લીવર મસ્ત તો શરીર સ્વસ્થ
શરીરના એકંદર સ્વાસ્થ્યમાં લીવરની ભૂમિકા વિશે જાગૃતિ લાવવા અને લોકોને લીવર સંબંધિત રોગો અને પરિસ્થિતિઓ વિશે વધુ જાગૃત કરવા દર વર્ષે 19 એપ્રિલને ‘વિશ્વ લીવર દિવસ’ તરીકે ઉજવવામાં આવે છે. કારણકે મગજ પછી યકૃત શરીરનું બીજું સૌથી મોટું અને જટિલ અંગ છે.યકૃત ઘણા મુખ્ય કાર્યો કરે છે. તે લીવર ભોજન પચાવવા સિવાય શક્તિનો સંગ્રહ કરે છે, ઝેરીલા તત્વોને શરીરમાંથી બહાર કાઢે છે, પ્રતિકાર શક્તિ ને મજબુત કરવા સાથે જ અનેક જરૂરી રસાયણો ઉત્પન કરે છે.આમ,લીવર શરીર માટે ખુબ અગત્યના કાર્યો -શરીરની રોગપ્રતિકારક શક્તિ, પાચન અને ચયાપચયને યોગ્ય રીતે કાર્ય કરવામાં મદદ કરે છે.
આજે નબળી જીવનશૈલી, બિનઆરોગ્યપ્રદ આહાર, આલ્કોહોલનું સેવન, સ્થૂળતા, હેપેટાઇટિસ બી, સી વગેરે લીવર પર નકારાત્મક અસર કરે છે અને લીવર સંબંધિત અનેક પ્રકારના રોગોનું જોખમ વધારે છે. જ્યાં સુધી લિવરને લગતાં રોગોના કારણો કે ચિન્હો, લક્ષણો જોવા મળતા નથી ત્યાં સુધી લિવર એકદમ સલામત છે. અન્યથા તેમાં સોજો આવવાથી તાવ, ભૂખ ઓછી લાગવી, વજન ઘટી જવું, કમળો (આંખો, પેશાબ પીળો થવો) આદી જેવા લક્ષણો જોવા મળે છે. અમુક દર્દીઓને ઉલટી, પેટમાં દુખાવો કે ખંજવાળ પણ થાય છે.
અચાનક ભૂખ ઓછી થવી,થાક લાગવો, વજન ઓછું થઇ જવું જેવા લક્ષણો દેખાય તો લીવર બાબતે તપાસ કરાવવી ખુબ જરૂરી બની જાય છે. યકૃત રોગ વિવિધ પરિબળોને કારણે વિકસે છે. તે લીવર કેન્સર, સ્વયંપ્રતિરક્ષા રોગો અને વાયરલ અથવા અન્ય ચેપ તરીકે થઈ શકે છે. તે લાંબા ગાળાની ગૂંચવણો તરફ દોરી શકે છે, તેથી તેની સારવાર વહેલી તકે કરવી મહત્વપૂર્ણ છે. યકૃતના કાર્યમાં ઘટાડો એ મહત્વપૂર્ણ શારીરિક કાર્યોને અસર કરે છે જેમ કે ઝેર દૂર કરવું અને હોર્મોન્સનું નિયમન કરવું. તે તમારી પ્રજનન ક્ષમતા અને સેક્સ હોર્મોન્સને પણ અસર કરે છે. જો જરૂરી હોય તો પ્રજનન પરીક્ષણ અને સારવારને ધ્યાનમાં લેવું મહત્વપૂર્ણ છે.
લીવરને સ્વસ્થ રાખવા માટે આટલું કરીએ- સમતોલ આહાર લો. તેમાં પુષ્કળ પ્રમાણમાં લીલા પાંદડાવાળા શાકભાજીનો સમાવેશ કરો. પાલક, બ્રોકોલી, કાલે વગેરે જેવા લીલા અને પાંદડાવાળા શાકભાજી સારી માત્રામાં ખાઓ. આ શાકભાજી શરીરમાં કુદરતી સફાઈની પ્રક્રિયા શરૂ કરવામાં મદદ કરે છે.અખરોટ, એવોકાડો અને ઓલિવ તેલનું સેવન કરો, કારણ કે તેમાં સારી ચરબી હોય છે, જે લીવર માટે ખૂબ ઉપયોગી હોય છે.જો તમે સ્વસ્થ યકૃત ઈચ્છો છો, તો તમારી જાતને હાઈડ્રેટેડ રાખવી મહત્વપૂર્ણ છે. પાણી કુદરતી ડિટોક્સિફાઈંગ એજન્ટ તરીકે કામ કરે છે અને શરીરમાંથી કચરો દૂર કરવામાં યકૃતને મદદ કરે છે.તમારા આહારમાં ફળોની માત્રા પણ વધારો. આ સિવાય, આહારમાં વિટામિનથી ભરપૂર ફળોનો સમાવેશ કરો, ખાસ કરીને ખાટાં ફળોનું સેવન કરવાથી રોગપ્રતિકારક શક્તિ પણ મજબૂત બને છે, જે લીવરને રોગોથી બચાવે છે.આખો દિવસ બેસો નહીં. સ્વસ્થ રહેવા માટે દરેક વ્યક્તિએ દરરોજ ઓછામાં ઓછી 30 મિનિટની કસરત કરવી જોઈએ. તે લીવરના રોગોનું જોખમ પણ ઘટાડે છે. ફેટી લીવરની સમસ્યા પણ શરીરમાં ઓછી ચરબીના કારણે થતી નથી.
ઉપરાંત લીવરને સ્વસ્થ રાખવા વધુ પડતા ચોકલેટ, કેન્ડી અને સોફ્ટ ડ્રિંક્સનું સેવન ટાળો, કારણ કે તે લીવરને નુકસાન પહોંચાડી શકે છે. વધુ પડતું લાલ માંસ ખાવાનું ટાળો, કારણ કે તે લીવરને ફેટી બનાવે છે.વ્યક્તિએ સંતૃપ્ત અથવા સંતૃપ્ત અને ટ્રાન્સ ચરબીનો વધુ પડતો વપરાશ ટાળવો જોઈએ, કારણ કે તે શરીર માટે ખરાબ ચરબી તરીકે ઓળખાય છે. તેમાં તળેલા ખોરાકનો પણ સમાવેશ થાય છે.પ્રોસેસ્ડ ફૂડનો વપરાશ ટાળવો પણ જરૂરી છે, કારણ કે આ પ્રકારના ખોરાકમાં ઉચ્ચ ગ્લાયકેમિક ઇન્ડેક્સ હોય છે, જે ફેટી લીવર તરફ દોરી શકે છે. આ સિવાય આ ખોરાક શરીરમાં સુગર લેવલ પણ વધારે છે.આલ્કોહોલનું સેવન લીવર માટે સૌથી વધુ નુકસાનકારક છે. આલ્કોહોલ ડિહાઇડ્રેટિંગ એજન્ટ તરીકે કામ કરે છે, જે લીવર માટે શરીરમાંથી ઝેરી તત્વોને બહાર કાઢવાનું મુશ્કેલ બનાવે છે.
વિશ્વ લીવર દિવસે ઉપરોક્ત બાબતો જાણીએ,અન્યને સમજાવીએ અને લીવરને તંદુરસ્ત રાખવા અત્યારથી જ કટિબદ્ધ બનીએ.
