આબરૂ
દામું જેનો સખત ઈંતજાર કરી રહ્યો હતો એ ફોનની ઘંટડી રણકી ઊઠી. સાંભળતા જ એણે મૂછ પર તાવ દીધો. નરાધમનું કાસળ કાઢી નાખ્યાનો પારાવાર આનંદ ઊમટ્યો.
મંદ મુસ્કુરાહટભેર હળવેકથી એણે રીસીવર ઉપાડ્યું.
'હેલ્લો....ઓઓ...સર..સર..!' ભયંકર રૂદનનો અવાજ દામુના કાને ઉતર્યો.
બાપના કારમા મરણનું કાતિલ દુ:ખ કેવું હોય એ અનુભવાયું. ઝીણો આઘાત થયો. પલળેલી પાંપણે સંયમ ધર્યો ને ફોન કાને કર્યો, 'બોલો કોણ? શું થયું?'
'અરે સર, મારા પિતાજીનું ખૂન થઈ ગયું!' કહેતા કહેનાર ધ્રુસકે ચડ્યો.
'હેએએ! ખૂન? હાલ જ હું આવી પહોચ્યો. ક્યાંય સુધી ખૂનીને છોડીશ નહી.' કહીને દામુંએ ચાર પોલીસવાળાઓને લઈને મળેલા સરનામે ગાડી હંકારી મૂકી.
માર્ગમાં હોટલ પર ગાડી ઊભી રહી. ચા નો ઓર્ડર આપ્યો. એક પગ બાંકડા પર અને બીજો પગ જમીન પર રાખીને દામુ કંઈક વિચારમાં ચડ્યો.
'સર, ત્યાં ખૂન થયું છે અને આપ અહીં આરામથી ચા ની ચુસ્કી માણવા ઊભા રહ્યાં છો?' દામુના શાંત-કંઈ ન ઘટવાના અણસાર આપતા ચહેરા પર નજર કરી એક હવાલદારે પૂછ્યું.
'ખૂ....ન?' ચા ની ચુસ્કી ભરતા ઈન્સ્પેક્ટર દામુએ કહેવા માંડ્યું, 'ભગત, ખૂન થઈ ગયા પછીની ઉતાવળ શા કામની? ઉતાવળ કર્યે ક્યાં મરનાર પાછું આવવાનું છે?'
'અરે સર, પણ ખૂની તો ઝડપાઈ જાય ને?'
'પકડાઈ જવા માટે શું એ ત્યાં જ ઊભો હશે?' પછી મંદ હાસ્યથી એણે ઉમેર્યું: 'ભગત! ખૂની ક્યારેય નહી પકડાય! અંધારી રાતમાં એ ક્યાંય ઓગળી ગયો હશે!' કહીને ટેબલ પર ખાલી કપ મૂક્યો
'તો પછી સર, નક્કી એ ખૂની!' હોઠ પર આંગળી મૂકીને કંઈક ભેદ જાણી ગયાની અદામાં હવાલદાર વાલજીએ કહેવા માંડ્યું કે તરત જ વચ્ચે જ 'હવાલદાર વાલજી!' નો વ્હીસ્કીના કડવા પેગ જેવા કડક શબ્દો દામુના મુખેથી નીકળ્યા અને ચર્ચા ખોરવાઈ ગઈ.
ઈન્સ્પેક્ટર દામુ એટલે દયાનો સાગર. હમદર્દીનો બેતાજ બાદશાહ. માણસાઈના મોઘમ બાગ ભરેલા હતા એના દિલમાં. કોઈપણ સંજોગોમાં કોઈનું અહિત ન ચાહનારો એ માણસ હતો. અને આરોપીઓનો તો જાણે યમ!
સમાજના કોઈપણ વર્ગના ગમે તેવા માણસે કોઈપણ માણસને રંજાડવાની ફરિયાદ આવતી કે તત્ક્ષણ આરોપીનું એ આવી જ બનાવતો.
ખૂની અને બળાત્કારીઓનું તો ઠંડે કલેજે ઠંડું કતલ કરવામાં દામું પાવરધો હતો. છતાંય કોઈને એની ગંધ સુધ્ધા ન આવવા દેતો.
જે દુખિયારાના દુ:ખ દામુએ હર્યા હતાં એ સૌ એને ઈશ્વરની માફક પૂજતા હતાં.
સચ્ચાઈનો ચાહક અને માનવતાનો પૂજારી દામું એક નખશિશ વફાદાર પોલીસ ઈન્સપેક્ટર હતો.
ભયંકર અંધારું અજવાળાને પીવા માંડ્યું હતું. કાળરાત્રિ મારતે ઘોડે દોડી આવતી હતી. અંધારામાં કાળો ઓળો ક્યાંય ન દેખાય એવો વખત થયો એટલે એક સ્ત્રી લાંબો ઘુંઘટ તાણીને બીતી-બીતી ઘરેથી નીકળી.
એણે ચોફેર ચકોર નજર ફેરવી. પોતે નીકળી છે એ કોઈએ જોયું નથી એની પાક્કી ખાતરી કરી. ધીમાં છતાં લાંબા ઉતાવળા પગે એ પોલીસ સ્ટેશને પહોંચી.
થાણામાં લાઈટના અજવાળામાં પોતે પરખાઈ ન જાય એવી બીકે એણે ઘુંઘટ વધારે લાંબો કર્યો. બિલ્લી પગે દામુંની ઓફિસમાં ડરામણું ડોકિયું કર્યું. છાતીમાં ભયંકર ધબકાર હતો ને મનમાં ન કળી શકાય એવો વહેમ. એની આંખો સજલ બની. ઘેર ભાગી જવાને એ તત્પર બની.
એવામાં ડ્યુટી પૂરી કરીને ઘેર જવાની તૈયારી કરતા દામુની નજર દરવાજે ડોકાઈ. ઓળો નજરે થયો. એણે દીવાલઘડી તરફ જોયું.
'અટાણે એક સ્ત્રી અને અહીં?' જીવનમાં પહેલીવાર આટલી મોડે એક સ્ત્રીના ઓળાને એકલી પોલીસથાણે આવેલી જોઈ એને ભયંકર અચરજ થયો.
'અંદર આવો.' તદન શાંત છતાં ઝડપથી માનભેર શબ્દોથી એણે આવકાર આપ્યો.
સ્ત્રી ધીમાં ડગલે ડરતી-ડરતી અંદર પ્રવેશી. ચકળવકળ આંખે આમ તેમ દ્રષ્ટિ કરીને એણે ઈન્સ્પેક્ટરથી નજરો મિલાવી.
ડર, ગભરામણ અને ભયભીત સ્ત્રીને જોઈ દામુએ ઝડપી ઉકેલ આપવા પૂછ્યું: 'બોલો બેન, કેમ આટલે મોડે આવવું પડ્યું? શું તકલીફ છે?'
'સાયબ!' આંખો ભરાઈ આવી. એ આગળ બોલી, 'મારી દીકરીની આબરૂ સાયબ!' અને ચોંધાર આંસુએ રડી પડી.
દામુએ ઝળઝળિયાભરેલી આંખોએ સાંત્વના આપી.
'સાયબ, અમારા રાંકની આબરૂનું કોઈ રખેવાળ નહી? મારી દીકરીનું જીવતર ઝેર કર્યું રે ઝેર.'
દામુએ ઘટેલી ઘટનાની રજેરજ જાણી. કોઈનેય ગંંધ ન આવે એવી ચતુરાઈથી પેલી સ્ત્રીને ન્યાય આપવાની પાક્કી ખાતરી આપીને ઘેર પહોંચાડી.
ને દામું ઘેર જવાના બદલે સીધો જ ફાર્મ હાઉસ પર પહોંચી ગયો. પેલી સ્ત્રીના બતાવ્યા મુજબના મારગે એ સીધો જ ત્રીજી મજલે ચડ્યો. એણે અધખુલ્લા દરવાજામાંથી ડોકિયું કરી ચોર નજરે અંદર તાક્યું. મહીં તેજમલ નામનો આધેડ આદમી હુક્કો ગટગટાવી રહ્યો હતો. બરાબરના બે કસ ખેંચ્યા બાદ એ બબડ્યો, 'હાશ! આખરે પેલી સવિતા ઠેકાણે આવી જ ગઈ! આપણે જ ડરી ગયા હતાં ને છેવટે એને જ કેવી ડરાવી મૂકી!' જાતે જ મૂછોના ઓવારણા લેતો ફરી મોટેથી બોલ્યો: 'વાહ, તેજમલ, વાહ! પહેલા અજાણતા ધમાલ કરીને પછી કેવો કમાલ કર્યો! હાશ, બચી ગયો તું! બચી ગયો!'
એ અવાજ દામુને કાને પડ્યો. એ નખશિશ ઊકળી ઊઠ્યો.
'બચી નથી ગયો તેજમલ! મોતને વહેલું તેડું આપ્યું છે, તેડું!' અચાનકનો અવાજ સાંભળતા જ તેજમલ હેબતાયો. ગભરામણથી હુક્કો વેરણછેરણ થયો. ને એ પરસેવે નહાઈ રહ્યો.
'ઈન્સ્પેક્ટર દામુની ગોળીથી આજસુધી કોઈ ખૂની કે બળાત્કારી બચી જ ક્યાં શક્યું છે?' કહેતા દામુએ તેજમલના લમણે બંદુકનું નાળચું ભરાવ્યું. તેજમલના મોતિયા મરવા લાગ્યા. હવાતિયા ખાવા લાગ્યો.
તેજમલ એટલે એકસો પચ્ચીસ વીઘા જમીનનો એકનો એક માલિક. ખેતીના મબલક પાક અને પશુપાલનથી એ સારી એવી પૂંજીનો ધણી બન્યો હતો. શાહી એનો ઠાઠ હતો. એના પાંચ સભ્યોમાંથી કોઈ સળી ભાંગીને બે નહોતું કરતું. બધા જ કામ માટે મજૂર રાખેલ હતાં.
તેજમલ પૈસાદાર જરૂર હતો કિન્તું માનમર્યાદાની પૂરતી કમાણી કમાઈ શક્યો નહોતો. ગામમાં કે પંથકમાં કોઈ ખરાબ કામ તો નહોતા કર્યા પણ સારા કહી શકાય એવા કર્મો પણ એના કર્મના ખાતામાં ક્યાં જમા કરી શક્યો હતો! એનું મન બસ મોજશોખમાં મંડાયેલ હતું. તેમ છતાંય સીધા માણસ તરીકેની છાપ હતી એની.
એક વખતની વાત છે.
સૂર્યાસ્તનો સમય હતો. સંસારના સર્વ જીવો ઘેર જવાની તૈયારી કરી રહ્યાં હતાં. એવે સમયે તેજમલ પણ એની ગાડી લઈને ફાર્મ હાઉસ ભણી વળી રહ્યો હતો. વાડીમાં વળતાં જ નિત્યની ટેવ મુજબ એણે ચોતરફ નજર ઉડાવી. અચાનક એણે જોયું તો દૂ...ર શેઢા પર કોઈ કંઈક મથામણ કરી રહ્યું હોવાનું નજરે પડ્યું. તેજમલે આમતેમ જોયું અન્ય કોઈ કળાયું નહી એટલે એણે ખુદે જ ગાડી ઊભી રાખી. ઝીણી નજરે ફરી જોયું તો એક યુવતી ઘાસનો ભારો ઊંચકવાની વ્યર્થ મથામણ કરી રહી હતી. તેજમલને દયા આવી. મનમાં મદદની ભાવના જાગી. જીવનમાં પ્રથમવાર મજૂર તરફે એને હમદર્દી જાગી.
'છોકરી! કોણ છે તું ?' નજીક પહોંચતા જ તેજમલે અમથો સવાલ કર્યો.
છોકરી હળવી ગભરાઈ. પછી શાંત ભાવે ઉત્તર વાળ્યો: 'કાકા, હું સવિતાની છોરી.' કહેતી એણે ફાટેલા સાડલેથી યૌવન ઢાંકવાની કોશિશ કરી, જે રીતે માં એ શીખવ્યું હતું એ રીતે. ને એ જ પળે તેજમલની દષ્ટિ એના ઊભરા લેતા ઊભારો પર બેઠી. યુવતી જેમ જેમ એના શરીરને ઢાંકવાની મથામણ કરતી હતી એમ એ લઘરવગર લૂગડામાંથી જાણે ડોકિયું કરી રહ્યું હતું.
લજ્જાભેર છોકરી ફરી ઘાસનો ભારો ઊંચકવાની વ્યર્થ કોશિષ કરવા લાગી.
'લે! ઊભી રહે.' કહેતા તેજમલે શેઢો ઠેક્યો. ભારાને હાથ અડાડતા ફરી બોલ્યો: 'લે, ઊપડાવી દઉં.' કહીને એણે ભારો ઊંચકવા માંડ્યો. ભારો માથે પહોંચતાં પહોંચતાં જ સરક્યો. પળમાં ભોંય ભેગો થયો. યુવતીનો ફાટ્યો તૂટ્યો સાડલો પણ.
ભારો પડતી વેળાએ ફરી ટેકો આપવાના પ્રયાસ વખતે તેજમલનો હાથ અનાયાસે જ છોકરીની છાતીએ ગયો! ને એ સાથે જ તેજમલના માહ્યલાં એરૂએ ફેણ ચડાવી. છોકરી ભોય પરથી સાડલો લઈને બદન ઢાંકે એ પહેલા તો તેજમલનું તન કામાતૂર થયું.
દયાની જે પવિત્ર ભાવનાથી આવ્યો હતો એ તેજમલ નિર્દય બન્યો. ઘડીકમાં જે માણસ હતો પળમાં જ પાપી પિશાચ બની ગયો!
દર્દની ભયંકર ચીખ તેજમલની ભરચક ભુજાઓમાં દબાઈ ગઈ. ને રાંકની મોંઘેરી મિરાતસમી આબરૂને દાગ લાગ્યો. હૈયામાં દર્દનો દવ લાગ્યો.
સમી સાંજે ચીમળાયેલા ચમન સમી હાલતે છોકરી ગામ વચ્ચેથી નીકળી. કેટલાંકની નજર પડી, કેટલાંકે જોયું ન જોયું કર્યું. છતાં કોઈની આંખો છોકરીના ડિલને કે દર્દને પારખી ન શકી.
આંગણે આવતાં જ છોકરીના હીબકા ભારે ચિત્કારમાં ફેરવાયા. ઢળતા જતાં આછા અંધારામાં સવિતાએ દીકરીની વેદના પારખી. કિન્તું તેજમલ આવું કંઈ કરે એ એના માન્યામાં આવ્યું નહી. ને અન્ય કોઈની હિંમત બને નહી કે તેજમલની વાડીમાં આવો કાળો કૅર વર્તાવી શકે!
સવિતાના માન્યમાં ન આવે છતાંય માનવું પડ્યું. માં જણ્યાસમ લાગતો તેજમલ નરાધમ નીકળ્યો, હવે શું?
એક તરફ ચૂલો સૂનમૂન પડ્યો હતો. બીજી પા સવિતા ઘેરા વિમાસણમાં સપડાઈ. કોને કહેવું કે દીકરીની આબરૂને બેઆબરૂ કરવામાં આવી છે? એક જ સમયે બે સ્ત્રી ધ્રુજી ઊઠી. સવિતાને જીવતર ઝેર લાગ્યું ને એની દીકરીને જવાની ઝેર લાગી. ગરીબી-વિવશતા અને નોંધારાપણું દાનવસમ ભાસ્યું. એક વિધવા હતી ને બીજી નબાપી હતી. કોની કને મદદ માગવી? ને માગવાથી મદદ મળશે કે મળશે બદનામી!
બંનેના ચહેરા પર કાળરાત્રિ સમી ભયંકર માયુસી છવાઈ ગઈ.
'સવિતા..!!' ખખડધજ ખોરડામાં અડીખમ છતાં તરડાયેલ આવાજ ઊતર્યો. સવિતાના સરવા કાનોએ એ સાદ વરત્યો. દર્દના વાળું ને આંસુઓના પાણી અડધે છોડી સવિતા બારણે આવી.
સવિતાએ કાળ ભાળ્યો. કાસળ કાઢી નાખવાનું મન થયું.
તેજમલને પારખતા જ છોકરી પડોશમાં ભાગી ગઈ.
'સવિતા, ગઈકાલે મારાથી ગલતી થઈ ગઈ.' કહેતા એણે વીસ હજારની થપ્પી સવિતાની સામે ધરી. ખુદની આબરૂનો કચ્ચરઘાણ વળી જવાની વિવશતા સાથે.
'અમ રાંકની આબરૂનું બસ આટલું જ મૂલ? ક્યાં મોં એ તું મારી દીકરીની ઈજ્જતની કિંમત આંકવા આવ્યો છે?' કહેતા હતું એટલું જોર કરીને સવિતાએ ભૂંગળી ઊંચકી, તેજમલનો વધ કરવા જ. એ ભોંઠો પડ્યો.
'એય સવિતા, શાંત થા. તું મારું કશું જ ઉખાડી શકવાની નથી. તું માનતી હોઈશ કે આ રૂપિયા તારી છોકરીની લૂંટાયેલ આબરૂની કિંમત છે તો એ તારી ભૂલ છે. આ રૂપિયા તારી અને તારી છોકરીની આબરૂ ઢાંકવાની મૂલ્યવાન મૂડી છે.' નિર્લજ્જ અને નફ્ફટાઈ ધરીને એ આગળ બોલ્યો, 'દેખ સવિતા, કાલે શાયદ લોકોને ભાળ મળે કે તારી દીકરીની આબરૂ!'
સવિતા થરથરી ઊઠી. એણે ભૂખ્યા પેટે ગમ ખાધો.
બે-ચાર દિવસો વીતી ગયા. સવિતાને ચૈન નહોતું પડતું. લૂંટાઈ ગયેલી ઈજ્જતની આણ રાખવા એ કશું કરી કે વિચારી શકવા અસમર્થ રહી.
'સમાજમાં-લોકોમાં આબરૂ રાખવાના લીધે હું મારી દીકરીની લૂંટાયેલી આબરૂની ઈજ્જત રાખવા બેઠી છું? જે લૂંટાઈ જ ગઈ છે એનો મોભો રાખ્યેય હવે શું? લોકમાં દીકરીને બેઆબરૂ થવાના ભયથી લૂંટાયેલી લાજ પાછી આવી જવાની છે શું?' એક રાત્રે પડખા ઘસતી સવિતા વિચારી રહી.
'ના, હવે હું જંપીશ નહી. મારી કંચનસમી દીકરીની કોમળ કાયાને આમ અભડાવીને ચીમળાવનારને ગમે તે ભોગે ઉઘાડો કરીને જ રહીશ! એને જેલને હવાલે કર્યા વિના હવે જંપીશ નહી.' એક દઢ નિશ્ચય થયો.
બીજી સાંજે સવિતા મહાભિનિષ્ક્રમણ કરવા પોલીસથાણે ઉપડી. 'મારી દીકરીની આબરૂ લૂંટી!' સાંભળતાં જ દામુના દિલમાં રહેલ દેવ પ્રગટ થયો. એણે એ જ ઘડીએ તેજમલની વાડીની વાટ પકડી.
'ઈન્સ્પેક્ટર સાહેબ! મારાથી અજાણતા એ ભૂલ થઈ! મને માફ કરી દો. હું આપની આગળ મારા જીવતરની ભીખ માગું છું.'
'હટ! સાલા, એક માસૂમ અને સગી દીકરી સમી છોકરીનું શિયળ અભડાવતા તને શરમ ન આવી, નીચ-નુગરા?' દામુએ લમણે બંદુક ભરાવીને ટ્રીગર પર આગળી બેસાડી.
'સાહેબ મને......!'
'અરે, હટ રે ભૂંડા....!'
તેજમલ અત્યારે જે ભીખ માગી રહ્યો હતો એનાથીયે દર્દનાક રીતે પેલી છોકરી કરગરી હતી છતાંયે પોતે ક્યાં દયા રાખી હતી, એ સાંભર્યું. મનમાં થયું હું ખુદ કોઈને બક્ષી ન શક્યો તો મારા પર તો કોણ રહેમ કરવાનુું? નાસીપાત થયો. મોત મુઠ્ઠીમાં લીધું.
દરમિયાન દામુએ એના રામ રમાડી દીધા. તેજમલનું કામ તમામ કરીને એ સીધો જ સવિતાને સારા સમાચાર આપી આવ્યો. ત્યાંથી સીધો જ પોલીસસ્ટેશને પહોચ્યો.
દામુ ફોનના ઈંતજારમાં બેઠો હતો અને સવિતા ઘેરા વિમાસણમાં સરી પડી.
એ વિચારતી હતી: 'શું તેજમલના મરણથી મારી દીકરીની ઈજ્જતને રૂઝ આવી જશે? એ કાળમુખો તો ગયો કિન્તું મારી દીકરીના દાગનું શું?'
વળી પાછો વિચાર ઉદભવ્યો: 'એક તેજમલ ગયો પરંતું ન જાણે આવા કેટલા નરાધમ તેજમલ સમાજમાં ને જગતમાં રખડતા હશે? ફરી દીકરી સંગે આવું કાળું કલંક નહી જ થાય એની ખાતરી શું?' આ અનુત્તર સવાલનો એના અજાગ્રત મને જાણે ઉત્તર વાળ્યો: 'બળાત્કારની સજા કણઈપણ પ્રકારનું મોત કે જેલની સજા હરગિજ ન હોવી જોઈએ.બલકે આવા બેબાક બળાત્કારીઓને તો સરાજાહેર ખસી કરીને આખલાની માફક રખડતા-રઝડતા મૂકી દેવા જોઈએ. પછી જોઈએ ક્યા માઈના લાલનું જીગર ચાલે છે કે આવું નાલાયક-હલકટભર્યું કામ કરી શકે?'
રાતના અગિયારેક વાગે દામુ પોતાના જમાદારના કાફલા સાથે તેજમલની મેડીએ પહોંચી આવ્યો, તેજમલના મરણની કડી મેળવવા જ!
એણે જોયું તો તેજમલના હાથમાં બંદૂક હતી. એક હાથમાં સ્યુસાઈડ નોંધની ચબરખી હતી. જેમાં લખ્યું હતું: 'મે સંસારની સઘળી મોહમાંયા માણી લીધી છે. હવે મારે કશું કરવા-જોવા-ભોગવવા લાયક રહ્યું નથી. માટે આપમેળે જ આ ફાની દુનિયાને અલવિદા કરી જાઉં છું.'
રાત અંધારામાં ઓગળતી જતી હતી.
-સમાપ્ત-
