ખંડગ્રાસ સૂર્યગ્રહણ 25 ઓક્ટોબર વિશેષ
〰
ગ્રહણ એક ખગોળીય ઘટના છે, તેનું વૈજ્ઞાનિક મહત્વ છે તેમજ આધ્યાત્મિક દ્રષ્ટિએ પણ તેનું ખૂબ મહત્વ માનવામાં આવે છે, વિશ્વના તમામ જીવો પર તેની એક યા બીજી રીતે અસર ચોક્કસપણે થાય છે.
સૂર્યગ્રહણ ક્યારે થાય છે
〰
જ્યારે પૃથ્વી, ચંદ્ર અને સૂર્ય એક સીધી રેખામાં હોય છે, ત્યારે ચંદ્ર સૂર્યને તે સ્થિતિમાં આવરી લે છે, જેમાં સૂર્યનો પ્રકાશ કાં તો મધ્યમ થઈ જાય છે અથવા તે અંધારું થવા લાગે છે, તેને સૂર્યગ્રહણ કહેવામાં આવે છે.
સૂર્યગ્રહણના કેટલા પ્રકાર છે
〰
કુલ સૂર્યગ્રહણઃ જ્યારે ચંદ્ર સૂર્યને સંપૂર્ણપણે ઢાંકી દે છે અને ચારેય દિશામાં અંધકાર છવાયેલો હોય છે, ત્યારે તેને સંપૂર્ણ સૂર્યગ્રહણ કહેવામાં આવે છે.
ખંડગ્રાસ અથવા આંશિક સૂર્યગ્રહણ જ્યારે ચંદ્ર સૂર્યને સંપૂર્ણપણે ઢાંકતો નથી, ત્યારે આ સ્થિતિને ખંડ ગ્રહ કહેવામાં આવે છે. પૃથ્વીના મોટાભાગના ભાગોમાં, માત્ર એક સેગમેન્ટમાં સૂર્યગ્રહણ જોવા મળે છે.
વલયાકાર સૂર્યગ્રહણ, બીજી તરફ, જો ચંદ્ર સૂર્યને એવી રીતે ઢાંકે છે કે સૂર્ય વલયાકાર દેખાય છે, એટલે કે મધ્યથી ઢંકાયેલો હોય છે અને તેની કિનારીઓમાંથી પ્રકાશની વલય દેખાય છે, તો આ પ્રકારના ગ્રહણને વલયાકાર કહેવાય છે. સૂર્ય ગ્રહણ.
ખગોળશાસ્ત્ર અનુસાર ગ્રહણ
〰
ખગોળશાસ્ત્રીઓએ ગણિતમાંથી નક્કી કર્યું છે કે અઢાર વર્ષ અને અઢાર દિવસના સમયગાળામાં એકતાલીસ સૂર્યગ્રહણ અને ઓગણત્રીસ ચંદ્રગ્રહણ છે. એક વર્ષમાં પાંચ સૂર્યગ્રહણ અને બે ચંદ્રગ્રહણ થઈ શકે છે. પરંતુ એક વર્ષમાં બે સૂર્યગ્રહણ હોવા જોઈએ. હા, જો એક વર્ષમાં માત્ર બે ગ્રહણ થાય છે, તો તે બંને સૂર્યગ્રહણ હશે. જો કે એક વર્ષમાં સાત જેટલા ગ્રહણ શક્ય છે, પરંતુ ચાર થી વધુ ગ્રહણ ભાગ્યે જ જોવા મળે છે. દરેક ગ્રહણ અઢાર વર્ષ અને અગિયાર દિવસ પસાર થયા પછી ફરીથી થાય છે. પરંતુ તે ચોક્કસ નથી કે તે તેની પહેલાની સ્થિતિમાં હોવું જોઈએ, કારણ કે કન્વર્જન્સના બિંદુઓ સતત આગળ વધી રહ્યા છે.
સંવત ૨૦૭૯ કાર્તિક કૃષ્ણ અમાવસ્યા મંગળવાર, ૨૫ ઓક્ટોબર, ૨૦૨૨ ના રોજ, આ ખંડગ્રાસ (આંશિક સૂર્યગ્રહણ) ઉત્તર-પૂર્વ ભારતના કેટલાક ભાગો (આઈઝોલ, ડિબ્રુગઢ, ઇમ્ફાલ, ઇટાનગર, કોહિમા, શિવસાગર) સિવાય બાકીના ભારતમાં દેખાશે. સિલ્ચર, ટેમેલોંગ) વગેરે. સૂર્યાસ્તને કારણે ભારતમાં ગ્રહણનો અંત (મોક્ષ) દેખાશે નહીં. આ ગ્રહણનો સૂતક ૨૫ ઓક્ટોબર, ૨૦૨૨ ના સૂર્યોદય પહેલા બપોરે ૦૨.૨૫ કલાકે શરૂ થશે. આ ગ્રહણથી સમગ્ર ભારત (પૂર્વ ભારત સિવાય) પ્રભાવિત થશે. તેથી, ગ્રહણનો સમયગાળો સૂર્યાસ્ત સાથે સમાપ્ત થશે. એટલા માટે ધાર્મિક લોકોએ સૂર્યાસ્ત પછી સ્નાન કરવું જોઈએ અને સાંજ વગેરે કરવું જોઈએ, પરંતુ ભોજન બીજા દિવસે શુદ્ધ (ગ્રહણ મુક્ત) સૂર્યના દર્શન કર્યા પછી જ ખાવું જોઈએ. આ ગ્રહણ પર કારતક અને મંગળવાર (ભૌમવતી અમાવસ)ના કારણે તીર્થયાત્રા, દાન, તર્પણ વગેરેનું શાશ્વત ફળ પ્રાપ્ત થશે.
ગ્રહણનો પ્રારંભ દિવસ, મધ્યાહન. બપોરે ૨.૨૫ થી. ગ્રહણ મધ્ય (પરમગ્રાસ) સાંજે ૪.૩૦ કલાકે. ગ્રહણ મોક્ષ (સમાપ્ત) સાંજે ૬.૩૫ કલાકે.
વિશેષ: ગ્રહણ કાળના સૂતક પહેલા, બધી કાચી (રાંધેલી ખાદ્ય ચીજોમાં) કુશ રાખો અને રાંધેલી ખાદ્ય વસ્તુઓ જીવોને મૂકી દો. ગ્રહણ કાળમાં જપ અને દાન વગેરે કરવાથી શાશ્વત ફળ મળે છે, તેથી બને તેટલો જપ અને દાન કરો.
ગ્રહણ દરમિયાન કરવા માટેના પૌરાણિક વિચારો
આપણા ઋષિમુનિઓએ સૂર્યગ્રહણના સમયે ભોજનની મનાઈ ફરમાવી છે, કારણ કે તેઓ માનતા હતા કે ગ્રહણ દરમિયાન કીટાણુઓ પુષ્કળ પ્રમાણમાં ફેલાય છે. સૂક્ષ્મજીવો ખાદ્ય પદાર્થો, પાણી વગેરેમાં એકત્ર કરે છે અને તેને દૂષિત કરે છે. એટલા માટે ઋષિમુનિઓએ વાસણોના કુશ મૂકવાનું કહ્યું છે, જેથી કુશમાં તમામ કીટાણુઓ એકઠા થઈ જાય અને ગ્રહણ પછી તેને ફેંકી શકાય. વાસણોને તેમાં અગ્નિ મૂકીને પવિત્ર કરવામાં આવે છે જેથી કીટાણુઓ મરી જાય. ગ્રહણ પછી સ્નાન કરવાનો નિયમ એટલા માટે બનાવવામાં આવ્યો હતો કે સ્નાન દરમિયાન શરીરની અંદર ગરમીનો પ્રવાહ વધે છે, અંદર અને બહારના કીટાણુઓ નાશ પામે છે અને ધોવાઈ જાય છે.
પુરાણોની માન્યતા અનુસાર રાહુ ચંદ્રને અને કેતુ સૂર્યને અસર કરે છે. આ બંને છાયાના સંતાનો છે. ચંદ્ર અને સૂર્યના પડછાયા સાથે-સાથે ફરે છે. ચંદ્રગ્રહણ દરમિયાન કફનું વર્ચસ્વ વધે છે અને મનની શક્તિ ઘટી જાય છે, જ્યારે સૂર્યગ્રહણ દરમિયાન વાયુ, આંખો અને પિત્તની શક્તિ નબળી પડી જાય છે. સગર્ભા સ્ત્રીએ સૂર્ય-ચંદ્ર ગ્રહણ ન જોવું જોઈએ, કારણ કે તેની અશુભ અસરથી બાળક વિકલાંગ બનીને વિકલાંગ બની શકે છે, કસુવાવડની શક્યતા વધી જાય છે. આ માટે ગર્ભવતીના પેટના ભાગમાં ગાયના છાણ અને તુલસીની પેસ્ટ લગાવવામાં આવે છે, જેથી રાહુ-કેતુ તેને સ્પર્શ ન કરે. ગ્રહણ દરમિયાન, સગર્ભા સ્ત્રીને કાતર અથવા છરીથી કંઈપણ કાપવાની મનાઈ છે અને કોઈપણ કપડાં સીવવાથી અટકાવવામાં આવે છે. કારણ કે એવું માનવામાં આવે છે કે આમ કરવાથી બાળકના ભાગો કાં તો કાપવામાં આવે છે અથવા સીવવામાં આવે છે (જોડાવામાં આવે છે).
ગ્રહણ પૂર્વે નદી કે ઘરમાં ઉપલબ્ધ પાણીમાં સ્નાન કર્યા બાદ ભગવાનની પૂજા, યજ્ઞ, જાપ કરવા જોઈએ. ભજન-કીર્તન કરીને ગ્રહણ સમયનો સદુપયોગ કરો. ગ્રહણ દરમિયાન કોઈ કામ ન કરવું. ગ્રહણ સમયે મંત્રોના જાપ કરવાથી સિદ્ધિ પ્રાપ્ત થાય છે. ગ્રહણના સમયગાળા દરમિયાન તેલ લગાવવું, ખોરાક ખાવો, પાણી પીવું, શૌચ કરવું, વાળ બનાવવા, રમત-ગમત કરવી અને બ્રશ કરવાની મનાઈ છે. કેટલાક લોકો ગ્રહણ દરમિયાન સ્નાન પણ કરે છે. ગ્રહણ પૂર્ણ થયા પછી સ્નાન કરીને બ્રાહ્મણને દાન આપવાનો નિયમ છે. ક્યાંક તો કપડાં અને વાસણો ધોવાનો પણ નિયમ છે. જૂનું પાણી, ખોરાકનો નાશ થાય છે અને નવો ખોરાક રાંધવામાં આવે છે અને તાજું ભરીને પીવામાં આવે છે. ગ્રહણ પછી ડોમ (સ્મશાનમાં મૃત કાર્ય કરતી વ્યક્તિ) ને દાન કરવાનું વધુ મહત્વ
