ઓહ કોલેજલાઈફ...આહ કોલેજલાઈફ!
કોલેજ લાઈફ! પેલો રંગ દે બસંતીનો ડાયલોગ યાદ આવે છે? ‘કોલેજ દી ગેટ કે ઇસ તરફ હમ લાઈફ કો નચાતે હે...તે દુજી તરફ લાઈફ હમકો નચાતી હે’ કોલેજ પછીની લાઈફ પોતાને ન ગમતા કામ કરવામાં માણસને નચાવતી હોય છે. મારો એક દોસ્ત હમણાં ફોન પર કહેતો હતો- ‘સાલું આ કોલેજ પછી મારી લાઈફની હાલત કોઈએ બે પગ વચ્ચે લાત મારી હોય એવી થઇ ગઈ છે. તારી લાઈફ કેમ ચાલે છે?’ મારી પાસે પણ એવો જ જવાબ હતો- ‘આઈ એમ ઓલ ફક્ડ અપ!’
વેલ. કોલેજમાં કરેલા નાચ બહાર નીકળીને આપણને નચાવે છે! છતાં કોઈને એવો મોટો અફસોસ નથી હોતો. ના હોવો જોઈએ. આપણી એજ્યુકેશન સીસ્ટમ મુજબ કોલેજ જ આપણા જીવનની પ્રયોગશાળા છે. કરો નખરા. ખેલ કરો. એક્સપરીમેન્ટ કરો. કોલેજના ત્રણ-ચાર વરસમાં યુવાનને ખબર પડી જવી જોઈએ કે પોતે શું કરવા ઘડાયો છે. હા. પોતાના દિલને ગમતું કામ શોધવાનો સૌથી સારો સમય કોલેજ છે. બેફીકર-બેશરમ બનીને જીવન સાથે ચેડા કરી શકો, અને કોઈ ટોકે નહી. કોઈ કહેશે નહી કે- યાર..સુ લાઈફની મધર-સિસ્ટર એક કરવા બેઠા છો!
પણ આપણે ક્યાંક ભૂલ કરી બેસીએ છીએ. લેટ મી એક્સ્પ્લેઇન: બંક મર્યા, છોકરી પાછળ પડ્યા, પટાવી ના શક્યા, બીજી શોધી, ના મજા આવી, લેક્ચરર ગમી ગઈ! ચાલશે. એક્ઝામના દસ દિવસ પહેલા કોર્સ જોયો, બેકાર પેપર ગયા, કેટીના ઢગલા થયા, વધુ કેટી ભેગી થઇ અને ફાટી પડી, કોલેજને ગાળો દીધી, પેલી પ્રોફેસરની સેક્સી બોડી આને માટે જવાબદાર લાગી! ઓકે, એ પણ ચાલશે. દિલોજાન દોસ્ત બન્યા, સ્ટીરીયો ઉપર પોર્ન જોઈ, બીયર-વ્હીસ્કીના નશામાં સ્કૂલની લવ-સ્ટોરી સૌને સંભળાવી, હુંકાનો કેફ ચડ્યો, વગર પેટ્રોલની માંગી બાઈક ફેરવી, ફિલ્મોમાં-ટોકીઝ ઘસી કાઢી, મુવી ડાઉનલોડ કરીને ટોરેન્ટને પણ હેંગઓવર આવી ગયું! ઓકે, એ પણ ચાલશે. એસાઈનમેન્ટના ઉતારા કર્યા, પ્રોફેસરને તો ત્રીજી પેઢીની ગાળો આપી, બેંચ પર ઊંઘ કરી, વાઈવામાં પ્રોફેસરે ત્રીજી પેઢી યાદ કરાવી, પ્રેક્ટીકલમાં ‘પું’ થઇ ગયું, હોસ્ટેલમાં રમેલી NFS યાદ આવી ગઈ, FF આવ્યો! ધેટ્સ ગુડ. બોગસ ટેક-ફેસ્ટ, એથી બોગસ કલ્ચરલ ફેસ્ટ, એથી બોગસ કોન્વોકેશન અને એના ભાષણો, એથીયે બોગસ પેલો માલ હવે જોવા નહી મળે એની ફીલિંગ! વર્સ્ટ પાર્ટ આપણા દોસ્તો દુર જશે! આ બધું ગયું.દોસ્તો સાથે આખી રાત ગપ્પાબાજી, દુનિયા બદલવાની વાતો, પ્લેસમેન્ટના સપના, અને છેલ્લા વરસમાં કોલેજે મારેલી લાતો, ગુઝ-બમ્સ, ફ્યુચરનું ટેન્શન, દોસ્તી દુર થશે હવે? લાઈફની વાટ લાગશે હવે? વેલ...ધેટ્સ ઓકે ટુ!
પણ દોસ્ત...એક વાત કહું? આ બધું તો બધાએ કર્યું! તમે નવું શું કર્યું? જો થોડું-ઘણું ધ્યાન આપ્યું હોય તો ફર્સ્ટક્લાસ આવી જાય, અને કોઈ કંપની લઇ જાય. ગુડ. પણ મને એ કહો કે આતો બધા કરે જ છે! તમે શું કર્યું? ઓકે. તો હું કહું શું કરવું જોઈએ? મેં જોયું છે કે કોલેજલાઈફમાં જેવો સ્પાર્ક યુવાનોમાં હોય છે તેવો જોબલાઈફમાં નથી હોતો. કેમ? ધે ડોન્ટ લવ ધેર જોબ! બિચારા વપરાયેલા કોન્ડમ જેવા થઇ ગયા હોય છે! (આવા વિશેષણ માટે લેખકને ગાળો ના દેવી!) આના બે કારણ છે: એક આપણી એજ્યુકેશન સીસ્ટમ, અને બીજું- આપણે! આપણી સિસ્ટમે આમેય આપણી ક્રિયેટીવ સેન્સ મારી નાખી હોય છે. ગોખી-ગોખીને હવે તો ગાંડા થયા. લાલ થઇ ગઈ! બારમાં ધોરણનો ભાર હતો. વધુ ભાર આપીએ તેમ સ્પ્રિંગ ઉછળે એ રીતે સૌ કોલેજમાં ઉછળ્યા. બારમાં બોર્ડમાં જેટલી ભીંસ પડી તેની બમણી મોજ કોલેજમાં કરી (પણ જીવનના ઉદેશની ખોજ ન કરી...આ આપણો વાંક!) પણ સિસ્ટમને કેટલી કોંસશો? લંકા બાળવી હોય તો હનુમાનજીને પણ પૂંછડે આગ લગાડવી પડે છે!
હા...તો હવે આપણો વાંક કહું. જીવનનો ઉદેશ્ય, પેશન, ઓબ્સેશન તેની તમે ખોજ ના કરી. હું તો ૨૫૦ ટકા માનું છું કે સ્કુલ ક્રિયેટીવીટીને મારી નાખે છે, પણ આપણે ખુદ એને જીવાડી શકીએ છીએ. પહેલું કામ: કોલેજના જલસા સાથે પોતાને ગમતા કામ શોધવાનું ચાલુ કરો. ગમે તે ભોગે દિવસના અમુક કલાક એ કામ કરો. કામની ખબર ના હોય તો ભરપુર વાંચો. પુસ્તકો જીવનને ઉગારી દેશે. દિમાગની બતી ચાલુ કરો. જો પોતાની બ્રાંચમાં રસ હોય તો તેનું ભરપુર વાંચો. પ્રેક્ટીકલ વસ્તુઓ બનાવો. નવા ઇનોવેટીવ આઈડિયા શેર કરો. ટેક-ફેસ્ટમાં ‘સક્રિય’ ભાગ લો. જો પોતાના વિષયમાં રસના હોય તો બીજા વિષય શોધો. સિંગીંગમાં પાર્ટ લો. ભલે ચપ્પલ ઉડે, પણ એકવાર ગાઓ. ડાન્સિંગ પણ કરો. બેશરમ શકીરા બનો દોસ્ત. કોઈ નાટકમાં ભાગ લો, કોઈ સ્ટોરી લખો, પેપર લખો, શોર્ટ ફિલ્મ બનાવો, બ્લોગ ચલાવો, ચિત્રો બનાવો. જો આર્ટમાં પણ રસ ના પડે તો ટ્રાવેલિંગ કરો, એકલા ફરો, લોકોને મળો, નાનકડી જોબ કરો. નાનકડી જોબ મતલબ શું? બેશરમ થઈને કોઈ હોટેલમાં વેઈટર બનો, કોલ સેન્ટરમાં કામ કરો, બસ કંડકટર બનો, કૂક બનો, નાની દુકાન ખોલો, છાપા-બુક્સ વેચો, નવી જ પ્રોડક્ટ બનાવીને વેચો, રસ્તા સાફ કરવાની જોબ પણ ચાલે, કોઈ ઝુંબેશનો પાર્ટ બનો, ભાષણ કરો, બળવો કરો, સ્પોર્ટ રમો, લાઈબ્રેરીમાં ફ્રી સર્વિસ આપો, કોઈ સર્વેમાં ભાગ લો. અરે યાર...લાંબુ લીસ્ટ છે. એ બધું પણ ના ગમે તો? વધુ પુસ્તકો વાંચો. બસ.
આવું કેમ કરવું? દોસ્ત, આ બધું કરતી સમયે હૃદયના કોઈ ખૂણામાં ક્યારેક અવાજ આવશે કે- ‘યાર આ કામમાં મોજ પડી ગઈ! મજા આવી!’ બસ. એ દિલનો અવાજ છે! એ કામને પકડી લો, એમાં ઊંડા ઉતરો. વધુ મોજ પડી? વધુ ઊંડા ઉતરો. કુવાને ઊંડો ખોદશો તો મીઠા પાણી મળશે. સાચું કહું તો...લાઈફના પચીસ વરસ જાય એ પહેલા એ કામને પ્રોફેશન બનાવવાની પૂરી ટ્રાય કરીલો. નહી કરો તો કોલેજના ગેટ બહાર જીંદગી તમને નચાવશે. પચીસ પુરા થશે ત્યાં અરેન્જ મેરેજનું ભુત, પછી છોકરા, વધુ પૈસા, પૈસા, પૈસા, છેલ્લો શ્વાસ. ગેમ ઓવર!
તમને ડરાવતો નથી. ના ગમતા કામ કરીને ખુશીથી જીવન-ઉત્સવ મનાવતા લોકો આપણે જોયા જ છે. આપણા માં-બાપ એમાં આવી જાય છે. પણ આપણે એવું નથી કરવું. ગમે તે ભોગે ખુશ તો રહેવું જ છે, પણ સાથે-સાથે ખુશી આપતું કામ પણ કરવું છે. એટલે જોબ કરતા હોતો સાઈડમાં ગમતા કામ કરવાનો ટાઈમ કાઢો. બહાનાં ના દેશો. કોલેજ ચાલુ હોય તો ટાઈમપાસ ના કરો. જલસાનો ટાઈમ કાઢો, પણ જલસા કરવાનો ટાઈમ શોધતા ના ફરો. ખોજ કરો. અહી બધું જ છે. મને આવા ફોલોસોફીના ભાષણ આપવાની ઔકાત કે અધિકાર નથી, પણ મેં ઉપર લખેલું બધું અનુભવ્યું છે. લંકા બાળવી હોય તો પૂંછડે આગ જરૂરી છે. એ આગ એટલે સ્પાર્ક. ગમે તે ભોગે, છેલ્લા શ્વાસ સુધી ખુશ રહીને, ગમતા કામ કરીને, કમાવાની ખેવના. આ બધું બોલવામાં સહેલું છે, ઉતારવામાં કડવું, પચવામાં ભારે, અને સેહત માટે બેસ્ટ. એક બેસ્ટ સલાહ દઉં: GRE, માસ્ટર્સ, કોમ્પીટીટીવ એક્ઝામ આપતા પહેલા વિચારવું: કે સાલું...જે વિષયો મેં બેચલર ડીગ્રીમાં એન્જોય નથી કર્યા, એને લઈને માસ્ટર્સ કે તેને લગતા કોર્સમાં એન્જોય કરીશ?
“કરિયર બનાવો. જોબ ઈઝ આઉટ-ડેટેડ. ગધેડા પણ જોબ કરી શકે છે”- મારા કોલેજના કોમ્યુનિકેશન સ્કીલના પ્રોફેસર વેણુ મહેતા.
