卐સ્વસ્તિક 卐
જેમ આપણે બધા જાણીએ છીએ કે આપણા હિન્દુ સનાતન ધર્મમાં "સ્વસ્તિક ચક્ર" એ સૌથી પવિત્ર ઓમ (ૐ) પછી બીજું સૌથી પવિત્ર પ્રતીક છે!
હકીકતમાં, સ્વસ્તિક એ માનવજાતના સૌથી જૂના ધાર્મિક પ્રતીકોમાંનું એક છે, અને, તેનો ઉપયોગ ફક્ત આપણા હિન્દુસ્તાન અથવા હિન્દુ ધર્મમાં જ નહીં, પણ ઇજિપ્ત, બેબીલોન, ટ્રોય, સિંધુ ખીણ અને માયા જેવી પ્રાચીન સંસ્કૃતિઓમાં પણ થતો હતો!
જાણીને આશ્ચર્ય થશે કે આજે એવા ચોંકાવનારા મજબૂત પુરાવા છે કે ભારતની સંસ્કૃતિ ઇજિપ્ત, બેબીલોન અને માયા સહિતની તમામ પ્રાચીન સંસ્કૃતિઓ અને હકીકતમાં, અન્ય તમામ સંસ્કૃતિઓ કરતાં વધુ પ્રાચીન છે. હિન્દુ સનાતન ધર્મ મૂળમાં છે. તેમાંથી!
એટલા માટે સ્વસ્તિકની ઉત્પત્તિ વિશે કોઈ ચોક્કસ તારીખ અસ્તિત્વમાં નથી કારણ કે, હિન્દુ સનાતન ધર્મની ઉત્પત્તિની તારીખ અસ્તિત્વમાં નથી, પરંતુ તેમ છતાં, એવું કહી શકાય કે હિન્દુ સનાતન ધર્મ "ॐ" અને "સ્વસ્તિક" ની ઉત્પત્તિ સાથે. પ્રતીકો ઉદ્ભવ્યા છે!
વાસ્તવમાં સ્વસ્તિક સંસ્કૃત શબ્દ "સ્વસ્તિક" પરથી ઉતરી આવ્યો છે જેનો અર્થ થાય છે શુભ અથવા ભાગ્યશાળી વસ્તુ, અને, તેનો ઉપયોગ સારા નસીબને દર્શાવવા માટે થાય છે! શબ્દોની જો વાત કરવામાં આવે તો સ્વસ્તિક. સુ + અસ્તિ + કા ત્રણ સંસ્કૃત શબ્દોના સંયોજનથી બનેલ છે. આમાં ‘સુ’ એટલે સારું, ‘અસ્તિ’ એટલે વર્તમાનમાં અને ‘કા’ એટલે ભવિષ્યમાં પણ!
આ ઉપરાંત, સ્વસ્તિક સંસ્કૃતના "સુ અને વાસ્તુ" (સુવાસ્તુ)નું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે જેનો અર્થ થાય છે સારા નસીબ, સુખ, સારા ભવિષ્ય અને સમૃદ્ધિ!
આ રીતે, સ્વસ્તિકનો અર્થ એ છે કે વર્તમાન અને ભવિષ્યમાં બધું જ સારું કે શુભ છે અને આપણે સૌભાગ્ય, સુખ, સારું ભવિષ્ય અને સમૃદ્ધિ મેળવીએ!
જ્યાં સુધી સ્વસ્તિકના પ્રતીકનો સંબંધ છે, સ્વસ્તિક ચિન્હના ચાર સરખા હાથના આકારો પ્રાચીન બ્રાહ્મી લિપિના શુભ શબ્દ 'સુ' અને 'અસ્તિ' પરથી ઉતરી આવ્યા છે જે દરેક ખૂણા પર સહેજ વળાંક દર્શાવે છે! હવે જો આપણે માનવ ઇતિહાસના પ્રથમ લેખિત ગ્રંથ વેદની વાત કરીએ તો સ્વસ્તિકનું પ્રતીક ઋગ્વેદમાં ઉપલબ્ધ છે, પરંતુ તેમાં સ્વસ્તિકનો અર્થ વર્ણવવામાં આવ્યો નથી.
પણ યજુર્વેદમાં કહેવાયું છે કે,
“સ્વસ્તિ ન ઇન્દ્રો વૃધ્ધસ્ત્રાવહ સ્વસ્તિનઃ પુશ વિશ્વવેદઃ!
સ્વસ્તિ નાસ્તાક્ષ્ય અરિસ્તાનેમિહિ સ્વસ્તિનો બ્રુહસ્પતિર્દધાતુ !!”
એટલે કે, "બ્રહ્માંડના તમામ દેવતાઓ આપણા માટે શુભ રહે, બ્રહ્માંડના શક્તિશાળી રક્ષક ભગવાનોના ભગવાન જ આપણા માટે સારા નસીબ લાવી શકે છે અને, તે આપણા માટે નસીબ લાવે છે."
ઉપરાંત, જ્યારે આપણે પ્રતિનિધિત્વની વાત કરીએ છીએ, ત્યારે સ્વસ્તિકનો ઉપયોગ ભગવાનની દૈવી અને સર્વોચ્ચ રચનાનું પ્રતિનિધિત્વ કરવા માટે થાય છે અને આપણા હિન્દુ ધર્મમાં તેનો અર્થ થાય છે. ફરતો સૂર્ય, તેની ચાર ભુજાઓ, સૂર્યની આસપાસ ફરતા સૂર્યમંડળના ગ્રહો, ચંદ્રના ચાર ચતુર્થાંશ, ચાર યુગો, ચક્રની પેઢી, જીવનનું ચક્ર, જીવનના ચાર ઉદ્દેશ્ય વગેરે.
આ ઉપરાંત, સ્વસ્તિક એ પરમ પિતા બ્રહ્મા, વિષ્ણુ અને મહેશના 108 સૌથી પવિત્ર પ્રતીકોમાંથી એક છે.
તેથી જ આ પવિત્ર સ્વસ્તિકનો ઉપયોગ ઘર, ઓફિસ અને કુટુંબ/વ્યક્તિગત જીવનમાં શાંતિ અને સમૃદ્ધિ જાળવવાના હેતુ માટે કરવામાં આવે છે, અને, સ્વસ્તિકને ઘણીવાર તુલસીના છોડની નીચે અથવા હિન્દુ ધાર્મિક વિધિઓમાં વપરાતા ધાતુના વાસણમાં, કલશ વગેરેમાં મૂકવામાં આવે છે. સૌભાગ્યના પ્રતીક તરીકે વાસણ પરની જાત સિંદૂર અથવા ચંદનમાંથી બનાવવામાં આવે છે!
ધ્યાનમાં રાખવામાં આવે કે સ્વસ્તિકના બે સ્વરૂપો છે અને સ્વસ્તિકના આ બે સ્વરૂપોમાં ભગવાન બ્રહ્માના બે સ્વરૂપોનું પ્રતિનિધિત્વ છે!
જેમાંથી જમણા ચહેરાનું સ્વસ્તિક જીવનની શરૂઆત દર્શાવે છે. અને, ડાબી બાજુનું સ્વસ્તિક. જીવનની નિવૃત્તિનું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે! તેથી જ શ્રેષ્ઠ વિકલ્પ એ છે કે કોઈનું આંધળું અનુકરણ કે અવલોકન કરવાને બદલે દરેક વસ્તુને વાસ્તવિક રીતે સમજો! તો જ આપણે આપણી ઓળખ અને આપણી પરંપરાઓ અને આપણા ગૌરવપૂર્ણ આદર્શ મૂલ્યોને યોગ્ય રીતે સમજી શકીશું.
