¼økehÚkLkku ÃkkýeËkh ðkhMk
zku. hksuLÿ®Mkn
÷u¾f : fk~ÞÃke {nk
LkËeLku ykÃkýu ÷kuf{kíkk íkhefu Mðefkhe Au. LkËeLkk rfLkkhu rðïLke «k[eLk MktMf]ríkyku Ãkktøkhe Au yLku ykÄwrLkf MktMf]ríkyku rðfMke Au. Ãký yksu LkËeyku Mkwfkíke òÞ Au, Mkwfe¼ê çkLkíke òÞ Au. íÞkhu LkËeykuLku ÃkwLkoSrðík fhðkLkwt ¼økehÚk fkÞo fÞwO Au, hksuLÿ®Mknu. økwshkíkLkk «ðkMku ykðu÷k rðïrðÏÞkík ÃkkýeËkh s¤ÃkwY»k hksuLÿ®Mkn ßÞkhu økwshkíkLkk {wÏÞ{tºke ykLktËeçknuLk Ãkxu÷Lku {éÞkt íÞkhu yu{ýu Ãkkýe Mkt˼uo ÃkkuíkkLkk rð[khku hsq fÞkO níkkt. hksuLÿ®Mkn ÔÞÂõíkøkík heíku {kLku Au fu Ëhuf hkßÞLke yuf rðþu»k s¤Lkerík nkuðe òuRyu su ytíkøkoík ÃkkýeLkk fwËhíke †kuík yuðe LkËe ÃkwLkoSrðík fhe þfkÞ, hk¾e þfkÞ. òu yu{ çkLku íkku ¼qøk¼os¤Lkk ðÄíkk s¤MíkhLku ÷eÄu fqðk, ík¤kðku Ãký rh[kso ÚkR þfu. {wÏÞ{tºkeLkk Ãkkýe rð»kÞf çkkçkíkkuLkk Mk÷knfkh çke.yuLk. Lkð÷kðk÷k MkkÚku hksuLÿ®Mkn ßÞkhu {wÏÞ{tºkeLku YçkY {éÞk íÞkhu yu{ýu økwshkíkLke LkËeykuLkk ÃkwLkoSðLk {kxu s¤Lkerík çkLkkððk ytøku Mkq[Lk fÞwO níkwt. hksuLÿ®Mknu LkËeykuLkk ÃkwLkoSðLk {kxu s¤Lkerík MkkÚku LkËeykuLkwt Mke{ktfLk fhðk WÃkh Ãký ¼kh {qõÞku níkku.
yu{Lku ÃkkýeLkk {wÆu fk{ fhðkLke «uhýk õÞktÚke {¤e yu Mkt˼uo ðkík fhíkkt hksuLÿ®Mknu ÃkkuíkkLkk økwY {ktøkw {eýkLku ÞkË fhu Au. hksuLÿ®Mkn fnu Au fu økwYyu s {Lku fÌkwt níkwt fu, Mkqhs ÃkkLke fku [kuhe fhíkk ni, WMku çk[kðku..yLku {U Ãkqhe økt¼ehíkk yLku Mk¼kLkíkk MkkÚku yk rËþk{kt fk{ fhðkLkwt þY fÞwO. LkËeLku ÃkwLkoSrðík fhðkLke ðkík çkku÷ðk-÷¾ðk fu ðkt[ðk{kt sux÷e Mknu÷e ÷køku Au yux÷e fk{økeheLke árüyu Mknu÷e Au Lknª. LkËeLku ÃkwLkoSrðík íkku fhðe níke Ãký þYykík fhðe õÞktÚke.
yk¾hu hksuLÿ®Mknu ÷kuf¼køkeËkheÚke yu fk{ fhðkLkwt Lk¬e fÞwO. hksMÚkkLkLkk y÷ðh rðMíkkh{kt yu{ýu ÃkkuíkkLkku ÃkkÞ÷kux «kusuõx þY fÞwO. y÷ðhe LkËeLkk WËTøk{MÚkkLkÚke þY fheLku Auf yuLkk ytrík{ Auzk MkwÄeLkk rðMíkkhLku yu{ýu ¼kiøkkur÷f heíku íkÃkkMÞku. ÃkkýeLkk Mktøkún yLku çk[kð {kxu fR-fR søÞkyu fuðk-fuðk WÃkkÞku ÚkR þfu yu{ Au yuLkku õÞkMk fkZâku. yLkw¼ðu yu{Lku Mk{òÞwt fu LkËeLku ÃkwLkoSrðík fhðk {kxu MkkiÚke Mkkhku WÃkkÞ Au yuLkk rfLkkhu Ÿzk ¾kzk, Ãkk¤k, [ufzu{ yLku çktÄ íkiÞkh fhðk fu su{kt ðhMkkËe Ãkkýe ¼hkÞ yLku yk¾hu Mktøkúneík ÚkÞu÷wt yu Ãkkýe ÄehuÄehu Ãkuxk¤{kt Wíkhu. Ãkrhýk{u s{eLkLkk ík¤ Ÿ[k ykðu yLku WÃkh síke LkËe{kt Ãkkýe ðnuíkw ÚkkÞ. çkeòu Ãký yuf hMíkku Au ð]ûkku ðkððkLkku. LkËeLku ÃkwLkoSrðík fhðk {kxu yuLkk WËTøk{MÚkkLk WÃkh ð]ûkku ðkððk òuRyu. ð]ûkkuLkk ykÄkhu ðhMkkËe Ãkkýe MkeÄwt s{eLkLkk Ãkuxk¤{kt Wíkhu Au. suLkk ÷eÄu yk Ãkkýe çkk»Ãke¼ðLkÚke çk[e òÞ Au yLku Ãkuxk¤{kt hÌkuhÌku yu LkËeLkk «ðknLku ÃkwLkoSrðík fhu Au yu LkVk{kt. yuf Mkkð MkkËkMkh¤ WÃkkÞÚke hksuLÿ®Mknu yuf ÃkAe yuf yu{ hksMÚkkLkLkk y÷ðh rðMíkkhLke ÷øk¼øk Mkkíkuf LkËeykuLku ÃkwLkoSrðík fhe yLku yu Ãký yufÃký ÃkiMkkLkk ¾[o ðøkh. {kºk ÷kuf¼køkeËkheÚke. rðïMíkhu yk ÃkkýeËkh ½xLkkLke ¾kMk LkkUÄ ÷uðkR. ÃkkýeLkk ÔÞðMÚkkÃkLk yLku Mkk{wËkrÞf Lkuík]íðLkk ¼økehÚk fkÞo {kxu yu{Lku 2001{kt «ÏÞkík hu{Lk {uøMkuMku yuðkuzoÚke Lkðksðk{kt ykÔÞk.
fkuý Au yk hksuLÿ®Mkn ? fu{ fnuðkÞ Au yu{Lku s¤ÃkwY»k ? yuðk Mkðk÷ku Úkðk Mðk¼krðf Au. ‘s¤ÃkwY»k’Lkwt rçkÁË {u¤ðLkkhk hksuLÿ®MknLkku sL{ 6 ykuøkMx, 1959Lkk hkus W¥khk¾tzLkk ËnuhkËqLk{kt ÚkÞku níkku. ÃkkuíkkLke sL{¼qr{ AkuzeLku yu{ýu hksMÚkkLkLku f{o¼qr{ çkLkkðe yLku yuf÷k y÷ðh rsÕ÷k{kt yMktÏÞ Ãkk¤k, [ufzu{ yLku çktÄ çkktæÞk yLku yk Mkqfk rðMíkkhLke MkkiÚke {kuxe ÃkkýeLke Mk{MÞkLku LkkÚke. yk fkÞo {kxu yu{Lku 2001{kt ÃkkýeLkk ÔÞðMÚkkÃkLk yLku Mkk{wËkrÞf Lkuík]íð {kxu «ÏÞkík hu{Lk {uøMkuMku yuðkuzoÚke Lkðksðk{kt ykÔÞk. 2015{kt yu{Lku ‘Mxkufnku{ ðkuxh «kRÍ’Úke MkL{kLkðk{kt ykÔÞk. nk÷{kt íkuyku øktøkk þwØefhý {kxu h[kÞu÷e øktøkk rhðh çkurÍLk ykuÚkkurhxeLkk MkÇÞ Ãký Au.
hksuLÿ®Mkn ÃkkuíkkLkk rðãkÚkeofk¤{kt, 1974Úke 1982Lkk Mk{Þøkk¤k{kt, MktÃkqýo ¢ktrík [¤ð¤{kt òuzkÞu÷k níkk. 1984{kt yLkwMLkkíkfLkku yÇÞkMk Ãkqhku fÞko ÃkAe ¼khík MkhfkhLkk rþûký rð¼køkLkk Þwðk rþûký fkÞo¢{{kt hk»xÙeÞ Mkuðk MðtÞMkuðf íkhefu òuzkÞk. {kºk 25 ð»koLke ðÞu Lkkufhe AkuzeLku økúk{rðfkMkLkk fkÞkuo fhðk «ríkçkØ çkLÞk yLku [kh r{ºkkuLke MkkÚku 1985{kt hksMÚkkLkLkk y÷ðh rsÕ÷kLkk ¼e¾{Ãkwhk rfþkuhe økk{u íkYý ¼khík Mkt½ (xe.çke.yuMk.)Lke MÚkkÃkLkk fhe. MktMÚkkLke MÚkkÃkLkk ÚkR íÞkhu y÷ðh rðMíkkhLke ÃkrhÂMÚkrík ½ýe s Ëw»fh níke. {kuxk¼køkLke LkËeyku MkwfkR økÞu÷e. ¾ký¾LkLkLku ÷eÄu støk÷ yLku ÃkkýeLkk †kuíkkuLku ¼khu LkwfþkLk ÚkÞu÷wt. økk{Lkk ÷kufkuLku hkusøkkheLkk Lkk{u {sqhe fhðk ËqhËqhLkk «Ëuþ{kt sðwt Ãkzíkwt. yk¾ku rðMíkkh {kuxk¼køku Ëw»fk¤økúMík hnuíkku. yk Mk{Þu ®Mknu ÃkkýeLke íktøke Ëqh fhðk TLku ûkuºkLkk MkðkOøke rðfkMk {kxu s¤MktøkúnLke ÃkØrík Mðefkhe. ÷kufkuLku Ãký yu çkkçkíku òøk]ík fÞko. ÷kuf¼køkeËkhe îkhk fwËhíke MktMkkÄLk ÔÞðMÚkkÃkLkLke çkkçkíkLku Mk{òððkLkku ÞíLk fÞkuo. økkuÃkk÷ÃkwhkLkk ík¤kðLku Ÿzwt ¾kuËeLku þY ÚkÞu÷e yk fk{økeheyu økúk{rðfkMk MkkÚku hkusøkkheLkwt Ãký MksoLk fÞwO.
ÃkAe íkku 1058 økk{ku{kt 8600 çktÄ çkLkkðkÞk. su{kt 3500 çktÄ íkÁý ¼khík Mkt½ îkhk yLku çkkfeLkk 5100 çktÄ økk{Lkk ÷kufkuLku «urhík fhe, íkfLkefe {køkoËþoLk ykÃkeLku çkLkkðkÞk. s¤MktøkúnLkk ¼økehÚk fkÞoLku Ãkrhýk{u hksMÚkkLkLke Mkkíkuf LkËeyku ÃkwLkoSrðík ÚkR. ÃkkýeLke yAík rLkðkhkR yLku ¾uíke{kt Ãký ¢ktrík ykðe. MÚkkrLkf hkusøkkhe Q¼e Úkíkkt MÚk¤ktíkh yxõÞwt. LkËeyku ÃkAe yu{ýu {kA÷eykuLku çk[kððk MkíÞkøkún fÞkuo. yhðhe LkËefktXkLkk 70 økk{ku{kt rðfurLÿík Mk¥kkLkk {kuzu÷ îkhk yhðhe Ãkk÷ko{uLxLke h[Lkk fhe. ÷kufMkk{u÷økeheÚke ð]ûkku çk[kððk yLku Lkðk ð]ûkkuLkk ðkðuíkh {kxu [ku{kMkkLkk Mk{Þøkk¤k{kt ÃkËÞkºkk ÞkuS. hûkkçktÄLkLkk rËðMku ð]ûkLku hk¾ze çkktÄeLku ð]ûk çk[kððkLkku rLkÄkoh ÔÞõík fhe yk ÞkºkkLke Ãkqýkonqrík ÚkkÞ Au.
hksMÚkkLkÚke yu{Lkwt fkÞoûkuºk MktÃkqýo Ëuþ{kt rðMíkÞwO. 1991{kt yhkð÷e Ãkðoík{k¤k{kt Úkíkk økuhfkÞËu ¾ký¾Lkes Wãkuøk Mkk{u {kuh[ku {ktzâku yLku yk¾hu Mkðkuoå[ yËk÷íkLkk ykËuþÚke yu økuhfkÞËu fkÞo yxõÞwt. ÷kufkuLke Sík ÚkR. MkkheMkfk LkuþLk÷ ÃkkfoLku çk[kððk {kxu yLku ÃkhtÃkhkøkík fkÞËk îkhk Mk{wËkÞLkk ÷kufkuLku «urhík fhe 90 økk{ku{kt støk÷ hûký Mkr{ríkLke h[Lkk fhe. 1955{kt støk÷ çk[kðku, SðLk çk[kðku Þkºkk Ãký fkZe níke. su hksMÚkkLk, økwshkík, {nkhk»xÙ, {æÞ«Ëuþ, W¥kh«Ëuþ, rn{k[÷«Ëuþ, Ãktòçk, nrhÞkýk yLku rËÕne suðk hkßÞkuLkk fw÷ 21 y¼ÞkhÛÞku{kt Vhe níke. 27 sqLku LkËe-Ãknkz çk[kðku Þkºkk fkZe. 1996{kt s¤ çk[kðku, òunz (çktÄ) çkLkkðku Gkkºkk fkZe. 2002{kt hk»xÙeÞ s¤Þkºkk fkZe, rËÕne hks½kxÚke þY ÚkÞu÷e yk Gkkºkk{kt fw÷ 30 hkßÞku-fuLÿþkrMkík «ËuþkuLke 114 LkËeykuLku ykðhe ÷uðk{kt ykðe. yhkð÷e çk[kðku Þkºkk økwshkíkLkk ®n{íkLkøkhÚke rËÕne MkwÄe ÃknkU[e. íkuLke yMkhÚke Mkhfkhu yufnòh ¾kýku çktÄ fhe. yu{ktÚke çkufkh fk{Ëkhku Ãkkýe yLku støk÷ Mkthûký{kt òuzkÞku. ¾uíke yLku ÃkþwÃkk÷Lk MkkÚku rðrðÄ MÚkkrLkf hkusøkkheLkwt MksoLk ÚkÞwt.
økwshkík{kt ykðwt s fkÞo {Úkwh¼kR Mkðkýe fhe hÌkkt Au. òufu hksuLÿ®Mkn yLku {Úkwh¼kRLkk {kuzu÷{kt òu Vhf Au íkku yu ÷kuf¼køkeËkheLkku Au. hksuLÿ®Mkn {kºk yLku {kºk ÷kuf¼køkeËkhe ykÄkhu fkÞo fhu Au ßÞkhu {Úkwh¼kRLkk fkÞo{kt ÷kuf¼køkeËkhe WÃkhktík Mkhfkh yLku yu{Lke ÃkkuíkkLke MktMÚkkLkku Ãký MknÞkuøk Mkk{u÷ nkuÞ Au.
òufu, yuf LkËeLku ÃkwLkoSrðík fhðk{kt ËkuZuf ËkÞfk sux÷ku Mk{Þ ÷køku Au. AuÕ÷kt 31 ð»ko{kt hksMÚkkLk suðk Mkwfk¼ê rðMíkkh{kt hksuLÿ®Mkn fw÷ Mkkík LkËeykuLku ÃkwLkoSrðík fhe [qõÞkt Au. su{kt yhðhe, MkhMkk, ¼økkLke, snksðk÷e, YÃkkhu÷, Mkkðe yLku {nuïhk suðe LkËeykuLkku Mk{kðuþ ÚkkÞ Au. ÷kuf¼køkeËkheÚke yk LkËeykuLku ÃkwLkoSrðík fhðkLkku ¾[o {kºk 27 fhkuz YrÃkÞk ykÔÞku. 11000 LkkLkkLkkLkk [ufzu{ku yLku ík¤kðkuLkk {kæÞ{Úke s{eLk rh[kso ÚkR Au. yuLkk «íkkÃku økk{zktÚke ËqhËuþkðh{kt {sqhefk{u síkkt ÷kufku økk{{kt MÚkkrLkf hkusøkkheLke íkfku òuR ÃkkAk VÞko Au. Ãkrhýk{u yksu fw÷ 1100 sux÷kt økk{zkt ÃkwLk: Sðtík çkLÞk Au.
Ãký yksu s¤rðïÞwØ ykÃkýkt yktøkýu ÃknkU[e økÞwt Au yu ®[íkk ÔÞõík fhíkkt hksuLÿ®Mkn fnu Au fu Ãkkýe yuðe çkkçkík Au fu yuLkk {kxu økk{-økk{ ðå[u, hkßÞ-hkßÞ ðå[u yLku Ëuþ-Ëuþ ðå[u íkýkð ðÄe òÞ Au. Lkeh, LkËe yLku LkkheLkk {wÆu ykÃkýe MktMf]rík yuf Mkh¾wt ð÷ý Ähkðu Au. çkeò þçËku{kt, ÃkkýeLkk {wÆu íkku¤kR hnu÷wt Mktfx rðïÞwØ Lkkuíkhþu yu{kt ÷økehuÞ þtfk LkÚke.
nk, s¤ rðïÞwØ hkufðk {kxuLkku su MkkiÚke fkhøkh WÃkkÞ Au hksuLÿ®Mkn ÃkkMku. yLku yu Au, ËuþLke LkËeykuLku ÃkwLkoSrðík fhðk{kt ykðu. yu{Lkk økwYSyu fÌkwt Au yu{ LkËeLkk ÃkkýeLkwt çkk»Ãke¼ðLk Úkíkwt yxfkððwt Ãkzu yLku MkkÚkkuMkkÚk Ãkuxk¤{ktLkk s¤MíkhLku Ÿ[k ÷kððk Ãkzu. yuf ytËks {wsçk 9 #[ ðhMkkË Ãkzu Au yLku 3 {exh sux÷wt çkk»Ãke¼ðLk ÚkkÞ Au. òu ðhMkkËLkk ÃkkýeLku ÄhíkeLkk Ãkuxk¤{kt Wíkkhe Ëuðk{kt ykðu íkku yux÷k ÃkkýeLkwt çkk»Ãke¼ðLk Úkíkwt yxfe òÞ. ð¤e, Ãkuxk¤{kt ÃkkýeLkku sÚÚkku nkuÞ íkku yuLkk ÷eÄu LkËeykuLku ÃkwLkoSrðík Ãký fhe þfkÞ. Ãkrhýk{u Mk{økú {kLkðòík Mkk{u su s¤rðïÞwØ xfkuhk {khe hÌkwt Au yuLku yxfkðe þfkÞ.
¾hu¾h hksuLÿ®Mkn fnu Au yu{ s¤ÔÞðMÚkkÃkLk ÚkR þfu Au ¾Át..yuðk Mkðk÷Lkk sðkçk{kt hksuLÿ®MknLku su Mxkufnku{ ðkuxh «kRÍ {éÞwt Au yuLkk Ãkheûkfku fnu Au yu swyku. ÃkheûkfkuLkk {íku hksuLÿrMktnu Lkðíkh ÃkØrík îkhk ÃkqhLkk «fkuÃkLku hkuõÞku Au. s{eLk yLku LkËeLkk MkíðLku ò¤ÔÞwt Au yLku ðLkSðLkLku LkðSðLk ykÃÞwt Au. ®Mkn huRLk ðkuxh nkðuo®MxøkLke «k[eLk ¼khíkeÞ íkfLkefLkku ykÄwrLkf MðYÃku WÃkÞkuøk fhu Au. {q¤u Ëkõíkhe rðãk ¼ýu÷k hksuLÿ®Mknu ßÞkhu hksMÚkkLkLkk Mkkð Mkqfk rðMíkkh{kt Ãkku®Mxøk {u¤ÔÞwt íÞkhu yu{Lku ykðk rðMíkkhLke íkf÷eVku MkkÚku YçkY ÚkðkLkwt ÚkÞwt. yk rðMíkkhLke MkkiÚke {kuxe {w~fu÷e yu ykhkuøÞLke Lkníke Ãký ÃkkýeLke níke. ¾uíke {kxu ¾uzqíkkuyu Ãkkýe ¾ut[e ÷eÄwt níkwt, Ãkkf rLk»V¤ síkk níkk, LkËeLkk¤k, støk÷ku yLku ðLÞSðLk Ãký ÃkkýeLkk y¼kðu ¢{þ: Lkk{þu»k ÚkR hÌkkt níkk. ðMku÷kt økk{ Wßsz çkLke hÌkkt níkk. yksu yk ÂÔkMíkkhLkk ÷kufku hksuLÿ®MknLkk fk{Lke «þtMkk fhíkk Úkkfíkk LkÚke. yLku þwt fk{ Úkkfu.. ‘¼økehÚk’Lkk yk ÃkkýeËkh ðkhMkËkh s¤ÃkwY»k hksuLÿ®Mknu Ãký fuðwtf yòÞçk fkÞo fÞwO Au, Mk{ks {kxu. ÃkÞkoðhý {kxu.
