સનાતન પરંપરાઓ...૧) "બ્રહ્મ મુહૂર્ત"
બ્રહ્મ મુહૂર્તમાં, બ્રહ્મનો અર્થ થાય છે - ભગવાન (ઈશ્વર), તેથી બ્રહ્મ મુહૂર્તનો અર્થ થાય છે 'ઈશ્વરનો સમય'. સવારે ૪:૦૦ થી ૫:૩૦ સુધીના સમયને બ્રહ્મ મુહૂર્ત કહેવામાં આવે છે. ધાર્મિક માન્યતાઓ અનુસાર, આ શુભ સમયે જે ભક્ત જાગે છે તેના પર દેવી લક્ષ્મીની કૃપા હંમેશા રહે છે.
બ્રહ્મ મુહૂર્તનું મહત્વ:
બ્રહ્મ મુહૂર્તમાં ઉઠવુ આપણા માટે બહુ જ લાભકારી છે. તેનાથી આપણું શરીર સ્વસ્થ થાય છે અને દિવસભર સ્ફૂર્તિ બની રહે છે.
ઋગ્વેદમાં કહેવાયુ છે કે, प्राता रत्नं प्रातरित्वा दधाति तं चिकित्वान्प्रतिगृह्या नि धत्ते । तेन प्रजां वर्धयमान आयू रायस्पोषेण सचते सुवीरः ॥
સવારે ઉઠતાની સાથે જ સૌથી પહેલા તમારી હથેળી પર નજર કરો અને આ મંત્રનો જાપ કરો-
કારાગ્રે વસતિ લક્ષ્મી, કર મધ્યે સરસ્વતી.
કરમુલે તૂ બ્રહ્મા, પ્રભાતે કર દર્શનમ ।
આ મંત્રનો અર્થ એ છે કે દેવી લક્ષ્મી, દેવી સરસ્વતી અને ભગવાન વિષ્ણુ હથેળીઓમાં નિવાસ કરે છે અને હું વહેલી સવારે તેમના દર્શન કરું છું.
બ્રહ્મ મુહૂર્તમાં જાગીને સ્નાન વગેરે કર્યા પછી સુખાસનમાં બેસો. આ પછી તમારી બંને આંખો બંધ કરીને આ મંત્રનો જાપ કરો.
બ્રહ્મા મુરારી ત્રિપુરાન્તકારી ભાનુઃ શશિ ભૂમિ સુતો બુધશ્ચ।
ગુરુ શુક્ર શનિ રાહુ કેતવ સર્વે ગ્રહ શાંતિ કરા ભવન્તુ ||
આ મંત્રનો જાપ કરવાથી સાધકને દેવી-દેવતાઓની કૃપા પ્રાપ્ત થાય છે. તેમજ તમામ પ્રકારની નકારાત્મકતાનો નાશ થાય છે.
બ્રહ્મ મુહૂર્તમાં ઉઠવાના ફાયદાઓ:
આ મુહૂર્ત, અથવા સૂર્યોદય પહેલા રાતના છેલ્લા ક્વાર્ટરનું શું મહત્વ છે? આ સમય "બ્રહ્મ" અથવા સર્જક બનવાની અને પોતાને જેમ ઈચ્છો તેમ બનાવી શકવાની તક આપે છે છો.
હિંદૂ ધર્મમાં બ્રહ્મ મૂહુર્તનું ખૂબ મહત્વ જણાવવામાં આવ્યું છે. આ સમયે ઉઠવું ખૂબ જ શુભ માનવામાં આવે છે. વેદ- પુરાણોમાં ઋષિ મુનિયોએ બ્રહ્મ મુહૂર્તમાં ઉઠવાનો ઉલ્લેખ કર્યો છે. બ્રહ્મ મુહૂર્તમાં ઉઠવાના ઘણા લાભ જણાવવામાં આવ્યા છે.
બ્રહ્મ મુહૂર્તમાં તમ અને રજો ગુણની માત્રા બહુ જ ઓછી હોય છે. આ સમયે સત્વ ગુણનો પ્રભાવ વધુ હોય છે. તેથી આ કાળમાં ખરાબ માનસિક વિચાર પણ સાત્વિક અને શાંતિ બની જાય છે. આયુર્વેદ અનુસાર, આસમયમાં વહેતો પવન ચંદ્રમાથી પ્રાપ્ત અમૃત કણોથી યુક્ત હોવાને કારણે આપણા સ્વાસ્થય માટે અમૃત તુલ્ય બની જાય છે. તે વીરવાયુ કહેવાય છે. આ સમયે ભ્રમણ કરવાથી શરીરમાં શક્તિનો સંચાર થાય છે અને શરીર કાંતિયુક્ત બની જાય છે.
આપણે પ્રાત ઊંઘીને ઉઠીએ છીએ તો આ જ અમૃતવાયુ આપણા શરીરને સ્પર્શ કરે છે. તેના સ્પર્શથી આપણા શરીરમાં તેજ, બળ, શક્તિ, સ્ફૂર્તિ અને મેઘાનો સંચાર થાય છે. જેનાથી મન પ્રસન્ન અને શાંત થાય છે. તેનાથી વિપરીત મોડી રાત સુધી જાગવાથી અને મોડી રાત સુધી ઊંઘવાથી આપણને આ લાભકારી વાયુ પ્રાપ્ત થતુ નથી. જેનાથી શારીરિક અને માનસિક સ્વાસ્થ્યને નુકસાન પહોંચે છે. બ્રહ્મ મુહૂર્ત માં કરવામાં આવેલું સ્નાન સર્વશ્રેષ્ઠ ફળ આપે છે. સ્નાન કરતા સમયે જો બ્રહ્મ પરમાત્માનું ચિંતન કરવામાં આવે તો તેને બ્રહ્મ સ્નાન કહેવાય છે. દેવ નદીઓનું સ્મરણ કરો તો તે દેવ સ્નાન કહેવાય છે.
હિંદૂ ધર્મની માન્યતાઓ અનુસાર બ્રહ્મ મુહૂર્તમાં ઉઠીને સ્નાન, ધ્યાન અને પૂજા કરવાથી આપણી પ્રાર્થના સીધી પરમાત્મા સુધી પહોંચે છે.
આ સમયે, શરીર માટે જરૂરી પ્રાણનું એક ઉચ્ચ સ્તર (મહત્વપૂર્ણ જીવન ઉર્જા) વાતાવરણમાં પર્યાપ્ત રીતે હાજર છે. સમગ્ર વિશ્વની પ્રવૃત્તિઓ અને ખાસ કરીને જીવંત પ્રાણીઓની હજી શરૂ થવાની બાકી છે; તેથી પ્રદૂષણ તેના ઓછામાં ઓછા છે. ખુશખુશાલ વાતાવરણ શરીર અને મન પર નોંધપાત્ર અસર કરે છે.
આયુર્વેદ એ દૈનિક દિનચર્યા વિશે વિચાર આપ્યો છે, જે અનુસરે છે ત્યારે આપણી મહત્તમ સંભાવનાઓ અને ક્ષમતાઓ વ્યક્ત કરવા માટે આપણો દિવસ સંપૂર્ણ રીતે ગોઠવે છે. આયુર્વેદિક દૈનિક દિનચર્યા તમારા જૈવિક ઘડિયાળને નિયંત્રિત કરીને અને તંદુરસ્ત જીવનશૈલીની હિમાયત કરીને તમારા શરીર અને પ્રકૃતિમાં સંતુલન અને સુમેળ જાળવવામાં મદદ કરે છે. તે યોગ્ય પાચન, શોષણ અને ખોરાકના જોડાણમાં પણ મદદ કરે છે. તમે દિનચર્યામાં જે શિસ્ત અપનાવો છો તે આત્મગૌરવમાં પણ સુધારો કરે છે, સુખ લાવે છે અને દીર્ધાયુષ્યને પ્રોત્સાહન આપે છે.
ब्रह्म मुहूर्त उत्तिष्ठे स्वस्थो रक्षार्थमायुषः।
તેના ઉપરાંત આ શુભ મુહૂર્તમાં ઉઠવાના ઘણા સ્વાસ્થય લાભ પણ છે. તેનાથી સવારે તાજી હવા મળે છે. જેનાથી સ્વાસ્થ્યને પણ ઘણા લાભ થાય છે.
આવો જાણીએ આપણે બ્રહ્મ મુહૂર્ત અને આ મુહૂર્તમાં ઉઠવાના અન્ય ફાયદાઓ વિશે.
ઘરની ઉન્નતિ :
હિંદુ ધર્મની માન્યતાઓ અનુસાર બ્રહ્મ મુહૂર્તમાં દેવી-દેવતાઓ અને પિતૃઓનું આપણા ઘરમાં આગમન થાય છે. જેના કારણે આ મુહૂર્તમાં જાગવાથી તમારા આશીર્વાદ મળે છે અને ઘરની ઉન્નતિ થાય છે.
બળ-બુદ્ધિની પ્રાપ્તિ :
રોજ બ્રહ્મ મુહૂર્તમાં ઉઠવાથી શારીરિક શક્તિમાં વૃદ્ધિ થાય છે. તેનાથી લોકોમાં સહનશીલતા વધે છે. માન્યતા છે કે નિયમિત રીતે આ મુહૂર્તમાં ઉઠવાથી બળ, બુદ્ધિ અને વિદ્યાની પ્રાપ્ત થાય છે.
સારૂ સ્વાસ્થ્ય:
જે પણ વ્યક્તિ બ્રહ્મ મુહૂર્તમાં ઉઠે છે તેને સારૂ સ્વાસ્થ્ય પ્રાપ્ત થાય છે. આ મુહૂર્તમાં ઉઠતા લોકો જીવનમાં વધારે સફળ થાય છે.
ધ્યાન સર્વોત્તમ માનવામાં આવે છે
હિંદુ ધર્મની માન્યતાઓ અનુસાર બ્રહ્મ મુહૂર્તમાં કરવામાં આવતું ધ્યાન આત્મ વિશ્લેષણ અને બ્રહ્મ જ્ઞાન માટે સર્વોત્તમ છે. આ સમય ધ્યાન લગાવવા માટે સર્વોત્તમ વાતાવરણ હોય છે.
સકારાત્મક ઉર્જા:
બ્રહ્મ મુહૂર્તમાં ઉઠતા વ્યક્તિને સમય વાતાવરણમાં ફેલાયેલી સકારાત્મક ઉર્જાની પ્રાપ્તિ થાય છે. જેના કારણે મનમાં સારા વિચાર ઉત્પન્ન થાય છે.
સૂર્ય અને ચંદ્ર સાથે ગ્રહના સંબંધની પ્રકૃતિ એવી છે કે માનવ શરીરમાં આ સમયે અમુક શારીરિક પરિવર્તન થાય છે. તબીબી વિજ્ઞાને પણ શોધી કાઢયું છે કે તમારા શરીરમાં નકામા પદાર્થો, ઉદાહરણ તરીકે તમારો પેશાબ, તે સમયે તેમાં કેટલાક ગુણો હોય છે, જે દિવસના અન્ય કોઈ સમયે હોતા નથી.
આ અંગે નોંધપાત્ર સંશોધન થઈ રહ્યું છે. આખું શરીર એક ચોક્કસ અનુકૂળ વાતાવરણમાં છે, અને મેલાટોનિન નામનો એક કુદરતી સ્ત્રાવ છે, જે પિનાઇલ ગ્રંથિથી નીકળે છે. અમે તેનો ઉપયોગ કરવા માંગીએ છીએ કારણ કે બ્રહ્મ મુહૂર્ત દરમિયાન પિનિયલ ગ્રંથિ તેનો મહત્તમ સ્ત્રાવ કરે છે, જેનો અર્થ છે કે તમે સ્થિર થઈ શકો છો.
આધુનિક દવામાં, મેલાટોનિનને મૂડ સ્ટેબિલાઇઝર તરીકે જોવામાં આવે છે. હું લાંબા સમયથી તમારી જાતને સરળ બનાવવા માટેની વાત કરું છું! પોતાને સરળ બનાવવાનો અર્થ છે કે તમે કોઈ વધઘટ નથી. બ્રહ્મ મુહૂર્ત દરમિયાન સ્વાભાવિક રીતે જ સરળતા આવે છે.
આ સમયે, લોકો, બેસીને તેમની આધ્યાત્મિક પ્રક્રિયાઓ કરવા માંગે છે જેથી તેમને સૌથી વધુ લાભ મળે. બ્રહ્મ મુહૂર્ત એટલે સર્જકનો સમય. તમે તેને આ રીતે જોઈ શકો છો કે આ તે સમય છે, જ્યારે તમે પોતે જ પોતાને બનાવી શકો. તમે સવારે બ્રહ્મ બનશો, જેથી તમે પોતાને જે રીતે ઇચ્છો તે રીતે બનાવી શકશો.
