સબસે બડા રોગ: ક્યાં કહેંગે લોગ!
યુ સી...તમે જ્યારે મોટા થાઓ છો ત્યારે ઘણુબધું ગુમાવી દેતા હો છો. ના...હું નાના બાળક જેવી નિર્દોષતા, નિખાલસતા, અને ભોળપણની વાત નથી કરતો. જો એ ત્રણ લાગણીઓ મોટી ઉંમરે તમારી પાસે ન હોય તો તમે ખરેખર ‘મોટા’ થઇ ગયા જ છો. હું નાના બાળક જેવી સચ્ચાઈ, બેફિકરાઈ, અને હસવા-રડવાની છટાઓની વાત પણ નથી કરતો. એ ત્રણ લાગણીઓ તમારી અંદર ન હોય તો તમે આમેય ફ્લોપ વડીલ બનવા તરફ પ્રયાણ કરી રહ્યા છો.
હું વાત કરું છું દૃષ્ટિની. નજર. જગતને જોવાની એ નજર! અહોહો... હવે તમે કેટલા ચહેરા ઓઢ્યા છે તેનું ભાન કરાવું ત્યારે ખબર પડશે કે આપણી બાળકની જેમ જીવવાની વાતો માત્ર આપણા ક્વોટસ અને ફીલીસોફીમાં જ રહી છે.
એક બાળક તરીકે આપણે જાદુગર હતા. આપણી ઈચ્છા નામની લાકડી હતી. એ ઈચ્છા જ્યારે ઘુમાવો ત્યારે જગતમાં ખરેખર જાદુ થતો. તમારે બનવું હોય એવું બની જતા. ઘણા બધા સપનાઓ હતા. એ સપનાઓ અંદર થોડી તમન્નાઓ ભળતી અને નાનકડો પ્રયાસ ચાલુ થતો. તમે સ્કુલમાં કરેલા વૈજ્ઞાનિક પ્રયોગો, ઘરે આવીને રમકડા સાથે કરેલી તોડફોડ, માટીમાં બેસીને બનાવેલા ઘર, અને રસોડામાં બેસીને બગડેલા વાસણ, કાગળ પર કઈંક લખતા, કેવી ઉત્સુકતાથી ચિત્રો દોરતા, અને આપણે ખુદ જાણે સચિન છીએ એ રીતે રમતા! આ દરેક સ્થિતિ આપણી અંદર એક હુનર જગાડતી. બાળક તરીકે તમે વૈજ્ઞાનિક, ડોક્ટર, મિકેનિક, કડિયા, રસોઈયા, લેખક, પેઈન્ટર, અને શિક્ષક બની જતા. પરંતુ એજ્યુકેશન તમને એક રંગુ બનાવતું ગયું. આપણે પ્રાથમિક શાળાના સાત વિષય પછી, માધ્યમિકમાં સાયન્સ-કોમર્સ-આર્ટસ બસ આ ત્રણ વિષય પર આવી ગયા. તેમાંથી બાહર નીકળી માત્ર એક-બે ચોઈસ મળી: એન્જીનીયર કે ડોક્ટર કે કોમર્સને લગતા બે ચાર ફિલ્ડ. હવે કદાચ તમારે ડોકટરેટની ડીગ્રી લેવાની હોય તો માત્ર એક જ વિષય પર!
આનો મતલબ એમ નથી કે એજ્યુકેશન સીસ્ટમ ખોટી છે. ના. એજ્યુકેશન સીસ્ટમ પૂરી યોગ્ય તો નથી જ, પણ યુવાની પછીના સમયમાં આપણે આપણા સત્યો, આપણા વિચારો, અને ખાસ તો બાળપણને ખોઈ બેસીએ છીએ. ચારે બાજુ આપણને દુખી કરનારા, આપણી નિંદા કરનારા અને નીચે પાડનારા દેખાય છે. હા એ લોકો છે જ. પરંતુ આપણે એમના એ વિચારો અને વાક્યોથી ડીસ્ટર્બ થઈને માણસ તરીકે બદલાઈ જઈએ છીએ. અંદરનો બાળક પછી માત્ર અમુક સમયે બહાર આવે છે...બાકી શરીરથી મોટો અને મનથી આખી દુનિયા જોઇને ડીસ્ટર્બ થઇ ગયેલો પેલો માણસ હવે ‘મોટો’ થઇ ગયો છે.
કેમ?
શા માટે?
તમારા વિષે દુનિયા જે મંતવ્યો આપે છે તેનાથી આટલું બદલાઈ જવાનું? સબસે બડા રોગ...ક્યાં કહેંગે લોગ! ચારે તરફ પોતાના ઓરીજીનલ સ્વભાવ અને અંદરના બાળકને માસ્ક પહેરાવીને માણસો ફરી રહ્યા છે. કેટલા માસ્ક? એક જ વ્યક્તિ ફેસબુક પર અલગ હશે, રીયલમાં મળો ત્યારે પૂરો અલગ, જયારે એકલો બેઠો હોય ત્યારે અલગ, પત્ની અને કુટુંબ સાથે સાવ અલગ.
આખિર એ ક્યાં સર્કસ હે?
તું ક્યો એસા જોકર હે?
તું બહુરુપિયો કેમ છે? કેટલા મેકઅપ પહેરે છે!
જવાબ અંદર છે. બધા જ જવાબ આત્મ અંદર પડ્યા હોય છે. બસ તારી ખોજ બહાર થઇ રહી છે. વધુ રૂપિયો કમાઈને, સૌને ખુશ રાખીને, પોતાનું સ્ટેટ્સ બનાવીને, અને ગામમાં પોતાની વાહ-વાહ થાય એવા કામ કરીને તને લાગે છે કે તું કશુંક બની ગયો? હા...તું સાચો છે..તું કશુંક ‘બની’ જઈશ, કશું ‘પામી’ નથી રહ્યો. તું ‘તું’ નથી...તું કોઈ બીજો ‘બની ગયો’ છે.
ચહેરા ઓઢ્યા છે તે.
સત્ય અંદર કોહવાઈ રહ્યું છે. શું ફર્ક પડે છે તને જગતથી? હા...પ્રેમ કર. લોકોને પ્રેમ કર. તને પાડી દેનારને પ્રેમ કર. આ ફિલોસોફી માત્ર શબ્દોની ગોઠવણી નથી, એક અદા છે જીવવાની. મને એક વાત સમજાઓ...જ્યારે કોઈ તમને દુઃખી કરી દે છે, દગો આપે છે, કે એકલતા લાગી રહી છે એ સમયે કોઈ મોટીવેશન કામમાં આવતું હોતું નથી...પરંતુ એ સમયે તમારી પાસે બીજો રસ્તો પણ શું છે? એક જ રસ્તો છે: દુઃખ ને કે પેલી એકલતાને કહેવું પડે કે સરખી આવ. આમ ધીમી-ધીમી નહી, ધારદાર આવ. ભાંગી નાખ મને, તોડી નાખ મને. મને તારો પણ પૂરો આનંદ લેવા દે.
...આ પ્રયત્ન કરજો. રડતી આંખે એકલતાને આવકારવાનો પ્રયત્ન.
તમારા માસ્ક હશે તો એ એકલતામાં તમારે બીજાના ટેકા જોઇશે. સુખમાં છકી જવાશે. કારણકે તમે બાળક નથી. એ નિર્દોષતા, એ ભોળપણ, એ દરિયાદિલી તમે ધરબી દીધી છે હૃદયના કોઈ ખૂણામાં.
મોટા થઈને માણસે ક્ષણને જીવતું થવું જોઈએ. ભવિષ્ય અને ભૂતકાળ માંથી નીકળીને માત્ર ક્ષણને પામવાની ઝંખના રાખવી પડે. ચહેરા પહેર્યા વિના આ ક્ષણને જીવવાની કળા શીખવી પડે. નહિતર દુનિયા તમને બદલાવી નાખે છે. એ તમને ભાંગી નાખે છે.
એટલે જ કહું છું: શું ફર્ક પડે છે શું લોકો કહે છે તેનો? કેમ? કોણ મરવાનું છે તારી સાથે? કોણ જન્મવાનું છે તારી સાથે? છેલ્લે સ્મશાનમાં તારી એકલાની રાખ ઉડવાની છે તો પછી આ ઉધામા શા માટે? તું મુક્ત થા દોસ્ત મુક્ત થા. ચહેરાઓથી મુક્ત થા. સત્ય બનીને જીવવું ખુબ જ સહેલું છે. બાળક જેવી લાગણીઓ અને એવી દૃષ્ટિથી જીવવું ખુબ સહેલું છે. તેવા માણસ બનીને કલાકાર બનવું પણ તને ખ્યાતી આપશે. જગતના મહાન સર્જનો બાળકની દૃષ્ટિથી જ સર્જાયા છે.
એ વિસ્મયતા, એ હુનર પ્રત્યેનું ડેડીકેશન કેમ ખોઈ બેઠો છે? હજુ ક્યાંયે મોડું નથી થયું. બસ...તમને ડર છે કે લોકો શું કહેશે! કેવો સરસ ડર છે. કાશ કુતરાઓ અને બિલાડાઓને આવો જ ડર લાગતો હોત! એ બિન્દાસ થઈને ફરે છે, બસ માણસ...
સફળતામાં જ્યારે મોજ વછૂટે ત્યારે હું મારી મોજને કહું આવ...આવ... સરખી આવ...ધીમીધારે નહી...બેશુમાર આવ.
એકલા પડીને જ્યારે દુઃખ આવે ત્યારે એ દુઃખને કહું...આવ..આવ...ભાંગી નાખ મને.
અંતે તો મારે બસ જે ક્ષણ મને મળી છે તેને સાર્થક રીતે જીવવી છે. નથી ઓઢવા માસ્ક મારે. નથી બનવું આખી દુનિયાને હસાવતો જોકર મારે.
હું ખુદને નાગો કરું. નાગાઈથી જીવું એ જ બસ છે. મને આ જ સત્ય લાગે છે.
માણસ મોટો થઈને ભૂલી જતો હોય છે કે એક સમયે તે જાદુગર હતો જોકર નહી.
તું જાદુગર છે. ખેલ કર. જાદુ કર. તારી ઈચ્છાઓની લાકડી ઘુમાવ અને બાળકની જેમ સપનાઓ જો. હસ. રડ. બસ...ક્ષણને જીવ, અને માસ્કને કાઢ.
તું કોઈ બીજો માણસ છે, અને તે તું જાણે છે. જો જાણે છે તો હજુ ક્યાં ખોવાયો છે? અંદર જવાબો પડ્યા છે.
