશનની દુનિયા તમને લાગે એટલી સહેલી નથી. લુંટારાઓ પણ છે અને સારા માણસો પણ છે. પરંતુ બુક લખવા કરતા પબ્લીશ કરવી અઘરી છે! હું દિવસે-દિવસે હારી રહ્યો હતો, પરંતુ આત્મો કહેતો હતો: “મચક ના આપતો. તારા સપનાઓ સામે જો, અને જોર કરતો રહે.”
એકદિવસ જયભાઈ અમદાવાદમાં એક જગ્યાએ સ્પીચ દેવા આવેલા. સ્પીચ પૂરી થઇ એટલે હું તેમની પાછળ દોડ્યો. મારું નામ કહ્યું. તેમણે મને ઓળખ્યો, અને બાજુમાં ઉભેલી એક મોટી પાર્ટીને કહ્યું: “આ દોસ્તની બુક પબ્લીશ કરી આપો. એમના જેવા યુવાનોને મદદ કરો.” એ વ્યક્તિ કોણ હતો એ મને આજે યાદ નથી, પરંતુ જયભાઈના ચાલ્યા ગયા પછી એ ભાઈએ મને બુક વિષે પૂછીને એક વાક્ય કહ્યું: “આજકાલ ગુજરાતી નવલકથા કોઈ વાંચતું નથી!” અને મારી અંદરથી જનુની જવાબ નીકળી ગયો: “હું વંચાવીને રહીશ. પબ્લીશ કર્યા પહેલા, અને કોઈની મદદ વિના.”
ફેસબુક ખોલ્યું. એક મજાનો માણસ Murtaza Patel મળ્યો. તેઓએ બુક પબ્લીશ કરવામાં અને ફેસબુકને કઈ રીતે માધ્યમ બનાવીને આગળ વધવું તેમાં જબરદસ્ત માહિતી આપી. એ માર્કેટિંગનો માણસ! જયારે મેસેજ કરું ત્યારે કહી દે: “લોકોને મફતમાં બુક આપી દે. ઇન્શાલ્લાહ. સારી વાર્તા હશે તો દુનિયા જવાબ દેશે!”
બસ…એકદિવસ નોકરીએથી આવીને ફેસબુક પર ખુબ સારું લખતા અને વાંચતા વિરલાઓ શોધી કાઢ્યા! તેમને આજીજી કરી કે મારી બુક વાંચશો? પહેલો વાંચક જે હવે મારો જીગરી દોસ્ત છે, તે બોલી ગયો કે બુક ભુક્કા કાઢશે. (આજે પણ બુકના કવર પર વૈભવ અમીનનું એક વાક્ય છે!) પછી તો Siddharth Chhaya અને ભૂમિકા કેયુર શાહ સાથે ફોન પર વાત થઇ અને બંનેએ અદભુત ગાઇડન્સ આપ્યું. મેં એક સાથે સીતેર વાંચકોને મેઈલ કર્યા અને કહ્યું કે બુકનો રીવ્યુ ફેસબુક પર શેર કરજો. જેવી લાગે તેવી નાગું સત્ય લખજો, અને મને ટેગ કરજો કે જેથી મારા વાંચકો વધે!
એક અઠવાડિયામાં ઢગલો રીવ્યુ આવ્યા. બુકના ખુબ વખાણ થયા. બુક ગુજરાતી પ્રાઈડ એપ્લીકેશન પર Mahendra Sharma એ પબ્લીશ કરી આપી. ત્યાં ખુબ ચાલી. માનવજાત ક્યારેય સાચી વાત કરનાર સાથે દગો નથી કરતી. કોઈ વાંચકે બુકની એક પ્રિન્ટ પણ ન કાઢી, અને મને પૂછીને પોતાના ગ્રુપમાં શેર કરી.
વચ્ચે Mukesh Modi અને Dipak Soliya જેવા ધુરંધરોની સાચી સલાહ મળી. મુકેશભાઈ મને ગુજરાતી સાહિત્યમાં સૌથી ટોચના માણસ લાગ્યા. તેમની એકલા સાથે ફોન પર મારી હાલત કહેતા-કહેતા હું રડી પડેલો. મારા પર તેમણે એક લેખ પણ લખેલો.
એ સમયે એક પબ્લીશર મળ્યા Chetan Sangani જેમને મેં બુક પબ્લીશ કરવા કહ્યું, પણ તેઓને બુક ગળે ન ઉતરી. પણ મારું જનુન તેમને દેખાયું હશે, તેમણે કહ્યું કે હું તમને બુક પ્રિન્ટ કરાવી દઈશ, અને તમે જાતે વેચી લેજો. અંધારામાં કોઈ પ્રકાશ દેખાયો. એક જ મહિનામાં બુક પ્રિન્ટ કરી આપવાનું નક્કી થયું.
બુક હાર્ડ-કોપી બહાર આવે એ પહેલા ફેમેલીમાં એવી ઘટના બની કે મારા ખિસ્સાના 50000 મારે બાપુજીને આપી દેવા પડ્યા. મને એમાં ખુશી જ હતી. પણ હવે પ્રિન્ટ વાળાને કેમ ચુકવવા! મારા કુટુંબી કાકા Natvarlal-Nirala પાસેથી 40000 માંગ્યા. એમાં એક સેલેરી નાખીને 60000 ભેગા કર્યા. બુકનું કવર Sumeet Chaudharyનામના વડોદરાના પેઈન્ટરે એક રૂપિયો લીધા વિના માત્ર બુકની સ્ટોરી સાંભળીને બનાવી આપ્યું.
માત્ર મને ખબર હતી કે જો આવનારી 1000 હાર્ડકોપી બે-ત્રણ મહિનામાં ન વેચાઈ તો હું કાકાને 40000 ચૂકવી નહી શકું. (તેઓને તો પાછા પણ નહોતા જોઈતા, કારણકે મારી અંદર તેમને પોતાનું સપનું જીવતું દેખાતું હતું. તેઓ ખુદ ફાડું લેખક છે)
એકબાજુ હાર્ડકોપીમાં બુક આવવાની હતી, એકબાજુ ઈ-બુક તરીકે બુક ધમાકાભેર ચાલી રહી હતી. મારા એકાઉન્ટમાં ફ્રેન્ડ રીક્વેસ્ટનો ઢગલો થઇ રહ્યો હતો. એક રાત્રે સુતા પહેલા જબરદસ્ત વિચાર આવ્યો! બુકને ઓનલાઈન લોંચ કરવાનો. એ પણ એવા માણસો પાસે જેમના ફ્રેન્ડ લીસ્ટમાં હજારો વાંચકો હોય. મેં Bhupendrasinh Raol Divyansh Parmar Bhavin ‘shikhar’ Kishan Badiyani Gaurang Amin જેવા ખરેખર અદભુત એવા જવાનિયાઓને ચેટ પર જ વિનવ્યા કે તમે બુક વાંચીને જેવી લાગે તેવો રીવ્યુ શેર કરો, અને બુકને ઓનલાઈન લોંચ કરો.
બસ…ધડ..ધડ..ધડ. આ બધાએ આશરે એક હજાર નવા વાંચકો આપ્યા! મારી તાલાવેલી જોઇને ‘કેવી રીતે જઈશ’ અને ‘બે યાર’ ના ડાયરેક્ટર Abhishek Jain સામેથી મદદ કરવા આવ્યા. બુકનો રીવ્યુ તેમણે શેર કર્યો. હું તેમને પર્સનલી પણ ઓફીસ પર મળી આવ્યો. (પાછળથી મારી નાનકડી ભૂલને લીધે મારો ભરોસો તૂટી ગયો. છતાં આજે પણ તેઓ મારા સવાલોના જવાબ આપ્યે રાખે છે. ધેટ્સ અ ગ્રેટનેસ ઓફ અ પર્સન)
જો ધરતી પર તમે છપ્પરફાડ મહેનત કરો તો ઉપરવાળો છપ્પર ફાડીને જ આપે! મેં વડોદરામાં નવી જોબ લીધી. અમદાવાદમાં 1000 બુક પ્રિન્ટ થઈને મારી મોટીબહેનના ઘરે પહોંચી ગઈ. હું ખુદ જ ફ્લીપકાર્ટ પર સેલર બની ગયો! અને બુક એક જ દિવસમાં 290 કોપી વેચી કાઢી. સેલર હોવાથી જાતે રાત્રે જોબ પરથી આવીને બુકના પેકિંગ કર્યા. એક અઠવાડિયામાં 400 બુક માત્ર ઓનલાઈન વેચાઈ ગઈ! રીવ્યુના લીધે!
પછી મદદે આવ્યું જેના આયોજકોએ સામેથી કહ્યું કે બુકને લોચ કરવા કહ્યું. મેં આખી સફર કહેવા જય વસાવડાને ફોન કર્યો. બુક લોંચ કરી આપવા કહ્યું. તેમનો જવાબ ચોખ્ખો હતો: “મેં તારી બુક વાંચી નથી, પણ એક દોસ્ત તરીકે તારે માટે અને તારી અથાગ મહેનતને દાદ દેવા માટે હું આવીશ.”
મારાથી ખુશ થઈને Dipak Soliya એ પણ સ્ટેજ પર મારી જર્નીની વાતો કરી. કેટલાયે વાંચકો ત્યાં હાજર રહ્યા. પહેલીવાર બુકલોંચ કોઈ એક બુક લખનારો માણસ બુક સાઈન કરી રહ્યો હતો! એ રાત્રે એક ૯૪.૩ રેડીયોમાં ઈન્ટરવ્યું આપવાનો હતો એ કેન્સલ કરી નાખ્યો, અને ઘરે આવીને રૂમ બંધ કરીને ખુબ રડ્યો. સપનાઓ સાકાર કરવામાં નિચોવાઈ ગયો હતો એની એટલી ખુશી હતી કે ધ્રુસકે-ધ્રુસકે રડ્યો.
Sanjay Chhel જેવા લેખકોએ એમના પપ્પાના અવસાન છતાં સમય કાઢીને બુક વાંચીને રીવ્યુ શેર કર્યો. કાજલ ઓઝા વૈદ્ય અને જયભાઈ પ્રસ્તાવના લખવાના હતા, પરંતુ બંનેની વ્યસ્તતા હું સમજતો હતો, એટલે મેં જાતે જ પ્રસ્તાવના લખી મારી હતી.
દોસ્તો…થેંક યુ. આજે જે કઈ પણ છું તે તમારા લીધે છું. તુમ હો તો હમ હે, સિર્ફ હમ હે તો કુછ ભી નહી હે. હજુ તો લાંબી સફર ખેડવાની છે, હજારો માઈલ-સ્ટોન પાર કરવાના છે. નિષ્ફળતાઓ ભોગવવાની છે. રડવાનું છે. ભાંગી-ભાંગીને પણ રાખ માંથી બેઠું થવાનું છે. માણસ એકલો પાંગળો છે. તમે બધા ન હોત તો હજુ પેલા 40000 ચૂકવાયા ન હોત. અત્યારે બીજી બુક લખાઇ ન રહી હોત. ગુજરાતી કોઈ વાંચતું નથી એવા ભ્રમ ખોટા છે. સારી વાર્તા કોઈ રચતું નથી તો કોઈ વાંચતું નથી એ સત્ય છે. હજુ આ સાહિત્ય-જગતમાં કેટલોયે પરસેવો પાડવાના અભરખા છે. મારે ફિલ્મો લખવી છે. બધા નિયમો તોડતી નવલકથાઓ લખવી છે. લેખક તરીકે ફેંકાઈ જવું છે, અને પાછા ધીંગાણા ખેલીને કમબેક કરવી છે. હજારો લોકો વચ્ચે સ્ટેજ પર માતૃભાષામાં સ્પીચ આપવી છે, અને તાળીઓ સાંભળવી છે. એ કઈ ન થાય તો પણ જીવનભર લડતા રહેવું છે. નવા યુવાનોને કહેવું છે કે: ગુજ્જુ લેખક બનીને જીંદગી કાઢવી સહેલી નથી. ખિસ્સામાં રૂપિયો ન હોય તો ક્રિએટીવીટી ફાટી પડે છે. મરી જાય છે. છતાં છેક સુધી ન હારીને અવિરતપણે ગાંડા હાથીની જેમ ઉધામા કરનારો ખુબ માન-પાન-ધન- અને પ્રેમ મેળવે છે. આજે હું મારા ગામમાં નીકળું ત્યારે પચાસ માણસ માનથી બોલાવે છે, અને કેટલાયે યુવાનો દોસ્તી કરે છે.
લાઈબ્રેરીમાં ‘જીતેશ દોંગા બુક્સ’ નામનો સેક્શન હોય એવું સપનું છે. મોટા છાપામાં મારી કોલમ હોય અને છેક કોઈ રીક્ષાવાળો કે ગામડામાં કપાસ વીણતા મજુર સુધી હું પહોંચી શકું એવી ખેવના-તમન્ના છે. વર્ક ઇન પ્રોગ્રેસ છે, ઇન પ્રોસેસ છે. એવું કઈ ન થાય તો કોઈ રંજ નથી, પણ સપના જોવા એ માણસનો પહેલો ધર્મ છે.
