અવઢવ ભાગ –૩
નીવારોઝીન રાજકુમાર
ત્વરાને સવાલ ખબર છે તો જવાબ પણ તૈયાર જ હશે અને એ જવાબ મને માન્ય નહી હોય તો?એ ડરે અને વિચારે નૈતિક અચકાઈ ગયો અને હોઠે આવેલા સવાલની જગ્યાએ બીજો સવાલ આવી ગોઠવાઈ ગયો . અને વાતનો વિસ્તાર ફંટાઈ ગયો .
“તું આટલી શાંત કેમ રહે છે ?”
ત્વરા આ સવાલથી નવાઈ તો પામી પણ કશું કળવા ન દીધું અને સામો એક સવાલ કર્યો : “તમને શું લાગે છે ? હું કેમ શાંત રહેતી હોઈશ ?” તો નૈતિકને પણ આવા સવાલની અપેક્ષા ક્યાં હતી ? કશું ન સુઝતા એ ચુપ થઇ ગયો . ત્વરાએ એની મૂંઝવણ સમજી લીધી હોવા છતાં બીજો સવાલ કર્યો : “કોઈ બહુ બોલતું શું કામ હોય છે ? એના કોઈ કારણો હોય ?”
નૈતિક ફરી પાછો ઘેરાઈ ગયો પણ તોય બોલ્યો : “બેય નથી ખબર ….!!” ત્વરા બોટની આજુબાજુ વમળો રચતા પાણી તરફ જોઈ રહી અને બોલી :”આ એક સ્વભાવ છે …જેને માટે સામાન્ય રીતે લોકો કારણો શોધ્યા કરતા હોય છે …જે વાસ્તવિકતાથી સાવ અલગ હોય છે . કોઈ ખુશ હોય તો ચુપ રહે કોઈ દુઃખી હોય તો …દરેક વ્યક્તિની પરિસ્થિતિ સામે પ્રતિભાવ આપવાની રીત અલગ ન હોઈ શકે ? પણ આ બહુ ઓછા લોકોને સમજાતું હોય છે .અને પોતાના ત્રાજવે બધાને તોળ્યા કરીએ તો સાવ ખોટા અભિપ્રાયો બંધાય જાય એવું તમને નથી લાગતું ..નૈતિક ?”
ત્વરાને એકધારું આટલું બોલતા નૈતિકે પહેલી વાર જોઈ …એ એને જોતો જ રહ્યો …ત્વરાએ પાણી પરથી નજર હટાવી નૈતિક સામે જોયું …એને લાગ્યું એની વાત નૈતિકને સમજાઈ નથી એટલે એ આગળ બોલી :” ઘણા લોકો બહુ બોલીને સામાવાળાને સમજવા કોશિશ કરતા હોય છે તો કેટલાક શાંત રહીને …મમ્મી કહે છે … શાંતિથી સાંભળનાર જલ્દી શીખે-સમજે છે. સાંભળવું …સાંભળી શકવું એક કળા છે.. ક્ષમતા છે . બાળપણથી આવું સાંભળતી આવી છું ..એટલે શાંત રહું છું ..!!
નૈતિકને હજુ સમજાયું નહી કે એના એક સાદા સવાલના જવાબમાં ત્વરા આટલું કેમ બોલી ..પણ એની વિચારધારાથી અંજાયા વગર પણ ન રહ્યો !!! એટલે એણે કહ્યું : “અરે , હું તો એમ જ પૂછતો હતો …હું સમજુ છું કે બધાના સ્વભાવ અલગ જ હોય …!!”
“અનેક આંખોમાં મેં મારા માટે આ સવાલ વાંચ્યો છે પણ ખબર નહી આખી દુનિયાએ પૂછેલા સવાલનો જવાબ મને તમને જ આપવો ગમ્યો.”એમ બોલતા ત્વરાના ચહેરા પર એક સ્મિત આવી ગયું .એ જોઈ નૈતિકે પણ વાત હળવી પડી હોય તેવું અનુભવ્યું .આપોઆપ પેડલ પર જોર અપાઈ ગયું .હિંમત કરી એણે ત્વરાને કહ્યું : “તું મને બધા કરતા આમ પણ થોડી અલગ લાગે છે ” ત્વરાની આંખોમાં કુતુહલ તરી આવ્યું એ કાંઈ બોલે તે પહેલા તળાવના કાંઠેથી એમના નામની બુમો સાંભળી બંનેએ ફટાફટ બોટને કાંઠા તરફ વાળી . “એટલે શાંત હોવા ઉપરાંત ?” કાંઠા પર નજર ટેકવી ત્વરાએ પૂછ્યું. નૈતિક જવાબ માટે શબ્દો ગોઠવતો રહ્યો અને કાંઠો આવી ગયો. એ જેમ બોટમાંથી ઉતરી તેમ પૂનમ અને હર્ષા એને ઘેરી વળ્યા અને કાનમાં “શું વાતો થઇ ?” …”અમારી છુપી રુસ્તમ , તું તો બહુ સિક્રેટીવ નીકળી”..”અમને તો તેં ક્યારેય કશું કહ્યું જ નહી”… પર લડકા બહોત અચ્છા હૈ ઈસલીયે યે રિશ્તા હંમે મંજુર હૈ” એવી મીઠ્ઠી ફરિયાદો અને મશ્કરીથી ઘેરાયેલી ત્વરા ખાલી હસીને “અરે , તમે જેવું માનો છો એવું કશું નથી” એટલું જ બોલી શકી.
ત્યાંથી મદુરાઈ પહોંચી મીનાક્ષી મંદિર જોઈ ,થોડી ખરીદી કરી .બંને એ પોતપોતાની મમ્મી માટે સાડીઓ લીધી .મદ્રાસ પાછા ફરવા બસ સ્ટેન્ડ પર બેઠેલા બધાના મનમાં આ કેમ્પ બહુ જલ્દી પૂરો થઇ ગયો એવી લાગણી આવતી ગઈ અને હવે થોડા કલાકો કે એકાદ દિવસમાં છુટા પડવું પડશે એ વિચારે બધાના મન ભારે થઇ ગયા.જીવનમાં મળવાનું અને છુટા પડવાનું એ એક સામાન્ય નિયમ છે . કોઈને કોઈ કોઈ ખાસ રીતે આપણા માનસ પર હંમેશ માટે અસર કરી જતું હોય છે .આ કેમ્પમાં વીતેલા દિવસો ,બનેલા મિત્રો જીવનની ડાયરીમાં કેટલાક પાનાંઓ રોકી જ લેશે એ પાકું હતું ‘ બહુ મજા આવી , કોઈ માંદુ ન પડ્યું , બધા કેવા મસ્ત દોસ્ત બની ગયા છીએ , અરે ,યાર ,બધા બહુ યાદ આવશો’ એવી વાતો જ થવા લાગી .
બધાની વાતો સાંભળી રહેલા દર્શનાબેન બોલ્યા :
અનેક કેમ્પસ કર્યા છે . છેલ્લે આવી જ લાગણીઓથી બધા ઘેરાઈ જાય છે . સ્વાભાવિક છે . પણ હું એવું માનું છું કે ભવિષ્યના વિચારે વર્તમાન બગડે એનો શો અર્થ ? બધા સાથે તો નહી પણ ઘણા સાથે તમે આખી જિંદગી જોડાયેલા રહી પણ શકશો .એટલે આજની ઘડીમાં જીવી લો.”
આટલા દિવસ મિત્રવત રહેલા દર્શનાબેનની વાત સાંભળી બધાની આંખોમાં ઝળઝળિયાં આવી ગયા સાથે સાથે સાચે જ આ ક્ષણોને સદા માટે યાદગીરી બનાવી લેવા આનંદમાં રહેવું એવું નક્કી કરી લીધું. બસ આવી.. બધા ધીમેં ધીમે ગોઠવાઈ રહ્યા હતા . પૂનમ અને હર્ષા જલ્દીથી એક સીટ પર બેસી ગયા. પાછળ આવતી ત્વરા “તમે મને એકલી મૂકી” એવી ફરિયાદ કરતી ઉભી રહી .પૂનમે એમની આગળની સીટ ખાલી જ છે એવો ઈશારો કર્યો એટલે કમને ત્વરાએ થોડો સામાન સીટની ઉપરની છાજલી પર અને થોડો પગ નીચે રાખ્યો અને બારી પાસે બેસી ગઈ . પણ એણે દર્શનાબેનને પોતાની પાસે બેસવા બોલાવી લીધા. એ જોઈ પૂનમ-હર્ષા અને બીજા મિત્રોના પ્લાન પર પાણી ફરી વળ્યું .
બધા અંતક્ષરીના મૂડમાં આવી ગયા અને થોડા છોકરાઓ નાચવા પણ ઉભા થયા .નૈતિકે પણ ગીતો ગાઈ એમને સાથ આપ્યો. પૂનમ,હર્ષા અને ત્વરા આ બધું માણી રહ્યા હતા . બધાએ દર્શનાબેનને પ્રેમથી આગળ ખેંચી લીધા. મોટેભાગે બધા ઉભા હતા એટલે એમને આગળ બેસવાની જગ્યા મળી અને થોડી વાર પછી એને એકલી બેઠેલી જોઈ નૈતિક એની પાસે આવીને બેસી ગયો. પાછળ બારી પાસે બેસેલી પૂનમે હાથ લંબાવી ત્વરાને એક ચીંટીયો ભરી લીધો. બધા શાંત થતા ગયા. નૈતિકે ત્વરા સાથે વાત કરવા કોશિશ કરી. સરકારી નોકર મમ્મી પપ્પા અને નાનો ભાઈ ..ત્વરાનું જીવન આ ત્રણ જણના બનેલા ત્રિકોણમાં સમાયેલું છે . બહુ સંતોષી અને શાંત વાતાવરણમાં ઉછરેલી ત્વરા અતિ તેજસ્વી તો નહી પણ ઘણા સારા માર્કસે પાસ થતી .ઈતર પ્રવૃતિઓ પણ ઘણી આગળ રહેતી . મમ્મીની અત્યંત નજીક હતી અને મમ્મી પપ્પાને એના પર ખુબ ગર્વ અને વિશ્વાસ છે એ વાત કરતા એની આંખોમાં ખુશી છલકાઈ આવી એ નૈતિકે નોંધ્યું . નૈતિકે પપ્પાના અવસાન પછી નોકરી કરતી મમ્મી અને એક નાની બેન એ એનું વિશ્વ છે એમ ત્વરાને જણાવ્યું . આવી થોડી વાતો કરતી વખતે બહુ ઉછાંછળી પણ નહી અને બહુ સંકુચિત પણ નહી એવી ત્વરાએ એકાદ વાર દર્શનાબેન આવશે કે કેમ એ જોઈ લીધું. નૈતિક એ સમજી ગયો અને આગળ જવા ઉભો થઇ ગયો. પણ દર્શનાબેન કલ્પેશ સાથે બેસી રીપોર્ટની વાત કરતા હતા ત્યાં એમની પાસે થોડી વાર ઉભા રહી નૈતિકે કેટલાક સુધારા સૂચવ્યા. પાછળ વળી જોયું તો ત્વરા ઝોકે ચડી હતી અને એનું માથું એક બાજુ નમી ગયું હતું … એને ઉભેલો જોઈ દર્શનાબેને ‘તું ત્યાં જ બેસ, મારે હજુ વાર લાગશે’ એમ કહેતા સંકોચ સાથે એ પાછો ત્વરા પાસે આવીને ઉભો રહ્યો …પાછળ બેઠેલી પૂનમ તો ઊંઘી જ ગઈ હતી એણે હર્ષા તરફ જોયું . હર્ષાએ મજાકના સ્થાને સમજણથી એને ત્યાં જ બેસવા ઈશારો કરી દીધો .
શાંત ત્વરાને વધુ શાંત ચહેરે ઊંઘતી જોઈ રહ્યો.એને આ છોકરી તરફ અકળ લાગણી ઉભરાઈ આવતી હતી . એ જાગે તો વધુ વાત કરવાની લાલચ જાગી આવી .થોડી વાર પછી એનાં પોપચા પણ થાકથી ઢળવા લાગ્યા. અચાનક બસની એક હળવી બ્રેક લાગી અને ઊંઘતી ત્વરાનું માથું નૈતિકના ખભે ટેકાઈ ગયું. નૈતિક થોડો વધુ સંકોચાઈ ગયો .બેએક મિનીટની અવઢવ પછી ત્વરાને જગાડવા એનો હાથ ત્વરાના હાથ પર મુક્યો અને એ ત્વરાને જગાડે એ પહેલા ખુલ્લી બારીમાંથી આવતા પવનની લહેરથી ઠંડી લાગતી હોય તેમ ત્વરાએ એનો હાથ પકડી પોતાના ખભા અને ગાલ વચ્ચે દબાવી દીધો અને થોડું એની બાજુ ફરી ગઈ .કદાચ આમ જ એના મમ્મી સાથે સુઈ જતી હશે એવું નૈતિકે વિચાર્યું. એકદમ નિર્દોષ, નિષ્પાપ અને નિર્ભય બાળકી જેવી લાગતી ત્વરાનાં શ્વાસ નૈતિકના હાથ પર ટકરાવા લાગ્યા. આટલા નજીકથી કોઈ યુવાન સ્ત્રીશરીરને મહેસુસ કરવાનો અનુભવ નૈતિક માટે સાવ પહેલો હતો ..એને સમજાયું નહી હવે શું કરવું ? કેવી રીતે એનો હાથ છોડાવી શકાય ? એક બાજુ ઘસઘસાટ ઊંઘતી ત્વરાને ખલેલ પહોંચે એ વિચાર પણ એને ન ગમ્યો .પાંચેક મિનીટ પછી ત્વરાની નાજુક હથેળીમાં જકડાયેલો હાથ નૈતિકનાં મનમાં અનેરા સ્પંદનો પેદા કરવા લાગ્યો. એને આ સ્પર્શ ખુબ ગમવા માંડ્યો .. આમ જ આ બસ ચાલ્યા કરે અને આમ જ …!! પવનના કારણે ત્વરાની ઉડતી લટો નૈતિકના ચહેરા પર છવાઈ જવા લાગી. પણ આ ઠીક ન કહેવાય એવું પણ અંદરખાનેથી ઉગવા લાગ્યું. લગભગ વીસેક મિનીટ સાવ અનિશ્ચિતતામાં પસાર થઇ. અને બસ હોલ્ટ માટે ઉભી રહી. લાઈટ અને ચહલપહલના અવાજોથી હાથ છોડી ત્વરા જાગી ગઈ પણ પાસે બેસેલા નૈતિકને જોઈ એના ચહેરા પર અસ્વસ્થતા અને શરમ ઉતરી આવ્યા. નૈતિકે કશું થયું નથી એવું બતાવવા હળવું હસી લીધું .હોલ્ટ પછી દર્શનાબેન ત્વરા પાસે આવી ગયા .
આખી રાતની મુસાફરી પછી સવારે મદ્રાસ રેલ્વે સ્ટેશને પહોંચી ફ્રેશ થઇ નવજીવન એક્સપ્રેસમાં ગુજરાત આવવા બેસી ગયા . ગઈ રાતના પોતાના વર્તન બદલ શંકાશીલ થઈ ગયેલી ત્વરાએ નૈતિક સાથે આંખો મિલાવવાનું ટાળ્યા કર્યું . આમ પણ જુનાગઢવાળી એ ત્રણે છોકરીઓનું રીઝર્વેશન અલગ ડબ્બામાં જ હતું એટલે ત્યાં પહોંચી ત્વરાએ હાશકારો અનુભવ્યો પણ એને રાતે એકલી મુકવા બદલ હર્ષા અને પૂનમ સાથે અબોલા લઇ લીધા. એ બંનેએ ‘નૈતિક અમારા કરતા તારો વધારે સારો મિત્ર છે એટલે કશો વાંધો નહી’ એવું એને સમજાવ્યા કર્યું. થોડી વાર પછી દર્શનાબેને જામનગરના ત્રણ છોકરાઓને એમની જગ્યાએ મોકલી આ ત્રણ છોકરીઓને એમની પાસે બોલાવી લીધી.પણ સામાન મુકીને એ છોકરાઓ પણ બધા સાથે મસ્તી કરવા આવી ગયા. નૈતિકની કોશિશ ઘણી રહી કે એ ત્વરાને વધુ શરમમાં ન નાખે. વારે વારે રમતો બદલાતી ગઈ .અને જગ્યા પણ .એકબાજુ ચુપચાપ બેઠેલી ત્વરાને જોઈ નૈતિકને દુઃખ લાગવા માંડ્યું. રાતે એને ન જગાડવા બદલ પોતાની જાતને એ કોસતો રહ્યો. બપોરે બધા આરામ કરતા હતા ત્યારે એની પાસે બેસી વાત કરવાની કોશિશ કરી પણ ત્વરાની આંખમાં ડબડબી આવેલા આંસુ જોઈ “કશું જ નહિ તને કદાચ મમ્મીનો હાથ પકડી સુવાની ટેવ હશે ..બે મિનીટ માટે જ તેં મારો હાથ પકડ્યો હતો” એટલું જ બોલી શક્યો. ઘણી વાર ચુપચાપ બેઠા પછી ત્વરા સહજ થઇ.એણે નૈતિકની સામે જોઈ ફિક્કું હસી લીધું.
જેમજેમ ટ્રેન ગુજરાત તરફ ધસી રહી હતી તેમ તેમ બધા જુદા પડવાના ભયે દુઃખી થવા લાગ્યા . પત્રો લખવા એકબીજાના સરનામા અને જન્મદિવસ વિશ કરવા જન્મતારીખ પોતપોતાની ડાયરીમાં નોંધવા લાગ્યા . ત્વરા તરફથી કોઈ હલચલ થતી ન જોઈ નૈતિકે પોતાની ડાયરી એની સામે ધરી …એની સામે એક આડી નજરે જોઈ ત્વરાએ લખી આપ્યું .અને સામે પોતાની ડાયરી ધરી દીધી . નૈતિકે ડાયરીના પાનાં ફેરવી પોતાના જન્મદિવસને શોધી ત્યાં લખ્યું …’અમે આવ્યા’ …અત્યંત સુઘડ અક્ષરે સરનામું પણ ત્યાં જ લખી આપ્યું . ત્વરાએ એ શબ્દો પર આંગળીઓ ફેરવી ડાયરી બંધ કરી દીધી. એક ભારેખમ વાતાવરણ આખા ડબ્બામાં છવાઈ ગયું . આંખો ડબડબી રહી હતી પણ પ્રયત્નપૂર્વક આંખોમાં તોરણ બની આવતા આંસુઓને બધા ખાળી રહ્યા હતા . ફરી પાછી એ જ ઘટમાળમાં લાગી જવાનું …છેલ્લા વર્ષમાં ભણતા આવતા વર્ષે નોકરી અને બાકીના અભ્યાસમાં લાગી જશે અને આ દિવસો હવાની જેમ યાદોમાં વિંઝાયા કરશે . અમદાવાદ સ્ટેશને ગાડી પહોંચી ..અત્યાર સુધી રડમસ રહેલા ચહેરાઓ હવે આંસુ વહાવી રહ્યા હતા ..ત્વરા સહિત …!! બધાથી છુટા પડતી વખતે ‘ યાદ કરજો , કાગળ લખજો, ફરી જરૂર મળીશું ‘ એવું બધું કહી રડતા ચહેરે બધા છુટા પડી રહ્યા હતા … નૈતિકે પોતાનો સામાન ઉઠાવી ત્વરા સામે જોઈ …”આવજે ત્વરા ,હું કાગળ લખીશ તો જવાબ આપીશને ?” એવું પૂછી લીધું …ત્વરાએ કશું બોલ્યા વગર એની સામે નૈતિકે લંબાવેલ હાથમાં હાથ મૂકી દીધો ..એક ક્ષણ સ્પર્શથી લાગણીની આપલે થઇ ગઈ. ઉષ્માની આપલે કરી ત્વરાએ સામે ઉભેલા દર્શનાબેનને ભેટી લીધું . એમણે કરેલા લાડ અને કાળજી માટે ખુબ આભાર માની એ પૂનમ અને હર્ષા સાથે ચાલી નીકળી …થોડે દુર જઈ એક વાર પાછા ફરીને જોયું … નૈતિક એકટક એની સામે જ જોઈ રહ્યો હતો …કશુંક અધૂરું છૂટતું હોય તેવું લાગ્યું અને બંનેની આંખોમાં ભેજ તરવરી ઉઠ્યો .
બહાર ગુરખાનો અવાજ સંભળાતા નૈતિક વર્તમાનમાં પાછો ફર્યો . સામે દીવાલમાં લટકેલી દીવાલ પરની ઘડિયાળ રાતના 3 વાગ્યાનો સમય બતાવતી હતી. નૈતિકે ચહેરા પર હાથ ફેરવી લીધો …એને લાગ્યું આજે પણ આંખોમાં ભેજ છવાઈ ગયો છે . સ્મરણોની એક ખાસિયત છે …વણઝારની જેમ એક પછી એક આવ્યા જ કરે .છાના ખૂણે ત્રાટક્યા જ કરે . .કેટલાય વર્ષો પહેલા બનેલી ઘટના જાણે આળસ મરડીને મનોપટ પર છવાઈ ગઈ …ક્ષણો પર વળેલી રાખ જાણે ઉડી ગઈ . આવું જ ત્વરાને થતું હશે ને …!! કદાચ થતું જ હશે .ક્યાં હશે ? શું કરતી હશે ? એવી જ ચુપચાપ અને શાંત હશે ? મને યાદ કરતી હશે ? મારી જેમ બધું મનમાં રાખી જીવતી હશે ? ‘ઉફ્ફ ….ત્વરા , તું ક્યાં છે ?’
જાણે ત્વરા સાથે વિતાવેલા એ ક્ષણોએ નૈતિકના મનને રીચાર્જ કરી દીધું .એની આંખોમાં ઊંઘનું નામો નિશાન ન હતું . એ ઉભો થઇ ગયો .બેગ ખોલી એમાંથી લેપટોપ કાઢ્યું .. નેટ કનેક્ટ કર્યું . ફેસબુક ખોલ્યું .એણે ટાઈપ કર્યું ……
ત્વરા …!!!
