રૂપ એ જ અભિશાપ
રેખા પટેલ “વિનોદિની”
વિજય શાહ
પ્રવીણા
કડકિયા
પ્રભુલાલ ટાટારીઆ “ધુફારી”
ડૉ. ઈંદુબહેન શાહ
શૈલાબેન મુન્શા
દેવિકા રાહુલ ધ્રુવ
પ્રજ્ઞા દાદભાવાળા
નરેશ ડોડીયા
© COPYRIGHTS
This book is copyrighted content of the concerned author as well as Matrubharti.
Matrubharti has exclusive digital publishing rights of this book.
Any illegal copies in physical or digital format are strictly prohibited.
Matrubharti can challenge such illegal distribution / copies / usage in court.
પ્રસ્તાવના
સહિયારા સર્જનમાં થતા અનેકવિધ પ્રયોગાત્મક લખાણોનો એક વધુ પ્રયોગ. રેખાબહેન પટેલે “માર્ગી” મેગેઝીનમાં પ્રસિદ્ધ થયેલી લઘુકથા “રૂપ એ જ અભિશાપ” પહેલી નજરે જ ગમી અને અગાઉ પ્રદીપ બ્રહ્મભટ્ટની લખેલી લઘુકથા “સંસ્કાર”ની જેમ જ આ લઘુકથા ને નવલકથામાં રૂપાંતરણ કરવા રેખાબેન ને ડેન્વર ફોન કર્યો. તેમણે બહુ આનંદથી પરવાનગી આપી અને મુખ્ય લેખક તરીકે રહેવાની અનુમતી આપી આપ આ હાથમાં પુસ્તક છે વાંચીને અભિપ્રાય આપજો કે નવલકથાએ લઘુકથાને ઉજાળી છે કે બગાડી?
વિજય શાહ
અનુક્રમણિકા
સમજણ (૧) વિજય શાહ
આ માણસ સાચો છે કે ભેડિયો - (ર) પ્રવીણા કડકિયા
હીરાને કંતાનમાં કેમ કરી છુપાવું ? (૩) રેખા પટેલ
‘રૂપલી મેળામાં ચાલને ?’ (૪) પ્રભુલાલ ટાટારીઆ ‘ધુફારી’
જુવાની દીવાની (પ) ડૉ. ઈંદુબહેન શાહ
નારાધમોએ રૂપાને અભડાવી (૬) પ્રવીણા કડકિયા
રૂપાના લગ્ન (૭) શૈલાબેન મુન્શા
અજવાળી રાતનો રૂપભર્યો ચાંદ (૮) દેવીકા રાહુલ ધ્રુવ
પ્રભુ ! આ કેવી વિટંબણા (૯) રેખા પટેલ “વિનોદીની”
“શું સ્ત્રીના ચરિત્રની કિંમત કાંઈ જ નહીં ?” (૧૦) પ્રજ્ઞા દાદાભાવાળા
કરચ ભોંકાણી હોય એવી વેદના (૧૧) પ્રભુલાલ ટાટારીઆ ‘ધુફારી’
તેના હાથ ફરી પીળા કરીશું ? (૧ર) વિજય શાહ
વિજાતિય આકર્ષણ (૧૩) નરેશ ડોડીઆ
અળવીતરો સની (૧૪) પ્રવીણા કડકિયા
રૂપ વરદાન કે શ્રાપ (૧પ) રેખા પટેલ “વિનોદિની.”
સમજણ (૧) વિજય શાહ
રાનીપુર એટલે ખોબા જેટલું ગામ. શહેરની હવાથી દૂર કુદરતની ગરીમાને સાચવતું ગામ. લીલીકુંજાર કેડીઓ, માટીની મહેક, હર્યાભર્યા ખેતરો અને મહેનતકશ ખેડુતોનું ગામ. રાનીપુર નેશનલ હાઈવે ૮ ઉપર નવસારીથી ખૂબ નજીક એટલે ચોવીસ કલાક વાહનોના આવરા જાવરાથી ધમધમતું. ફળોથી લચેલી વાડીઓ અને હરિયાળાં ખેતરોથી લહેરાતું. ઋતુ બદલાય તેમ ફળો બદલાય. ક્યારેક કાશી બોર, ચીકુ અને કેરીઓના પથારાવાળા ખેડુઓ રાનીપુરના પાટીયા પાસે કાયમ જોવા મળે.
ગામની ઉત્તર દિશાએથી હાઈવે પસાર થાય. નાનો પથરાળો રસ્તો, ગામને પાદરે આવેલ અદ્ભુત સ્વામિનારાયણ મંદિરની ધજાઓ અને ઘંટડીઓ વટેમાર્ગુને આવો કે આવજો કહી હસતો દેખા દે. હજી ધુળીયા રસ્તા હતા. આ વર્ષે સરકાર માઈ બાપએ દૂર કરી પાકી સડક બાંધવાની વાતો કરે છે. ગામનું ચૂંટણી તંત્ર ગરમ થાય ત્યારે વચનોનો વરસાદ થાય, જે ચૂંટણી પછી બંધ થાય. પાંચ વર્ષ પછી બીજી ચૂંટણી ટાણે ફરી ગરજે. જમીનદાર અભેસિંગ પાકો ભારાડી એટલે એની સામે કોઈ પડે નહીં, વળી તેની મથરાવટી પણ મેલી. પુરા ર૦ વર્ષ પછી આ વખતની ચૂંટણી તે હારે તેવા સંજોગો ઉભા થયા હતા. જકાત ચોરીનો કેસ થયો હતો અને વિરોધ પક્ષ તેને વારંવાર ઉછાળતો. જનજીવન આમતો રાબેતામુજબ ચાલતું રહેતું. સ્વામિનારાયણ મંદિરના મહંત ક્યારેક સામૈયુ, તો ક્યારેક જન્મ દિવસ એમ વારતહેવારે ગામને ભેગું કરતા ત્યારે સહુ ભેગાં મળી પ્રસાદ ઝાપટતાં. ગામમાં દુષણ નાબુદી કે મોતીયા માટેનાં નેત્ર કેપ કરાવતા રહેતા. કહેવાય છે કે ગામ હોય ત્યાં ઉકરડો હોય. તેવા ઉકરડા જેવો હતો, જમીનદારનો પાટવીકુંવર દેવો ! ઉર્ફે દેવેન્દ્રસિંહ. દારૂ પીને કાયમ ગામમાં મોટેથી વાતો કરે. ગામની વહુવારૂઓ અને દીકરીઓએ જે રસ્તેથી જતો હોય તે રસ્તેથી જવાનું ના પસંદ કરે. ૭૦ વરસના મણીમા હોય કે સ્કુલે જતી દસ વર્ષની છોકરી હોય, બધાની સાથે કછારી વાતો કરે. સત્તાનાં રાજકારણમાં અભેસિંગની ધાક એટલે ચાલતુ પણ જકાત ચોરીમાં તે સલવાયો હતો તેથી થોડો દાબમાં રાખેલો.
શિવમંદિરનાં નરભેશંકરે તો ખુલ્લે આમ ભવિષ્ય ભાખેલું, ‘કે હવે અભેસિંગે રાજકારણ છોડવુ જોઈએ.’ તેના ગ્રહો હવે વિષાદ સુચવે છે. જો કે અભેસિંગ તો “એ ભામટો રાજકારણના આટાપાટા શું જાણે કહી તેની ઉડાવતો” પણ ગામના લોકો કહેતા અભેસંગ માટે આ વખતની ચૂંટણી સહેલી નથી. ગામની સ્કુલનાં શાંતિ માસ્તર આખી દુનિયાના છાપા વાંચે, તે પણ એવું માને છે કે હવે ગામલોક હોશિયાર બન્યા છે. દારૂ પીશે, પૈસા ખાશે પણ વોટ ભાજપને આપશે.
ગામમાં બે મંદિર હતા અને કાસમ ફળીયાને નાકે એક મસ્જીદ પણ હતી. ૩૦ ટકા જેટલા ઘાંચી અને વણકરોનાં ઘર હતા. જે આ અભેસંગની વોટ બેંક અને બોડીગાર્ડ હતા. હિંદુ વોટ બેંક હવે હળવી થવા માંડી હતી. તે ભાજપ તરફ વળી હતી. તેનું મૂળ કારણ દેવો હતો. તે બધી દિશામાં ડફોળિયા મારતો. ગમે તેવા મુદ્દા ઉપર લઢતો, ઝઘડતો અને ભર બજારે હુલ્લડ મચાવતો.
સુમુલ ડેરીવાળાએ જ્યારથી દૂધનો ભાવ ઘટાડવા માંડ્યો ત્યારથી લોકો માનતા કે આ અભેસિંગનું કાવતરું છે. વેરો નાખી ગામ લોકોને નુકશાન કરે છે. થોડો વિરોધ અને ચણભણ પછી ઘટેલા ભાવે પણ ડેરીમાં દૂધ ભરાતુ રહ્યું. અભેસિંગ જાણતો હતો કે આ ભાવે પણ ગામના લોકોને નુકસાની નહતી કે નહોતું ડોબુ વધુ દાણ માગતું. હા ભાવ ઘટવાથી નફો ઘટ્યો હતો પણ દૂધ ઘરે રહી જાય તો બગડી જાય અને દહીં બનાવે તોય કેટલુ બનાવે?
રાનીપુર ગામની એક બીજી ઓળખ હતી ‘રૂપા.’ ગામનાં ચોકીદાર માધવ અને મંગુની વચલી છોડી. રૂપા એટલે એક ગરીબના ખોરડામાં સોના-રૂપાની જણસ. એની ઉગતી જવાની એટલે સૂર્યના કિરણો પાણીમાં પડે અને જે ચમક દેખાય એવી ચમકીલી. કોઈની પણ આંખો અંજાય જાય એવી પાણીદાર. આવી ચમક થોડી ઢાંકીએ છતાં ચમકી ઉઠે. આ ગરીબની છોડીનું થનથનગતું પાણીદાર વછેરી જેવું યૌવન જોઈને યુવાનો તો ઠીક ચાર પાંચ દશકા વટાવી ગયેલા પાકટ પુરુષોને અસ્વારી કરવાનાં સપના આવે ! રૂપા આમ તો અલ્લડ અને નખરાળી. મંગુ તેને કહી કહીને થાકી જાય. વળી સોળમું વર્ષ બેઠું. શરીરમાં થતા પરિવર્તનોથી જ્યારે મુંઝાતી ત્યારે મંગુને પૂછે, “મા, આ મને શું થાય છે ?” ત્યારે ફળફળતો નિઃસાસો નાખતી મા બોલી. ‘બેટા સોળે સાન અને વીસે વાન.’ તારું કાઠુ બદલાઈ રહ્યું છે. બહુ સાચવીને ચાલવાનો હવે સમય છે. હવે આ ફ્રોક પહેરવાના બંધ.”
“પણ મા કહે ને એવું કેમ ? મારી સાથે ભણતી છોકરીઓ વાતો કરે છે. તને જરુર કોઈ છોકરો ઉપાડી જશે ?”
“બેટા ! આવી વાતો માટે તું નાની છે પણ હવે તારા દેહને દુનિયાની નજરથી બચાવવો જરૂરી છે. તેથી કોઈ અજાણ્યા માણસ સાથે વાતો નહીં કરવાની અને મોટેથી ખીખીયારા કરે છે તે સઘળું પણ બંધ, સમજી ?”
મંગુ હવે સમજાવતી હતી, જે તેની મા તેને પણ લગ્ન પહેલા સમજાવતી હતી. મંગુએ તેની વધતી છાતી તરફ આંગળી કરી અને બોલી, ‘જો આ ઉંમરે છાતી ઉછાળા મારે નહીં તેવી રીતે દબાઈ અને ચંપાઈને ચાલવાનું, બને તો કંચુકી કસીને બાંધવાની !’
“પણ મા, મને તો ગભરામણ થાય છે. છાતી ઉપર ન સહેવાય તેવો ભાર લાગે છે. તેને હું શું કરું ?”
“બેટા એ ભાર વેઠવો સારો પણ કોઈ નરાધમ પીંખી ખાય અને જો પેટે રહી જાય તો નવ મહિના ભાર વેંઢારવો નકામો.”
“મા. મને નરાધમ શું કામ એવું કરે ? જરા ફોડ પાડીને વાત કરને?”
“જો સાંભળ આ આખું શરીર તારે તારા પતિ માટે સાચવવાનું છે. લગન થઈ ગયા પછી તને કોઈ એવી વિકૃત દ્રષ્ટિએ નહીં જુએ.”
“મા મને સમજાય તેવું બોલને. આ વિકૃત દ્રષ્ટિ એટલે શું ?”
“જો તુ ભણી રહે અને પરણી રહે એટલે સુધી મારી ચિંતા, એટલે હવેથી કોઈ પણ પુરુષ જાત સાથે બહુ ભળવાનું કે એમની વાતોમાં નહીં આવવાનુ. પછી તે સગુ હોય કે પારકું.” તારી જાતને બરાબર સાચવવાની.
માની વાત સાંભળતી હતી પણ તેના અજાગૃત મને વરની કલ્પના કરવી શરૂ કરી. પાછી માની નરાધમની વાત ઉપર આવીને તેના વિચારો અટક્યા !
“પણ આ નરાધમ એટલે કોણ, મા ?”
“જો તારા બાપુ પગી તરીકે શું કામ કરે છે તને ખબર છે ને ?”
“ઝાડ ઉપર ફળ આવે તેને સાચવે છે.”
“બસ એમજ તારા શરીર ઉપર યુવાની ચઢે છે. જેમ ફળ તોડવા કે ચાખવા જેમ ચોર અને પક્ષીઓ આવે તેમ નરાધમો તને ભોળવવા આવે તેનાથી ચેતવાનો એકમાત્ર રસ્તો છે. પહેલે ધડાકે કહેવાનું ના, મારે મારી માને પુછ્યા વિના કશું જ ન થાય કે કરાય.”
“પેલો દંડો દેવો તો રોજ કેવુંય બોલે છે. હું તો તેને સાંભળ્યા વિના ભાગી જઉં છું.”
“બેટા ! આવા લોકોને જ નરાધમ કહેવાય. જેઓ અણહક્કનું ખાવા અને કુમળી કળીઓને કચડવા બેઠા છે.”
“મા નરાધમ પીંખી ખાય એટલે ?”
રૂપાની નાદાની ઉપર મંગુ કમકમી ગઈ.
ધીરેથી તેણે દીકરીને તળપદી ભાષામાં જાતીય વિજ્ઞાન સમજાવ્યુ અને તેની દુરગામી અસરો જણાવતા કહ્યું આ બધાને અંતે ગર્ભ રહી જાય અને તે ગર્ભ એટલે નવ મહિનાની સજા. જો લગ્ન પછી આ થાય તો તેમાં મા બન્યાનો આનંદ પણ જો લગ્ન પહેલા થઈ જાય તો દોષનો ટોપલો સ્ત્રી ઉપર અને કુલટા કે બદચલન જેવા આળ સાથે આખી જિંદગી જીવવાનું.
રૂપાનાં ચહેરા ઉપર ભયનું લખ લખુ પસાર થઈ રહ્યું હતું, ત્યાં એક વધુ ચેતવણી આપતા મંગુ બોલી. આ વસ્તુ દરેક સ્ત્રીને માટે સાચી છે પણ તુ ઘાટીલી અને રૂપાળી છો તેથી દેવા જેવા દાંડ એકલા નહીં પણ બધી ઉંમરનાં પુરૂષો ભલેને તે પરણેલા હોય કે ના હોય શરીર ઉપર હાથ ફેરવવાની લાલચને રોકી શકે તેથી તો વાતનો એક વાત અને તે “ના.”
“મા મને તો મારા વર્ગમાં ઘણા બધા છોકરા વાત કરે છે, હસે છે અને ભાઈબંધી કરવાનું કહે છે.”
“બસ આજથી બધે એક જ નિયમ અને તે, માને પૂછીને કહીશ, બધી વાતમાં શંકા કરવાની. કદાચ તેનો ઈરાદો ખરાબ હોય તો ? પુરૂષને ભ્રમર કહ્યો છે ને ? સહેજ ઢીલુ જોશે તો નરાધમ થતા વાર નહીં લાગે. નવ મહિનાની ભાર વેંઢારવાની સજા તરત જ મળી જશે.”
“ઓય મા !” રૂપાના આ પ્રત્યાઘાત પછી મંગુને સંતોષ થયો કે ડર તો બરોબર બેઠો છે. પણ ચંચળ અને અલ્લડ દીકરી આ વાતોને ક્યાં સુધી સાચવશે તે કલ્પના એ ફરી કંપી ઉઠી.
ગરીબને ઘેર રૂપ રૂપની પરી જન્મે તે માને માટે અભિશાપ જ ને? અરે લગ્ન પછી પણ ક્યાં છોડે છે આ નરાધમો. તેને માધવ અને અભેસંગની ચડસા ચડસી યાદ આવતી હતી.
લગ્ન પછીના અઠવાડિયે નશામાં ધુત અભેસિંગે આવીને એક રાત તારી વહુને મારે ત્યાં મોકલ જેવી નઠારી માંગણી કરી હતી ત્યારે માધવે બે અડબોથ મારીને તેનો નશો ઉતારી નાખ્યો હતો.
‘દારૂ બોલે છે, અભેસિંગ. ગામનો મુખી તો ગામની વહુવારૂઓની લાજ સાચવે, ઉતારે નહીં કાંઈ સમજણ પડે છે ?’
જોકે આ અડબોથે માધવને પગી તરીકે ફુલટાઈમ કરી દીધો. અને હજી પણ અભેસંગ માધવને માનથી બોલાવી તેની ઈજ્જત કરતો.
રૂપા ડરી તો જરૂર ગઈ પણ તેનાથી તેની ચંચળતા ઘટી નહોંતી અને નહોતું ઘટ્યું તેનું ખળખળ વહેતા ઝરણા જેવું નિર્દોષ હાસ્ય. ઉંમર ઉંમરનું કામ કરતી હતી. સ્વપ્નનાં સુંદર અને સોહમણા રાજકુમારની કલ્પના તે કરતી ગઈ. તે બાપુ જેવો નિડર હોવો જોઈએ. તલવાર કટ મુછો હોવી જોઈએ અને તે મોટી મોટર બાઈક ઉપર ફરતો હોવો જોઈએ. જાણે અણજાણે તે કલ્પના દેવા દાંડ સાથે મળતી આવતી હતી. પણ માએ કહેલા નરાધમની વ્યાખ્યામાં તે આવતો હોવાથી તે સ્મરણ ચિત્રને દરિયામાં રેતી ઉપર લખેલા નામ ઉપર ફરતા સમુદ્રનાં પાણીની જેમ ભુંસાઈ જતું જોઈ રહેતી.
આ ઉંમર અને આ ઉંમરનાં શારીરિક હોર્મોન્સની અસરો તેના મનમાં દ્વંદ જગાવતા હતાં. મંગુને કંઈ આ બધી ખબર નહોતી તેવું નહતું.
તેથી હવે તે રૂપાની દરેક હરકત ઉપર ખૂબ જ સચેત થઈ ગઈ હતી. તે માનતી કે અગમચેતી રાખીશું તો રૂપામાં સમજણ આવશે.
માની સાથે વાતો થયા પછી તેના દેહને તે બરોબર સાચવતી થઈ ગઈ. તેની ચાલમાંની ઉછળ કૂદ જંપવા માંડી. ત્યારે ઠરેલ પુરૂષો સમજી ગયા કે ફળ હવે પાકવા માંડ્યુ છે. મફતની ઠંડક હવે આંખને નહી મળે ! દિલફેંક મજનુ કિંજલ તો બોલ્યો પણ ખરો,
નજર લગ ગઈ હમારે ચમન કો.
ઉનકી નજર અબ ઢલને લગી
આ માણસ સાચો છે કે ભેડિયો - (ર) પ્રવીણા કડકિયા
ગરીબના ઘરનું ચિંથરે ઢાંક્યું રચન સાચવવું દોહ્યલું. જેમ કાળા ડિબાંગ વાદળ પાછળ ઢંકાયેલો સૂરજ છાનો ના રહે તેમ રૂપાનું રૂપ જેમ ઢંકાય તેમ વધુ નિખરે. એ કાંઈ ઢોર ન હતી કે ગમાણમાં બાંધી રખાય. જણસ ન હતી કે પોટલીમાં બાંધી ભોંયમાં ભંડારાય. ‘રૂપા’ તો છે છોડી, સોળની થઈ, થનગનતી જવાની ચારેકોરથી નજરે પડતી. મંગુ ખૂબ મુંઝાતી. રૂપા માની સમજાવી સમજતી કે મુંઝાતી ? આ રૂપ કાંઈ છુપાવ્યું છુપાય ખરું ?
રૂપ રૂપના અંબાર જેવી રૂપા, ગામના સહુની આંખમાં વસી ગઈ હતી. રૂપા સમજતી ઝાઝું નહી પણ કોણ જાણે ઉંડે અંતરમાં હલચલ અનુભવતી. વધુ તો કાંઈ નહીં પણ એ સંવેદના માણવી તેને ગમતી. જુવાની પૂરા બહારમાં ખીલી હોય તો કોઈ માઈનો લાલ તેના આગમનનો આનંદ ન માણે? રૂપા અંગે અંગ ફૂલ બનીને મહેકી રહી હતી. સીધી હતી તેથી તેને અચંબો થતો ! ‘આ મને શું થાય છે ? મને શું જોઈએ છે ?’
મંગુને એકવાર કહ્યું તો સાંભળવું પડ્યું. ‘મેર મઈ અભાગણી તું પથરો થઈને કાંં મારે કરમે લખાણી ? હું તને કેમની જાળવીશ ? કોઈ લખપતિને ઘરે જનમવું હતું ને ? તારો બાપ તો પગી છે. તારી ચોકી કરે કે ગામના લોકોના ખેતરો અને બગીચાની ? આ સાપના ભારાને હું કેમ કરી સાચવીશ ?’ ‘હે ઈશ્વર તને કોઈનું ઘર ન મળ્યું, મારા જેવી અભણ અને સાધારણને ત્યાં કેમ આવો કોહિનૂરનો હીરો દીધો ?’ રૂપા તો આવું સાંભળીને ડઘાઈ ગઈ. તેને થયું, ‘જો મા દર વખતે આવું નાટક કરવાની હોય તો મારે તેને બધી વાત નથી કરવી.’
મંગુને બોલ્યા પછી થયું કાંઈક ભરડાઈ ગયું. જો હું આવી રીતે બોલીશ તો રૂપા મારાથી વેગળી થઈ જશે. છાતીએ ચાંપીને બોલી, “બેટા આ ઉંમરે આવું બધું થાય, બહુ ગણકારવાનું નહી. જો તું એ લાગણીઓને ગણકારીશ નહી તો ઉભરો શમી જશે.”
રૂપા મનમાં બોલી, “માની વાત સાચી છે. એનાથી છુપાવવાનું પાપ મારાથી નહીં થાય. મને કેટલું વહાલ કરે છે. એને મારી ખૂબ કાળજી છે.’ ધીરે ધીરૂ રૂપા બહેનના કપડામાં ફેરફાર થયો. કંચુકી કસકસાવીને બાંધવાની. ઓઢણીનો છેડો માથેથી ખસવો ન જોઈએ. વાળ છૂટા નહી રાખવાના અંબોડી વાળવાની. માથામાં લાલ ગુલાબ નહીં ખોસવાનું. વાળ ધોયા પછી ઝાટકવા અને સૂકવવા ઓસરીમાં નહી પાછળ ઢોર બાંધવાની ગમાણ છે ત્યાં જવાનું. રસ્તા પરથી જતા આવતાની નજરે ન ચડાય. સારા બદનમાં વ્યાપેલા યૌવનને જાળવવા રૂપા મથતી તેમ વધુ જોર પકડતું.
જેમ ઘોડીને ખુંટે બાંધી હોય ને હણહણાટી વધુ કરે તેમ જેમ મંગુ ના પાડે તેમ રૂપા છોકરાંઓને પછેડીની આડમાંથી જોતી. ચોરી પકડાઈ જાય ત્યારે નજર ઘુમાવી લેતી. તેને તાકનારના દિલમાંથી ઠંડી આહ નિકળતી. રૂપાને છોકરાઓ જોવાનું તેમની સાથે વાતો કરવાનું મન થતું. પણ પેલો શબ્દ ‘નરાધમ’ યાદ આવતો અને તે જાગી જતી.
શાળાએ જવાનું હોય ત્યારે રોટલા ઘડતી મંગુ ઉભી થાય અને છોડીને શાળા સુધી મૂકી આવે. બસ હવે ૧૦મું પાસ થવાને એક વર્ષ બાકી હતું. શાળા છૂટે ત્યારે સહુથી પહેલી મંગુ દરવાજે આવીને ઉભી હોય. વર્ગના છોકરાઓ વાત કરવા તરસ્યા રહી જાય. મારા બેટાઓ ઉસ્તાદ હતા. બપોરે જમવા બેસે ત્યારે રૂપાને રેઢી ન મેલે. જો મેદાનમાં રમવા જાય ત્યારે તેને દોડાવે અને હાંફતી શ્વાસ લેતી રૂપાને લાલચુ આંખોથી નિહાળે ! રૂપા તેમાંથી એક જાતનો નિર્દોષ આનંદ મેળવતી.
મંગુ વિચારતી ૧૦મું પાસ થાય એટલે છોડીના હાથ પીળા કરી દઈશ. હવે ચુલો ફુંકવા આવે તો રાંધતા પણ શીખી જાય ! મનમાં હમેશ તેને શેખચલ્લીના વિચારો આવતાં. રૂપાને રાંધણિયામાં ચૂલા પાસેની આગ ગમતી પણ તેમાંથી નિકળતા ધુમાડાની દુશ્મન. પાણિયારાના ખાલી બેડાં ભરવા વધારે ગમતાં. માથે બેડું મેલી લટક મટક કરતી કૂવે જાય. વાડી કૂવેથી પાણી ખેંચી બેડું ભરીને આવે. વાડીકૂવાનું પાણી મીઠું મધ જેવું ઠંડુગાર. પીનારને કાળજે ઠંડક થાય. ઉનાળે વટેમાર્ગુને પાણી પાઈ તેના અંતરની આશિષ રૂપા પામતી. પાછાં આવતાં ગામની છોડીઓ જોડે અલક મલકની વાતો કરવાની મઝા માણતી. હવે, મંગુએ વાડી કૂવે જવાની ધરાર ના પાડી. અજવાળામાં તો નહી.
પેલો અભેસિંગનો પાટવીકુંવર દેવો ટાંપીને બેઠો હોય. તેની ઠઠ્ઠા મશ્કરી કરે અને અડપલાં કરવા નજદિક સરે ત્યારે રૂપા હરણીની જેમ દોડી ઘરમાં ભરાઈ જાય. ઉઘાડે છોગ તેને રૂપાને સતાવવાની મઝા આવતી. તેના બાપની ધાકે કોઈ કાંઈ બોલતું નહી પણ તેને કોઈ રોકતું પણ નહી. દેવો તો એમ માનતો કે મને કોઈ આંગળી પણ અડાડી શકે તેમ નથી !
ખૂબ સાવચેતીથી બહાર નિકળતી રૂપા મનમાં કાયમ ગભરાયેલી રહેતી. “નરાધમો તને પીંખી નાખશે ? કોઈ છોકરો તને ઉપાડી જશે. તને અડપલાં કરશે. કોઈ છોકરા સાથે ભાઈબંધી કરવાની નહીં.” આ બધા માના વાક્યો તેને સતાવતાં. જાણે તેની ચારે બાજુ ફરીને તાંડવ ન કરતાં હોય !
તેને મનમાં વિચાર આવતો આવું બધું શા માટે મને કરશે ?
આયનામાં જોતી ત્યારે તેને કશું નવું ન લાગતું. રોજ અંબોડો લેતી ત્યારે આયનામાં જોતી જ હતી ને ? તેને માત્ર શરીરમાં થતાં નિત્ય ફેરફારોથી જે આહલાદક લાગણી ઉદભવતી તે માણવી ગમતી. એમાં એનો શું વાંક ? એ તો કુદરતનું કર્યું કરાવ્યું છે. આ દશા બધી જુવાન છોડીઓની હોય છે. રૂપાનું રૂપ જ તેનું વેરી હતું. જે માધવ અને મંગુ દ્વારા તે પામી હતી. ઉપરવાળો જેની જરૂર છે તે નથી દેતો ! થોડું રૂપ ઓછું અને કાવડિયા ઝાઝા દિધાં હોત તો તેનો ક્યો કુબેરનો ભંડાર લુંટાઈ જવાનો હતો ? આ રૂપ જીરવવું અને સાચવવું બંને ખૂબ કઠીન હતા.
શાળાના પેલા શાંતિ માસ્તરે એકવાર ગણિત શિખવાડતાં પેન્સિલ લેવાને બહાને તેની હથેળીનો સ્પર્શ કર્યો હતો. ભોળી રૂપાને બહુ ગતાગમ પડી નહી પણ તેને કારણે જે વિજળીનો કરંટ તેના રોમ રોમમાં ફરી વળ્યો તે ભૂલી ન શકી. ત્યાર પછી તે માસ્તર પાસે કદી ગણિત શિખવા ન ગઈ. હવે એ માસ્તર, માને જઈને શું કહે ? મા કદાચ તેનો વાંક કાઢે તો ? તેથી ગભરાઈ ગઈ હતી. તેની બહેનપણી કંકુને ગણિતના દાખલા કાયમ બધા આવડતા હોય, રૂપા તેની પાસે શીખતી.
કંકુ, રૂપા જેટલી દેખાવડી નહી પણ સુંદર હતી. તેના બાપની કરિયાણાની દુકાન હતી. ઘણીવાર બાપા ન હોય તો ગલ્લા પર બેસતી. તેથી લોકોની વાત કરવાની ઢબ તે પકડી શકતી. વાણિયાની ચાલાક છોકરી કોઈથી ગાંજી જાય તેવી ન હતી. તેને અને રૂપાને સારા ગોઠિયા હતા. મંગુએ કંકુને સાનમા સમજાવ્યું હતું. કંકુ તેથી રૂપાને હમેશા ખબરદાર કરતી. રૂપા કંકુની સંગાથે નિષ્ફિકર રહેતી. પણ ચોવીસ કલાક તે થોડી સાથે હોય ! કંકુની સોબતે થોડી હિંમત તેનામાં આવી હતી. તેને પહેરવે ઓઢવે ઘણા શોખ. તેની મા મંગુ પણ ક્યાં કમ હતી. તેથી તો જ્યારે અભેસિંગે એક રાત માટે તેની બેહૂદી માગણી કરી તો માધવે કસકસાવીને ગાલ ઉપર લાફો ખેંચી દીધો હતો. એ માબાપની રૂપા એકની એક દિકરી હતી. તેના કેડનો કંદોરો અને તેના કમખાના ચોંટાડેલા ફૂલ કાયમ ઝુલતા હોય. એવા વેશ કાઢી તે ઘર બહાર ન જતી પણ કંકુ અને એ બંને ઘરમાં ધિંગા મસ્તી કરતાં. મંગુ રાજી થતી કે આમ એની દીકરીના અરમાન પૂરા થાય છે. તેના રૂપને સાચવવાનો આ ઈલાજ અકસિર સાબિત થયો. રૂપા ઘર બહાર કામ વગર ન જતી.
એક વાર અભેસિંગ કામને બહાને માધવને મળવા આવ્યો ત્યારે રૂપા નજરે પડી. એતો આભો થઈ ગયો. પોતાની ઢળતી ઉંમર અને ખખડેલું મોઢાનું ચોકઠું પણ વિસતી ગયો. વાંદરો ઘરડો થાય પણ ગુલાંટ ન ભૂલે. તેની દાનત બગડી. પછી ભેજામાં બત્તી થઈ કે મારો દેવો આને લાયક છે. હું તો હવે ખર્યું પાન કહેવાંઉ. ક્યાં રૂપાની ઉંમર અને ક્યાં મારી ?
ભારાડી અભેસિંગને તેનાથી ચાર ચાસણી ચડે એવો એનો સુપુત્ર દેવો ઉર્ફે દેવેન્દ્રસિંગ. તેની બૂરી નજર હમેશા રૂપાની આજુબાજુ વિંટળાતી. તેનું ભારેખમ યુવાન શરીર, નશીલી આંખો અને મોઢા પર જુવાનીને દિપાવતી મુછો. આમ બિહામણો લાગે પણ જ્યારે લોલુપ નજરે જુએ ત્યારે છોકરીઓને ગમતો પણ ખરો. રૂપા તેનાથી ડરતી પણ મનમા ને મનમાં તે દેવાને દિવાસ્વપનામાં જોતી. તેને ખબર ન પડતી કે આ માણસ સાચો છે કે ભેડિયો! રૂપા પહોંચેલી ન હતી. જ્યારે દેવો નિત નવા નવા ઘાટના પાણી પિધેલાં હોય તેવો હતો. તેની તો રૂપા પર બરાબરની નજર બગડી હતી. રૂપા હતી ગરીબ ઘરની, તે જાણતો હતો. માત્ર તેની હવસ સંતોષવા તેનો ઉપયોગ કરવો હતો. દેવો, રૂપાને જોતો અને તેના શરીરમાં હવસના સાપોલિયા સળવળતાં. ક્યારે તેને મારી બનાવું અને તેનો ઉપભોગ કરું ? દિવસ રાત તેને ફસાવવાના રસ્તા વિચારતો. રૂપા ખૂબ ચેતીને ચાલતી હતી. કંકુની સોબતે હવે તે બરાબર જાણી ગઈ હતી કે તેના જોબન ઉપર નરાધમ લોકો શિકારીની જેમ ટાંપેલા રહેતાં. ‘નિશાળેથી નિસરી જવું પાંસરું ઘેર.’ ક્યાંય આડી અવળી માને કહ્યા વગર જતી નહી. જ્યારે ક્યાંય પણ જાય ત્યારે સહેલીઓનું ટોળું સાથે હોય. તેમાં એ નરાધમોની બહેન, દીકરીઓ શામેલ હોય. જેને લઈને ‘રૂપાના રૂપના ગઢમાં’ બાકોરું પાડવું સહેલું ન હતું.
જમીનદાર અભેસિંગ મંગુ, માધવની બૈરી પામી શક્યો ન હતો. તેના દિલમાં વેરની ચિનગારી ઉઠી. મને રૂપાની મા ન મળી. ખેર હવે તો વાત જૂની થઈ ગઈ અને મારી ઉંમર થઈ ગઈ. ‘મારો કનૈયા કુંવર જેવો દેવો છે. ભૂલી ગયો કે ચૂંટણી માથા ઉપર આવીને ઉભી છે. પેલા જકાત અને મહેસૂલના પૈસામાં ગોટાળા કર્યા હતાં એ કેસોનો ચૂકાદો હજુ પંચાયતે કર્યો નથી. તેની નજરોમાં રૂપ રૂપના અંબાર સમી રૂપાનું રૂપ, યૌવન અને ઘાટીલું બદન વસી ગયા હતાં. દેવાના પરાક્રમો તે બરાબર જાણતો હતો. ખાલી તેને ઉશ્કેરવાનો હતો. અભેસિંગ આવ્યો અને રૂપા નજરે પડી તે મંગુને જરા પણ ગમ્યું ન હતું. તેના ગયા પછી માધવના છાજીયા લેવા બેઠી. ‘શા માટે તે સિંહને આપણી બખોલમાં બોલાવ્યો. શું તું નથી જાણતો તેના લક્ષણ કેવા છે. જો મારી છોડીને તેના દેવાએ આંગળી પણ અડાડી છે તો હું તને કાચો ખાઈ જઈશ.’ માધવ તો મંગુનું આવું રણચંડી જેવું રૂપ જોઈ ગભરાયો. તેને મંગુની વાતમાં સત્ય જણાયું પણ હવે શું થાય. મંગુના બે પગ પકડીને માફી માગી. રૂપા પર ચાંપતી નજર રાખવાના સોગંદ ખાધાં. ‘શું મારી લાખોમાં એક મને વહાલી નથી ? તેને કાંઈ પણ થાય તો શું હું ચેનથી સૂઈ શકીશ. મારામાં વિશ્વાસ રાખ.’ બોલી માધવ ઘરની બહાર નિકળ્યો. સારું થયું રૂપા ઘરમાં ન હતી. તે કંકુને ત્યાં ગણિત શીખવા ગઈ હતી. માધવ સીધો કંકુને ત્યાં પહોંચી ગયો. કંકુની માએ ગરમા ગરમ રોટલા, અડદની દાળ અને લસણની તાજી ચટણી બનાવ્યા હતાં. કંકુ અને રૂપા હસતાં હસતાં ખાતા જાય અને વાતોની મઝા માણતા જાય.’ માધવ રૂપાને હેમખેમ જોઈ આનંદીત થયો. તેને ગળે વળગાડી. મારી વહાલી દીકરી હું તને ઘરે લઈ જવા આવ્યો છું.’
હીરાને કંતાનમાં કેમ કરી છુપાવું (૩) - રેખા પટેલ
મજુરીયાતની છોડી એટલે કામના બહાને સમય કસમય તેને ઘરની બહાર જવુ જ પડતું. આવી આ વછેરા જેવી છોડીને આખો દહાડો ઘરમાંય કેમની પૂરી રાખે ! એની માને તો ઘરનાય બીજા કામ હોય આથી લઈને તેના જેવડી બીજી છોડીયું હારે તેને ગામનાં પાદરે ઈંધણ વીણવા મોકલતી અને બહુ કામ હોય ત્યારે ખેતરે એનાં બાપુને કામમાં હાથ દેવાય તે જાતી. ત્યારે દરેક વખતે તેની મા તેને અચુક કહેતી છોડી સંભાળીને જજે !
“આજુબાજુ બહુ તાક્યા ના કરતી અને સીધા રસ્તે ખેતરમાં જજે. તહીં નળીયા વારે રસ્તે ના જતી સાંજના સમયે ત્યાં અવરજવર બહુ ઓછી હોય છે.”
“એ હા ! મારી માડી ! તું રોજ એકની એક વાત કેટલી વાર કહીશ, કહી હસતી કૂદતી રૂપા ચાલી જતી.”
એની મદ છલકાતી કાયા જોઈ પાદરે બેઠેલા મુછાળાના રોંગટાં ઉભા થઈ જતા અને કેટલાક મનમાં બબડી લેતા કે આ કોણ નસિબદાર હશે કે આ મોંઘો મહામૂલો હાર તેના ગળામાં જઈને પડશે. પેલા જમીનદાર અભેસિંગનો ભારાડી દેવો વિના સંકોચ તેને જોઈ બોલી ઉઠતો, “ઓ રૂપની રાણી, ક્યાં જાય છે એક નજર આ બાજુ કરતી જા.” કહી હાથનો ઈશારે બોલાવતો.
રૂપા તીરછી આંખો કરી, કરડી નજરે તેને જોઈને આગળ નીકળી જતી ! શરૂ શરૂમાં આ બધું બહુ સારું લાગતું કે બધા તેનું ધ્યાન રાખે છે. તે આવડા મોટા સરપંચના છોકરાની નજરમાં છે. પણ જ્યારથી માએ બધું સમજાવ્યું કે, “આવા લોકોને નરાધમ કહેવાય છે. જે એના જેવી કુમળી કળીઓ ને કચડી નાખે છે.”
ત્યારથી એને છેડતી ગમતી નહોતી.
છતાંય સ્વભાવગત અલ્હડપણું તે ત્યજી શકતી નહોતી.
એક દિવસ વહેલી સવારે મા, બાપુને ચા અને રોટલાનું સીરામણ દેતા કહેતી સંભળાઈ, “કંઈ સોંભળ્યું તમે, ફળિયામાં સુખાભાઈની છોડી કંકુ નાસી ગઈ. તેના માંબાપના મોઢા ઉપર કાલક પોતીને.”
“ના હોય, તને કોને કીધું ?” સાચું કહે છે ને ? પાછી જોજે કોઈની છોડીની નકામી વાતો ના કરતી તારેય માથે સાપનો ભારો છે,” તે બોલી ઉઠ્યો.
પછી આગળ ચલાવ્યું, “કોની હારે એને કાળું મ્હોં કર્યું તે તો કહે?” ‘એ તો પેલા પાનની દુકાનવાળા દલા જોડે ભાગી ગઈ.’ જાણનારા બધાય કહેતા કે કેટલીયવાર તેમણે તેની જોડે આંખોથી ચાળા કરતી જોઈ છે. એ છોડીના લક્ષણ તો પહેલેથી જ સારા નહોતા. બધાય વાતો કરતા કે જતા આવતા જોડે લળી લળીને વાતું કરતી હતી. મેં તો પહેલેથી જ આપણી રૂપાને કહી રાખ્યું હતું, કે છોડી એની વાદે ના ચાલતી, નહી તો તારો બાપુ જ તને વાઢી દેશે.’
જે હોય તે, ‘હવે આ ભગત જેવા સુખાને તો નાતમાં મોઢું બતાવવાનું ના રહ્યું. તમે બૈરાઓ તો છેડો વારી ઘરમાં બેસી જાવ અમ પુરુષોએ બહાર જવા આવવાનું હોય છે.’
‘હું દલાને સાંત્વન આપી આવું છું. તું તારી છોડીને સંભાળજે’, કહી માધવ ઉભો થયો. હાથમાં પાણો લઈ બહાર નીકળ્યો.
તેને જતા જોઈ રૂપા એની મા પાહે આઈ પૂછવા માંડી, “તે હેં મા શું થયું ? કંકુડી કઈ ગઈ ? ભાગીને કઈ રહેશે ? હેં મા, એ પાછી આવશે?”
મંગુ ખીજાઈને બોલી, “તું ચુપ મર તારું મોઢું બંધ રાખજે, નહીતર તારો બાપ તેના ડંગોરા વડે તને વધેરી નાખશે. આપણ ગરીબોની એકજ મોંઘી જણસ છે, ‘આબરૂ’ સમજી તું ?”
વાતોનો દોર સંકેલી મંગુએ રૂપાને બહાર આંગણું વાળવા ધકેલી. પરંતુ તે વિચારોની આંધીમાંથી ના બચી શકી.
હવે આ કંકુ ઘેર પાછી આવે કે ના આવે પણ તેનો વાગોવાએલો મનખો અને આ ગયેલી ઈજ્જત ક્યાંથી પાછી આવવાની છે ? મારી છોડી તો બવહારી છે પણ આ જમાનો મુઓ ! બસ આ છોડી અઢાર વર્ષ પુરા કરે અને તેના હાથ પીળા કરી દઈએ એટલે અમે બંને જગ નાહ્યા.
આ દુઃખનું ઓસડ દા’ડા. બધું રાબેતા મુજબ ચાલતું હતું. આજ રૂપા બહુ ખુશ હતી, કારણ કાલથી તેનું ગોરમાનું વ્રત શરૂ થતું હતું. ગામની બધીય છોડીઓ આ દિવસોની આતુરતાથી રાહ જોતી. કારણ તો સીધું સાદું ગામડામાં ગરીબ અને મધ્યમ પરિવારો માટે આવા નાના ઉત્સવો જીંદગીમાં જોશ અને ઉમંગ ભરતા હોય છે. રૂપા પટારો ખોલી કશુંક ખોળા ખંભોડા કરતી હતી. આ જોઈ તેની માએ બુમ પાડી “અલી શું કામ બધું ગોઠવેલું બગાડે છે ?”
“મા કાલે ગોયરો છે, મારે નવા કપડા પહેરવા છે. મારા પગમાં પહેરવાના ઝાંઝર ખોળું છું” રૂપા ટહુકી. ગોરમાના વ્રત કરવા ગામની બધીય છોડીયું પૂજા કરવા ગામની બહાર આવેલા ભોલેનાથના મંદિરે એકઠી થતી. કુંવારી કન્યાઓ મનગમતો વર મેળવવા માટે મા પાર્વતીની પૂજા કરતી અને ગોરમાને મંદિરે દીવો પ્રગટાવી, નૈવેધ ધરાવતી અને ગીતો ગાતી.
“ગોરમાનો વર કેસરીયો, નદીએ નહાવા જાય રે ગોરમા”
પછી એ બધી બહેનપણીઓ આખો દિવસ મસ્તી મોજની છોળો ઉડાડતી, આ પાંચ દિવસ બધા માટે આનંદ અને મોજમજાના રહેતાં.
સવારે વહેલી જાગી, તાજી નાહીને સ્નાન કરેલી રૂપા તેની ગયા વરસે નવી સીવડાવેલી તંગ ચોલી પહેરીને બહાર આવી.
“મા, આ ચોળી બહુ ફીટ પડે છે, તેના લટકતા કૂમતા બાંધી દે.”
મંગુ હાથ લૂછતાં જોડે આવી એક મિનીટ રૂપાને જોઈ આભી બની ગઈ. લાલ આભલા ભરેલી તંગ ચોલી, ઉપર ભીના ટપકતા વાળ, કેડે કૂમતા વાળો જાતે ગુથેલો કંદોરો, નીચે તાણીને બાધેલો ઘેરદાર લીલો ઘાઘરો, પગમાં છમછમ કરતા ઝાંઝર અને હાથે પગે મહેદી વાટીને ભરેલો લાલ રંગ !
શું રૂપ કાઢ્યું છે, આ છોડીએ. આ હીરાને કંતાનમાં કેમ કરી છુપાવું?
જ્યાં આખું ગામ હિલોળે ચડ્યું હોય ત્યાં મારી પારેવા જેવી ભોળી દીકરીને ઘરમાં કેમ કરી ગોંધી રાખું !
“છોડી હવે આ ચોલી તને નથી આવી રહેવાની, તારો જુનો ઘાઘરા જેવો લીલો કબજો પે’રી લે.”
ના મા કાશી નવા કપડા પહેરવાની છે, તો હું કેમ ના પહેરૂ ? તું તારે બાધી દે હું ઓઢણાનો છેડો સરખો રાખીશ. છેવટે રૂમઝુમતી રૂપા હાથમાં પૂજાની થાળી લઈ બહેનપણીઓ સાથે મંદિર જવા માટે નીકળી ગઈ.
શિવમંદિરનાં નરભેશંકર બહુ ભક્તિભાવથી પૂજા કરાવતા અને પછી બધીય દીકરીયુંને પ્રસાદમાં એક ફળ ખાવા આપતા.
પૂજા પત્યા પછી બધી બહેનપણીઓ સાથે રૂપા મંદિર પાછળના નાનકડા બગીચામાં બાંધેલા હિંચકા ઉપર હિંચવા બેસી ગઈ. હવાના એક લહેરખાથી તે છાતી ઉપર ઢાંકેલું ઓઢણું સરકી ગયું. બેધ્યાન રૂપાની ઉઘાડેલ બહાર ઉપર બે ગીધ નજર ખોડંગાઈ ગઈ. એટલામાં એક સખી આવી તેને નીચે ઉતારી. ચાલ હવે મારો વારો આયો છે મને બેસવા દે !
રૂપા આમ તેમ ઉડતા તેના વાળને બાંધતી એક બાજુ જઈને ઉભી રહી. ત્યાં તો બાજુમાં ઝાડ પાછળથી એક ઓળો બહાર આવ્યો અને તેને કેડેથી ઝાલીને પાછળ ખેંચી લીધી.
રૂપા કંઈ સમજે એ પહેલા તો ઓલ્યા દેવલાએ તેને ભીંસમાં લઈ લીધી અને એના વાસના ભરેલા ગરમ હોઠ રૂપાના રતુમડાં ગાલ તરફ વાળ્યા. ત્યાં તો રૂપા વિફરેલી વાઘણની જેમ દેવા ઉપર તૂટી પડી. ગરીબ ઘરની હતી પણ મા બાપુની લાડકી મજબુત કસાએલી હતી. તેણે દેવાને ગળે એક જોરદાર બચકું ભરી લીધું અને બે પગ વચ્ચે જોરદાર ઘુંટણની મારમારી દેવાના હોશ ઉડાડી દીધા. તે જમીન ઉપર બેસી પડ્યો. આ બધું તેની બહેનપણીઓ જોઈ ગઈ હતી. બધી ખી ખી ખી કરી હસી પડી. આ જોઈ તે પગથી માથા સુધી અપમાનિત થઈ સામસમી ઉઠ્યો અને તેના લાલ ડોળા ઘુમાવતો નીકળી ગયો ! જતા જતા એટલું બબડ્યો કે, જોઈ લઈશ તને મારા આ અપમાનનો એવો બદલો લઈશ કે તું આખી જિંદગી મને યાદ કરીશ.
રૂપા હવે હિંમત હારી બેઠી અને બે હાથમાં મ્હોં છુપાવી રડી પડી. સીધી પગ માથે લઈ ઘર તરફ દોડી અને માના ખોળામાં માથું છુપાવી રડવા લાગી !
મંગુએ સમજાવી પટાવી ત્યારે તેણે સવારે બનેલી સઘળી વાત તેને કહી સંભળાવી. આ સાંભળતા તે પગથી માથા લાગી કાળઝાળ સળગી ઉઠી બહુ ધીરજથી તેને સમજાવતા બોલી, “જો છોડી, તું આ વાત તારા બાપુને કહેતી નહી. નકામો ગોકીરો થશે અને બદનામી આપણી અસ્ત્રી જાતની જ થાય.” મુઓ, આટલો હલકટ હશે તેની ખબર નહોતી મને. રોયાને હું સમય આવે પછાડી દઈશ !
પણ મા દીકરી એ વાતથી અજાણ હતા કે માધવ આ વાત બહાર ઉભો રહી સાંભળતો હતો. અંદર આવતા વેંત તાડૂક્યો, “સાલો નપાવટ” તેના બાપ ઉપર ગયો છે. તેની બત્રીસી સખત થઈ ગઈ. ગુસ્સામાં તેના નાકોરા ફૂલી ગયા, તેને આ વખતે તો હું નહી છોડું “કહેતાંક ને હાથમાં ધારીયું ઝાલી લીધું.
હા ! હા ! કરતી મંગુ વચમાં પડી. રહેવા દ્યો છોડી આપણી બદનામ થશે “એ તો પિત્તળનો લોટો માંજે એટલે ચોખ્ખો.”
કેટલુંય સમજાવતા તે. ટાઢો પડ્યો.
હવેથી રૂપલીને ખેતરે એકલી ના મોકલતી. આવે તો તેના ભાઈઓ કે તું જોડે આવજો, કહેતા ગુસ્સામાં બહાર નીકળી ગયો.
હવે રૂપા ક્યાંય એકલી જતી નહી. આથી દેવાના લાગમાં એ આવતી નહોતી. દેવો તેને દૂરથી જોતા મુઠ્ઠીઓ ભીડીને રહી જતો.
લો, આ આવ્યો આખા ગામનો માનીતો તહેવાર. આખું ગામ ઉલાળે ચડે એવો ગામ બહાર ટેકરી ઉપર ભરાતો મેળો. એમાય જુવાનીયાઓને તો લીલાલહેર. તે આ અદભૂત મેળો. એય ને જાતે જોબન હિલોળે ચડતું. આનો ફાયદો સહુ કોઈને થતો. નાની નાની હાટડીઓ નખાતી, ખેડૂતો પોતપોતાનો માલ વેચવાની વેતરણ કરતા અને સહુથી મોટો ફાયદો અભેસંગને થતો. તેના શહેરી પોલિટિક્સના દોસ્તારોને ગામનો મેળો બતાવવા આમંત્રણ આપતો. પછી તેમને શરાબ અને શબાબમાં ઉતારી ધાર્યું કામ કરાવી લેતો. આ વખતે તો દેવો પણ બહુ ખુશ હતો. આ ગંદુ રાજકારણ તેના બાપા જોડેથી તેને વિરાસતમાં મળ્યું હતું ! તેને બીજા શહેરથી હમ દઈ, મામાના દીકરાને તેડવ્યો હતો. તે તેના એક ખાસ ભાઈબંધ જોડે આવ્યો હતો. આ ત્રિપુટી કંઈક અલગ ઉત્સાહમાં હતી ! મેળાની આગલી રાતે રૂપા તેની માને કાલાવાલા કરતી હતી. “મા મને જવા દેને ! જો આખા ગામની છોડીયું મેળે જાય તો હું શું કામ ઘેર રહું ?”
“જો રૂપા મને બે દ’ડાથી તાવ છે. હું તારી જોડે નહી આવું અને તારા બાપુ ને આજે ગામમાં મહેમાનો આવ્યા છે તો અભેસંગ જોડે રહેવું પડે તેમ છે. હું, તને એકલી નહી જાવા દઉં.”
પણ મા હું એકલી કઈ છું ? હું, કાશી અને તેની મા જોડે જ રહીશ. બેવ ભાઈઓ ને સાથે રાખીશ. મા, જવાદે ને મને, “કરગરતા રૂપા બોલવા લાગી.”
રૂપાનું બઉ મન જોઈ મંગુએ કમને તેને મેળામાં જવાની હા પાડી !
‘રૂપલી મેળામાં ચાલને ?’ (૪) પ્રભુલાલ ટાટારીઆ ‘ધુફારી’
મંગુએ મેળામાં જવાની રજા આપી એટલે હરખાઈને મેળા વિષે અવનવી કલ્પનાઓ કરતી રૂપા ઊંઘી ગઈ. વહેલી સવારના પહોરમાં ઘરની પછવાડેની બે શેરી વટાવી રહેતા કાદરના કૂકડાએ કૂકડે કૂક બાંગ પોકારી એ સાંભળી રૂપા સફાળી જાગી ગઈ અને આળસ મરડીને પથારીમાં બેઠી થઈ ગઈ. ઝપાટે પાથરણા સંકેલી ખૂણામાં ઉભી રાખેલી બાવડની સળી ઉપાડીને ગોખલામાં મૂકેલી સુડીથી દાતણ માટે કટકા કર્યા. દાતણનો ડોયો મ્હોંમાં ઘાલી મંગુની પથારી પાસે આવી મંગુના માથા પર હાથ મૂક્યો એ જોવા કે માને તાવ છે કે નહીં એ જોઈ મંગુ હસી. ‘મા, લે દાતણ કરી લે તો હું દાતણ કરી તને ચ્હા પાવું.’ એક દાતણનો કટકો મંગુને આપ્યો. દાતણ પાણી કરીને બંને ભાઈઓને જગાડ્યા અને જલ્દી દાતણ કરી તૈયાર થવા જણાવી પોતે ન્હાવા ગઈ. મેળામાં જવું છે એટલે બરોબર ચોળી ચોળીને ન્હાઈ અને ઝટપટ તૈયાર થઈ શિરામણ માટે રોટલા ટીપવા મંડી. મંગુએ શિરાવાની ના પાડી એટલે ભાઈઓ સાથે શિરાવીને માથું હોળવા બેઠી. ચોટલામાં જોઈ લાલ ચટક ચાંદલો કરી આંખોમાં મેસ આંજી ત્યાં કાશીનો સાદ સંભળાયો.
‘રૂપલી તૈયાર છો કે ?’
‘એ હા, આવ કાશી.’
‘કેમ છે મંગે તને ?’ કાનીની મા મજકૂરે મંગુ પાસે બેસતા પૂછ્યું.
‘આ જોને તાવ કેડો નથી મેલતો’ કહી મંગુ ગરીબડું હસી.
‘માશી તમારા માટે ચ્હા બનાવુંને ?’ ચુલો સંકોરતા રૂપાએ પૂછ્યું.
‘ના, રેવા દે. હું શિરવી, ચ્હા પી ને આવી છું.’
‘અલી જમકૂર, મારી છોડી તું ભેળી છે એટલે મેળામાં મોકલવું છું તો હવે હાચવજે ને અળગી થવા ન દેતી.’ મંગુએ જમકૂરનો હાથ પકડી કહ્યું.
‘હા, હારે જઈશું ને હારે આવશું, ચાલ અમે ઉપડીએ ?’
સૌ સાથે બહાર આવ્યા. મંદિરમાં બનેલા બનાવ પછી આંગણામાં પણ રૂપાને બેસવાની મંગુની મનાઈને લીધે ઘરમાં ગોંધાયેલી રૂપા પિંજરામાંથી બહાર આવેલા પંખીની જેમ ખુશ ખુશાલ હતી. કાશીએ હળવેથી પોતાના પાલવના છેડે બંધેલું અર્ધુ પાન રૂપાના હાથમાં સેરવ્યું જે રૂપાએ ખાધું તો તેના ભાઈએ કહ્યું, ‘અમને મૂકીને એકલી પાન ખાય છે ?’
‘એ છોડયું ના હોઠ રંગવા માટે તમારા હોઠ ન રંગાય.’
જમકૂર સાથે મંગુએ રૂપાને મેળામાં જવાની રજા તો આપી પણ બીજી જ પળે એને રૂપાને, દેવાએ દબોચેલી એ વાત યાદ આવતા થથરી ગઈ.
આમ તો કાશી, એની મા જમકૂર અને રૂપા ભેગા એના બેઉ ભાઈઓ છે, પણ આ રૂપલીનો કંઈ ભરોસો નહીં કશું નવતર ભાળે અને એ જોવામાં બધાથી વિખુટી પડી જાય તો ? ઓલો અભેસંગનો ઓટીવાળ દીકરો રૂપલીની આજુબાજુ જ મંડરાયા કરતો હશે અને તે લાગ સાધીને કદાચ એકલી પડેલી રૂપલીને ફરી દબોચે તો ? તે દિવસે રૂપલીએ તેને પાટુ મારેલી એ બીજો કોઈ જણ હોય તો રૂપલીની બાજુ ફરકે નહીં પણ આ ભારાડી અને પાછો અપમાનિત થયેલો દેવલો સાટુ વાળવાની વેતરણમાં જ હશે ?
મંગુએ એક મોટો નિસાસો નાખ્યો. ગરણ ટાણે સાપ જેમ આ તાવ પણ ખરે ટાણે વેરી થયો નહીંતર પોતે રૂપલી સાથે હોત તો મજાલ છે કે કોઈ રૂપલીને આંગળી પણ અડાડી જાય. હે ભોળાનાથ, શું કરું હવે તું જે કરે તે ખરું.
ફરી મંગુના સામે પહેલા વરસાદ ટાણે આંગણામાં ન્હાત ને નાચતી રૂપા વાળો પ્રસંગ આંખો સામે તરી આવ્યો.
બરાબર હનુમાન જયંતિના દિવસે ધુળની ડમરી ઉડેલી ત્યાર સારો એવો સમય સૂરજ ઢંકાયેલો રહ્યો હતો. પછી હવાના જોરથી ઝાપટા આવતા હતા. આ ડહોળાયેલા વાતાવરણ જોઈ જમનાના ખાધેલ એક ઘલઢેરાએ આગાહી કરતા કહ્યું હતું કે, ‘જો ચઈતર ડહોળો તો વરસાદ બહોળો એટલે આ વરસે વરસાદ બહુ સારો થશે. કેટલાક ચકલીઓને ધૂળમાં આળોટતી જોઈને કહેતા હતા કે, આ વખતે વરસાદ સારો થશે એ જે હોય તે, પણ હાલઘડી તેમની આશા ફળેલી.
બરાબર અષાઢ મહિનો બેઠો. બીજનો ચંદ્રમા તો મેઘાડંબરની કાળી ઓઢણીમાં ઢંકાઈ ગયો અને તેના દર્શન જ ન થયા, કાળા ડિબાંગ વાદળાથી આકાશ ઘેરાઈ ગયું ને વાદળા ઘેલમાં આવેલા નાના બાળકો જેમ હાથતાળી રમવા લાગ્યા અને તેની ધક્કા મુકીથી કંટાળેલી વીજ રાણીએ પહેલો કડાકા સાથે ડારો દીધો અને પછી તો એટલા કડાકા થયા કે માળામાં બેઠેલા પંખીઓની જેમ ખોરડા અને કુબામાં બેઠેલા નાના બાળકો હેબતાઈને રડતા માની ઓથે લપાયા. એકાએક ઝરમર ઝરમર વરસાદની સરવાણી ફુટી અને તે જોઈ હેબતાઈને માની ઓથે લપાયેલા બાળકો હરખાયા અને પહેલા વરસાદમાં ન્હાવા દોડ્યા પછી રૂપા ઝાલી રહે ? તે હરખાઈ અને આંગણામાં દોડી અને ઝરમર વરસાદમાં ન્હાવા લાગેલી. તે જોઈને તેના બે ભાઈ પણ દોડ્યા. વરસાદની શિતળ સરવાણીથી રૂપાના આખા અંગમાં પહેલા જે ઠંડકની લાગણી થઈ હતી તેની જગાએ યૌવનનું ગરમ લોહી હવે એને દઝાડતું હોય એવી મીઠી મુંઝવણ હતી. તેનો ક્યાસ એને આવતો નહતો ! પણ જે થતું હતું તે એને ગમતું જરૂર હતું. એ આંખો મીચી નાચતી રૂપાના હાવભાવ ખુલ્લી રાંધણિયાની બારીમાંથી જોતી મંગુને સમજાતુ હતું. એટલે વરસાદ શરૂ થયો ત્યારથી આંગણામાં નાચતી રૂપાને મંગુએ ખોરડામાંથી સાદ પાડ્યો.
‘અલી રૂપલી, બહુ નહાઈ વરસાદમાં હવે ઘરમાં આવતી રહે નહીંતર શરદી થઈ જશે.’
રૂપાનું રૂપ જોવા એની આસપાસ મંડરાયા કરતા ગામના નવરા ધૂપ જુવાનિયાઓ એક ઝાડની નજીક ભાંગેલા ગાડાની બાજમાં ઉભા રાખેલા પૈડાની ઓથેથી નિહાળી રહ્યાં હતાં. આ હિલોળે ચડેલી રૂપા અને વરસાદને લીધે અંગ સાથે ચોંટી ગયેલા લુગડાઓમાંથી દેખાતું ફટાફટ યૌવનનું રસપાન કરતા નિશ્વાસ નાખી રહ્યા હતા. એક બીજાને પુછી રહ્યા હતા આનો હકદાર કોણ થશે, જે થશે તેને તો હરગની અપસરા મળશે ? એતો ઓલ્યો અભેસંગનો ઓટીવાળ કુંવર લાગ સાધીને બેઠો છે, તે દી’રૂપલીએ તેની પાટુ મારી ગોટો વાળી દિધેલો, એ થોડો જ ભુલવાનો છે ?
રૂપાએ માની વાત ગણકારી ન્હોતી એટલે રાંધણીયાની બારીમાંથી અચાનક મંગુએ બહાર જોયું અને ગાડાની ઓથે બેઠેલા જુવાનિયા જોઈને લાકડી લઈને દોડી, એક રૂપાને ફટકારતા કહ્યું ‘જા ઘરમાં અને પછી પેલા ગાડા તરફ દોડીને કહ્યું, ‘ઉભા રહેજો મુવા અડવિતરાઉં.’ લાગમાં આવેલા એકનો બરડો રંગી નાખ્યો. સૌ અજાણી શેરીમાં આવેલ કુતરા જેમ પુછડી બે પગ વચ્ચે દબાવીને ભાગે તેમ ભાગ્યા હતા. ભાગતાને મંગુનો પાછળથી ડારો સંભળાયો ‘મુવાઓ તમારા ઘરમાં મા, બહેન નથી ? આ બજુ બીજીવાર ફરક્યા છો તો આ મંગુ જેવી ભુંડી કોઈ નથી હા. બધાની કેડ ભાંગી નાખીશ. લાકડી બતાવીને કહે, આ જોઈ, તમારી સગી નહી થાય ?’ કહી લાકડીનો આંગણામાં ઘા કર્યો. લાકડીના અચાનક પછડાટ સાંભળીને ગભરાઈને રૂપાના બંને ભાઈઓ પણ વરસાદમાં ન્હાવાનું ભુલી ખોરડામાં ભાગેલા ઘડી ભર આ યાદ આવતા મંગુ હસી. પણ ત્યારે તો પોતે હાજર હતી અને પેલા અડવિતારાઉંને ડંગોરો લઈ ભગાડી મુકેલા પણ એ નફ્ફટ પાછા મેળામાં ભેગા થયા તો ? ગોરમાના વ્રત ટાણે તૈયાર થયેલી, તેમજ આજે પણ રૂપલી પેલી કસોકસ થતું કૂમકાવાળું કાપડું મહેંદીથી રંગેલા હાથ અને પગમાં રૂમઝુમ કરતા ઝાંઝર પહેરીને નીકળી હતી. ત્યારે તો એકી ચોટ પોતે પણ ઘડીભર રૂપલીનું રૂપ જોતી રહી ગયેલી હવે મેળામાં ?
રૂપા, કાશી સાથે અલક મલકની વાતો કરતી ચાલી જતી હતી. રસ્તામાં મળતી સહેલીઓ સાથે મજાક કરતી હતી. મેળામાં મહાલવા જતી રૂપાના રૂમઝુમ કરતા ઝાંઝરથી આસપાસના લોકોનું ધ્યાન પણ ખેંચાતું હતું. બે-એક જણી તો બોલી પણ ખરી, આ ઓલી મંગુડીની છોડી કે નહી ? શું રૂપ કાઢ્યું છે ? સાંભળી રૂપા મનોમન મલકાઈ.
મેળે જવામાં રૂપાને તો રાની નદીના સામે કિનારે રહેતા રબારી અને રબારણ, ભરવાડ અને ભરવાડણો જે આખી રાત રાસડા લેતી હોય, જેની નક્કર ધીંગી કાયાઓનાં કામણ રેલમછેલ થતા હોય. એ જોવા હતા એ લોકોનો આખું ટોળું એટલે જાણે એક રૂપનગરી. તસતસતા કપડાને કસો, લાલ રંગે રંગાયેલા દાંત, બલોયા, કાંબી ને કડલા, હાંસડી ને પોખાનિયું પહેરીને રંગબેરંગી લિબાશોમાં ગામડા ગામની એ છોડીયું અને બાયુ હેલારે ચડી હોય. જેની રગોમાં જુવાન લોહી ફાટાફાટ થાતું હોય. એ જોવા માટે રૂપાનો જીવ ચકડોળે ચડ્યો હતો. એનું તો મન બસ ક્યારે મેળામાં પોગીએ અને ક્યારે તેમને રાસડા લેતી જોવાનો લ્હાવો મળે ?
એક વિચાર રૂપાના મનમાં એ પણ આવ્યો કે, કંકુડીને પેલો દલો ગમી ગયો અને માવતરોની આમન્યા જાળવ્યા વગર ભાગી ગઈ. પોતાને પણ કોઈ ગમી જાય તો ? ના, ના હો એમ હું ન ભાગી જાઉં પાછો મારો બાપ તો પગી ચોરના પગલા શોધવામાં માહીર એટલે મારા પગલા તો તરત પકડી પાડે અને પકડાઈ જાઉં તો ? બરડો રંગી નાખે અને જેના હારે હોઉ તેને ધારિયાથી વધેરી નાખે. માણહ મરી જાય તો પોલીસ તેને પકડી જાય અને ગામ આખું થુ થુ કરે ને પોતાને ખુનીની દીકરી કહીને, ના ના રૂપલી રખે એવું કંઈ કરતી કહી પોતાના વિચારો પર જ હેબતાઈ ગઈ.
આખર ચાલતા ચાલતા રામ મંદિરના ટેકરા પાસે પહોંચી આવ્યા ટેકરો ચડી મંદિર પાસે આવ્યા. મંદિરમાં દર્શનાર્થીની ભીડ હતી. સારૂ હતું કે એક તરફ બાઈ માણસ અને બીજી તરફ ભાઈ માણસની અલગ વ્યવસ્થા હતી. તોય મશીનમાં શેરડીનો સાંઠો લિપાય તેમ ભીડમાં ભીંસાતા મંદિરના મુખ્ય દ્વાર સુધી પહોંચ્યા. દર્શન કર્યા ન કર્યા ને પાછળથી આવતા ધક્કાથી ધકેલાઈને બહાર આવી ગયા. ટેકરો ઉતરી રસ્તામાં મળતી સહેલીઓ સાથે વાતો કરવા રૂપા રોકાતી તેનો હાથ ખેંચીને ભાઈઓ કહેતા ‘રૂપલી મેળામાં ચાલને ?’
મેળામાં મંડાયેલી હાટો જોતા આખર મેળાના પટમાં આવ્યા ત્યાં બંને બાજુ ત્રણ ત્રણ વાંસ ખોડી તેના પર બાંધેલી દોરી પર એક દશેક વરસની બજાણિયાની છડી હાથમાં લાંબો વાંસ લઈને ચાલતી હતી. આ કિનારેથી બીજા કિનારે જઈને પાછી ફરતી હતી. રૂપાના ભાઈઓને તો આ જોતા મોજ પડી ગઈ. પછી એ છોડી સાયકલનું ખાલી પૈડું દોરી પર મૂકીને ચાલતી હતી. થોડી વાર આ ચાલ્યું. રૂપાનું મન તો રબારણો ને ભરવાડણોના રાસ જોવા માટે આતુર થતું હતું. એણે ભાઈઓના હાથ ખેંચ્યા પણ એમ રૂપાને તેમણે ગણકારી નહીં. તેમાં પેલી છોડી માથા પર માટલા લઈને ચાલી એટલે રૂપાના ભાઈઓને હજી બીજું કશુંક નવું જોવા મળશેની ઉત્સુકતામાં ત્યાં જ ખોડાઈ ગયા હતા. આખર માટલાવાળો ખેલ પુરૂં થતાં પેલી છોડી થાળી ફેરવવા નીકળી ત્યારે તેમાં પાંચકો નાખી રૂપાએ બંને ભાઈઓના હાથ ખેંચ્યા.
આગળ જતા આંખે પાટા બાંધીને ચપ્પુ ફેંકવાનો અને બળતી રીંગમાંથી કુદવાના ખેલ જોતા ચગડોળ પાસે આવ્યા અને રૂપાએ તેના બંને ભાઈઓને ચકડોળમાં બેસાડ્યા. આખર રૂપા જેની રાહ જોતી હતી એ ઉડામ ખાટલીમાં રૂપા, કાશી અને રૂપાના ભાઈ બેઠા. ઉડામ ખાટલી જેવી ઉપર જતી એટલે રાસડા ક્યાં ચાલે છે એ જગા શોધવા નજર ફેરવતી હતી. આખર એને રાસડાના ઝુંડના સગળ મળી ગયા એટલે બહુ ખુશ થઈ ગઈ. ઉડામ ખાટલીમાંથી ઉતરી સીધી ધ્રુબાંગ ધ્રુબાંગ વાગતા ઢોલના અવાજના હારોહાર કાશીનો હાથ ઝાલી તે તરફ વળી.
‘રૂપલી અમને ગોટા લઈ આપ ભુખ લાગી છે.’
જમકૂરે એક હાટડી પાસે ગરમાગરમ થતા ગોટા, કાંદા અને મરચાના ભજિયા લીધાં અને એક જગાએ સૌ બેસી પેટ ભરીને ખાધા. ભજીયા અને ગોટા ખાઈ પાણી પીને રૂપા કાશીનો હાથ જાલી જ્યાં રાસડા ચાલતા હતા ત્યાં લઈ ગઈ. રબારણોનું ઝુંડ અલગ અને ભરવારણોનું ઝુંડ અલગ રાસડા લેતું હતું. બંને ઝુંડમાં ઢોલ વગાડતા ઢોલીઓ ખરા તાનમાં હતા.
એકબીજાથી ચડસા ચડસી કરતા હતા.
રાસ રમનાર પણ અલગ અલગ લહેકાથી અને અંગ મરોડથી રાસડા લેતી હતી. એક ઉંચી ભેખડ પર બેસીને સૌ આ રાસડા જોતા હતા. હળવે હળવે સુરજ નારાયણ પણ અસ્તાચળ તરફ ઢળવા લાગ્યા અને સોનેરી ઓઢણી ઓઢી આવેલી સંધ્યાને દિવસનો હવાલો આપ્યો ત્યારે કાશીએ રૂપાનો હાથ જાલી ઊભી કરી.
‘રૂપલી બહુ જોયા રાસડા હવે ઘર ભેગા થઈએ’ કાશીએ કહ્યું.
‘બેસને જવાય છે’, કહી રૂપાએ કાશીને બેસાડવા હાથ ખેંચ્યો.
‘રૂપલી ચાલ ઘેર જઈએ હવે અમે તો થાકી ગયા છીએ.’ કહી બંને ભાઈઓએ રૂપાનો હાથ ખેંચ્યો.
‘અલી ચાલ હવે ટાણાસર ઘર ભેગા થઈએ, ઘેર પોગતા સુધીમાં રાત રસ્તામાં જ પડી જશે’ કાશીએ ફરી રૂપાનો હાથ ખેંચતા કહ્યું.
જુવાની દીવાની (પ) ડૉ. ઈંદુ બહેન શાહ
મેળાની મઝામાં સાંજ પડી ગઈ. રૂપા તો મેળામાં ઓતપ્રોત થઈ ગઈ છે. સમયનું ભાન નથી, કાશી આવી રૂપાનો હાથ ઝાલી બોલી “અલી હાલ્ય હવે ઘર ભેળા થઈએ. ઊંચે જો આભમાં કાળી વાદળીઓ હડિયું કાઢે છે. એકાદી વરસવા માંડશે ને તો પલળી જઈશું. આ મનુ અને કનુએ હવે થાક્યા છે. ધીરે ધીરે હાલતા રાત પડી જશે.”
“અરે પલળવાની તો ઓર મઝા આવશે, તું તારે જા મારા ભાઈઓને લઈને. હું મારા ફળીયાની ચાર બહેનપણીઓ ભેળી આવીશ. બોલતી રૂપા તો મેળામાં અટવાઈ રબારણો ભેળી રાસડામાં ગાવા લાગી.
વજુભાઈ ટાંકનું લોક ગીત,
પ્રીત્યું તો શ્રાવણી સાંજ મારી સૈયર
ઝરમર વરસતી રાત મારી સૈયર
પ્રીત્યું તો મલ્હારી રાગ મારી સૈયર....પ્રીત્યું તો શ્રાવણી..
પ્રીત્યું તો સમણાની વાત મારી સૈયર
પ્રીત્યું નંઈ વેવારી વાત મારી સૈયર...પ્રીત્યું તો શ્રાવણી..
કાશી ખરેખર અકળાઈ, પાછું રૂપાનું બાવડું જાલ્યું સારડામાંથી બહાર ખેંચી બોલી, “રૂપા હાલ હવે ગાંડી થા મા, બહુ રાસડા લીધા. તારી માએ મને તારી હારે ને હારે રહેવા કીધું છે. હું એકલી કીમ જાઉં” ? મંગુમાસી મને વઢે. ત્યાં તો રૂડી રબારણ રૂપાનો હાથ ખેંચતા બોલી “અલી રૂપલી રાહડો પૂરો કરાવની ક્યાં હાલી” તારો રાગ બહુ હારો છે. કાશી તું તારે જા કનુ અને મનુને લઈને રૂપલી અમારી ભેળી આવશે.”
આજ રૂપાની જુવાની દીવાની થઈ છે, કોઈ એના વખાણ કરે તે એને બહું જ ગમતું. માએ દીધેલ બધી શિખામણ ભૂલી થઈ. “ભીડમાં ભરવાડણ અને રબારણના નેહડામાં રાસડા લેવા નહીં જતી ઈ બધીઓ તો આખી રાત રમે, એમના ધણી એમની હારોહાર હોઈ એટલે એમનું નામ લેવાની દરબાર પણ હિંમત ન કરે, તારે તો ઓલા અભેસિંગના છોકરાથી બચવાનું છે એ બેઉ બાપ દીકરાની નજર બહુ ખરાબ છે, તારે બેઉ ભઈલા અને કાશીની હારો હાર હાલવાનું. કોઈ જુવાનિયાની સામે નજર નહીં કરવાની એ નરાધમો તારી છેડતી કરે એનો જવાબ નહીં દેવાનો” ત્યારે તો રૂપાએ માની બધી વાત માની લીધી. હા, માર હું કાશીબુનની હારો હાર, બેઉ ભાયલાના હાથ જાલી હાલીસ.” પણ કીધુ છે ને શેઠની શીખામણ ઝાંપા સુધી. રૂપાનું જોબન આજે ઊછળી રહ્યું છે, એને પોતાને ય ખબર નથી આ શું કરી રહી છે.
કાશીએ તો મેળામાં ફરતા એક બે વાર રૂપાને યાદ કરાવ્યું હતું. રૂપા, “સાવચેત રહેજે દેવો મેળામાં એના ભાઈબંધો ભેળો આવવાનો.” “હજુ સુધી મને દેખાણો નથી, કાશી તું નકામી ગભરાઈ છે.” મારા બાપુ કેતા’તા કે આજે દેવાને એના બાપુ પોતાની હારે રાખવાના છે. એટલે શહેરથી આવેલા પોલિટિસિયન જોડે દેવલાની ઓળખાણ થાઈ. હવે અભેસિંગ કાકાની ઉંમર થઈ એટલે દેવાને આવતી ચૂંટણી માટે તૈયાર કરવાનો છે.”
“તારી વાત સાચી આમેય અભેસિંગ આ વખતે ચૂંટાવાના નથી. જકાત અને મહેસૂલમાં બહુ ગોલમાલ કરી છે. સો વાતની એક વાત ચેતતા નર સદા સુખી. હું તો કહું છું દેવલો મોડો મોડોય એના ભાઈબંધ હારે આવવાનો ખરો.”
“તો આવવા દે ગોયરો વખતે બચકુ ભરી ઘુંટણથી માર મારેલ એમ મારીને ભગાડીશ. આજે તો લાલ મરચાની ભુકી ઘાઘરીના કૂમતામાં ભરાવી છે તે ઊડાડી આંખ ચોળતો કરી મુકીશ.”
“રૂપા બોલવું સહેલું છે. ગોયરો વખતે તો ધોળો દિ હતો, માથે ધોમ ધખતો સૂરજ દાદા આપણી રખેવાળી કરતો’તો. અત્યારે તો આ વાદળીઓને રાત સોંપી દાદા છુપાઈ ગયા છે. જેણે માથા પર ધોમ ધખતા સૂરજ દાદાની શરમ નેવે મૂકી. જેવું તારું ઓઢણું માથેથી ખસ્યું કે તુરત ભૂખ્યું વરુ ગભરું વાછરડી પર ત્રાટકે તેમ તારા પર ત્રાટક્યો અને તને ઊપાડી ઝાડવા વાંહે લઈ ગ્યો. ને તારી ઘાઘરી ફાડી, ઈ દેવો આજ તે બચકું ભર્યું‘તુ એનુ વેર વાળવા જરૂર આવવાનો.”
“હા હા મને બધી ખબર છે આ તો રૂડી બહુ આગ્રહ કરે છે તો રાસડો પૂરો કરી તારી વાંહોવાહ મોંઘી અને કમળા ભેગી નીકળું છું. એમ બોલતી રૂપા તો પાછી રબારણ ભેગી ગાવા લાગી. આજ રૂપાનું જોબન ઊછળી રહ્યું છે. જાણે વિજળી પસાર થઈ રહી છે. ઘડીક એની આંખોમાં ચમક આવે છે. તો ઘડીક એના ગોરા ગોરા ગાલ રતુંમણા થાઈ છે. તો ઘડીક તેના તસમસતા કાપડામાં છાતી ઊછાળા મારે છે. રૂપાને ખબર નથી આ બધુ શું થઈ રહ્યું છે. પણ એને ગમે છે. એને તો આજ મેળાની મજા પેટ ભરી માણવી છે.
ગામના ટાવરના પાંચના ડંકા સાંભળ્યા ને મંગુનું મન ઉચાટે ચડ્યું.
“અરર પાંચ વાગ્યા હજુ કાશી અને એની મા મારી છોડીને બેઉ છોકરાઉને લઈ ઘેર નથી પુગ્યા. હમણા એમના બાપુ ઘેર આવશે. બેઉ છોકરાઉને ને છોડીને નહીં ભાળે અને મને પૂછશે હું શું જવાબ આપીશ ? આજે આખો દિવસ મંગુ ઘરની બહાર નહોતી નીકળી, અત્યારે છોકરાઉની રાહ જોવા બહાર નીકળી. અરે અત્યારમાં અંધારું ! ઊંચે નજર કરી કાળી વાદળીઓને જોઈ, તેની જમણી આંખ ફરકવા માંડી. વધારે ગભરાણી મનોમન ફાટકના ગણેશની માનતા માની હે, ગણપતી બાપા મારા છોકરાઉને હેમ ખેમ ઘેર પુગાડશે, મંગળવારે હું ને મારા ત્રણેય છોકરાઉ લાડવા લઈ હાલતા હાલતા તને પગે લાગવા આવશું.
આજ સવારથી રોટલાય ઘડ્યા નથી, લાય ચુલો પેટાવું રોટલાને શાક કરી લઉ. છોકરાઉના બાપુ તો મહેમાન ભેળા અભેસિંગની વાડીમાં ખાઈને આવવાના છે. મારા કનુ, મનુના પેટ મેળાના આચર કુચર ખાયે ન ભરાય, રૂપલીને તો ખાવાની પડી નથી. હમણા હમણાની તો આખો દિ આભલામાં જોયા કરે, ને નિશાળેથી આવે એવી કંકુની હારે ગણિત શીખે. બેઉ બહેનપણીઓ ભેળી રમ્યા કરે. બેઉની સારી ગોઠડી જામી છે. એના બાપુનેય સંતોષ છે. બસ હવે તો છ મહિનામાં રૂપાના હાથ પીળા કરી વળાવું ને નિરાંતનો શ્વાસ લઉં.” આમ વિચારતા રોટલા ને શાક કરી ઘરના આડા અવળા કામ આટોપી મંગુ પાછી બહાર આવી. “હાસ ઝરમર ઝરમર વરસી વાદળા વિખરાયા. ઉઘાડ નીકળ્યો, પ્રભુનો પાડ, પણ હજુ છોકરાઉ ન આવ્યા, બોલી મંગુ ઓસરીમાં લમણે હાથ દઈ બેઠી અને મન માંકડુ વિચારના ચગડોળે ચઢ્યું.
“હે ભગવાન અમારા રાંકના ઘેર આવું રતન શું કામ મોકલ્યું ? કેમ કરી સાચવું ? ગોયરો વખતે થ્યું‘તુ એવું તો કંઈ નહીં થ્યું હોયને ? હે ભગવાન આ પથરો હીરો બની મારે પેટ કેમ અવતર્યો ? આ ચમકતા હીરા જેવી મારી રૂપાને મુવો દેવલો ઝાંખી તો નહીં પાડી દે ને ?”
આમ વિચારે ચડેલી, મંગુ ડેલી ખખડતા ઊભી થઈ, ડેલી ઊઘડી કનુ, મનુ અંદર આવ્યા રૂપા નહીં ! મંગુએ તો પ્રશ્નોની ઝડી વરસાવી બેટા બેના ક્યાં ? કાશીને ઘેર રોકાણી ? કે મેળામાં ? કે બહેનપણીઓ ભેળી રમવા?
છોકરાઉને માની બીક લાગી. મેળાનું નામ ના લીધું બોલ્યા, “હા મા બેનાને થોડી વાતુ કરવી’તી, રોકાણી છે. હમણા આવશે. મા બહુ ભૂખ લાગી છે ખાવા દે ને.
“તમે બેઉ હાથ પગ ધોઈ આવો હું ભાણા પીરશું છું. બેઉ દીકરાને જોઈ મંગુની અડધી ચિંતા ઓછી થઈ.
મંગુને ક્યાં ખબર હતી અત્યારે મેળાની ટેકરી નીચે, ગામની સીમમાં શું થઈ રહ્યું છે ?
વરસતા વરસાદમાં બધા ક્યાં આઘાપાછા થઈ ગયા રૂપાને ખબર ના રહી. આજુબાજુ દૂર સુધી કોઈ દેખાયું નહીં. રૂપાના શરીર પરથી ભયનું લખ લખુ પસાર થય રહ્યું છે. તેને માએ કહેલ નરાધમોની વાતો યાદ આવવા માંડી. ઘાઘરાના લટકતા કૂમતા કસીને બાંધ્યા, ઓઢણાનો છેડો બરાબર ઘાઘરામાં ભરાવ્યો. માથા પરનું ઓઢણું કપાળ સુધી ઓઢ્યું ને કમળા, મોંઘી બુમો મારતી દોડવા લાગી. કોઈ સીસોટી મારે તો કોઈ તાળીઓ પાડે, તો કોઈ વડીલ વારે, “અલ્યા મગન રહેવા દે એનું નામ લેવું, ઈ માધવ પગીની છોડી છે, એક દિવસ અભેસિંગ સરપંચની અજુગતી માગણી પર માધવે એને લાફો ઝીકી દીધેલો. પોલિટિકમાં આબરૂ જાળવવા સરપંચને એની પગીની નોકરી કાયમી કરવી પડી.”
રૂપાતો બસ દોડ્યા કરે છે તેનું ધ્યાન બીજી કોઈ વાતમાં નથી. માએ એકવાર ખોડીયાર માતાની વાત કરેલ યાદ આવી, મુસીબતમાંથી મા ઉગારે. રૂપા તો મનમાં જય માતાજી, જય માતાજી બોલતી સીમ સુધી આવી ગઈ. હાંફતા હાંફતા બોલી હાસ હવે જાજી વાર નથી !
રૂપાનો હાસકારો લાંબુ ટક્યો નહીં, વિધાતાએ રૂપાની નિયતી નક્કી કરી હશે, કે પછી રૂપાની જુવાની દીવાનીએ નિયતી બદલાવી ? માતાએ એની ફરજ બજાવી દીકરીને સોળે સાન આપી સમજાવી. ખરે સમયે સાન ભૂલાઈ. વીસે વાન આવે, પતિ ગૃહે નવ પરણીત મુગ્ધાનું રૂપ પૂર્ણ ખીલે એ પહેલા જ મુરજાઈ જવાનું હશે. જે હોય તે.
નિર્જન કેડી આવી, રૂપા ગભરાણી વધારે ઝડપથી ચાલવા લાગી. જે ભગવાનના નામ યાદ આવે તે બોલવા લાગી. “જય સીયારામ, જય સીયારામ, રાધેશ્યામ, રાધેશ્યામ,” બોલે જાય ને ઝડપ વધારતી જાય. ત્યાં તો ઝાડીમાંથી ત્રણ ઓળા આવ્યા. ઝડપથી ચાલતી રૂપા પર બાજની જેમ ત્રાટક્યા. એના ઓઢણાથી કસકસાવીને મોઢું બાંધ્યું, રૂપાને ગભરાટને અંધારામાં ચહેરા ના ઓળખાયા. અવાજ સાંભળ્યો “રૂપલી લે ભર બચકા અમને ત્રણને,” દેવાનો અવાજ રૂપા ઓળખી ગઈ. સજાગ થઈ, ત્યારથી કૂમતે બાંધેલ મરચાની પડીકી કાઢી ઊછાળી ત્યાં તો ત્રણે એ રૂપાને ઊપાડી અને બાજુના નિર્જન ખેતરમાં લઈ ગયા. સૂકા ઘાસના ઢગલા પર પટકી. ત્રણે નરાધમોએ
વલખામારતી રૂપાના દેહને પીંખી નાખ્યો. ત્રણે ચહેરા રૂપાના નેત્રોમાં જડાઈ ગયા.
પુષ્પ પૂર્ણ ખીલ્યા વગર ગુંથાઈ ગયું
યૌવન પૂર્ણ ખીલ્યા વગર પીંખાઈ ગયું,
ત્રણે નરાધમો પોતાની પાસવી હવસ સંતોષી અંધારામાં ઓગળી ગયા.
નરાધમોએ રૂપાને અભડાવી (૬) પ્રવીણા કાકડિયા
નિર્જન વગડામાં માઝમ રાત રૂમઝુમ કરતી પસાર થઈ રહી હતી. જે કાંઈ પણ બન્યું તેનો એક માત્ર સાક્ષી આ વેરાન વગડો હતો. પૂનમનો ચાંદ અને ઘાંસની ગંજીઓ હતાં પણ તેઓ અલપ ઝલપ નિહાળતાં. વગડાએ તો તેના અંગે અંગનો સ્પર્શ અનુભવ્યો. બધાએ ભેગા મળી જોયું અને શરમનો માર્યો પેલો પૂનમનો ચાંદ વાદળ પાછળ મ્હોં ઘાલી લપાયો. તે બહાર આવવાની હિંમત નહોતો કરતો. તેણે ઘણા ન જોવાનાં દૃશ્યો નિહાળ્યાં હતાં. સારા યા માઠા અનેક દૃશ્યોનો તે મૂક સાક્ષી હતો. આવું અધમ કૃત્ય ? ત્રણ ભૂખ્યાં વરૂએ ભેગાં જઈ એક કુમળી કળીને મસળી નાખી ! ચાંદ બહાર ભૂલથી ડોકિયું ન કરે એટલે વાદળા વિહરવાનું વિસરી ગયા. એક સમ ખાવા પૂરતો તારલો આભે નજરે પડતો ન હતો. રાત રહી પૂનમની પણ લાગતી હતી કાળી ડિબાંગ, અમાસની !
પેલા ત્રણે નરાધમો નીચ કૃત્ય કરીને રફુચક્કર થઈ ગયાં. રૂપા અધમૂઈ હાલતમાં કણસતી હતી. જાણે અચેતન ન હોય ? તેણે હાલવા ચાલવાની શક્તિ ગુમાવી હતી. સમગ્ર બદન ટૂટતું હતું. કોઈ હોશ હવાસ રહ્યા ન હતાં. હજુ વિચારી શક્તિ ન હતી કે આ શું થઈ ગયું ? ભાઈઓથી છૂટી પડી ગરબે ઘુમતી હતી અને આ આભા ક્યાંથી ફાટી પડ્યું ? ક્યારે અને કેવી રીતે પેલો નરાધમ તેને ખેંચીને લઈ ગયો ? કશી ગડ બેસતી ન હતી. હજુ તેના માનવામાં ન હતું કે તેની જાત સાથે આ શું થઈ ગયું ?
જમીન પરથી ઉભા થવા માંડ માંડ શક્તિ ભેગી કરી. ઘાંસમાંથી ઉભા થવા હવાતિયાં મારવા લગી. શરીરમાંથી બધી શક્તિ હણાઈ ગઈ હતી. ઘાચયલ હરણીની માફક છટપટી રહી. ન લુગડાંનું ઠેકાણું. ન જીંથરાનું! કુમતામાં ટાંકેલા મોતી ચારેકોર વેરણ છેરણ પડ્યા હતાં. નંદવાયેલી કાચની ચૂડીઓ તેની સામે દાંતિયા કરતી હતી. ઉભી થઈને જુએ છે તો તેના સમગ્ર બદન ઉપરના કપડાં ચિંથરે હાલ હતાં. તેનાં ઓઢણાના લીરે લીરા ઉડી ગયા હતાં. બદન પર પહેરેલું કાપડું બદનને ઢાંકતું હતું કે તેની જવાનીને છતું કરતું હતું એ કહેવું મુશ્કેલ હતું. લોહી ભરેલાં કપડાંને જોઈ રૂપાને શરમના માર્યા ભોયમાં ગડાઈ જવાનું દિલ થયું. જીંદગીમાં પહેલી વખત રૂપાને પોતાના શિયળનો ભંગ થયો હતો તેનો અનુભવ થયો. હવસના ભૂખ્યા ડાંસ ત્રણ વરૂઓ તેની ઉપર ત્રાટક્યા હતાં. વાળનો અંબોડો છૂટી ગયો હતો. અંધારી ઘટા જેવા તેના કાળા કેશની સ્યાહી મુખ ઉપર છાઈ ગઈ હતી. રૂપાનું મગજ બહેર મારી ગયું હતુું.
તેને ભાન આવ્યું ત્યારે માનો અવાજ કાનમાં ગુંજતો સંભળાયો અને તેનો ‘મરમ’ બરાબર સમજાયો.
‘એ નરાધમો તને પીંખી નાખશે !’ તેની નજર સમક્ષ અભેસિંગનો ‘દેવો’ તરવરી ઉઠ્યો. ત્રણ નરાધમો હતાં. એક સિવયા બીજા બેને તે ઓળખી પણ ન શકી. પડોશના ગામડેથી કે બાજુના શહેરથી તે લફંગાના દોસ્ત આવ્યા હશે એમ ધાર્યું.
રૂપાના ગળામાંથી ચિત્કાર નિકળ્યો. સાંભળનાર ત્યાં કોઈ નહતું. મોટે મોટેથી રૂદન કરતી પણ કોને કાને અથડાય ? અહીં ચારેકોર ભેંકાર હતું. ચકલુંય ઉડતું જણાતું ન હતું. ફાટેલા ચિંથરામાં માંડ શરીર ઢાંકી તેણે ઘર તરફ દોટ મૂકી. પડતી, અખાડતી, ગામના લોકોથી નજર બચાવતી રૂપાએ ઓઢણાના લીરાથી મુખ ઢાંક્યું પણ ક્યાંથી ઢંકાય ? તેના લીરા થઈ ગયા હતાં. ગાયની ગમાણમાંથી ઘરમાં ઘૂસી અને ધબ્બ કરતીકને પછડાણી. છાણનો પોદરો બાજુમાં હતો, ભલું થજો સૂકાઈ ગયો હતો ! મંગુની તો આખી રાત નિંદર વેરણ થઈ હતી. છોડી જે આવી નહતી ! તેની વાટ જોતી અને મનમાં અમંગળ વિચારો કરતી. જુવાનજોધ અને તેમાંય પાછી સરગની અપસરા જેવી દીકરી ! મા અને બાપ બંને વાટ ભાળીને ઉપરવાળા પરભુને પ્રાર્થના કરતા હતા.
‘હે પરભુ, મારી રૂપલીને હેમખેમ ઘરભેગી કરજે.’
‘હે પરભુ અમ ગરીબની લાજ તારા હાથમાં છે.’ મારી છોડીની રક્ષા કરજે.’
રૂપલીનો બાપ તો હાથમાં ડંગોરો લઈને ઘરથી ઓસરી અને ઓસરીથી ઘરના ચક્કર આખી રાત મારતો રહ્યો. કરી પણ શું શકે ? ભળું ભાંખળું થયું હતું ને ગમાણમાં ધુબાકો હંભળાયો. મંગુ અને રૂપલીનો બાપ બેઉ ગાંડાની જેમ દોડી આવ્યા. મંગુ તો રૂપાના બાપુ, રૂપાના બાપુના નામની ચીસો પાડતી રહી. રૂપા ઢગલો થઈને પડી હતી. માબાપ સામે ઉભા હતાં ને સહુની આંખોમાંથી ગંગા અને જમુના વહી રહ્યા હતાં. રૂપા મોઢામાંથી એક શબ્દ પણ બોલી ન શકી. તેનામાં કશું કહેવાના હોશ ન હતાં. મંગુ મા, હતી વણ કહે બધું સમજી ગઈ. માધવ તો રાતોચોળ થઈ ગયો હતો. આંખમાંથી અંગારા વરસતા હતાં. હવે માત્ર માબાપનું હૈયું આક્રંદ કરતું હતું. જુવાન જોધ છોડીના દેખતાં બેય માબાપ શાંત થઈ ગયા. હવે છોડીને વઢ્યે પણ શું થવાનું. તેની આબરૂ લુંટાઈ ગયાનું દુખ રૂપાને ક્યાં ઓછું હતું તે માવતર થઈ ઘા પર મીઠું ભભરાવે !
‘બાપ હતો ને ?’ આંખના રતન જેવી તેની દીકરીના હાલ જોઈ વિફર્યો હતો.
‘બાપુ, મને એ નરાધમો એ પીંખી નાખી !’
‘મા, તું કહેતી હતી એનો મરમ હવે મને સમજાયો.’
‘મા, મને વખ ધોળીને હૂઈ જવું છે. મા, મને એ ત્રણ ભેડિયાઓએ અભડાવી !’
‘મારા દીકરા, એવું ન બોલ. તું શાંત થા. છોડી તું અનાથ નથી. તારા મા અને બાપ હજુ હયાત છે. તું શાંત થાય.’
‘લે પાણી પી.’ તેના બંને ભાઈઓ વહાલી બુન માટે પાણીનો કળશિયો લઈ આવ્યા.
મંગુએ રૂપાનું માથું પોતાના ખોળામાં લીધું. રૂપાને લાગ્યું કે ધરતી પર સ્વર્ગ હોય તો એ મારી વહાલી માવડીની ગોદમાં છે.
મંગુ તેનું મસ્તક પસવારતી રહી અને જાણે નાની રૂપા હોય તેમ હાલરડું ગાવા લાગી. રૂપાના ડૂસકાં શમતા ન હતાં. માના ખોળામાં તેને થોડી શાંતિ મળી.
માધવ અસહાય બની માને અને છોડીને એકટક ભાળી રહ્યો. બંને ભાઈઓ નાના હતાં. ઝાઝું હમજ્યા નહી પણ એવા હેબતાઈ ગયા કે ગોદડામાં માથું ઘાલી હૂઈ ગયા. મેળાનો થાક લાગ્યો હતો. નાના હતા એટલે બહુ હમજણ ના પડી પણ કશું ખરાબ થયું છે એવું લાગ્યું.
રૂપા માની ગોદમાંથી ઉઠવાનું નામ લેતી ન હતી. મંગુ કાંઈ કેટલાય વિચાર કરી રહી હતી. માધવ તો બેબાકળો બની દીકરીને નિરખી રહ્યો. હવે આનું શું ? એ બિહામણો પ્રશ્ન બંને પતિ પત્નીના મનમાં ધોળાઈ રહ્યો ?
મંગુએ ઈશારાથી ચૂપ રહેવા સમજાવ્યું. જો પોતે શાંત નહી રહે તો રૂપલીનો બાપ કોઈનું માથું વાઢી નાખશે. તે જાણતી હતી કે પત્ની અને દીકરીની આબરૂ સામે જો કોઈ ચેડાં કરે તો તેને ભોં ભારે પડી જાય.
માધવ જેટલો પ્રેમ આપતો તેનાથી વધારે તીખા સ્વભાવવાળો હતો. એ તો મંગુ જે તેને કાયમ વહાલ આપી વારતી. માધવ મંગુ આગળ નરમ ઘેંસ જેવો થઈ જતો. હવે ઠંડે કલેજે માધવ અને મંગુએ વિચાર કર્યો. અત્યારે રૂપલી સુતી છે. ઉઠે એટલે નાના બે દીકરા પાડોશીને ભળાવી બે જણા રૂપાને લઈને શહેર જશે.
‘આપણે એને બાજુના શહેરના દવાખાને લઈ જઈએ ત્યાં પેલી દાક્તરણી છે ને તે બહુ હારી છે. યાદ છે રૂપલી આવી ત્યારે મારી સુવાવડ તેણે જ કરી હતી. તેને તો આપણી રૂપલી રાખી દેવીતી પણ આપણી લખમી જેવી આ છોડી દેતાં જીવ નો’તો હાલ્યો.’ હવે આટલા વર્ષ થાય છે, તેને દીધી હોત તો આ દી’ જોવાનો વારો ન આવ્યો હોત !
પણ આ તો રાંડ્યા પછીનું ડહાપણ છે.
માધવ તો મરદ માણહ એને આવું બધું યાદ ન હોય. પણ મંગુ પર ભરોસો હતો. બેય છોકારવને અષ્ટં પષ્ટં હમજાવી ત્રણેય જણા ચૂપકીથી શહેર જવાની બસમાં ચડી બેઠાં. રૂપા તો જાણે જીવતી લાશ જોઈ લ્યો !
એક હમ ખાવાનો શબ્દ મોઢામાંથી કાઢતી નહી.
દાક્તરણીએ રૂપાને બરાબર તપાસી અને ભય દૂર કર્યો. તેની આંતરડી પણ કકળી ગઈ. કુમળી કળી જેવી છોડીને કેવો જબ્બર ઘા કર્યો તે નરાધમોએ! સમાજમાં વસતાં આવા ભુખ્યા વરૂઓએ રૂપાનું રૂપ અને મનની શાંતિ હણ્યા હતાં દાક્તરણીનું હૈયું પણ ચીરાઈ ગયું. રૂપલી હતી જ એવી કે દુશ્મનને પણ વહાલી લાગે. રૂપાને બરાબર તપાસી. મંગુને કહ્યું જો કદાચ તેને મહિના રહી જાય તો મારી પાસે લાવજો. હું તેનો નિકાલ કરી આપીશ. આ વાત રૂપાના બાપુને ન કરીશ. ખાનગી રાખજે !
ઘરમાં જાણે સોપો પડી ગયો હતો. રૂપાએ અરીસામાં મ્હોં જોવાનું બંધ કર્યું હતું. આખો દિવસ પડી રહે મનમાં આવે તો કહેશે.
‘મા, લાવ રોટલા ઘડી દઉં. તું પાણી જા. હું ક્યે મોઢે ઘરની બહાર નિકળું.’
‘કેમ રે અલી, તેં કાંઈ છિનાળું કર્યું છે કે નાતરું કર્યું છે ? તને કોનો ભો છે ? તું બેફિકર રહેજે.’ તારા મા અને બાપ બેઉ તારી પડખે છે. આ તો તે દી’મને તાવ આવ્યો ને તને રેઢી મેલી. નહી તો આ દી’જોવાનો વારો ન આવ્યો હોત !
આવું સાંભળી રૂપા રડતી અને માના ખોળામાં માથું ઘાલી ડુસકાં ભરતી. મંગુનું હૈયું ચીરાઈ જતું. પણ તે નિસહાય હતી. શું કહીને પોતાની છોડીને આશ્વાસન આપે. બસ હૈયા સરખી ચાંપતી અને તેને વાંસે પ્રેમપૂર્વક હાથ ફેરવતી.
માધવ વિચારતો હતો હમણાં થોડા દિવસ પગી વેડા બંધ. નજીકના બે ચાર ગામોમાં જ્યાં તેની ઓળખાણ હતી ત્યાં જઈ રૂપલીને હારું ઘર જોઈ પૈણાવી દેવી. જેથી ગામમાં વાત ચોળાય નહી અને તેની રતન જેવી દીકરી વગોવાય નહી.
રૂપાને કાને વાત પડી ગઈ હતી. બાવરી રૂપા સાનભાન ભૂલી ગઈ હતી. કોઈક વાર ગાંડાની જેમ હસે તો કોઈક વાર મોટી પોક મૂકીને રડે. પછી મા, મને બચાવ, મા મને બચાવની રાડો પાડે. પાડોશી સાંભળે નહી તેથી મંગુ ઘરના બારી અને બારણા ભચકાવી દે. દીકરીને પાંખમાં ઘાલે અને આશ્વાસન આપે. તેનાથી રૂપાની આવી હાલત જોવાતી નહી પણ બેસહારા શું કરે !
રૂપાના કુમળા દિમાગ પર તેની ગહરી ચોટ લાગી હતી. જ્યારે તે વાતનો વિચાર કરતી ત્યારે છટપટતી અને તરફડિય મારતી. ઘડીના છઠ્ઠાભાગમાં તેનુંં અલ્લડપણું ઉઠી ગયું. તેને પોતાની જાત ઉપર રીસ ચડતી. નાઈલાજ હતી. જે તેના પર વિત્યું તે તેની કલ્પના બહારની વાત હતી.
મંગુએ ચાર દી’ચાલે એટલા રોટલા ઘડી દીધાં. અથાણું અને ડુંગળી દીધાં. પાણીની વટલોઈ ભરી દીધી. ગામ પરગામ જતાં ભૂખ તો લાગે. રોટલા વગર માધવનું પેટ શીદ ભરાય ! નજીકના બે ગામમાં કાંઈ પત્તો ખાધો નહી. હવે માધવ જરી દૂરને ગામ ગયો. રૂપલીને ઝટ ઝટ પૈણાવવાની પેરવી સફળ થઈ. માધવ પગીના પગમાં જોર આવ્યું. તેને થયું વાત ગામમાં ફેલાય નહી. મારી કુમળી કળી જેવી છોડીનો આત્મા દુભાય નહી. ઘરે જઈને તેની માને હમજાવિશ, કે જો છોડીનું સુખ જોવું હોય તો હવે તેને હમજાવી પૈણી જવાની સલાહ દે ! આ કામ તારે એળે કે બેળે પાર પાડવું પડશે. બાકી આપણા જેવા સાધારણ લોકની છોડીઓને તો કૂવો કે હવાડો કરવો પડે !’ શું તારે રૂપલીને ખોવી છે ? બસ તો પછી હંધીય જવાબદરી તારી !’ મને મારી છોડી વહાલી છે.
અડીખમ બાપ બેઠો હતો ને એની છોડીના આવા હાલ. એ બાપ બહારથી ભલે મજબૂત જણાતો હોય પણ અંદરથી મોમ જેવો નરમ હતો. રૂપા એક પણ અક્ષર મ્હોંમાંથી ફાટતી નહી. જાણે ખૂંટે બાંધેલી ગાય. નિરણ નાખો તે ચરે. મા રોટલો દે ત્યારે બે બટકા ખાય અને બાકીનો કૂતરાને નીરી આવે.
માબાપે પરણાવવાની પેરવી કરી જરાય આનાકાની કર્યા વગર તેઓ જેમ કહે તેમ કરવા દેવાની મજૂરીની મહોર મારી.
રૂપા, જાણે બલિનો બકરો ન હોય. બકરાને કદી કોઈ પૂછે છે તારી મરજી શું છે ?
રૂપાના લગન (૭) શૈલાબેન મુન્શા
માધવ ગામનો પગી. ભલભલા ચોરના પગલાં પારખે પણ આજે એના હૈયા માથી ઊંડા નિહાહા નેકરી રહ્યાં. રાત વરતની રૂપલીની બેબાકળી ચીસો એના કાળજા પર જાણે કરવત ફેરવતી હોય એવું લાગતું. મંગુ સામે તો એ ભડની જેમ હિંમત દાખવતો પણ રૂપલીની ચીહ ભેગી એની છાતી ચિરાઈ જાતી. રહી રહીને એને પોતાની જાત પર ગુસ્સો આવતો. અભેસંગની બેહુદી માંગણી તો એને અડબોથ મારી જડમુળથી ઉખેડી નાખી હતી પણ દેવલા એ જ્યારે પહેલી વાર રૂપલીની સોનલવરણી કાયા પર હાથ નાખ્યો, ત્યારે કેમ એ મંગુની વાત માની ટાઢો પડી ગયો ? ત્યારે જ જો ભરબજારે દેવલાને પણ બે અડબોથ ફટકારી હોત તો કદાચ આજે આ દિ’ દેખવા વારો ન આવત.
જમીનદાર અને હવે તો પાછા રાજકારણમા સંકળાયેલા અભેસંગના આજકાલ વળતા દિ ચાલે છે એમા દેવલાનું છિનાળુ એને સમુળગો ભોંયભેગો કરી દેત. અત્યારે માધવ પોતાને ગુનેગર માની દિકરીથી નજર મિલાવી શકતો નહોતો. દિકરી પર હેવાનિયત વરસાવનાર નરાધમોને મોતને ઘાટ ઉતાર્યા સિવાય એના દિલમા ટાઢક થાવાની નહોતી. એ તો મંગુની કંઈ કેટલીય કાકલુદીએ એ ટાઢો પડ્યો હતો. વાત તો મંગુની સાચી હતી.
મંગુ જાણતી કે માધવ જેટલો પ્રેમાળ હતો એનાથીય વધુ તીખા સ્વભાવનો હતો અને એમા પણ જો એની ફુલ જેવી દિકરીની આબરૂની વાત હોય તો એને ઝાલી રાખવો કે સામાનું માથુ ધડ પરથી ઉતારી લેતા રોકવો એ લોઢાના ચણા ચાવવા જેવી વાત હતી.
મંગુને દિ’રાત બસ એકજ ચિંતા હતી કે આ ભયંકર આઘાતમાંથી રૂપાને બહાર કેમ કાઢવી ને લોકોમાં વાત ચુંથાય એ પહેલા કોઈ ભલું ઘર ને વર જોઈ રૂપાના હાથ પીળા કરી દેવા.
માધવને પણ એજ વાત સમજાવતી.
“માથું વાઢતા તો વઢાઈ જાય પણ સાથે કારણ પણ લોકોની જાણમાં આવી જાય. દિકરીને નરાધમોએ ચુંથી નાખી એ વાત લોકજીભે ચડે એમાં સહન તો રૂપલીને જ કરવાનું ને,” બસ એ વિચારે માધવના હાથ હેઠા પડતાં.
મંગુ દિવસ રાત રૂપાના પડછાયાની જેમ એની વાંહે રે’તી. ઘડીભર છોડીને એકલી ના મેલતી.
રૂપલીની વખ ઘોળવાની વાત એના હૈયામાં તિક્ષ્ણ ભાલાની જેમ હરદમ ભોંકાતી રે’તી. રખેને મારી નજર ખહે ને છોડી ના કરવાનુ કરી બેહે. કળ ચોઘડિયે છોડી કાંઈ કરી બેહે તો જે વાત ગામ આખાથી છુપાવી છે તે જગ જાહેર થાતાં કાંઈ વાર ના લાગે.
જે દાકતરણીએ રૂપાને જનમ આપ્યો હતો એને જ્યારે રૂપાને તપાસી તો એના હૈયામાંથી પણ અરેરાટી નીકળી ગઈ. એ નરાધમો હેવાનિયતની હદ ઓળંગી ચૂક્યા હતા. આમ પણ રૂપા એને જનમથી વહાલી હતી. પોતાની દિકરી પર જ જાણે અત્યાચાર થયો હોય એમ એનુ હૈયું દ્રવી ગયું.
મંગુને એણે હૈયા ધારણ આપી, બસ હાલ તો તમે રૂપાની સંભાળ લ્યો. એના મનમાથી ડર અને ભય દૂર કરવા પર જ ધ્યાન આપો. જે કાંઈ બની ગયું એમાં એનો કોઈ દોષ નથી. એ પોતાને ગુનેગાર માને છે એ ભાવ એના દિલમાંથી દૂર કરવામાં એની મદદ કરો.
ઘરે આવી મંગુએ માધવને સાબદો કર્યો. હૌથી પહેલું કામ તમે આસપાસના ગામમાં રૂપલી માટે કોઈ મુરતિયાની તપાસ કરવાનુ કરો. વાત ચહેરાઈ જાય પહેલા રૂપલીના લગન થઈ જાવા જોઈએ. હમણા તમારું પગીપણું નેવે મેલો. માધવ પણ મંગુની વાત માની મુરતિયાની શોધમાં નીકળી પડ્યો.
જીવતા શબ જેવી ઘરના ખૂણે પડેલી રૂપલીને મંગુ સમય મળે કેટલુંક હમજાવતી. “દિકરા હિંમત રાખ્ય. તું તો અમારે મન અમારી મોંઘેરી મિરાત છો. તારું મન હાવ સોના જેવું છે, એને કાંઈ ડાઘ નથી લાગ્યો. એક ખરાબ શમણુ ગણી એને ભૂલી જા, તારા બાપુ તારા હાટુ મુરતિયો હોધવા પાસેના ગામ ગયા છે અને મા અંબાની કૃપા હશે તો તારૂં લગન ઝટ નક્કી થઈ જાહે.
રૂપા ચુપચાપ માની વાત સાંભળતી રહેતી. એની આંખ્યું કોરીધાકોર દેખાતી. આંસુ પણ જાણે ખુટી પડ્યા હતા. જીભ પર જાણે સવા મણનુ તાળું લાગી ગયું હતું.
રાનીપુર સાવ નાનકડું ગામ. શહેરોની કહેવાતી પ્રગતિથી સાવ અણજાણ. દુનિયા ભલે ર૧મી સદીમાં પહોંચી ગઈ ને મોટા મોટા શહેરોમાં પરણ્યા વગર છોકરાં છોકરી સાથે રહે એને કોઈ લાંછન નહિ આધુનિક ભાષામાં તો એને “ન્ૈદૃી-ૈહ િીઙ્મટ્ઠર્ૈંહજરૈ” કહેવાય. ગામડાના લોકને એની કોઈ ગતાગમ નહિ શહેરની જેમ ત્યાં કોઈ દ્ગ.ય્ર્.ં, ર્જીંષ્ઠૈટ્ઠઙ્મર્ ુિાીિ કે મનોચિકિત્સકની સગવડ નહિ, કે જે રૂપા જેવી ગભરૂં પંખિણી ને બાજની જેમ પીંખી નાખનાર હેવાનો ના અત્યાચાર સામે લડવા, પોતાનુ આત્મ સન્માન જાગૃત કરવામાં મદદ કરે. અહીં તો ગામડાંના અબૂધ લોકો જેમ તેમ પોતાની આબરૂ કેમ સચવાય એની પળોજણમાં હંમેશ હોય. તેમા ગામના ઉતાર જેવા લોકો ગામના સરપંચ કે ચોવટિયા લોકોને ગામની વહુ દિકરીઓની છેડતી, ગંદા ઈશારા કે જાતજાતના બિભસ્ત ચાળા કરવામાં કોક અનોખા રસનું પાન થાતું હોય એવું લાગે. આ બધાની શરીરને છિન્ન ભિન્ન કરી નાખે એવી તીક્ષ્ણ કાતિલ નજરોથી રૂપલીને બચાવવાનો એક જ ઉપાય મંગુ ને માધવને સૂઝતો હતો. રૂપલીના લગન. ક્યાં સુધી ગામ લોકોને રૂપલીની હાલતથી બેખબર રાખવા ? કાશી તો મેળાના બીજા દિવસે મળવા આવી હતી પણ મંગુએ રૂપલી થાકી ને સુઈ ગઈ છે એવું કાંક બહાનુ કાઢી કાશીને રવના કરી, પણ એવા બહાના ક્યાં સુધી ટકે ?
માધવ આજે પણ રોટલાનુ શિરામણ કરીને સાથે બે રોટલાને ડુંગળી ને લીલાં મરચાં કાપડામાં વિંટાળી રસ્તે પડ્યો. એના ધ્યાનમાં આવ્યું કે બાજુના ગામનો શંકર હમણા થોડા વખત પહેલા જ વિધુર થયો છે. શંકરની ખેતીવાડી સારી હતી માણસ પણ સ્વભાવે સુંવાળો હતો. એ ભલો અને એનુ કામ ભલું. એની બૈરી પાર્વતી પણ ભલી બાઈ હતી. બેઉ માણા અડધી રાતે પણ બીજાની તકલીફમાં ખડે પગે ઊભા રહેતા. શંકરે ચીકુની વાડી કરી હતી ને મીઠાં મધુરા ચીકુ ઉતરતા ને છેક મુંબૈ સુધી વેચાવા જાતા. વેપારી સહુ પહેલા એની વાડીએ પુગતા અને આગોતરા પૈહા આપી ચીકુની પેટીઓ નોંધાવી જાતા. શંકર પણ ઈમાનદારીથી કામ કરતો. વેપારીઓને ક્યારેય ફરિયાદનો મોકો ના આપતો.
પારવતી ધણીને ખેતીના કામમા પુરી મદદ કરતી. ચીકુની વાડીમા ઝાડ પરથી ઉતરેલા ચીકુ પેટીમા ભરી વેપરી માટે તૈયાર રાખવા, એ બધા કામમાં શંકરની હારોહર રે’તી. પારવતીને એક દિકરો જનમ્યો પછી ફરી સાર દા’ડા ના રહ્યા. એક જ દિકરો એટલે આંખના રતન જેવો. માબાપે લાડ કરવામાં કોઈ કમી નહોતી રાખી. ગામમાં શંકરનુ ખોરડું ખાધે પીધે સુખી ગણાતુ અને તેમાય એકનો એક દિકરો એટલે સૂરજ તો પાણી માંગતા દૂધ મળે એવા લાડમા મોટો થયો હતો. કોઈ ટોકવાવાળું નહિ એટલે નાનપણથી સૂરજના તોફાને માઝા મૂકી હતી. પારવતી ઘણીવાર શંકરને કહેતી “દિકરા પર જરા કડપ રાખો, અત્યારથી રોકશો નહિ તો મોટો થાતાં ઝાલ્યો નહિ ઝલાય” શંકર દર વખતે “તુ ચિંત્યા ના કર, કામ માથે પડશે એટલે હૌ હારાવાના થઈ જાહે” કહી વાત ટાળતો. એમા વળી ઘરમાં ફોઈબા હતાં જે સૂરજને સોનાના કોળિયા ખવડાવી લાડ કરતાં કે ફટવતા ઈ ઉપરવાળો જાણે! જુવાનીમા પગ મુકતા સૂરજના અપલખણ દેખાવા માંડ્યા. ભણતર કોઈ’દિ કોઠે ચઢ્યું નહિ ને મનમા ખુમાર કે બાપાની વાડીને મિલકત મારે ભાગે જ આવવાના છે તો મારે ચોપડા ફાડી હું કરવું શેં ? તેમા બે વરહ પહેલા બાજુના ગામનો દેવલો અને એના મામાનો દિકરો જશલો મેળામા ભેળા થયા અને ભઈબંધી થઈ ત્યારથી તો સૂરજ જમીનથી જાણે બે વેંત ઊંચો ચાલતો. સૂરજ નામ પણ જાણે એને જુનુ લાગતુું. દેખાવડો તો હતો જ એટલે દેવલો એને સૂરજને બદલે સની કહી બોલાવતો અને સૂરજને પણ એ નામ ગમી ગયું હતુું. પોતે જાણે સાચે જ “સની દેઉલ” હોય એવો વટ મારી ગામમાં ફરતો.
શંકર કે પારવતી કોઈનુય હવે સાંભળે એ બીજા. શંકરને હવે પોતાની ભુલ સમજાતી પણ હવે નેવના પાણી મોભે ચઢી ગયા હતા.
દર સાલની જેમ જેઠ મહિનો આવતા તો ચોમાસાની શરૂઆત થઈ ગઈ પણ આ વરસ કાંઈ મેહુલો હદ બહર વરસી રહ્યો હતો. અષાઢ આવતા આવતા તો જાણે બારે મેઘ ખાંગા થયા હોય તેમ ત્રણ દહાડાથી ઝીંકતો વરસાદ થંભવાનુ નામ નો’તો લેતો.
ખેતરે જવા નીકળેલો શંકર હારે બે રોટલા લઈને જ નીકળ્યો હતો. પારવતીને શિરામણ લઈને આવવાની ના જ પાડી હતી. આટલા ધોધમાર વરસાદમાં પલળી, પારવતી માંદી પડે તો ઘર આખું ભેળાઈ જાય. બે ગાય અને બે ભેંશની માવજત ઉપરથી રોટલા ઘડવાથી માંડી ઘરના બધા કામ પારવતી સંભાળી લેતી. શંકરને ઘડી પણ પારવતી વગર ના ચાલતું.
શંકર હજુ તો ખેતરે પહોંચ્યો ને પાછળ હડી કાઢતો સોમો “શંકરભાઈ, શંકરભાઈ ઝટ ઘેરે હલો, પારવતી ભાભીને એરૂ આભડ્યો છે” કરતોક ને ધસી આવ્યો.
શંકર ખેતરે જવા નીકળ્યો એટલે પારવતી ગમાણમા ગાયને નીરણ આપવા ગઈ. ભીંજાયેલા ઘાસના પુળા ઉપાડતા જાણે હાથ પર વીંછીએ ડંખ માર્યો હોય એવી બળતરા થઈને લીલો કચ સાપ સરી જાતો જોયો. મોઢામાંથી રાડ ફાટી ગઈ. “કોઈ સૂરજના બાપુને હાદ દ્યો, મુને એરૂ આભડ્યો છે.”
નસીબે બાજુના ખોરડાનો સોમો હજુ ઘરમાં જ હતો, એ ને એની બૈરી સાવિત્રી બેઉ માણા દોડી આવ્યા. સોમો હડી કાઢીને શંકરને બોલાવવા ધોડ્યો.
શંકર ઘરે આવે તે પહેલા તો ઝેર આખા શરીરમાં ફેલાઈ ગયું ને પળભરમાં શંકરની દુનિયા ઉજડી ગઈ. ઘરમાં બાપ દિકરો જાણે સાવ અનાથ બની ગયા. ઘરને વાડી બન્ને સંભાળવા શંકર માટે દોહ્યલાં બની ગયા.
મહિનો વિત્યોને બુન શંકરને સમજાવતા બોલ્યા, “પારવતી ગયાનુ દુઃખ મને પણ છે, પણ આ ઘર, તને, ને સૂરજને કોણ હાચવશે ? હું તો ખર્યું પાન. કેટલા દા’ડા જીવીશ ? સૂરજ તો હજી વીસીએય નથી પોંક્યો, ને તારે માથેય આખી જિંદગી પડી છે માટે મારું માન અને કોઈ સરી છોડી જોઈ ફરી પૈણી જા.”
માધવને શંકરની બૈરી ગુજરી જવાના સમાચાર મળ્યા અને ગામમાં શંકરની આબરૂ એક ભલા માણહની છે એની ખબર પડતા જ એ શંકરના ઘરે ઉપડ્યો. શંકર ભલે બીજવર હતો પણ એટલો મોટો પણ નહોતો. રૂપાથી ઉંમરમા અઢારેક વરસ મોટો હશે પણ ખોરડું ખાધે પીધે સુખી. વળી માધવને કોણ જાણે કેમ પણ ઊંડે ઊંડે એવો ભરોસો હતો કે રૂપાની આવી પરિસ્થિતિમાં થોડો ઠરેલ માણસ કદાચ એની યાતના સમજી શકશે.
શંકરને ઘરમા એક સ્ત્રીની જરૂર હતી. દહેજની નહી અને વાત નક્કી થઈ ગઈ.
દેવ ઊઠી અગિયારસના લગન લેવાયા. રૂપાને મન મા બાપુ જે કરે તે એના ભલા માટે જ. રૂપલી માટે જીવન જ જાણે અટકી ગયું હતુ. જ્યાં માબાપુ કહે ત્યાં પરણવા એ તૈયાર હતી. મંગુએ વાત જરાય બહાર પડવા ના દીધી. ઘર મેળે તૈયાર કરી લીધી. આ રીતે છોડી પૈણાવી પડશે એવી તો બિચારીને શમણામાંય કલ્પના નહોતી. બસ મનમાં એક જ ફડક રહેતી કે બધું હેમખેમ પાર પડી જાય.
ગામ લોક કાંઈ જાણે સમજે તે પહેલા તો અગિયારસે માધવને આંગણે ઢોલ વાગવા માંડ્યા ને નાનો સરીખો મંડપ ભાઈઓએ ભેળા મળી ઉભો કરી દીધો.
ગોરજ ટાણે જાન આંગણે આવીને ઊભી. વરને જોઈ ગામમાં ચણભણ શરૂ થઈ ગઈ. અરે ! આ તો બાજુના ગામનો શંકર છે. એની તો બૈરી બે મહિના પહેલા જ મરી ગઈ અને માધવને પણ ગામમાં કોઈ ના મળ્યું તે બીજવરને પોતાની રૂપ રૂપના અંબાર સમી દિકરી સોંપી રહ્યો છે ? કોઈ તો વળી નિરાંતનો શ્વાસ લઈ બોલ્યું જે થયું તે સારું જ થયું. “મુવા આ રૂપલીનુ રૂપ જોઈ ગામના ગૈઢાં પણ લાળ ટપકાવતાં હતા, ને જુવાનિયા પોતાના કામધામ ભુલી સાકર પર કીડી ઉભરાય તેમ રૂપલીના ઘરની આસપાસ ઉભરાતા રહેતા. નખ્ખોદિયાઓને કાંઈ કામ જ નહોતું સુઝતું” ગામલોક વાત કરતાં રહ્યાને રૂપાનુ કન્યાદાન થઈ ગયું. એક ઉગતી કળી ખીલે તે પહેલા જ લગનના મંડપમાં સ્વાહા થઈ ગઈ. જીવતરના કેટલાય ઓરતા અંતરમા જ ગોપાવી રૂપા ને લઈ શંકરની જાન વિદાય થઈ.
મંગુ, માધવને રૂપાના ભાઈઓ આંસુ નીતરતી આંખે રૂપાને નજરોથી દુર જતી જોઈ રહ્યા ને આબરૂભેર દિકરીને વિદાય કર્યાનો શ્વાસ લઈ રહ્યાં !
અજવાળી રાતનો રૂપભર્યો ચાંદ (૮) - દેવીકા રાહુલ ધ્રુવ
રાનીપુર ગામ અને માબાપને છોડી રૂપા સાસરે આવી. તેની આંખોમાં નરી શૂન્યતા હતી. ના કોઈ અરમાન કે ના કોઈ થનગનાટ. ના માબાપ કે ભાઈઓને છોડયાનું દુઃખ કે ના ગામની કોઈ યાદોનો રંજ. તેનું દુઃખ સીમા પાર કરી ચૂક્યું હતું. તન-મનની તમામ સંવેદનાઓ બરફ જેવી થીજી ગયેલી. તે સંજોગોના દોરડે ચાલતી કઠપૂતળીની જેમ ચાલ્યે જતી હતી. ૧૦-૧ર વર્ષની ઉંમરે બેનપણીઓ સાથે કેવાં ગોરમાને પૂજેલા ! ક્યાં ખબર હતી ત્યારે કે જીંદગી કેવો વળાંક લેશે ?
શંકર પૈસે ટકે સુખી હોવાથી, લોકોમાં એનું નામ હતું. તેથી આખું ગામ આ બીજવરની રૂપાળી નવી વહુને જોવા ઉમટ્યું હતું અને લોકો ટોળે વળી ખુશી ખુશી અંદર અંદર ગુસપુસ કરવા માંડ્યા.
“હેંડો, હેંડો, વહુનું મોં તો જોઈએ.”
“શંકરલાલ ભારે નસીબવાળા. હજી તો છ મહિનાય નથ થ્યા ને હારી છોડી મલી.”
“મલી તો મલી. પણ પાસી કુંવારી અને નોની.”
“અને રૂપાની નહિ ? જુઓ ને, બળ્યું નોમે ય રૂપા.”
“પણ માણહ હારો હોં. ઉપરવાળો ઈને સુખી રાખે બાપલા.”
“એની પહેલીવારની ધણિયાણીએ લોકોનું બહુ કર્યું સે.”
ભલાનો ભગવાન સે. અવ હૌ હારા વાના થસ ને એનો છોરોય હુધરસે.”
બાજુના ખોરડાવાળા સોમો અને સાવિત્રી, ફઈના કહ્યા પ્રમાણે વરકન્યાને પોંખીને ઘરમાં લાવ્યા, દીવો ધૂપ કર્યા, ભગવાનને અને ફોઈને પગે લગાડ્યા. ચાવી આપેલા પુતળાની જેમ રૂપા કહેલું કર્યે જતી હતી. જે કંઈ થઈ રહ્યું છે તેનું કશું યે ભાન ક્યાં હતું તેને ? ઈશ્વર પરની આસ્થા તો તે દિવસથી જ ભાંગી ગઈ હતી. ધરતીપંક જેવી પેલી ઘટના પછી પુરુષ જાત પર એને ધિક્કારકંપ થઈ ગયો હતો.
પડોશની એક બે સ્ત્રીઓ લગ્નનું કામકાજ આટોપી શંકરનો ઓરડો ઠીક કરવામાં લાગી ગઈ. આજે રૂપાની સોહાગ રાત હતી. પણ તેના હૈયામાં હોળીની આગ હતી. નવા ઘરના નવા, અપરિચિત લોકોની ચહલપહલ, ઓરડામાં આંટાફેરા, જાતજાતની સજાવટ, વારંવાર ‘નવી વહુ, રૂપરૂપના અંબાર જેવી વહુ’ વગેરે અવારનવાર કાને પડતા શબ્દો બધું તેને હજાર હજાર વીંછીની વેદના આપતું હતું. રૂપાની પીડા, વેદના વકરતી જતી હતી. તેના તમામ અરમાનો લગ્નની વેદીમાં હોમાઈ ચૂક્યાં હતાં. રુંવે રુંવે વીંટળાયેલી હતાશા અને લાચારીએ તેને લગભગ મૃતઃપ્રાય બનાવી દીધી હતી. પેલા નરાધમોને કારણે આજની એની સોહાગરાત કાંટાળી, કટોકટીની, જાણે કે ધગધગતા અંગારા સમી રાત હતી. વળીવળીને એ પાશવી અત્યાચાર એને ભડકાવી દેતો.
રૂપાનું ગમગીન મન કહેતું, “રૂપલી હવે જીવવાનો શો અર્થ છે ? એકવાર પુરુષના હાથે ચૂંથાઈ ગયેલો અ દેહ ઝેરી ટીકડીઓ ખાઈને કાયમને માટે સૂઈ જા. જીવીને ન તો તું સુખી થઈશ કે ના કોઈને સુખી કરી શકીશ. હર પળ પેલા રાક્ષસોના ચહેરા તારી નજર સામે આવશે.”
એણે ઓરડામાં ચારે બાજુ નજર ફેરવી. ક્યાંય કંઈ ગળે ફાંસો ખવાનું સાધન દેખાય છે ? ક્યાંય કોઈ દવાની ટીકડીઓ મળે છે ? બારીમાંથી નીચે ભૂસ્કો, ઘડીભર લોક વાતો કરીને રહેશે. માબાપ રોઈને રહેશે. પણ આ અભડાયેલ શરીરથી તો છૂટકારો તેને પોતાની જાત પર ઘૃણા થઈ.
એટલામાં તેના કાને દૂરથી આવતાં રેડિયો પરના શબ્દો અફળાયા “દુનિયામેં હમ આયે હૈ તો જીના હી પડેગા. જીવન હૈ અગર જહર તો પીના હી પડેગા.” ને ઘડીભર ખાનદાન, નીડર માબાપના સંસ્કારો જાગીને એને વાળતા, “ના, ના, એમ જીવતરને ટૂંપો ના દેવાય. જનમ દેનાર જનેતા અને બહાદુર, મગરૂર બાપનું શું ? ખુબ વહાલા ભાઈઓનું શું ? આ ભલા પરણેતરનો શો વાંક ?” જાતજાતના વિચાર-કુવિચારોના વમળોમાં અટવાવા લાગી. પોતે કરે તો શું કરે ? આ વમળમાંથી બહાર કઈ રીતે આવે ?
ઘડીભર રૂપાને લાગ્યું તેની તમામ શક્તિ અને બુદ્ધિ બુઠ્ઠી થઈ ગઈ છે. મનથી કશું નક્કી કરી શકતી નથી કે હવે શું કરવું અને શું થશે ? ધરતી મારગ આપે તો સમાઈ જાઉં. પણ, આખરે મહામહેનતે થોડી ઘણી હિંમત ભેગી કરી જે થાય તે જીરવવાનું એમ વિચારી ઉભા થવાનો પ્રયત્ન કર્યો. કલંકની કાળી વાતનું પોટલું વાળી જીવતરના કોઈ એક દૂર ખૂણામાં ફેંકી દઈ ધીરા પગલે ઊભી થઈ.
બીજી તરફ રૂપાના માબાપનું હૈયું વલોવાતું હતું. માંડ માંડ કાશી અને રૂપલીની બેનપણીઓને વિદાય કરી મંગુ ઘરમાં આવી. દીકરી વગરના સૂના ઘરમાં એ બે હાથે માથું દબાવીને બેસી પડી. રૂપાને વિદાય કર્યાના દુઃખ કરતાં એની આબરુ લૂંટાયાનો ઘા ભારે હતો. દિલડાનો એ ઘા ડૂમો થઈ કંઠે બાઝી ગયો. ઈશ્વરના ફોટા પાસે બેસી કાકલૂદીભર્યા સ્વરે પૂછી રહી. “ઓ મારા ભગવાન, બાપલા, તેં આ હું કઈરું ? મને રૂપારી છોડી દઈ ક્યા જનમના ક્યા ખોટા કોમના ફળ આલ્યાં ? જે કંઈ દખ્ખ દેવું’તું તે મુને દેવું’તું. આ ભલીભોરી છોડીનું જીવતર હું કરવાને બગાડ્યું ? કેટકેટલી કાળજી રાખી હતી. રડી રડીને એની આંખો સુઝી ગઈ.
માધવ અગળ આ વેદના ઠાલવતી મંગુ બોલી.
“મારી જ ભૂલ કે મેં એને મેળે મોકલી. સહેજ કાઠી થઈને ના જવા દીધી હોત તો આ દા’ડો જોવા વારો ના આવત. ફટ છે મને. મા થતા ના અવડ્યું. અક્કરમીની આ જાત મૂઈ તાવમાં પટકાઈતી. હારે ગઈ હોત તો મરી ના જાત” કહી એ પોતાનું માથું કૂટવા લાગી.
માધવે એને અને પોતાની જાતને પણ સાંત્વન આપવા માંડ્યું. “વિધિના લેખ. ઈમા તારો કે મારો હુ વાંક મંગુ ? લખ્યા લેખ કોણ મથ્યા કરી હશે ?”
“એ તો તમે ઈમ કહો સો. બાકી ઉપરવાળો દીનાનાથ જાણે કે અગળ ઉપર હું થવાનું ? મને તો ભારે વ્યાધિ થાય સે. રૂપાના બાપુ, જીવ મૂંઝાય સે !”
માધવના દિલમાં પણ ભારે વ્યથા હતી. જુવાન જોધ દીકરીની આવી વાત કોને કહી ભાર હળવો કરે ? પોતે મરદ થઈને ક્યાં જઈને રડે ?
પરણાવી તો દીધી. હજી આગળનું તો ભાવિ ધૂંધળું હતું. મૂંછાળો મરદ આજે મિંયાની મીંદડી થઈને પડ્યો’તો. વિચારતો હતો “શું રૂપા દશમન છે ?”
“હૃદયને ક્યારેક તમ્મર આવે છે. બુદ્ધિને ક્યારેક ચક્કર આવે છે. ઘટના ક્યારેક એવી પણ સર્જાય છે. જે લાગણીને પથ્થર બનાવે છે.”
આ બાજું, સાસરિયામાં લગ્નની પહેલી રાતે મનને સમજાવવાના સતત પ્રયત્નો કરતી રૂપાને પણ જાણે ભગવાન આકરી પરીક્ષા કરી રહ્યો છે કે દંડ તે સમજાતુ ન હતું. એટલામાં બારણું ખુલ્યું અને વસાયું. શંકર ઓરડામાં પ્રવેશ્યો. એને જોતાવેંત રૂપા ધોળી પૂણી જેવી થઈ ગઈ. તેના શરીરમાંથી એક ભયનું લખલખુ પસાર થઈ ગયું. એ ધ્રુજી ઊઠી. થરથર કાંપતુ મન અને તન લઈને ઓરડાના એક ખૂણામાં અંગોને સંકોરી, ટૂંટિયુ વાળીને પડી રહી. સોહાગ રાતના સપના સાથે શયનખંડમાં આવેલા શંકરની નજર સૌથી પહેલાં પલંગ પર ગઈ. એને હતું સજીધજીને મારી રૂપની રાણી આતુર નયને રાહ જોતી બેઠી હશે. પોતે એનો ઘૂંઘટ ખોલશે અને આજની રૂપા મઢી રાત રળિયામણી બની રહેશે. પોતાની ઉંમરથી ૧૮ વર્ષ નાની કુમળી કળી જેવી અને તે પણ રૂડી રૂપાળી કન્યા કેળવીને ખુશખુશાલ હતો. કલ્પનાઓથી રોમાંચિત બની એ હવામાં ઊડવા લાગ્યો. શંકરને પહેલી પરણેતરના શબ્દો યાદ આવ્યાં.
“કાલ ઊઠીને ન કરે નારાયણ ને મને કંઈ થાય તો બીજી રૂપાળીને ઘરમાં લાવજો હોં.”
“ના રે ના, બીજવરને વળી કોણ મળવાની ?”
“એવું કંઈ નહિ હોં. પૈસો હોય તો કોઈ ગરીબની કન્યા તો મળે.”
“લે, તરા મોંમાં ગોળ.” પોતે પણ પાર્વતીને ચીડવવા કેવો મસ્તીખોર જવાબ આપેલો તે યાદ આવ્યું.
કલ્પનાઓથી રોમાંચિત બની એ હવામાં ઊડવા લાગ્યો. પણ એણે જોયું કે પલંગ તો ખાલીખમ છે ! પરિસ્થિતિથી અણજાણ શંકરને લાગ્યું કે રૂપા છુપાઈ ગઈ હશે. થોડી શરમાશે, નાની છે એટલે ઉંમર સહજ મસ્તી કરશે. તેના મનસુબાઓ ગમતી અટકળો કરવા માંડ્યાં. તેની આતુર નજર ઓરડાની ચારેબાજુ, દરેક ખૂણે ફરી વળી. ત્યાં તો ! તેણે શું જોયું ? અરે! આ શું ? ખૂણામાં ભરાયેલી રૂપા થરથર કાંપતી હતી, ડરતી હતી, પગથી માથા સુધી ધ્રુજતી હતી. પળમાત્રમાં તો શંકરે ઘણું ઘણું વિચારી લીધું.
અનેકાનેક પ્રશ્નો ઊઠ્યાં.
શું પહેલી વાર છે એટલે ? માબાપને અને મૈયરને છોડીને આવી છે એટલે ? સોહાગરાતની કશી ખબર નહિ હોય એટલે કે પછી તાવ આવ્યો હશે ? સવાલોની ઝડીઓને મનમાંથી ઝાટકી દઈને પાકટ વયનો એ સમજુ પુરૂષ રૂપાની સહેજ પાસે ગયો. થોડીવાર કંઈ ન બોલ્યો. રૂપા તરફથી કોઈ પ્રતિભાવ ન આવતાં શંકરને લાગ્યું કે એ કાચી કુંવારી છોકરી સાથે સમજાવટથી કામ લેવું પડશે. તેણે ધીરે રહીને વાતચીતની શરૂઆત કરી.
“રૂપા, થાકી ગઈ હોઈશ. નહિ ?”
“બેનપણીઓ વધારે યાદ આવે છે કે માવતર ?”
‘હાચું કે’જે હોં’, કહી તેને હસાવવા પ્રયત્ન કરવા લાગ્યો.
રૂપા શું બોલે ? તેના જીવતરનું પોત કાળની કારમી સોયથી સીવાઈ ગયું હતું. તેની જીભ પર મણમણના તાળા વાગી ગયાં હતાં. સાચું કારણ ક્યાં કહેવાય તેમ હતું ? એ કશું ન બોલી. તેના કાળજે ધગધગતો લાવા હતો. જવાળામુખી બનશે કે રાખ બની ઢંકાઈ જશે ક્યાં ખબર હતી.
પરિસ્થિતિથી અણજાણ શંકરે મૌન તોડવા વાત ચાલુ રાખી.
“મા-બાપને છોડીએ ત્યારે દુઃખ તો લાગે. પણ હું તને કોઈ રીતે ઓછું નહિ આવવા દઉં હોં.”
“ચાલ, ઉભી થા અને પાણી પી લે. તને ખબર છે તું આજે કેટલી સરસ લાગે છે ?”
પગની ગોઠણ વચ્ચે મોં છૂપાવેલી રૂપા વધુ સંકોચાઈ, વધારે ધ્રુજી.
પુરુષના શબ્દે શબ્દ એની છાતીમાં તીરની જેમ ભોંકાતા હતા.
“આવ, આ બારી પાસે. તાજી હવા લે. મન થોડું છૂટું થશે. જો, ચાંદ કેવો ખીલ્યો છે ?”
રૂપા ફરી એક વાર કંપી ગઈ. શંકર વધુ નજીક ગયો. મીઠા બોલથી, પ્રેમથી તેને રીઝવવા, સમજાવવા માંડ્યો. એ જેવો હાથ ફેરવવા ગયો કે, તરત જ પુરુષના સ્પર્શથી ફફડી ગયેલી રૂપા મોટેથી છુટ્ટા મોંએ પોક મૂકીને રડવા માંડી. પથ્થર બનેલી રૂપાની આંખોમાંથી હવે બોરબોર જેવાડ આંસુની ધારા વહેવા લાગી. ધીરે ધીરે તેના ડૂસકા ચાલુ થયાં.
ઠરેલ ઉંમરનો શંકર સમજીને પાછો હઠી ગયો. કારણ શું હશે તેની વધુ ચર્ચા કે ચિંતા કર્યા વગર એણે શાંતિ અને અદબ જાળવી. પોતાના અરમાનોને આજની રાત અંદર જ ધરબી દઈ, ખુબ મૃદુ અવાજમાં તે બોલ્યો.
“રૂપા, તું ગભરાઈશ નહિ. અહીં તને કોઈ વાતે અગવડ નહિ પડે. આજે તને ઠીક ન લાગતું હોય તો કંઈ વાંધો નહિ હોં. શાંતિથી સૂઈ જા. આખી જીંદગી પડી છે. આપણે કાલે વાત કરીશું. તું જેમ કહીશ તેમ જ કરીશું.” કહી શંકરે સૂવાનો પ્રયત્ન કરવા માંડ્યો.
મનમાં વિચારતો હતો, જીંદગી પણ કેવી અટપટી છે ! વાળની ગૂંચ જેવી અણઉકલી છે. કોઈને ઘર ઉજવણી છે તો કોઈને ઘર પજવણી છે. એ વેળાવેળાની છાંયડી છે અને સંજોગની પાંખે ઉડતી પવન-પાવડી છે. કાલે શું થશે કે ક્ષણ પછી શું થશે ક્યાં કોઈને ખબર હોય છે ? સારા ખોટા સમયને જાણવો અને જીરવવો એ જબરદસ્ત જીગરનું કામ છે.
પોતે ધાર્યું હતું કે પાર્વતીના ગયા પછી ધંધામાં મંદી આવી છે. હવે આ લગન પછી બધું બરાબર થઈ જશે. ઘર સચવાશે અને દાણોપાણી પણ ઠેકાણે પડશે. એ વિચારોમાં ઊંડે ઉતરી ગયો. માંડ કરીને મનને તૈયાર કરેલા શંકરને આજે પાર્વતી ખૂબ સાંભરી. એને જ કારણે તો પોતે આટલો ઠરેલ બન્યો હતો અને જીવવાની સાચી સમજણ પણ એણે જ આપી હતી ને ? વળી વળીને તેના શબ્દો આજે પડઘાતા હતા.
“એમ ઉતાવળે આંબા નો પાકે. થોડી ધીરજ રાખવી પડે.”
“સૂરજના બાપુ, હવે નોના નથ રહ્યા. તમતમારે ધંધામાં આંખ રાખો બાકી બધું હું હંભારી લઈશ.”
“ભલા સો ઈવા રેજો. કોઈ માથાભારે ધરાક વેતરી ના જાય ઈ હમજતા રેવું.”
“ક્યારનું દૂધ મૂક્યું સ. હજી પીધું નથી ? બહુ થાકી જ્યા ? લાવો, તમારા પગ દાબી દઉં,” કહી કેવી હેતને હિલોળે હિંચવતી એ બધું શંકરને આજે ફરી એકવર યાદ આવી આંખો ભીની કરી ગયું.
સ્વસ્થ થવા એણે પાણીનો ઘૂંટડો પીધો, ગળુ ખંખેર્યું. પાસે પડેલા છાપાના ચોપાનિયાથી થોડો પંખો ખાધો. બારીની બહાર આકાશ તરફ નજર નાંખી અને એક નજર રૂપા તરફ ફેરવી. તેના ડૂસકાં હજી સંભળાતા હતાં. હજી યે તે ટુંટિયુ વાળી એમની એમ જ પડી હતી.
“રૂપા, રાત ઘણી વીતી છે. હવે છાની રહે અને શાંતિથી સૂઈ જા. કાલ વાતો કરીશું” કહી ફરી એક વાર લાગણીભર્યા શબ્દો બોલી, એ ભલા માનવીએ ઈશ્વરને યાદ કરી, ઉંઘવાનો પ્રયત્ન કર્યો. પણ આજની રાત વેરણ બની સરતી હતી. જુદી જુદી અવસ્થામાં જાગતા બંનેના જીવન આકાશમાં ઘટનાઓની સારી ખોટી યાદોના તારલાઓ ટમટમતા હતા. પલકમાત્રમાં પાંપણો વચ્ચે પૂરાતી નિંદર આજે પડખા ઘસતી હતી. પડઘા પાડતી હતી. ઓરડામાં બફારો હતો. બહાર ઘેરું ધૂમ્મસ હતું. અજવાળી રાતનો રૂપભર્યો ચાંદ, કાળા ડાઘને છુપાવતો, વાદળાઓથી ઘેરાયેલો હતો.
પ્રભુ ! આ કેવી વિટંબણા ! (૯) રેખા પટેલ “વિનોદીની”
સુવાનો ખોટો ડોળ કરતા બેય જીવો પોતપોતાના વિચારોના કોશેટામાં પુરાઈ ગયા !.....
પરણ્યાની રાત હતી ! રૂપા માટે પહેલી રાત, પણ ઉમંગનો સદંતર અભાવ. પારેવડાંની જેમ કાંપતી અને શું થશે તેની કલ્પનામાં ધ્રુજતી. હજુ પણ ભયથી થરથરતી હતી. તેના તન સાથે મન પણ કંપી રહ્યું હતું. જે ભય અંદર હતો તે આંખોથી હોઠ સુધી અવતો નહોતો.
બહાર વહી જાય તેના કરતા તે આંખ મીંચીને પોતાની અંદર સમાવતી રહી.
પરંતુ એક વાતની હાશ થઈ, કે પાસે સૂતેલો પુરુષ જે હવે તેનો પતિ હતો તે જેમ ઉંમરમાં બમણો હતો તેમ સ્વભાવે પણ તેટલો જ સજ્જન હતો. જો અડવા આવશે તો શું ? એ પ્રશ્ન તેને સતાવતો હતો. ઉંઘ તેનાથી આજે કોશો દુર હતી. રહી રહીને પેલી ભયાનક સાંજ યાદ આવી જતી અને પરાણે બંધ રાખેલી આંખો ખુલી જતી !
શંકરની મનોદશા પણ આવી હતી. તેની આંખોમાં ઊંઘનું નામોનિશાન ન હતું. એણે બીજા લગ્ન કર્યા હતા. જીવન સંગીનીના સહકાર માટે. તેને સ્ત્રી શરીરના સાથની એવી કોઈ જરૂર યા ભૂખ ન હતી. આજે તેને લાગતું હતું કે નાની ઉંમરની નવી પત્ની લાવીને તેના થકી કઈ ભૂલ તો નથી થઈને? હા, રૂપા ઉંમરમાં નાની છે પણ ‘લગન’નો અર્થ ન સમજે તેવી નાદાન નથી? આટલી બધી ગભરાય છે તો તેને વતાવવી નથી એવું મનમાં નક્કી કર્યું. ધીરજ ધરવી પડશે ! એ સમજુ હતો એટલે શાંત રહ્યો. નાની ઉંમરની રૂપા સાથે લગ્ન થઈ ગયા ! પણ હવે પાણી વહી ગયા છે. પાળ બાંધવાની વાત કરવી અસ્થાને છે. વિચારોમાં કાળી રાત પસાર થતી રહી. પ્રભાતે ઉગતા સૂર્યની પ્રતિક્ષા કરવાની હતી. આમ રાહ જોવામાં રાત સરતી રહી અને ક્યારે આંખ મીચાઈ ગઈ તે પણ ખબર ન રહી !
વહેલી સવારે જ્યારે શંકરની આંખ ખુલી ત્યારે પહેલી નજર તેની બાજુના પલંગ ઉપર પડી. જ્યાં રાતના અંધારામાં એક સ્ત્રીનું શરીર ટૂંટિયુ વાળીને પડ્યું હતું. દુનિયાની નજરે અને અગ્નિની સાક્ષીએ જે તેની પત્ની હતી ! તે જગ્યા અત્યારે ખાલી હતી. તેને ફાળ પડી. તે ખુદની પથારીમાંથી ફટાફટ ઉભો થઈ ગયો અને ઓરડામાં ચારે બાજુ નજર દોડાવી. તેને રૂપાની ચિંતા હજુ પણ સતાવતી હતી. આથી તે કમરાની બહાર આવ્યો અને તેને શોધવા આખા ઘરમાં ફરી વળ્યો. છેવટે રસોડામાં તેને ફોઈબા અને રૂપાનો અવાજ સંભળાયો. તેને હાશ થઈ અને પાછો રૂમમાં વળ્યો. બધું હેમખેમ જોઈ તેને હૈયે ટાઢક થઈ. દાતણ પાણી પરવારી પાછો રસોઈ ઘરમાં આવ્યો. જાણે કશું અજૂગતું બન્યાની ફોઈબાને ગંધ ન આવવી જોઈએ તેની તકેદારી રાખવાની હતી. આમ જોઈએ તો ક્યાં કશું બન્યું જ હતું ?
શંકરે પત્ની ગુમાવ્યા પછી તેના ઘરનો બધો કારભાર ‘ફોઈબા સંભાળતાં હતાં.’ મોટીબહેન પ્રત્યે શંકર ખૂબ માનપૂર્વક જોતો. માતા ગુમાવ્યા પછી તેમણે શંકરને પાંખમાં ઘાલ્યો હતો. શંકરની પત્ની હતી ત્યારે તેમના માનપાન ખૂબ સાચવતી. પત્નીના અકાળ અવસાન પછી ઘરની વ્યવસ્થા ફોઈબાએ સંભાળી હતી.
શંકરને સવારના પહોરમાં નિહાળી બોલ્યા, “જયશ્રી કૃષ્ણ, આવ ભાઈ જાગી ગયો ? જો વહુ તો વહેલી ઉઠી ગઈ હતી.”
“હા ફોઈબા, ઉઠતા થોડું મોડું થયું, ચા મળશે ?” હસીને શંકર બોલ્યો.
“અરે હા, કેમ નહિ આજે તો વહુએ બચાવી છે. લે તેના હાથની ચા પી અને સાથે બે કોળિયા ખાઈ લે” ફોઈબા બોલ્યા.
રૂપા હજુ નીચા મોંએ બેઠી હતી. લગ્ન પછીની પહેલી સવાર, મુંઝાતી હતી ? ગભરાતી હતી કે પછી તેના હૃદયમાં વિચારોનો મહાસાગર હિલોળા લેતો હતો ? માથે ઓઢણું હતું, તેની નીચે તેની ગમગીની છુપાવતો ચહેરો હતો !
રૂપાને ખુશ કરવાના આશયથી શંકર થોડો મજાકિયો બની બોલવા લાગ્યો.,
ફોઈબા, હું એક જવાબદારીમાંથી છૂટ્યો આજે ! કારણ તમારે કોક માણસ રોજ ટોકવા જોઈતું અને હું જ તમારા હાથે ચડી જતો ! તે હવે તમે અને તમારી વહુ, આ કહેવા સાંભળવાનો વહેવાર પતાવી લેજો મને માફ કરજો” કહી હસવા લાગ્યો.
પરંતુ રૂપાના ચહેરા ઉપર કોઈ ફેરફાર જણાતા નહોતા. જાણે સાવ સપાટ ચહેરો કોઈ ભાવ વગરની આરસની પુતળી ! એણે તો ખોટોખોટોય શંકરના હસવામાં સૂર ન પૂરાવ્યો. પણ શંકરની આજ ખાસિયત હતી. બહુ ધીરજવાળો સમજુ પુરુષ હતો.
એટલું તો સમજી ચૂક્યો હતો કે આ લગ્નથી રૂપા ખુશ નથી. બસ કારણની જાણ તેને ન હતી. તેને હવે કોઈ કારણ જાણવું પણ ન હતું. હવે જાણ્યે શું ફરક પડવાનો છે ? નવું નવું છે, ઉંમરમાં નાની છે. સંયમ રાખ્યો, બધાંય સારાવાના થઈ રહેશે ! તેણે બધું સમયને માથે નાખી દીધું.
ત્યાં તો ફોઈબા બોલ્યા, વહુ લાવ ચા પાઈ દે બધાને. શિરોમણ હાટુ રોટલા અને પવાલામાં પાપડી શેકીને રાખી છે તે લાવજો. શંકરને રોજ આવું સાદું ખાવાનું ભાવે છે. હવે તમે બધું થોડા દહાડામાં સમજી લેજો જેથી હું છુટું આ બધી જંજાળમાંથી,” તમે આવી ગયા એટલે હવે મારે કો’ચિંતા ન રહી.
રૂપા ચુપચાપ કહ્યા પ્રમાણે કામ કરતી જતી હતી. ચા રકાબીમાં રેડી શંકરને આપી. રોટલો આપવા જતાં શંકરનો હાથ રૂપાને અડી ગયો, રૂપા અંદરથી કંપી ઉઠી. શંકરને તેનો સ્પર્શ ગમ્યો પણ બોલ્યો કાંઈ નહી. ફોઈબા ત્યાં જ હતાં. હવે શંકરના મીઠા સ્નેહપૂર્ણ વર્તનને કારણે રૂપા થોડી સ્વસ્થ રહી શકી. આ ફેરફાર અનુભવી શંકર સમજી ચૂક્યો હતો ! આ બધાથી અજાણ ફોઈબા તેમની ધુનમાં બોલે જતા હતા. ફોઈબાનો હરખ સમાતો ન હતો. મા જણ્યો ભાઈ ઘર ભાગ્યા પછી આવી સુંદર ભાભી લાવ્યો હતો. પોતે તો આદત પ્રમાણે વહેલી સવારે બે લોટા રેડી નાહી લેતાં. પૂજા પાઠમાંથી પરવારી બધા સાથે ચા પીવા બેસતાં.
“હવે જલદીથી નાહીને પરવારી લ્યો એટલે કુળ દેવીના મંદિરે જઈ પગે લાગી આવીએ. બધી નકામી બલાથી છુટકારો મળે અને આ બળ્યું વહુ બહુ રૂપાળી છે તો કોઈની નજર ના લાગે તે હાટુ મારે હનુમાનજીનો દોરો બંધાવવો છે.” રૂપાળી વહુ જોઈ ઘેલાં થયેલા ફોઈબા બસ બોલ્યે જતા હતાં.
રૂપા વિચારી રહી, “હવે શું નજર લાગવાની છે ? એક મોટી ઘાતક નજર તો લાગી ગઈ ! હવે આ નાની મોટી બલાઓથી મને હું નુકશાન થવાનું હશે ?”
બરાબર આજ વખતે શંકરના મનમાં અલગ વાત ઉભરી આવી. “સારું રૂપા બહાર જશે તો કદાચ નવી જગ્યા, ગામ, અને નવા લોકો જોઈ તેનું મન કંઈક હલકું થશે !”
“અલગ અલગ મનમાં અલગ અલગ ભાવ તે આને કહેવાય” સહુ પોતાને મધ્યમાં રાખી વિચ્રતું. રૂપા તો બધાની જેમ સાંભળતી, હોંકારોય દેતી નહી.
રૂપા ચાલ હું તને આખું ઘર અને તેની બધી વ્યવસ્થા દેખાડી દઉં. કહી શંકર રસોડામાંથી બહાર નીકળ્યો ! હા, જા જા વહુ તૈયાર થઈ જા કહી ફોઈબાએ તેને ઉભી કરી અને રૂપા કમને શંકરની પાછળ ઘસડાઈ. શંકર તેને આખું ઘર બતાવતો રહ્યો. ઘર ખૂબ મોટું હતું. એક ઓરડો બંધ હતો. તે બહારથી બોલ્યો, આ આપણા દીકરા સનીનો સુવાનો ઓરડો છે. તે રોજ મોડો ઉઠે છે. તેને કોઈ ઉંઘમાંથી ઉઠાડે એ જરા પણ પસંદ નથી. ગઈકાલે રાતના તો ઘુંઘટમાં તારું મુખડું ઢંકાયેલું હતું. તેં તેને બરાબર જોયો નહિ હોય. ઉઠે તારે તને ઓળખાણ કરાવી દઈશ. રૂપાને આ બધું બહુ નવું લાગતું હતું. એક નાના ખોરડાંમાંથી આવા મોટા ઘરમાં આવી ચડી હતી. અહીં દરેકના સુવાના અલગ ઓરડા હતા અને નહાવાનો મોટો ઓરડો અલગ હતો. જ્યારે એના ઘરે તો માના ખોરડા પાછળ વાંસથી ઓરડી બનાવી હતી તેમાં નહાતી હતી ! આટલું બધું સુખ હોવા છતાં તેના મનમાં આનંદ ન હતો. છતાંય હવે આ ઘરને, આ પ્રેમાળ માણસને અપનાવવો રહ્યો સમજી તે તેની હા મા હા ભણી સહેજ હસી !
રૂપાને આમ હસતી જોઈ શંકરના મનને રાહત મળી. કંઈક અંશે તેને મન ઉપર ભાર હતો કે નાની દીકરી જેટલી ઉંમરની રૂપાને પત્ની તરીકે લાવી ભૂલ તો નથી કરીને ? પણ ફોઈબા આગળ કશું ચાલ્યું નહોતું ! આ લગ્ન જલ્દીથી આટોપાઈ ગયા હતા ! ખેર હવે બધું બરાબર થઈ જશે, તેને રૂપાને નહાવાનું પતાવી લેવા કહ્યું.
રૂપા નાહીને બહાર આવી તેના ભીના ધોયેલા વાળમાંથી પાણીના ટીપા મોતીની સેર બની રહ્યા હતા. તેનું પારીજાત જેવું નાજુદ દુધે ધોયેલ રૂપાળુ મ્હોં ચમકી રહ્યું હતું. એક રૂપ તો હતું, જે રૂપાની અણમોલ મૂડી હતી. જે તેને માટે અભિશાપ બની ગયું હતું. ખેર, બાપે પરણાવી દીધી ! આજે પહેલો દિવસ હતો માટે ફોઈએ નવી લાલ સાડી જેના પર લીલા કલરની ભરેલી બોર્ડર હતી તે પહેરવા આપી. તેમાં રૂપા સોનપરી જેવી લાગતી હતી !
શંકર તેને મુગ્ધ બની જોતો રહ્યો. મન માકડું રૂપાને પ્રેમ કરવા ઉછળી રહ્યું હતું. પરંતુ શંકરે પોતાના મનની ભાવનાઓ ઉપર કાબુ રાખ્યો. તે બાથરૂમમાં ગયો નાહીને બહાર આવ્યો. ત્યાં રૂપાએ કબાટમાંથી તેની માટે કપડાં વગેરે બહાર કાઢીને મૂકી રાખ્યા હતા. આ જોઈ શંકર મનોમન ખુશ થઈ ગયો અને રૂપાના સુઝબુઝ ઉપર વારી ગયો. પછી તૈયાર થઈ રૂપા સાથે ફોઈબાને પગે લાગવા પુજાના ઓરડામાં જવા લાગ્યા. ત્યાં જ સામેના સનીના ઓરડાનું બારણું ખુલ્લું હતું.
લાટ સાહેબ પથારીમાંથી બુમ પાડી રહ્યો હતો “બા મારી ચા ક્યાં છે ?” કહી ફોઈબાને બુમ મારી. ફોઈબા પૂજાના ઓરડામાં મંદિરે જવા માટેની તૈયારીમાં ગુંથાયા હતાં.
બેટા, હવે તારી નવી મા આવી ગઈ છે ! ઉભો થા અને એને પૂછી જો. આજે ચા પણ તેણે જ બનાવી છે ! બસ આજથી મારી જવાબદારી પૂરી.
હવે હું જાત્રા કરવા જવાની છું. હવે મારો પીછો છોડ, “કહી પાછા ભજન ગાવા લાગ્યા ! ફોઈબાને ભજન ગાતાં સાંભળી સનીએ પથારી છોડી અને રસોડા તરફ ચાલવા માંડ્યું.
તેના પપ્પાને સામે જોઈ તે બોલ્યો, “પપ્પા, જયશ્રી કૃષ્ણ.” કહી મોટું બગાસું ખાધું તેને હાફ ચડ્ડી અને બનિયાન પહેર્યું હતું. પપ્પાની બાજુમાં ચાલતી સ્ત્રી તેની નવી ‘મા’ છે એ સમજતાં વાર ન લાગી.
રૂપાની અને સનીની નજર એક થઈ ! રૂપાને માથે આભ તૂટી પડ્યું. શું જે નિહાળી રહી હતી તે સત્ય હતું ? દુનિયા તેની સમક્ષ ભમરડાની માફક ફુદડી ફરી રહી હતી. શંકર બાજુમાં જ ચાલતો હતો. તેણે રૂપાના હાલ જોયા. કાંઈ સમઝે તે પહેલાં તો રૂપા મૂર્છા ખાઈ ત્યાં ઢળી પડી ! શંકર હાથ દેવામાં જરા મોડો પડ્યો !
સનીના હાલ તો વાઢો તોય લોહી ન નિકળે એવા હતાં. સની ચા માગવાનું અને પીવાનું બંને વિસરી ગયો.
ધડામ અવાજ, ફોઈ પૂજા કરતા બહાર દોડી આવ્યા. “ઓરે મા, શું થયું વહુને ઓચિંતું આ” કહેતા બહાર દોડી આવ્યા અને જોયું તો શંકરના ખોળામાં રૂપાનું માથું હતું. બાજુમાં સની ઉભો ઉભો ધ્રુજતો હતો !
રૂપાને માટે તો વજ્રઘાત હતો ! તેને ચુંથનારો તેનો સાવકો દીકરો હતો !
હે પ્રભુ ! આ કેવી વિટંબણા !
“શું સ્ત્રીના ચરિત્રની કિંમત કાંઈ જ નહીં ?” (૧૦) પ્રજ્ઞા દાદભાવાળા
મોટાભાગના બળાત્કારના કિસ્સામાં જેવું બને છે તેમ રૂપા માનસિક રીતે એવી ગભરાઈ ગઈ હતી કે આગળ કંઈ જ વિચારી શકતી ન હતી. તેથી માબાપે કહ્યું અને રૂપા પરણી તો ગઈ પણ મન ભૂતકાળમાં જે થયુ તે ભૂલી શકે તેમ ન હતું. હવાથી પટકાતું બારણું એની ઊંઘ ઉડાડી દેતું.
રાતના સન્નાટામાં ટપકતાં નળમાં એને પુરુષનાં પગલાં સંભળાતાં. ક્યારેક પવનનો સુસવાટ થતો અને રૂપા થરથરતી, તો ક્યારેક બિલાડીની અવરજવર રૂપાને ભયભીત કરતી. શંકરે તો તેને સ્પર્શ ન કર્યો ! પરંતુ રૂપા દરેક ક્ષણે સેંકડો મોત મરતી હતી.
સુહાગ રાતે યુવાન હૈયાંને કંઈ કેટલીય ઝંખનાઓ અને ઈચ્છાઓ હોય છે. એમ રૂપાને પણ પતિ અને પ્રેમની ઝંખના હતી. પરંતુ હવે તો પુરુષનો સહવાસ જાણે રૂપાને કંપાવતો હતો. એની અંદર લાગેલા કાંટા, ચુભતા હોય એવી વેદના થતી હતી. આંખો પણ જાણે દર્દથી સમસમી જતી. હૃદયની વેદના આંખો સુધી પહોંચતી પણ હવે આંસુ સુકાઈ ગયા હતા. ઉપરથી ફોઈબાની ચોકી કરતી નજર રૂપાને અકળાવતી હતી. એમાં સનીની ઘરમાં હાજરી તેને દઝાડતી. બને ત્યાં સુધી રૂપા ઘરમાં એકલી રહેવાનું ટાળતી. દિવસ દરમિયાન રૂપાની હાલત ઠીક જણાતી.
સાંજની વેળાએ ફોઈબા મંદિરે જવા તૈયારી કરી. કહેવા લાગ્યા પહેલી વાર સાસરે આવતી નવવધૂને પાદરના મહાદેવે પગે લગાડવાની રસમ છે. તારી તબિયત સારી નથી અને શંકર પણ કામસર ગામમાં જવાનો છે એટલે કાલે ઉગતા પહોરે જશું. સાંભળતા રૂપાને ધ્રાસકો પડ્યો, આ ફઈબાને કેમ કરી રોકું ? પોતે કંઈ કહે તે પહેલા ફૈબા કહે, ‘પણ રૂપા વહુ અત્યારે તારી નજર ઉતારી લેવા દે’ અને ફોઈ ગણગણ્યાં. એવડું રૂપ લેઈને આઈ છો તું !’ ઘડામાંથી પાણીનો લોટો ભરી કહે, ‘ઊભી રે !’ લોટો લઈ એમણે રૂપાને માથે ત્રણવાર વાર્યો ને એ પાણી આંબાના થડમાં રેડી દીધું. નીકળતા પહેલા કહે, ‘રૂપા વહુ, હું મંદિરે જઈને આવું છું. આ ઓસરી વાળી દીવો કરવો ભૂલતી નહી અને સનીને પ્રેમથી વાળું કરાવજે. હવે તારે જ એનું ધ્યાન રાખવાનું છે.’ આ સાંભળતા જાણે રૂપા ડરથી કંપી ઉઠી. એને ખબર ના પડી કે કોને દોષ દઉં મારા તકદીરને કે ભગવાનની આ રમતને ? ખૂણામાં બેસીને ખૂબ રોઈ લીધું. હવે ક્યાં જઈને કોનો હાથ ઝાલું ! જેનો ભગવાન રૂઠીયો એનું કોણ ? ઘણા વિચાર કર્યા કે ફઈબાને કહું કે ‘આ નરાધમનું તો મોઢું પણ નથી જોવું.’ પણ એની જીભ ફૈબા આગળ ઊપડી નહિ.
ઓઢણીના પાલવથી આંસુ લૂછવા લાગી. રૂપાને શું કહેવું ખબરના પડતા મુંગી થઈ કામમાં પરોવાણી. એનું મન કામમાં ઓછું અને ફૈબાના વિચારોમાં વધારે ખોવાયું હતું. જે માણસે મારું જીવતર બગાડ્યું એને આમ રોજ કેવી રીતે સહન કરીશ ?
“મારે જીવતર પર થીંગડું નથી દેવું !” હું, આમ એકલી શું કરીશ? ‘શંકર બહાર જતા પહેલા રૂપા પાસે આવ્યો અને એ તો જાણે ફફડી ઉઠી.’ મારે જરાક કામે જવાનું છે, આવતા મોડું થશે પણ તું જમી લેજે અને હમણાં આટલું બધું કામ કરવાની જરૂર નથી. ફઈબા તો કહે એનું ખરાબ ન લગાડીશ. બોલે છે પણ દિલના સારા છે. હા અહીં ડરવાની જરાય જરૂર નથી કહી.’ શંકર બહાર નીકળ્યો તો એને રોકી પણ ન શકી. થયું ક્યા મોઢે રોકું ? મારા રોકવાનો અર્થ કૈક જુદો તારવશે ! ફઈબા ક્યારે આવશે ? ત્યાં સુધી મારે આ ઘરમાં સની સાથે કેવી રીતે સમય કાઢવો ? રૂપા પોતાના ઓરડામાં ગઈ અને ભગવાનને પ્રાર્થના કરવા માંડી. ‘હે ભગવાન હવે વધુ પરીક્ષા ન લ્યો તો સારું. આ (સની) વીંછીએ ડંખ મારી દીધો છે. પ્રભુ એ વેદના મારે ક્યા સુધી ખમવાની છે ?’ ઘર બિહામણું લાગવા માંડ્યું.
આ તરફ સનીએ જ્યારથી રૂપાને ઘરમાં જોઈ હતી ત્યારથી મન પસ્તાવો કરવા માંડ્યું હતું. ‘મેં એક છોકરીની જિંદગી વેડફી નાખી. મારા મિત્રોની ચઢામણીથી મેં આ રૂપા ને અભડાવી. એટલે જ ભગવાને મને પાઠ ભણાવવા આને મારી માની જગ્યાએ મોકલી. મેં જે ખોટું કર્યું હતું એ જરૂર કરતા વધારે ગંભીર છે. એમાં આખા પરિવારની લાગણીઓ સંકળાયેલી છે. મારા બાપુની આબરૂનો સવાલ છે. ફોઈબાને ખબર પડશે તો આ રૂપા પર શું વીતશે ? ક્યાંક કુવો પુરવા ન જાય તો સારું. પ્રભુ હું જાણું છું ભૂલ સ્વીકારી લેવાથી કે એનો માત્ર પશ્ચાતાપ અનુભવવાથી એ સુધરી નથી જતી. પણ મને ઉપાય તો દેખાડો ! હાલ પહેલા એની માફી માગી આવું એને થોડીક ટાઢક થશે. બીચાળીની આંખો રોઈ રોઈને સુજી ગઈ છે. મારી ભૂલની સજા મારા કુટુંબને હું આપી રહ્યો છું.’
સનીને માટે આ મજબૂરી હતી. કહેવાય નહીં ને સેવાય નહીં એવી હાલત હતી. ‘મારે આજે જે ભોગવવું પડે છે તે ભોગવવાનું મારી જ ભૂલનું પરિણામ છે.’ સનીને એની માં યાદ આવી ગઈ. ‘મા, તું મને મુકીને કેમ ચાલી ગઈ ? હું કોની પાસે મારું મન હળવું કરું ? કોની પાસે જઈને માફી માગું ?’ એક પવનની લહેર આવી જાણે સનીના માથે મા હાથ ફેરવીને કહેતી ન હોય કે, ‘જા ઉભો થા રૂપાની માફી માગ અને જીવવાનું આશ્વાસન આપ.’
“પણ હું ક્યા મોઢે ત્યાં જાવ માં ?”
“ઉભો થા ભૂલ કરી છે તો માફી માગવાની હિંમત કેળવ” અને સની હિંમત કરી રૂપાની માફી માગવા એક ગુનેગાર ચોરની જેમ ગયો. તેની મા સાથે જાણે વાતો ચાલુ હોય તેમ તે બોલ્યો, “આ ઉંમરે દેવલાએ મને તેના સાહસ ના તેના દુઃસાહસ માટે ઉશ્કેર્યો. મોકો હતો અને દેવલો તો જાણે ઝનુને ચઢ્યો હતો. તેનો બદલો લેવા માટે પણ મા મને કેવી કુમતિ સુજી કે દેવલાની પાછળ હું પણ તળાવમાં ભમ ભુસકા મારવા ઉઠ્યો.”
“મને ખબર છે ત્યારે તું નવું સાહસ, પુરુષ હોવાનો અભરખો પુરો કરવા ગયો હતો ? તો લે, હવે ભોગવ.”
“પણ મા આ તો કેવું નીચા જોણું ?”
મા તેને બરોબર ઠપકારતા બોલી, આજની નવી પેઢી કશુંય વિચાર્યા વિના ઝંપલાવે અને ત્યાર પછી પરિણામ ને સ્વિકારતા ખચકાય. ખબર છે ને જે પરાક્રમ કર્યું તે જુવાનીયાઓ ના કરે તે માટે જ લગ્ન પ્રથા અમલમાં છે. પણ ના લગ્ન એતો બંધન છે.”
“મા, મને કહે ને તું કહે છે તેમ માફી માંગવાથી આ ભૂલ ધોવાઈ જશે ?”
“ગાંડો થયો છે ? છોકરીને તેની રજામંદી સિવાય આ કુકર્મ કર્યું છે તેની તો સજા ર૦ વર્ષ જેલ છે અને તુ આટલો જલ્દી બધુ સંકેલવાનું કહે છે?”
ધ્રુજતા પગે સની રૂપાનાં ઓરડા તરફ વળ્યો, રૂપા થરથરી ગઈ, એક વાવાઝોડું આવી રહ્યું હતું. ડરથી ફફડતી રૂપા લપાવાની કોશિશ કરવા માંડી. કહે છે ને કે વાસનાવૃત્તિ સળવળે ત્યારે એનું મગજ કામ કરતું બંધ થઈ જાય. સારા-નરસાનું ભાન ન રહે. જ્યારે એ સંતોષાય અને શાંત પડે ત્યારે જ માણસ ટાઢો પડે. પણ, રૂપા મનમાં વિચારવા માંડી કે બહુ મોડું થઈ ગયું. ફઈબા હજી આવ્યા કેમ નહિ ? હવે પરિસ્થિતિ વધુ બગડશે, તો ? અરે પરિસ્થિતિ બેકાબુ બની જશે. તો હું શું કરીશ ? સિંહ વાઘ જેવા પ્રાણીઓ લાગ મળ્યે શિકાર નહિં કરે તેવું માની શકાય ? લોભી વેપારી ગ્રાહક સાથે છેતરપિંડી નહિં કરે તેવું માની શકાય ? ખેલ ખલાસ હવે તો પરિણામ ભોગવવું જ રહ્યું ! રૂપાનું હૃદય ધબકારો ચૂકી ગયું. વાસંતી વાયરો, બળબળતી લૂ જેવો લાગ્યો અને દિલને દઝાડતો હતો.
સનીને જોતા રૂપા કબુતરની માફક ફફડાવા લાગી. કહે છે ને જ્યારે સ્ત્રી શક્તિ જાગે છે. ત્યારે સ્ત્રીનું સ્વરૂપ માં ચંડિકામાં ફેરવાય જાય છે તેમ રૂપાએ પોતાનું દુર્ગા સ્વરૂપ દેખાડ્યું. હિંમત કરી અને હાથમાં ડાંગ લઈ ચીલાઈ ઉઠી, મહેરબાની કરી મારાથી આઘા રે’જો નહિતર જોર જોરથી બુમો પાડી બધાને બોલાવીશ. તને બધાની વચ્ચે ઉઘાડો પાડીશ. મારું જે થવાનું હોય તે થાય પણ હવે તને નહિ છોડું !
સની ઝડપથી રૂપાનાં પગ પાસે ગોઠણભેર બેસી ગયો અને બે હાથ જોડી, રડમસ ચહેરે રૂપાને આજીજી કરવા લાગ્યો, “મહેરબાની કરીને મારા બાપુ કે ફોઈબાને મેળા વારી વાત ના કહેતા. મારા ભાઈબંધોની ઉશ્કેરણીથી તમારી સાથે હું ના કરવાનું કરી બેઠો.”
રૂપા જડવત બનીને સની સામે જોવા લાગી.
આંખોમાં લાલાશ ઉભરી આવી. શરીર આખું ખેંચાવા લાગ્યું.
સની ગોઠણભેર બેઠો હતો એને લાત મારીને કહ્યું, “જે થયું બહુ ભયાનક હતું ? અને હવે પતી ગયું ?”, ફરીથી ત્રાડ પાડતા તે આગળ બોલી, “નાલાયક મારી નજર સામેથી આઘો ચાલ્યો જા. ફરીથી ક્યારેય મારી સામે આંખ ઉંચી કરીને જોયું છે તો તારા બાપુ ને ફોઈને બધી વાત જણાવી દઈશ.”
સની તરત તો રૂપાનાં રૂમમાંથી નીકળી ગયો. તેણે માન્યું હતુ તેમ આ લોઢુ તો હજી ધખતુ છે. દેવલો એકલો હોત તો આ ચંડીકા સ્વરૂપ બીજી વખતે પણ એને મારતે. પણ સની અને બીજાને કારણે તે ઢીલી પડી. હવે સનીને તે ઘટનાની બીજી બાજુ સમજાઈ અને દેવલા દ્વારા તે પણ આ કળણમાં પડ્યાનો અને જે ગુનો કર્યો હતો તે હવે સમજાયો. એ ખાલી બે પાંચ મિનિટની ગમ્મત નહોંતી. એક સ્ત્રીનાં માનનું હનન હતું.
ઠંડા પવનની લહેરખીમાં તેને માનો અવાજ ફરી સંભળાયો. સ્ત્રી દરેકે દરેક સ્વરૂપે પૂજનીય હોય છે. જો તે વિફરીને તો તારું ધનોત પનોત નીકળી જશે.”
આ બાજુ રૂપા મનોમન પોતાના ભાગ્યને કોશવા લાગી. આ સનીનું કોણ સાચું માને ? રૂપાને અંદરથી ગુસ્સો અને ચીતરીની ભાવના જન્મી હતી. ઉબકા આવતા હતા. એને ચીતરી એના રૂપ ઉપર ચડી કે મારા રૂપને લીધે મેં એક સ્ત્રીનું સ્ત્રીપણું ખોયું ! અને ગુસ્સો એટલે કે એની આસપાસનો સમાજ કે મારા ઘરવાળા કંઈ જ કરી ન શક્યાં ! ઓ પ્રભુજી ! આ તે મારા કેવા ભાગ્ય લખ્યા ‘ભગવાન હું દુનિયાની કેવી સ્ત્રી છું, જેનો દેહ પોતાના ધણીના પહેલા સંતાને ચુંથીને ભોગવ્યો હોય !
આ કઈ જાતની રમત આદરી છે ઈશ્વર, તેં મારી સાથે. મારા અરમાનોની મારી જ સામે હાર. દ્રૌપદીને પાંચ પતિ હતા. એ સતી તરીકે પુજાય છે. મારી વાત જાહેર થાય તો લોકો મને “કુલટા”, “હલકટ”, રાંડ જેવા નામ આપવામાં પાછું વળી નહી જુએ.
“શું સ્ત્રીના ચરિત્રની કિંમત કાંઈ જ નહીં ?” પુરુષ સ્ત્રીની વેદનાને ક્યારે સમજશે ? હર પળે રુક્ષ થતી લાગણીઓ અને મારા મરતા સ્ત્રીત્વને મારે શું આખી જિંદગી આમ ઝિલવા પડશે..?
કુદરતનું શ્રેષ્ઠ સર્જન સ્ત્રી પોતાના અસ્તિત્વને ન ચાહી શકે તો બીજાના અસ્તિત્વને ચાહવાનો કોઈ અર્થ રહે ખરો ? સ્ત્રીઓ શા માટે પોતાની જાતને સ્વતંત્ર કે મુક્ત અનુભવી શકતી નથી ? આ પુરુષ પ્રધાન સમાજ ક્યાં સુધી
સ્ત્રીની અવગણના કરશે ? સમાજની બિમાર માનસિકતા ક્યારે દૂર થશે ?
પોતાની જાતને અને પોતાનાં ભાગ્યને, સમાજને, પુરુષની પાશવી વૃત્તિને કોશતી રૂપા અંદરથી આપમેળે થોડી ઉભી થઈ. જાણે ‘મા દુર્ગા’ તેના શરીરમાં આવ્યા ન હોય અને એને સમજણ અચાનક આવી ગઈ કે મારે બેધારી તલવાર પર ચાલવાનું છે. હું હવે મારી તલવારને, એક મ્યાનમાં બે તલવારની જેમ રાખીશ અને બળાત્કારને ખંખેરી નવી રૂપા ઉભી થઈ.
કરચ ભોકાણી હોય એવી વેદના (૧૧) - પ્રભુલાલ ટાટારીઆ ‘ધુફારી’
આ બાજુ સુરજ નારાયણની અસવારી આવી પહોંચી અને શંકરના ઘેર પુત્ર જન્મ થયો. ભક્તિમાં ભીંજાયેલી વિધવા બહેને ભાઈનો વારસદાર આવ્યો જાણી અત્યંત ખુશ થઈ શંકરને કહ્યું, ‘ભાઈ તારે ત્યાં વંશનો સુરજ ઉગ્યો એટલે આ નવજાતની રાશી ગમે તે આવે નામ આપણે સુરજ જ રાખશું.’
‘મોટા બેન નામકરણ તો તમારે જ કરવાનું છે ને ? પછી તેનું નામ સુરજ રાખો કે ચાંદો મને શું ફરક પડે છે ?’ હરખાતા શંકરે કહ્યું.
ભાઈનો વંશ વધ્યો એ ખુશીમાં બહેને ગામ આખામાં ખારેક અને પતાસાની લાણી કરી પોતાનો હરખ પુરો કર્યો. યુવાનીમાં પગ માંડતા સૂરજને મિત્રોની ચડામણીથી એ શંકરનો નંગ પોતાને સની દેઉલ જ સમજતો થઈ ગયો હતો. ગામના પાદરે વડના ઓટલા પર ભેગી થતી નવરા નાથાઓની ટોળકી સનીને ચણાના ઝાડ પર ચડાવી પોરસાવીને સની પાસેથી સની દેઉલની ફિલ્મોના ડાયલોગ બોલાવતા અને એની એકશન જોઈને વધુ પોરસાવતા. હવે તેને સુરજ નામ ગમતું નહોતું એટલે પોતાની મા અને બાપને પણ કહી દીધું કે મને સુરજ, સુરજ ન કહો સની કહો અને એકનાએક લાડકવાયાનું મન રાખવા તેને સની નામથી બોલાવતા હતા, એક દિવસે સૌ મિત્રોએ સહિયારી સલાહ પણ આપી,
‘તું નકામો રામપુરમાં ભેખડે ભરાઈ ગયો છો. તારે તો મુંબઈમાં હોવું જોઈતું હતું. ત્યાં હોત તો કોઈને કોઈ હીરા પારખું ફિલ્મ મેકર તને જરૂર પોતાીન ફિલ્મમાં લઈ લેત.’
‘હા ને પછી તો ફિલ્મોની લાઈન લાગી જાત દરેક ફિલ્મમાં નવી અને એકબીજાથી ચડે એવી રૂપાળી હિરોઈન સાથે કામ કરવાનો મોકો મળત.
આવી આવી વાતોથી તેના મગજમાં પોતે સની દેઉલ છે એવી રાઈ ભરાતી હતી. તેમાં રાનીપુરમાં ભરાતા મોટો મેળા જોવા સની રાનીપુર આવ્યો અને દેવલાની નજરે ચડી ગયો. આવા જ લોકો તો દેવલાને ગમતા હતા તેથી સની દેવલાનો મહેમાન થયો. મેળાની આગલી રાતે દેવલા સાથે વાતો કરતા તેના મિત્રોની બધી વાત કરી. દેવલાએ સનીને સિગારેટ આપી ઘણી આનાકાની પછી તેણે સળગાવી અને પહેલા કસમાં જ તેને ઉધરસ આવી તેને પાણી પાઈ દેવલાએ કહ્યું શરૂ શરૂમાં એવું થાય પણ પછી મજા આવશે સિગારેટ પી.’
સિગારેટ પીધા પછી દેવલાએ તેને દારૂની પ્યાલી આપી તે ચાખતા સનીએ કહ્યું, ‘આ તો બહુ કડવું છે.’
‘એની કડવાસને ભુલીને પીઓ તો મજા આવે પણ પહેલો ઘુંટડો અંદર ગયેલો ત્યાર પછી સનીને અજબ અનુભૂતિ થઈ અને પ્યાલી ખાલી કરી ત્યારે દેવલાએ કહ્યું, ‘ફિલમના હીરો થવું હોય તો આ બધુ તો શિખવું પડે.’
આમ કહી તેના મગજમાં ઠસાવી દીધું કે, મરદ માણસ સિગારેટ પણ પીએ અને દારૂ પણ ઢીંચે.
બીજા દિવસે સની, દેવલો અને તેનો સાથીદાર મેળામાં મહાલવા નિકળ્યા. દેવલાને એટલું તો સમજાઈ ગયું કે, સની છે ચડાઉ ધનેડું. પોરસાવો તો ગમે ત્યાં ચડી જાય એટલે તો દેવલો તેને પોરસાવતો હતો. શું સ્ટાઈલ છે, તાીર અને સની મેળામાં કોલર ઊંચો રાખીને સની દેઉલની સ્ટાઈલ મારતો ફરતો હતો. દેવલાએ મેળામાંથી મેથીના ગરમા ગરમ ગોટા લીધા અને એક ખેતરના સેઢે ઝાળી પાછળ બેઠક જમાવીને દારૂની મોજ માણી ત્યારે સની ખુબ ખુશ થયો અને દેવલાને કહ્યું, ‘વાહ !! મજા આવી ગઈ. સાંભળી દેવલો હસ્યો.
એકાએક દેવલાએ હાંફળી ફાંફળી દૂરથી આવતી છોકરી જોઈ એ રૂપા હતી અને દેવલો તો ટોળામાંથી રૂપાને ઓળખી કાઢે. એકાએક ગોરમા પૂજન વખતે રૂપાએ દેવલાને બે પગ વચ્ચે ગોઠણમારી ગોટો વાળી દીધેલ તે યાદ આવતા તેના શરીરમાં વેરાગ્નિ અને રૂપાના રૂપ જોઈ કામગ્નિ પ્રજ્વલિત થઈ અને જેવી રૂપા ઝાડી પાસેથી પસાર થઈ તરાપ મારીને જેમ વાઘ મૃગલા પર તૂટી પડે તેમ એક હાથ રૂપાના મ્હોં પર દબાવીને દબોચીને જમીન પર પાડી દીધી અને એના બધા કપડાં ઠેક ઠેકાણેથી ચીરી નાખ્યા અને સાથે એનું શિયળ પણ ચિરાઈ ગયું દેવલા અને તેના સાથીદારે રૂપા સાથે અધમતા આચરીને નશામાં ધૂત સનીને બોલાવતા કહ્યું, ‘તું પણ મોજ કરી લે તને આ મોજ જિન્દગી ભર યાદ રહેશે.’
દેવલાની ચડામણીથી રૂપા સાથે સનીએ પણ અધમતા આચરી ત્યારે તેને પોતે પણ મરદ માણસ છે એવો ખુંમાર ચઢી ગયો અને વધુ પોરસાયો.
થોડા દિવસ દેવલાનો મહેમાન રહ્યો અને ખૂબ દારૂ પીધો અને જલસા કરી દારૂમાં ધુત રામપુર આવ્યો. રાનીપુરની યાદો વાગોળતો અહીં તેની ગેરહાજરીમાં શું બની ગયું તેથી અજાણ પોતાના રૂમમાં ભરાઈને ઊંઘી ગયો.
સવારે જ્યારે ફઈબા પાસેથી ચ્હા માગી ત્યારે એણે કહેલું હવે તારી નવી મા પાસે ચ્હા માગજે અને જ્યારે તેને ખબર પડી કે, તેની નવી મા એટલે રૂપા ત્યારે તેને ધરા ફરતી જણાઈ તેને થયું કે, જો ધરા મારગ આપે તો એમાં સમાઈ જાઉ હે ! ભગવાન આ મેં શું કર્યું જે સ્ત્રી સાથે મેં અધમતા આચરી એ જ મારી નવી મા ?
સનીએ તેના હૃદયમાં બેઠેલી પોતાની મરેલીમાના કહેવાથી રૂપાની માફી તો માંગી પણ એનું રૌદ્ર રૂપ જોઈ એ ડઘાઈ ગયો અને માથું નીચું ઘાલી પોતાના રૂમમાં જતો રહ્યો.
મંદિરેથી ફઈબા આવી ગયા અને રૂપાને લઈને નજર ન લાગે તે માટે હનુમાનજીનો કાળો દોરો બંધાવવા લઈ જતા હતા ત્યારે ફઈબાને ઓળખતા ગામ લોકોને સમજાતા વાર ન લાગી કે ફઈબા સાથે જતી યુવતી એ શંકરની નવી વહુ હોવી જોઈએ. શંકર ભલે બીજવર હોય અને આટલા મહિના વિધુર રહ્યા બાદ ફરી પરણ્યો પણ કેવો ભાગ્યશાળી કે, આવી અપસરા જેવી ઘરવાળી મળી. કોઈ કહેતું કાગડો દહીંથરું લઈ ગયો. કોઈ વળી શંકરથી થોડા દેખાવડા હતા અને હજુ વાંઢા ફરતા હતા તેમણે તો એટલે સુધી કહ્યું કે ગધેડાની ડોકે હીરો બંધાયો. એની ચર્ચા ચોફેર રામપુરમાં થતી હતી, કોઈ ખટસવાદિયાએ શંકા પણ કરેલી કે કશીક ગરબડ તો નહીં હોય ? શું રાનીપુરમાં કુંવારા જુવાનિયાની ખોટ હતી તે અહીં રામપુર સુધી લાંબા થઈને છોડી વળાવી અને તે પણ બીજવરને ? જરૂર દાળમાં કોકમ કાળું છે કે પછી દાળ જ કાળી છે કહી મજાકની મોજ માણતા.
મંદિર પર ફઈબા અને રૂપા આવ્યા દર્શન કરી ને પુજારી પાસે બેઠેલી વ્યક્તિ ઊભી થાય તેની રાહ જોવા લાગ્યા. પેલી સામે બેઠેલી વ્યક્તિને સંબોધીને કહેતા હતા ‘જુઓ જજમાન તમારી કુંડલીમાં બેઠેલો શનિએ પાપગ્રહ છે. એ જેની કુંડલીમાં હોય તેને પીડવામાં કંઈ બાકી ન રાખે. પાછું એના મિત્ર ગ્રહ રાહુ સાથે યુતિ કરે છે રાહુ એ પણ પાપગ્રહ છે એટલે હાલ લોઢાના પાયે ચાલતી પનોતિ તમને હેરાન કરે છે પણ બે મહિના પછી એ પનોતિનો સમય પુરો થાય છે. તમારી પનોતી અઢી વરસની પુરી થશે તો સાડા સાત વરસની શરૂ થશે અને તમારી કુંડલી મુજબ એ પનોતિ ચાંદીના પાયે બેસસે ત્યારે જલસા કરાવશે.’
પુજારી બોલે જતો હતો અને રૂપાના મગજમાં ધમાસાણ જામ્યું હતું એની કુંડલીમાં નહીં એના જીવનમાં અને ઘરમાં આ પાપી શનિ નામનો પાપગ્રહ તેના પતિનો નઠારો અને કપાતર દીકરો બેઠો હતો. એ રૂપાને એક વખત તો નડ્યો હતો ફરી ક્યારે અને કઈ રીતે અને કેટલી વખત નડશે તે કહેવાય એમ ક્યાં હતુ ? સની નામના પાપગ્રહે અને દેવલા નામના રાહુ જેમ ચંદ્રમાને ગળી જાય તેમ એનું શિયળ ગળી ગયા હતા. પેલાને કુંડલી સોંપી અને દક્ષિણા લઈ પુજારી ફારગ થયા એટલે ફઈબાએ કહ્યું.
‘આ મારા શંકરના નવા ઘરવાળા છે જરા વધારે પડતા રૂપાળા છે એટલે તેમના પગે હનમાનજીનો મંત્રેલો દોરો બાંધી આપો કોણ જાણે કોઈની મેલી નજર મારી ભાભીને લાગી જાય તો હેરાન ગતી થાય.’
પુજારી ઘડીભર રૂપાને જોઈ રહ્યો. આ એજ રૂપા છે જેની વાત ગામ આખામાં ચર્ચાય છે તે ખોટી નથી. વિચારો ખંખેરી પુજારી પોતાના રૂમમાં ગયા અને એક કાળો દોરો લઈ આવ્યા અને હનુમાનજીની મુર્તિના ચરણસ્પર્શ કરાવી ખોબો ઢાંકીને અમુક મંત્ર બોલ્યા અને પછી રૂપાને પગે બાંધવા ફઈબાને આપ્યો. ફઈબાએ રૂપાના પગે દોરો બાંધી પુજારીને દક્ષિણા આપી ઘેર જવા ઉપડ્યા.
આમને આમ સમય વીતવા લાગ્યો, રામપુર આખામાં રૂપાના રૂપની ચર્ચા થવા લાગી. જરૂરવાળા તો ઠીક, જરૂર વગરનાં રૂપાના દર્શનાભિલાષી માણસો પણ હવે શંકરનાં ઘરે આવતા જતા થયા. બીજી તરફ અચાનક સનીના મિત્રોની આવન જાવન ઘરે વધવા લાગી.
‘વહુ આ શંકરના ભાઈબંધો ઘરમાં હોય ત્યારે તું તારા ઓરડામાં જ રહેતી જા. હું જાણું ને એ લોકોને, મુવા શંકરને મળવા નહીં તને જોવા આવે છે. હું ઓળખું ને ગામ આખાને એમાના મોટાભાગના તો મુવા મેલી નવરના જ છે શું સમજ્યા ?’
‘જી ફઈબા...’
‘અને હા માથા પરથી છેડો ન ખસે અને ગવનમાં દેહ ઢાંકતા શીખો. ઈ મુવાની ભુખી ડાંસ આંખો તમારા દેહ પર જ હોય છે તેમાં માણસની પેલી નજર તો અસ્ત્રીની છાતી પર જ જાય એટલે દેહ સાચવતા શીખો શું સમજ્યા ?’
‘જી, ફઈબા.’
‘વહુવારોએ જાજુ ઓશરીમાં ન બેસાય માટે તારા ઓરડામાં જ રહેજે કંઈ કામ હશે ત્યારે હું બોલાવીશ અસ્ત્રીની જાતને શરીર સાચવતા આવડવું જોવે.’
‘જી, ફઈબા...’ રૂપા આમ ટુંકા જવાબ આપતી એ ફઈબાને ગમતું હતું. સની મોટા ભાગે મિત્રો આવતા તેમના સાથે બારણેથી જ બહાર ચાલ્યો જતો કોઈને ઘરમાં પેસવા ન દેતો. હવે તે શંકર સાથે વાડી પર વધુ રહેવા લાગ્યો એ ફઈબાને ગમતું હતું. તેમાં જો સનીનો કોઈ મિત્ર અથવા ગામનો માણસ સની કે શંકરની ગેરહાજરીમાં આવતા તેને ફઈબા ધુતકારીને કાઢી મુકતા વાડી પર વધુ રહેતો સની શંકરને દીકરો સમજણો થયાનો આનંદ થતો.
રૂપા અને સની વચ્ચે એક ઊંડી ખાઈ હતી. છતાંય સનીની નજરો રૂપા પર મડરાયા કરતી રૂપાની સતત ચોકી કરતી રહેતી એ આશયથી કે, તેને મનમાં એક જ બીક બેસી ગઈ હતી કે, રૂપા ફઈબાને કે પોતાના બાપને મેળાવાળી દુર્ઘટના વિષે વાત ન કરી દે અથવા ભુતકાળની ભુતાવળ એને સતાવે અને આવેશમાં એ આત્મહત્યા ન કરી લે અથવા કુવો ન પુરી દે ! જમાનાની ખાધેલ ફઈબાની આંખો આ બધું જોતી હતી. એમના મનમાં શંકા હતી કે, સની અને રૂપા બંને જુવાન છે એટલે શંકરની અને પોતાની ગેરહાજરીમાં કંઈક છાનગપતિયા ન કરે. માટે હંમેશા રૂપાને ટોક્યા કરતી માથે ઓઢેલું રાખો, અંગ ઢાંકેલું રાખો, કામ વગર ઓશરીમા બેસવાનું નહી અને બને ત્યાં સુધી વહુવારૂઓએ એના ઓરડામાં જ રહેવાનું. તમારા જેવું કામ હશે તો હું બોલાવી લઈશ વગેરે વગેરે.
એક દી તો ફોઈબાએ રૂપાને ઠોકી વગાડીને કહી દીધુ, ‘આ સનીડાને તો તારાથી આધો જ રાખજે, ને રખેને કાંઈ આડુઅવળું થયું તો તમારી ખેર નથી. જુવાન વહુ છો, જાતને સાચવીને રે’તા શીખો.’ સાંભળી અંદરો અંદર આખી સળગી ગઈ. આવેશમાં આવીને પોતાથી કંઈ બોલાઈ ન જાય એટલે રૂપા દાંત હેઠે હોઠ દબાવી સમસમીને રહી ગઈ એ બીચારી શું બોલે. કે જે આડુઅવળુ થવાનું હતું એ તો ક્યારનું થઈ ગયું. હવે શું આડઅવળું થવાનું હતું અને પોતે કરવા દે એમ પણ ક્યાં હતી ? મુંગે મોઢે ફઈબાનો ચેતવણી ભર્યા ઠપકાને નીચી આંખે પચાવી ગઈ. કોઈ બીજો સમય હોત તો એ રડી પણ લેત પણ આંસુની સરિતા તો ક્યારની સુકાઈને સુકી ભઠ થઈ ગઈ હતી. એ શું રડે ?
રૂપાની હાલત ઘરમાં જ એકદંડિયા મહેલમાં રહેતી કોઈ નજરકેદ રાજકુંવરી જેવી હતી. એક જ સહારો હતો. એ હતો શંકરનો સુંવાળો સ્વભાવઅને એની સમજદારીભરી રૂપાની સંભાળ. શંકરના સતત સારપભર્યા સહવાસના કારણે રૂપા પણ થોડી જીવન અને સમાજની નજીક આવતી ગઈ. ઘણી વખત એને પેલી ભુતકાળની ભુતાવળ સતાવતી ત્યારે એની ઊંઘ હરામ થઈ જતી અને ઉઘાડી આંખે સવારનું અજવાળું જોઈ રાહત થતી. અંદરો અંદર ચોતરફથી તેની ભાંગેલી બંગડીઓની કરચ ભોંકાણી હોય એવી વેદના થતી હતી એ દુઃખ એ કોને કહી શકે ? આ ન કહેવાય અને ન સહેવાય એવી પરિસ્થિતિમાં જીવનનો બોજ વેંઢારે જતી હતી. સતત સનીની ચોકી કરતી નજર અંદરથી અકળાવતી હતી. બને ત્યાં સુધી પોતાની જાતને એકલી ના પડવા દેતી અથવા પોતાના રૂમમાં બારણા વાળીને બેસતી. હવે ફોઈબા મંદિરે જતા ત્યારે એ પણ ફોઈબા સાથે મંદિરે જવા લાગી. ફઈબાને આટલું જ જોઈતું હતું.
તેના હાથ ફરી પીળા કરીશું ? (૧ર) વિજય શાહ
રૂપાના કારણે ઘરમાં સુખ શાંતી અને થોડી ચહલ પહલ જેવું થવા લાગ્યું. રૂપાએ ઘરનું મોટાભાગનું કામ પોતાના ઉપર લઈ લીધું હતું.
શંકરને હવે, તન અને મનથી રૂપાએ સ્વીકારી લીધો હતો, જો કે એકલી ઉંમરને બાદ કર્યા પછી તે ખૂબ પ્રેમાળ હતો. બીજા વખતની વહુને આમેય પતિ પાસેથી ધ્યાન વધુ મળતું. ફરિયાદને ટાણું મળે જ નહીં.
સની કૉલેજમાં હતો તેથી તેની ગેરહાજરીમાં ફફડાટ નહીંવત હતો. પરિણામે રૂપાનાં શરીર ઉપર અસર દેખાવા લાગી. તેનો હસતો ચહેરો જોવા આખું ગામ મરતુ.
પણ ઈશ્વરે કાંઈક જુદો જ ખેલ વિચાર્યો હતો. જાણે રૂપા અને નસીબને દુશ્મની હોય એ રીતે. એક દિવસ રૂપાના દુશ્મન, એના નસીબે પોતાનો ખેલ કર્યો. બે વર્ષનાં લગ્નજીવનના અંતે તે દિવસે સની વેકેશન માટે ઘરે આવ્યો હતો. સમાચાર આવ્યા કે માર્ગના અકસ્માતમાં શંકર બુરી રીતે ઘાયલ થયો. જે હોસ્પિટલમાં બધા ઘાયલો અને મૃતકો રાખ્યા હતા, ત્યાં રૂપા, ફોઈબા અને સની તાબડતોબ પહોંચી ગયાં, હાંફળા ફાંફળા માંડ શંકર સુધી પહોંચ્યા તો રૂપાને માથે જાણે આભ તૂટી પડ્યું.
શંકરના ટ્રેક્ટરને બસે ટક્કર મારી હતી. વાંક બસ ડ્રાઈવરનો હતો પણ અકસ્માત સ્થળે જ તેણે દેહ છોડ્યો. તેની સાથે બીજા ચાર જણા જે આગળ બેઠા હતા તે પણ ડ્રાઈવર સાથે દેહ છોડી ચુક્યા હતા. ટ્રેક્ટર ઉપર શંકર અને ખેડુ સાથી ભૈલો કચડાઈ મુઓ હતો અને શંકર પણ સારો એવો લોહીલુહાણ હતો. હોસ્પીટલમાં સ્તબ્ધતા ડુસકાં અને ઉંહકારનું સામ્રાજ્ય છાયું હતુ. રૂપા એ જોયું તો લોહી નીગળતી હાલતમાં શંકરનો દેહ હોસ્પીટલનાં ઓપરેશન થીયેટર બહાર સ્ટ્રેચર ઉપર તરફડીયા મારતો હતો. છતાં પણ મજબૂત મનનો શંકર પોતાની જાતને સતત ભાનમાં રાખવાનો પ્રયાસ કરતો હતો. ફોઈબા અને રૂપાને જોઈને શંકરમાં જાણે જાન આવી હોય એ રીતે સ્ટ્રેચર પર બેઠો થઈ ગયો. જેવી રૂપા એની નજીક ગઈ, શંકરે રૂપાનો હાથ પકડી લીધો. જાણે એને ખબર પડી ગઈ હશે કે આ મારી આખરી ઘડીઓ ગણાઈ રહી છે.
ફોઈબા નાના ભાઈનાં માથે હાથ ફેરવતા છુટ્ટા મોઢે રડી પડ્યા. “શંકર આ શું થઈ ગયું ?” નર્સે મોંથી ઈશારો કર્યો કે અહીં રડારોડ કરવાની મનાઈ છે. ડૉક્ટર એમની સારવાર કરે છે ને ? મંગુ અને પગી પણ ત્યાં હાજર હતા. દીકરીની માથે આભ તુટી પડ્યું ત્યાં ક્યાં થીંગડા દેવા જાય ? હીબકે ચઢેલી રૂપાની આંખમાંથી બોર બોર જેવડા આંસુઓથી ફોઈ, શંકર અને મંગુ પીલાતા હતાં. ડ્રાઈવરે છાંટો પાણી કર્યો હશે કે ગમે તે હોય પણ ટ્રેકટર ઉપર બસ સીત્તેરની ઝડપે ચઢી આવી હતી. હારી ટ્રક ચાલાવતો હતો અને શંકર બાજુમાં બેઠો હતો તેથી તે ફેંકાઈ ગયો અને બસનાં ધક્કાથી ફંગોળાયેલું ટ્રેક્ટર બસની જોડે સાહીઠ ફુટ દુર ઘસાતુ પહોંચ્યું. શંકરનો પગ પછડાતા ટ્રેક્ટર અને જમીન વચ્ચે આવી ગયેલો હતો. જીવી જાય તો પણ પગ તો કપાવવો જ પડશે. આ બધુ સમજતો શંકર તૂટક તૂટક અવાજે રૂપાના હાથમાં ફોઈબા અને સનીનો હાથ મૂકીને કહે કે, “હવે હું આ જગતમાં રહું કે ના રહું તમારે ત્રણેએ સાથે મળીને રહેવાનું છે.”
રૂપા શોકમગન હોવાથી કોઈ જ જવાબ ના આપ્યો.
મંગુ કહે ફુલ જેવી છોડીને માથે આ ભાર ક્યાંથી બાંધો છો જમાઈજી. તમારી તબિયત સાચવો અને સાચવો આ મારી છોડીને ! મેં તો તમારે ભરોંસે તેને આપી છે. હજી તો પહાડ જેવી જિંદગી તેને કાઢવાની. વેવાણ સામે નજર કર્યા વગર શંકરે રૂપાને ઉદ્દેશીને કહે કે, “હું ના હોઉં તો મારા સની માટે તારા જેવી જ રૂપાળી ને ડાહી વહુ લઈ આવવાની તારી જવાબદારી છે.”
રૂપાએ મૌન રહીને ડોકું ધુણાવ્યું અને ફોઈ ફરીથી રડી પડ્યા. શંકરને બચાવજો મારા મહાદેવ ભોળા. આ છોડીને ખાતર પણ એને નવું જીવતર આપજો ભોલેનાથ.
આટલી વાત કરી ત્યાં તો શંકરને ઓપરેશન થીયેટરમાં લઈ જવામાં આવ્યો. ડૉક્ટરોની કલાકોની મથામણ પણ શંકરનો જાન બચાવી ના શક્યાં.
આમ તો શંકર ચાલીસી વટાવી ચૂક્યો હતો. પણ આ મૃત્યુની ઉંમર તો નહોંતી. બીજે દિવસે ઈસ્પીતાલથી મૃતદેહ આવ્યો ત્યારે રોઈ રોઈને રૂપા એ પોતાના હાલ બેહાલ કરી નાખ્યા હતા. વળી કુદરત કેવી મઝાક કરે છે દીકરાની અને ફોઈની જવાબદારી તેના માથે નાખી શંકરે ગામતરુ કર્યું. સુની ગોદ, ભરપુર યૌવન અને વૈધવ્ય ? કહે છે ને દેહ લગ્નની વિધવાને પુનઃલગ્ન સમુ પુણ્ય કોઈ નથી. સમયે તેની ગતિ પકડી તેમ રૂપાને ફરી પરણાવવાની વાતો જોર પકડવા માંડી રહી હતી.
બારમું પત્યું ત્યાં સુધી સની ઘરમાં હતો સગા વહાલાની રડારોળ ચાલુ હતું. ગરુડ પુરાણ ચાલતુ હતુ અને તે કથા સાંભળતા સાંભળતા તે વિચારતી કે આત્મા પાછુ વળીને તેના દુઃખડા સાંભળી શકે ! ત્યારે એક જોરદાર ઉછાળ તેનામાં આવ્યો. હાથ જોડીને બડબડાટ શરૂ કર્યો. એ બડબડાટ ક્યારે હીબમા અને આંસુમાં ફેરવાઈ ગયો તે મંગુને ખબર ના પડી.
બડબડાટ આમ તો તમે મને ક્યાં છોડીને જતા રહ્યા હવે, મારું શું થશે ? જેવી અસ્પષ્ટ વાત હતી. દીકરીને ખોબલેને ખોબલે રૂપ આપનારી માતા આજે તે રૂપને કોષતી હતી. જોબનીયુ જરા છલક્યુ અને દેવા જેવા લોલુપભેડીયાએ એને ભરખી. થોડું તે પ્રકરણ ટાઢું પડ્યું અને આ અકસ્માત? પહાડ જેવી લાંબી જિંદગી ધોળા પહેરીને કેમ કાઢશે મારી દીકરી ? ખેતર સંભાળતો ઘરનો હારી (ખેડુત) અને શંકર બંને સાથે પાછા થયા. ખોયડું મોટું અને વહેવાર ઝાઝા. જમીન એટલી બધી કે સાચવવા અનુભવી માણસનો સાથ ના હોય તો ગામનાં નવરા ભેલી ખાય.
આ જ ચિંતા ફોઈને પણ સતાવતી હતી. તેરમા દિવસે ફોઈએ જમીન આધભાગે આપવાની વાત કરી ત્યારે પગી બોલ્યા. ‘હું હંધુય સંભાળી લઈશ.’ દીકરીનો પૈસો આઘો પાછો નહીં થવા દઉં.
સનીને રવાના કરાવી ઘરને સ્થિરતા પર લાવતા અને રૂપાને રડતી રોકવા ફોઈને સારો એવો શ્રમ પડ્યો. તેમાં તેમણે પણ માડી જાયો ભાઈ ખોયો છે નો અફસોસ કરવાનો કે ખુણે બેસી રડવાનો મોકો જ નહોતો મળ્યો. તેમનું મન એક બાજુ રૂપા અને બીજી બાજુ હવે શું થશે ? કેમ બધુ પાર ઉતારીશની ચિંતામાં ઘડીક આમ તો ઘડીક તેમ ડોલતું હતુ. મોટી ઉંમરે ભાઈ એકલો થયો તેને ખાવા પીવાનાં રોટલાનો પ્રશ્ન ના નડે માટે રૂપા આણી. તે તો જતો રહ્યો અને રૂપાને મારે ગોડવવાની ? જેવા કેટલાય પ્રશ્નો તેને થતા. તે દિવસે મંગુએ જ પ્રશ્ન કર્યો. “આ છોડીનું શું ? તેના હાથ ફરી પીળા કરીશું ?” મા હતી ને ? સમજતી હતી આ છોડીનું રૂપ એને વિધવા જીવન નહીં જીવવા દે. કારણ વગર જુવાનીયાઓ ઘરની આસપાસ ફરકતા રહે અને ચોકીદાર બનીને બેસી રહેવાનો મોટી ઉંમરે સમય પણ કોને હોય ?
વિજાતિય આકર્ષણ (૧૩) નરેશ ડોડીઆ
હજુતો શંકરના દેહની રાખ પણ સ્મશાનમાં ઠરી ન હતી. રૂપાના આંસુ સતત વહ્યા કરતાં હતાં. ડાઘુઓ તો પાછાં વળી સહુ સહુને ઘરે પહોંચી ગયા. રૂપાને તેનો બાપ અને મા ઘરે સાડલો બદલવા લઈ ગયા.
જાજ્વલ્યમાન દીસતી રૂપા હવે ચંદ્રમા સમાન શિતળ લાગતી પણ તેનું રૂપ પૂનમના ચાંદ જેમ નિખર્યું હતું. શું કરવું આ રૂપાના રૂપનું ? જનમ ધર્યો ત્યારથી એ રૂપ તેનું વેરી હતું ! જેમ ઢાંકો તેમ નિખરે !
બાપને ઘેરથી આવ્યા પછી ફોઈબાએ પહેલું કામ જણાવ્યું, ‘મારા ભાઈની વરસી વાળવી છે.’ અબુધ રૂપાને ત્યારે શું કરવું તે ખબર ન હતી. બામણને બોલાવ્યો. શંકર પાછળ ખુલ્લે હાથે રૂપાએ દાન ધરમ કરી તેના આત્માને શાંતિ આપવાનો પ્રયાસ કર્યો. આટલી મિલકત વેરી ગયો હતો. કોના માટે ? પેલા અબુધ અને ગુંડા જેવા ‘સની’ માટે ? ફોઈબા તો રાજીના રેડ થઈ ગયા. રૂપાએ જે રીતે વરસી વાળીને બધાના આત્માને ઠાર્યા. ગૌશાળામાં છૂટે હાથે પૈસા આપ્યા. બામણને સોનાની કંઠી આપી. તેના છોકરાંઓને ભણાવવાની જવાબદારી વહોરી. મંદિરના સમારકામ માટે ભંડોળ આપ્યું.
શંકરે ભલે થોડું પણ ખૂબ પ્રેમાળ વર્તન કર્યું હતું. જે રૂપાએ ભાથામાં બાંધ્યું. તેનો આત્મા શાંતિ પામે એવી પ્રાર્થના કરી. ઘડીભર તે શંકરમય થઈ ગઈ !
આ સમય દરમિયાન ઉંમરમાં નહીવત ફર્ક હોવાનો લીધે સનીની અંદર રહેલો પુરુષ રૂપાની એકલતાને જોઈ ઉશ્કેરાતો હતો... પરિણામે રૂપાને કોઈ પણ બહાને રીઝવવા માંગતો હતો... બસ એમાં બાધા હતી તો એક ફોઈબા. મુગ્ધ વયનું આકર્ષણ આક્રમક ન હોય પણ આ તો એક વખત શરીરની ગરમી માણી ચુકેલો હતો. તેને રૂપાના શરીરને વધુ અને વધુ માણવું હતું. દિવા સ્વપ્નોમાં વારંવાર કામૂક કલ્પનાઓ દ્વારા તે હંમેશા રૂપાને પોતાની ભાર્યા સમજતો હતો. આ પરિસ્થિતિ ઘાતક હતી !
યુવાનીના ઉંબરે ઉભેલા સનીના અરમાનો વિજાતિય આકર્ષણથી થોડા બચી શકે ? અધુરામાં પૂરું ઘરમાં જ યુવાન રૂપાનું સાવકી માતારૂપે આગમન થવું. એજ છોકરી જેનો દેહ એને એક નરાધમની માફક ચુંથી નાખ્યો હતો. કહે છે ને ઉન્માદ અને કામાંધ પરિસ્થિતિ યુવા જનને હંમેશા માર્ગ ભુલાવે. સની એકનો એક દિકરો હોવાથી એને બહુ લાડમા રાખતા હતા અને સ્વભાવે ઉડાવ અને અમુક ગામના વંઠેલ છોકરાઓની દોસ્તીના કારણે સની યુવાનીમાં ના કરવા જેવા અનેક કામો કરતા શીખી ગયો હતો.
ચાલાક ફોઈબાના ધ્યાનમાં સનીની રોજબરોજની આ હરકતો નજરમાં આવી ગઈ હતી, પણ સની પ્રત્યે ફોઈબાને બહુ લાગણી હોવાથી હંમેશાં આંખ આડા કાન કરતા હતા. વિચારતા હતા કે હોય આવુ યુવાનીમાં નહિં કરે તો ક્યારે કરશે ? ઘણીવાર એના મિત્રો આવે ત્યારે એના રૂમમાં બંધ દરવાજે શરાબની મહેફીલ જમાવતા હતા. એ વાત ફોઈબાને જાણ હતી છતાં કદી એને સનીને આ બાબતે ટોક્યો નહી. કદાચ શંકર પણ તેની યુવાનીમાં આવા સ્ખલનો અનુભવતો હશે ? ફોઈને ક્યાં ખબર હતી કે આ તો બગડેલો સંપૂર્ણ કામી પુરુષ થઈ ચૂક્યો હતો જેને સારાસારનું ભાન હોય જ નહીં.
ઘણી વાર સની એના બાપુ પાસેથી પૈસા માગી શકે એવી સ્થિતમાં ના હોય ત્યારે ફોઈબા એના બાપુની જાણ બહાર સનીને પૈસા આપતા અચકાતા નહી. પરિણામે સનીમાં નાની ઉંમરથી એક અમીરજાદામાં હોય એવા બધા લક્ષણો દેખાવા લાગ્યા. સની માટે ફોઈબાનું આંખ આડા કાન કરવાનું બરોબર માફક આવી ગયુ હતું. ઘણી વખત સાંજે ફોઈબા મંદિરે ગયા હોય ત્યારે મિત્રો સાથે જુગાર રમતો હતો.
નાની ઉંમરમાં ક્રિકેટ મેચ ઉપર સટ્ટો રમતા શીખી ગયો હતો. એક વખત બહુ મોટી રકમ હારી જતા ફોઈબાએ કોઈને જાણ ના થાય એ રીતે સનીના મૃત માતાનો ચાર તોલાનો ચેન સોનીને ત્યાં વેંચીને સનીની હારની રકમ માટે બારોબાર ચુકવી આપ્યા હતા. ત્યારે તો શંકર હયાત હતો અને ધીમેથી તેને સમજાવી દીધો હતો કે આ ઉંમર જ એવી કે માણસ લપશે. માવતર તરીકે તેને સમજાવવો અને પાછો વાળવો.
શંકર તે વખતે મોટી બેન ઉપર બરોબર બગડ્યો હતો. ‘મોટી બેન તમે જ એને છાવરી છાવરીને બગાડો છો ! હું તો આ ચેનની ચોરી માટે તેને પોલિસમાં સોંપી દેવાના મતમાં છું. આવું તે કંઈ ચાલતુ હશે ? એક તો ખોટા ધંધા કરે અને પાછા તમે તેને ચેન વેચાવી આપી બળતામાં ઘી ઉમેર્યું.’
પણ જ્યારથી રૂપા આવી ત્યારથી ફોઈબા સનીને આ બધી હરકતો બંધ કરવા માટે વારંવાર તકાજો કરતા હતા. સની પણ સમજી ગયો હતો કે નવી માતાની ઘરમાં કાયમી હાજરી હોવાથી હવે ઘરમાં મોજ મજા કરવા શક્ય નહોતા.
થોડા દિવસ પહેલા સનીએ ફોઈબા પાસે પૈસા માંગ્યા તો મોઢામોઢ ચોખ્ખુ સંભળાવી દીધુ કે, “હવે તારે પૈસા જોઈતા હોય તો તારા બાપુ પાસે માંગજે, હવેથી ફોઈબા પાસેથી ફૂટી કોડીની આશા રાખતો નહી.”
“પણ ફોઈબા ! હવે હું પણ મોટો થયોને ? મારે મારા દોસ્તારો સાથે ઉઠબેસ હોય ત્યારે ક્યારેક ખર્ચા તો લાગે ને ?”
“એ સમજીને તને તારી ક્રીકેટ મેચની હારથી બચાવેલો ત્યારે તારા બાપે મોટું ભજનીયુ આલેલું, કે હું તને બગાડું છું, સોનીને ત્યાંથી ચેન પકડાવી તને જેલ ભેગો કરવાની તેણે નેમ લીધેલી. બહુ ભાઈ બાપા કરીને તેને વાળ્યો પણ તેણે મારી પાસે જીભ કચરાવી. પૈસાનાં મામલે મારે કંઈ નહિં બોલવાનું એટલે હવે તું જાણે અને શંકર મારી પાસેથી ફૂટી કોડીની આશા હવે ન રાખીશ.”
“ફોઈબા ! મારી મા મરી ગઈ ત્યારથી તમે સાચવો છો અને આ નવું બાપાને શું સુઝ્યું ?”
“જો મારું સાચું માનતો હોય તો ભણવામાં ધ્યાન રાખ અને આ બધા ભાઈબંધોની વાદે જે ચઢ્યો છે તે છોડી દે. શંકર ખીજાશે અને આ તારી નવીમા ચઢાવશે તો તને મિલકતમાંથી બે દખલ કરશે. તેથી તો તને તેનાથી દૂર રાખું છું. પણ તું તો સમજતો નથી અને વળતો પણ નથી.”
“હેં ? તારા ભાઈબંધોને તો કશું ખાવાનું નથી. પણ તું તો આખી જિંદગી ઠિબરું લઈને ઘરે ઘરે ભટકતો થઈ જઈશ સમજ્યો ?”
બાપા ઉપર ખીજ કાઢતો કાઢતો પગ પછાડતો તે ગામના ચોરે મિત્રોનાં પહોંચ્યો તે દિવસે શહેરમાંથી પ્રાઈવેટ શો માટે ઠુમકા મારતી મુન્ની બાઈ આવવાની હતી. નજરાના ખાતર પાનના પૈસા મુકવા રૂપિયા જોઈતા હતા. તેની વ્યવસ્થા ન થઈ તે મિત્રોમાં જણાવતા સોપો પડી ગયો હતો. તેના બાકીના ત્રણેય દોસ્તો સુરજનાં પૈસે જ છમ્મક છલ્લા કરતા હતા. સુરજના પડી ગયેલા ચહેરા ને જોતા એક મિત્ર બોલ્યો “ચાલને હવે પડશે તેવા દેવાશે.”
સાંજ ઢળતી હતી. વાતાવરણ જમાવવા ધીમું ધીમું સંગીત વાગતું હતું. પાનનું બીડું ફરતું થયું ત્યારે ૧૦૦ રૂપિયાની નોટ મુકી અને ચાર બીડા ઉપડ્યા ત્યારે પાનનું બીડુ ફેરવતી બાંદીએ મોં મચકોડ્યુ, ‘ક્યા જનાબ દિવલીયે હો ગયે હૈ તો તવાયફ કા શોક ક્યું પાલતે હો ?’ ચલો ઘર જાવ, ત્યાં પર્દા પાછળથી અવાજ આવ્યો “રહેને દીજીયે વો હમારે કલકે મહેમાન હૈ.”
સંગીત, સુંદર નૃત્ય, ભંગીમા અને મારક અદાઓ સાથે પાનમાં મેળવેલ ભાંગની ગોળીએ આખી રાત બધાને ઝમતા રાખ્યા અને સૌએ ગજવા ખાલી કર્યા. બીજા દિવસની સવારે ઘર બહારનાં આંગણામાં પડેલા સૌ ઉપર પાણીની ડોલ રેડતી બાંદીઓ ગાળો વરસાવતી હતી.
આ ઘેને સનીને વધુ પાગલ કર્યો હતો. તેને મુન્નીબાઈમાં સતત રૂપા દેખાતી હતી. તેની અદાઓ, નખરાં અને નૃત્ય ભંગીમાઓમાં રૂપાને માણતો હતો. તેનું આ સ્વપ્નુ જ્યારે પુરું થયું ત્યારે તે આ પાર કે પેલે પાર કરવાનાં જબર અંદાજમાં આવી ગયો હતો. જરા એકાંત દેખે અને બિભત્સ ચાળો કરે. ઘર છે, ઘરમાં ફોઈબા છે, બીજા બધા નોકર ચાકર ફરતાં હોય તેનો ખ્યાલ પણ ન રાખે. ઘરમાં ને ઘરમાં આ બધી વાતો અને સનીના વર્તનથી હવે રૂપા બરોબર કંટાળી હતી એને થતું કે આ બધું બન્યું તેમાં મારો શું વાંક ?
ફોઈબાની સતત ટકટક અને સલાહોને કારણે ધીરે ધીરે સનીમાં બદલાવ આવી રહ્યો હતો. જો કે રૂપા તો એને નાટક જ ગણતી હતી કારણ કે જેવા ફોઈ આડા અવળા થાય ત્યારે તેનું સ્વરૂપ બદલાઈ જતું. તે જાણતી હતી યુવાન લોહી કદી વિજાતિય આકર્ષણથી અળગી રહી ના શકે. હવે જે કામ સની રૂપા ના હતી ત્યારે ઘરમાં કરતો હતો એ કામ ક્યારેક ઘરની બહારે ખાનગી જગાએ જઈને કરતો હતો. એટલે ફોઈબાને એમ લાગે સની સાચેસાચ સુધરી ગયો છે.
શંકરનુ મૃત્યુ થતા સનીની નજર રૂપા પર બગડી હતી. પણ ફોઈ સામે તો હંમેશાની જેમ સારો હોવાનો જ દેખાવ કરતો હતો. સનીના સારાપણાના આડંબરને રૂપા બરોબર જાણતી હતી. એટલે જ્યારે પણ ફોઈબા ઘરમાં ના હોય કે બહારે ગયા હોય ત્યારે રૂપા ઘરની બહાર બેઠી રહેતી અને ફોઈબા આવે એની રાહ જોતી રહેતી. સનીએ ઘણી વખત રૂપા સાથે આડકતરી રીતે સંવાદ સાધવાની કોશિશ કરી પણ રૂપાના મનમાંથી હજુ સુધી પેલી ગોઝારી ઘટનાની અસર જરા પણ ઓછી થઈ નહોતી. પરિણામે રૂપાની નજીક જવાની સનીની એક પણ કારી ફાવી ના શકી.
ઘરમાં જ્યારે રૂપા કામ કરતી હોય રૂપાને ચોર નજરે જોતો રહેતો. કોઈ વખત ફોઈનુ ધ્યાન ના હોય એ રીતે રૂપાનુ કોઈ કામ ના હોય તે છતાં કામનું બહાનું કરી એની સાથે વાત કરવાનો પ્રયત્ન કરતો રહેતો હતો.
સનીનું વેકેશન પત્યુ અને કૉલેજમાં ભણવા માટે પાછો જવાનો હતો તેના આગલે દિવસે ફોઈની હાજરીમાં તે બોલ્યો, “નવી મા ને તો હું કૉલેજ માટે જાઉં છું તેનું જરાય દુઃખ નથી.”
રૂપાએ કચકચાવીને હોઠ બીડી દીધા અને બે હાથ જોડીને ચાળો કર્યો જાવ તે તો સારું જ છે. તમને રડે જ કોણ છે ? મારી બલારાત !
રાત સુમ સામ જતી હતી અને રૂપાની રૂમ ઉપર ટકોરા પડ્યા. સની કોઈ પણ ભોગે રૂપા સાથે વાતનો દોર સાંધવા મથતો એ જાણતી રૂપાએ ઘાંટો પાડ્યો. ખબરદાર જો બારણું ખટખટાવ્યું તો. ડાંગે ડાંગે મારીશ અને ગામ આખામાં ફજેતી કરીશ.”
ફોઈબા રૂમમાંથી હાંફળા ફાંફળા બહાર આવ્યા અને સનીને ઉભેલો જોઈ બૂમ પાડી, કેમ અલ્યા તારી નવી મા છે તે સમજાતુ નથી ?
“નવી મા શાની ? તે તો મારા બાપાની બીજી પત્ની હતી, મારી મા શાની ?”
ફોઈબાને પાણી નાકની ઉપર જતા લાગ્યા અને સનીને ખેંચીને બીજા રૂમમાં લઈ ગયા. પાણી પાઈ ને ટાઢો કરીને પૂછ્યું, “શું છે આ મોડી રાતે ગામમાં તારા બાપનાં નામે ભવાડા કરવા છે ?”
“હા એ મારા ઘરમાં રહે છે અને મારી સાથે વાત ના કરે તે કંઈ ચાલતુ હશે ?”
“તારી નજર એને વાંચતા આવડે છે. તું ભુખ્યા ડાંસ વરુની જેમ એને ચુંથવાની વાત કરે તે ચાલે કેમ ?”
“ફોઈબા ! તમે તો મારી વાત સમજતા કેમ નથી ? એ મારાથી નાની છે અને હું ઘર બેઠે તેને ફરીથી સધવા બનાવવા માંગુ છું.”
એનું વાક્ય હજી પૂરુ પણ નહીં થયું હોયને બીજા રૂમમાંથી આવીને રૂપાએ ડાંગે ડાંગે તેને ટીપી નાખ્યો.
અળવીતરો સની (૧૪) પ્રવીણા કડકિયા
નામ તો સુરજ પણ રંગીન મિજાજનાને તે જુંનું લાગ્યું એટલે બની બેઠો ‘સની.’ દીવાની જુવાનીમાં કોણ કોનું સાંભળે કે પછી વર્તન પર સંયમ જાળવે ? સાંઢ જેવો બેકાબૂ બનતો જતો હતો. ડંડુકાથી પિટાયો છતાં તેની સાન ઠેકાણે ન આવી ! બાપ ગુમાવ્યાનું દુઃખ તો બાજુએ રહ્યું ઘરમાં સાવકી મા છે તેનું પણ ભાન ખોઈ બેઠો ! રૂપ રૂપના અંબાર જેવી ‘મા !’
સિંહ એકવાર લોહી ચાખી ગયો હોય તો પછી એ સ્વાદ દાઢમાં રહી જાય. બાપન રહ્યો, તો પછી આ ‘સાવકી મા’ ક્યાંથી ? એ પ્રશ્ન સનીના દિલો દિમાગ પર છવાઈ ગયો હતો. બાપના જીવતાં તો સંયમ રાખ્યો હતો! હવે ઘરમાં ર૪ કલાક નજરની સામે. હરી ફરીને પેલી મેઘલી કાળી ડિબાંગ રાતમાં વિજળીના ચમકારે અનુભવેલું સામિપ્ય તેને સતાવતું. ઘણા પ્રયત્ન કરતો પણ જુવાની તેને પાગલ બનાવવા માટે પૂરતી હતી. બને ત્યાં સુધી એક ઘરમાં રહેવા છતાં તેની સામે ન આવતો !
જ્યારે ભગવાને ખોબલે ખોબલે રૂપ દે ત્યારે તેને બહારના આવરણ, આભૂષણ કે ઠાઠની શી પરવા ? એ તો બસ કમળ સમાન હોય. કાદવમાં પણ તેનાથી અલિપ્ત ! રૂપા જે થોડો વખત શંકરનો સાથ પામી તેમાં તેના રૂપને ચાર ચાંદ લાગ્યા. તેનો વાન હતો તેના કરતાં વધારે નિખર્યો. છોકરી જ્યારે લગનની વેદીની ધુણી ખાય પછી તેના રૂપને નિખાર આવે ! લાવણ્યથી ભરપૂર રૂપા સુખના સાગરે હિલોળતી હતી.
ગઈ ગુજરી ભૂલવાની કોશિશ કરતી રહી. શંકરની ધિરજ અને પ્રેમાળ વર્તને રૂપાને ઠારી. ભલે શંકર ઉંમરમાં મોટો હતો પણ તેનું હૈયું જુવાન હતું. તેથી તો રૂપા તેના ઘરમાં સમાણી. તેને એમ ન લાગતું કે મારા ઓરતા અધૂરા રહી ગયા !
એ ઠાર દેવતા ઉપરની રાખ જેવો હતો. ઉપરથી ટાઢો માંહીથી ધગધગતો ! પૈસાની છોળમાં રમતી રૂપા મનને મનાવતી. જુવાનીનો સાદ સુણ્યો અનસુણ્યો કરતી. ત્યાં આભ ટૂટી પડ્યું. અભાગણી ક્યાંયની ન રહી. હવે મનને શું કહીને વારે ? પેલો કાળોતરો નાગ નજર સમક્ષ હરતો ફરતો જણાય. કાયમ ફોઈબાની સોડમાં ભરાયેલી રહેતી. કેટલા ચમત્કાર તેને બતાવવા?
‘બેટા, હું ખર્યું પાન. કેટલા દિવસ ? હવે આ વહીવટ બધો તારે સંભાળવો પડશે. સની તો આમેય ફટવેલ હતો. જરાય ઠર્યો નથી. બાપ પાસે હંધુય શિખ્યો નથી. એના હાથમાં જો પૈસાનો વહીવટ આવશે તો લક્ષ્મી ઘરમાંથી પગ કરી જાહે !’ ફોઈબાનો કકળાટ સાંભળવાને રૂપા હવે ટેવાઈ ગઈ હતી. તેમાં પાછો ‘સની’ નામનો રાહુ ઘરમાં અથડાયા કરે. સાંઢ જેવો, તેના કોઈ કામમાં ભલીવાર નહી.
સનીની જુવાની રૂપાને જોઈ ઘેલી થતી. બાપ તો હવે હતો નહી ! જેને કારણે સનીને તેની આમન્યા સાચવવી પડતી ! તેથી તે વિચારતો ‘આ કાંઈ ઓછી મારી ‘મા’ છે ?’ ક્યા સગપણે રૂપાને ‘મા’ માનવી ? તેમાંય રૂપા સનીથી છ મહિના ઉંમરમાં નાની. જેનું રૂપ ટોપલો ભરેલું. સનીની આંખમાં સાપોલિયાં સળવળતાં ! રૂપા સનીથી બચવા ફોઈબાની સોડમાં ભરાતી.
મા, જ્યારે પિયર લઈ ગઈ ત્યારે તેને થયું હાશ, છૂટી. કરમ તેનાં ફૂટેલાં હતાં. ત્યાંતો ભોરિંગ હતો. માએ ક્યાંય જવાની ના પાડી દીધી. બંને ભાઈઓ તેની ચોકી કરવા ઠોકી બેસાડ્યાં. માથી રૂપાના હાલ જોવાતાં નહી પણ શું કરે ? આવી રૂપ રૂપના અંબાર જેવી દીકરીનું જતન કેમ કરે. તેને તો રોજના દળણાં દળવાનાં. પાણી ભરવાની શાંતિ હતી. વસ્તારીના ઘરના રોટલા ઘડવાના. ગાયના દૂધમાંથી દહીં, છાશ અને માખણની માથાકૂટ. રૂપાને કોઈ કામ કરવા ન દેતી ! મા, હતી ને દીકરીનું દુઃખ દાઝતું. આવા કેદી સમાન સંજોગોમાં રૂપા પિયર ઝાઝું ન રોકાણી. એણે તો હઠ પકડી મને મારે ઘેર જાવા દો ! નાની થોડી હતી કે તેને પકડી કે બાંધી રખાય ? મા અને બાપે તેનું ગમતું કર્યું અને પાછા તેને ઘેર મૂકી આવ્યા.
રૂપા તો ઉલામાંથી ચૂલ્હામાં પડી. અહીં ‘સની’ તેને દુશ્મન જેવો દેખાતો. આખો દિવસ ઘરની બહાર હોય ત્યારે શાંતિ લાગતી. વાળુ ટાણે આવે ત્યારે તેની થાળી ઓસરીમાં દેતી. રસોડામાં તેને પગ મૂકવાની મનાઈ ફરમાવી હતી. ફોઈબાને ખૂબ ગમ્યું. રૂપા, સનીની નજરથી દૂર રહે તે જ તો તેમના મનની ઈચ્છા હતી.
શંકરે મૂકેલો વિશ્વાસ રૂપાને પ્રેરણા આપવા માટે પૂરતો હતો. ખેડૂતો, ગરાસિયા બધાના હિસાબ બરાબર રાખતી. તેનો બાપ પગી હતો તેથી ઘરમાં ન હોય ત્યારે માને ઘણી મદદ કરતી રૂપા, રૂપ સાથે આવડત પણ શંકરને પરણી ત્યારે દાયરામાં લાવી હતી. નસિબની ફૂટેલી લગ્ન પહેલાં અભડાઈ હતી તે શંકરના વહાલમાં વિસરવાનો પ્રયત્ન કરી રહી હતી, ત્યાં કિસ્મતે જોરદાર ઘા કર્યો, પતિનું શિરછત્ર ઝુંટવાઈ ગયું.
માથું ઓઢી રૂઆબભેર જ્યારે પેઢીની ગાદી પર બેસતી ત્યારે લોકો ખૂબ આમન્યાથી તેની સાથે પેશ આવતાં.
પેલો અળવીતરો ‘સની’ નવી માનું આ રૂપ જોઈ આભો બની જતો. ધંધાપાણીમાં એ ઢબુ પૈસાનો ‘ઢ’ હતો. રૂપાની આભા જોઈ અંજાતો. તેની અંદરનો રાક્ષસ વધુ વકરતો. એમ રૂપા તેના હાથમાં આવે તેવી ન હતી. સનીની આંખમાં રમતાં સાપોલિયા રૂપા નિહાળતી અને ફોઈબાનો કેડો ન મેલતી. રૂપા સોડમાં ભરાતી એ ફોઈબાને ગમતું. નાની ઉંમરમાં પતિ ગુમાવ્યા પછી ભાઈ અને ભાભીના સંસારમાં ફોઈબા દૂધમાં સાકર ભળે તેમ ભળી ગયા હતાં. બે કામ કરી છૂટવાની આદતે ભાઈના ઘરમાં અખી જિંદગી સમાણાં હતાં. શંકર મોટી બહેનને ખૂબ પ્રેમ અને માન આપતો. જેને લીધે તેની વહુ પણ નણંદબાનો મલજો પાળતી. સની જો આખા ઘરમાં કોઈનું પણ માનતો કે ગભરાતો તે એક માત્ર ‘ફોઈબા’ હતાં. પોતાનાં લખ્ખણ જાણતો તેથી ફોઈબાથી ગભરાતો.
રૂપા વિશે કોઈ પણ આડાઅવળાં વિચાર આવે ત્યારે ફોઈબાના ‘ડોળાં તેને ડારતાં. જેથી તે પાછો પડતો. અરે, પાણી પીવું હોય તોય ગોળી સુદી કદી ન જતો. પાણિયારું અને રસોઈ ઘર અડી અડીને હતાં. હિંચકે બેસતો અને મંછાને કહેતો, ‘મારે હટું કળશિયો ભરીને પાણી લાવ, તરસે ગળું સૂકાય છે !’ મંછા પાણી લાવી દેતી અને નાના શેઠને આપણી. તેને કશી ગંધ આવી હતી પણ શું, તે નક્કી કરી શકતી નહી. મંછા કાંઈ પણ જાણવાનો પ્રયત્ન કરે તો રૂપા એવો છણકો કરતી કે મંછા સવાલ જ ભૂલી જતી! આમ રૂપાએ ઘરમાં પોતાનું સામ્રાજ્ય જમાવ્યું અને સહુને પોતાના કબજામાં રાખ્યા.
રૂપા જેનું રૂપ કોઈ પણ વસ્ત્રમાં ખીલી ઉઠતું. શંકરનો વેપલો વધતો જતો. તેના રૂપને પીવા, દર્શન કરવાં અને જો ભાગ્ય હોય તો સ્પર્શવા લોકો તલપાપડ થતાં. નવી ધરાકી વધતી. રૂપા શંકરને કામકાજ કરતી જોતી. તેને થોડું ઘણું શંકર પ્રેમથી સમજાવતો પણ ખરો. રૂપાનો જાદુ શંકર પર બરાબર ચાલ્યો હતો. તેથી તો લગનને બે વરસ પણ નહોતા થયા તોય રૂપા તેના કારોબાર વિશે ઘણું જાણતી. જેને કારણે વેપલો વધતો ચાલ્યો. લક્ષ્મી રૂમઝુમ કરતી આવી રહી. રૂપા ઘણીવાર વિચારે ચડતી આટલા બધા પૈસા આવે છે તો કંઈક સદઉપયોગ કરું. શંકર અને સનીની માના નામનું દવાખાનું બનાવડાવ્યું. અનાથ આશ્રમના બાળકોને દર અઠવાડિયે એકવાર જમાડવાનું નક્કી કર્યું.
આજે વિચારમાં ડૂબેલી રૂપા, દિવા સ્વપ્નમાં રાચી રહી હતી. જાણે શંકર બાજુમાં હોય અને ઘોડિયામાં એની દીકરી ઝુલાવતો હોય. રૂપાની દીકરી રૂપા જેવી જ હોય ને ? શંકર અને પોતાના બંનેના નામને જોડતી કડી હતી તેથી તેનું નમ પડ્યું ‘સરૂ’. જેને કારણે રૂપાનું નવું જીવન શરૂ થયું હતું. શંકર બંનેને ખૂબ પ્યાર કરતો. હજુ તો રૂપા તેના માટે દૂધની બાટલી ભરે ત્યાં તો, ‘આ ચૂલે દુધ ઉભરાઈ ચાલ્યું !’ ફઈબાની રાડ સંભળાઈ અને રૂપાનું દિવા સ્વપ્ન ટૂટ્યું. દોડતી જઈને ચૂલ્હા પરથી તપેલી ઉતારી લીધી. અપશુકન નહોતા થવાના તેથી દુધ કિનારે આવીને અટક્યું હતું. સમ ખાવા પુરતું પણ જમીન પર નહોતું પડ્યું. સુંદર કલ્પનાની દુનિયામાંવિહરી રહેલી રૂપા વર્તમાનમાં પટકાઈ ! આજે ફોઈબાને આઠમનો ઉપવાસ હતો. આખો દિવસ બસ મંદિરમાં બેસી સેવા, પૂજા અને કિર્તન કરવાના હતાં. રૂપા ફોઈબાને જોઈતી સઘળી સામગ્રી આપતી હતી. હવે જે ચુલ્હા ઉપર બનાવવાનું હતં તે નાહ્યા વગર ન થાય. ફોઈબા, ‘હું, નાહીને કોરા કપડાં પહેરીને સામગ્રી બનાવી આપીશ.’ ફોઈબા રૂપાની આવડત અને હોંશિયારીને કારણે ખુશ રહેતાં. ‘સારું બેટા, આજે બને તો વાળ ધોઈને નહજે.’
રૂપા પોતાના રૂમમાં ગઈ અને બારણાની કડી વાસી. પેલો અળવીતરો આજે ઘરમાં હતો. સવારથી રૂપાની જમણી આંખ ફરકતી હતી. મનમાં કનૈયાને વિનવતી, હે પ્રભુ તું મારી લાજ રાખજે. હું તારા શરણે છું, આ ભોરિંગથી મારી રક્ષા કરજે !’
રૂપા શાંતિથી સ્નાન કરી રહી હતી. જનમ થવાનો હતો કૃષ્ણ ભગવાનનો અને માળા જપતી હતી ‘શંકર’ની ! કેવી વિપદા ભારી હતી, ઈલાજ પણ ક્યાં હતો ? કોઈક વાર ફરી પરણવાનો વિચાર કરતી ત્યારે કંપી જતી. કોની સાથે, કેવી રીતે ? આ ઘરનો કારભાર કોણ ચલાવે ? જાતજાતના વિચાર તેનો પીછો છોડતાં નહી ! ત્યાં અચાનક ખખડાટ સંભળાયો. બેઉ હાથે જાણે પોતાની જાતને ઢાંકતી ન હોય ! વાળમાં સાબુ હતો એ પણ વિસરી ગઈ. જોરથી ચિલ્લાઈ, કોણ ?
પેલો અવળચંડો સની, ડામચિયા પર ચઢી જાળીમાંથી જોવા ગયો. ત્યાં ડામચિયાનું ગાદલું ખસ્યું અને ભોંય પર પટકાયો. પૂજાના રૂમમાંથી ફોઈબા દોડતાં આવ્યા. શું થયું ? કોણ પડ્યું ? જવાબ કોણ આપે ! રૂપા તો તેના રૂમના બાથરૂમમાં નહાતી હતી. માથે અને મોઢે સાબુ હતો.
સનીના રૂમમાં ગયા તો ભાઈ સાહેબ ચત્તા પાટ જમીન પર પડ્યા હતાં. ફોઈબાએ ઉંચી નજર કરી. ચકોર ફોઈબા સમજી ગયા આ ‘સની’ પોતાના નાના ભાઈ શંકરનો પાટવી કુંવર શું કરતાં પડ્યો. તેના રૂમના હાલ પરિસ્થિતિની ચાડી ખાતાં હતા. મનોમન સનીને ફિટકાર વરસાવવા લાગ્યા. ‘અભાગિયા, આ તારી ‘મા’ છે !’
ફોઈબાની આંખો બોલ્યા વગર ઘણું કહી ગઈ. સનીના હાલ વાઢો તો લોહી ન નિકળે એવા હતાં. સફાઈ પેશ કરવાની જરૂરત ન હતી. ભોંય પરથી ઉઠવાની શક્તિ પણ હણાઈ ગઈ. ફોઈબા મનોમન કશુંક નક્કી કર્યું. જાણે કાંઈ નથી બન્યું એમ બતાવી પાછાં પૂજાના રૂમમાં આવ્યા.
ચિત્ત કેવી રીતે પૂજામાં ચોંટે ?
વાળ ધોયા હતાં તેથી ખુલ્લા વાળે નવા કપડાં પહેરેલી રૂપાનું રૂપ ઉડીને ફોઈબાની આંખે વળગ્યું. મનમાં તો તેમને પણ એક વર થઈ આવ્યું. ‘શું રૂપ દીધું છે આને. અભાગણીનો ચુડી અને ચાંદલો શાને છિનવાયો ? મારો ભાઈ શંકર હોત તો ઘર દિપાવે તેવી છે. લલાટે છપ્પર પગી કેવું લખાવીને આ ઘરમાં આવી હતી.
એક પણ અક્ષર બોલ્યા વગર રૂપાને કામ દીધે રાખ્યું. રૂપાએ પણ જાણે મોં પર અધમણનું તાળું માર્યું હોય તેમ ફોઈબાની બધી ઈચ્છા બોલ્યા વગર પૂરી કરી. કાલની કોને ખબર હતી ! રૂપા તો સાવ અજાણ હતી. ફોઈબા મનમાંકેવા ઘડા લાડવા વાળે છે તેનો તેને તલભાર પણ અંદાઝ ન હતો. આ રૂપાના રૂપને ગ્રહણ લાગે તેવું વિચારી રહ્યા હતાં. જમાનાના ખંધેલ ફોઈબાના મનમાં એક વિચાર ઝબકી ગયો !
‘સની’ની વાંદરાગીરીની ભોગ રૂપા બનવાની હતી. ન જાણ્યું જાનકીનાથે સવારે શું થવાનું છે !
રૂપ વરદાન કે શ્રાપ (૧પ) રેખા પટેલ “વિનોદિની.”
ફોઈબાએ રૂપા કરતાં અનેક દિવાળીઓ વધારે જોઈ હતી. બાળપણમાં લગ્ન થયા હતાં. પહેલે આણે પરણીને સાસરે આવેલાં ફોઈબાએ પતિનું સુખ માણતા પહેલાં જ ગુમાવ્યા હતાં. ખેતરે કામ કરતાં એરૂ આભડ્યો અને પેલો સાપનું ઝેર ઉતારનારો આવ્યો. ઝેર તો ન ઉતર્યું, તેમના અંગે અંગમાં પ્રસરી ગયું અને રામશરણ થયા. ફોઈબાને તો હજુ લગન એટલે શું તેની પણ ખબર ન હતી ? દેવના દીધેલ ભાઈએ, મોટી બહેનની આંતરડી ઠારી. ઘરમાં માનપૂર્વક રાખ્યા. માબાપ તો હતા નહી. શંકરે તેની ખોટ બહેનને ન પડવા દીધી. સનીની મા પણ નણંદબાની ખૂબ કાળજી કરતાં.
હાલ પુરતી સનીના પરાક્રમની વાત સંકેલાઈ ગઈ હતી. ફોઈબા સમજી ગયા હતા કે આમ ઘસમસતા વહેણમાં આડો હથ ધરવાથી કંઈ પાણી રોકાવાના નથી અહીં તો કોઈ મજબુત બંધ બાંધે જ છૂટકો છે.
પેલી કહેવત છે કે, “ભૂવા ધૂણે તોય નાળિયેર ફેંકે ઘર ભણી.” ફોઈબા ને એવી કોઈ યુક્તિ કરવી હતી કે, “લાઠી ના ભાંગે અને સાપ પણ ભાગે.” તે વિચારતા રહ્યા કે હવે શું કરું ? મારા ધોળામાં ધુળ ના પડે અને બાપના આ ખાનદાની ખોરડની આબરૂ પણ જળવાઈ જાય ! આ ઘટના ઘટ્યાને હજુ તો બે દિવસ માંડ થયા હતાં ! આ બે દિવસ દરમ્યાન સની કામ વિના ઘરમાં રહેતો નહી. રૂપાથી દૂર રહેવા પ્રયત્ન કરતો હતો. આ બધું ફોઈબા બરાબર જોઈ રહેતા હતાં. તેમને અંદરખાને બીક પેસી ગઈ હતી કે આમ કરવાથી કાચી ઉંમરનો દીકરો ખરાબ સંગતે ચડી જશે અને ઘરની બહાર ભટકતો થઈ જશે ! હવે મારા બાપના આ વંશવેલાને આગળ વધારનાર ‘સની’ સિવાય બીજં કોણ છે ? બસ જો આ ચાર પાંચ વરસ હેમખેમ નેકરી જાય તો ક્યાંક સારું ઠેકાણું જોઈ એને પરણાવી દઉં. તેની મરતી માને આપેલી જવાબદારીમાંથી મુક્ત બનું.’
ભાઈના ઘરનો દાણો પાણી આખી જીંદગી ખાધા હતા. ફોઈબાને સની પ્રત્યે લાગણી કેમ ન હોય ? સની તો શંકરના ઘરનો ચિરાગ હતો ! રૂપા કોણ ? કાલે પરણીને આવી હતી. છપ્પર પગી આ ઘરમાં આવી, પતિને સુખી કરવાને બદલે પતિને ભરખી ગઈ.
ફોઈબા સ્ત્રી હોવા છતાં રૂપાનું શું, એ વિચાર એમના દિમાગમાં ન આવ્યો ? એક સ્ત્રી થઈ બીજી દુઃખી સ્ત્રી વિશે વિચારવા તૈયાર નહોતા. તેમનું માનવું હતું કે સહુ કોઈ તેમના કર્મોને લીધે દુઃખી હોય છે. જુનવણી વિચારવાળા ફોઈબા માનતાં કે સ્ત્રીઓને પોતાની કોઈ જીંદગી હોતી નથી. તેમને તો પતિ ગયા પછી, પાછળવાળાને સારું શું અને ખોટું શું ? જિંદગીને બસ ધસેડવા સિવાય બીજો કોઈ આરો નથી ! આવા વિચારોના તુમુલ યુદ્ધમાં ગરકાવ ફોઈ પરસાળમાં આવેલા હિંચકે બેઠાં બેઠાં ઘડા લાડવા વાળ્યે જતાં હતાં.
રૂપા અંદર રસોડામાં ભરાઈ સાંજના વાળુની તૈયારી કરતી હતી. ત્યાં બાજુમાં રહેતા ગંગામાં ઘડી બે ઘડી બેસવા આવ્યા. ફોઈબાનો ચહેરો જોતા અનુભવી આંખોથી સમજી ગયા, કાંક દાળમાં કાળું છે !
આંખો આડે હાથ કરી ઝીણી આંખોથી ફોઈનો ચહેરો જાણે વાંચતા હોય તેમ બોલ્યા, “કાં અલી આટલી મુંઝવણ શાની છે ?” વહુ તો બરાબર છે ને ? આ તો સાપનો ભારો છે. એક તો નાની વયે ઘરવાળો ખોયો અને મુઈનું રૂપ ભલભલાને બાવળીયાના ગુંદરની જેમ લલચાવે.” હાચું કહું, હું તો મારા નાથીયાને ના કહું છું કામ વગર એપા જવાનું નહિ, હું છું ને બધો વે’વાર હાચવવા.”
પણ બળ્યું કે’તો ખરી શું થયું ? “કહેતા ગંગામાં બળતામાં ઘી હોમવા લાગ્યા !”
“ગંગામાં શું કહું ?” મરતા શંકરને મેં વચન આપ્યું હતું કે વહુને અહીં રાખીશ. નહીંતર ક્યારની એને એના બાપના ઘર ભેગી કરી દીધી હોતી! અહીં મારે આ રોજ નાગ થઈ મણીની રખવાળી કરવાનો દહાડો ના આયો હોત, “ફોઈએ હૈયા વરાળ ઠાલવી.”
“જો છોડી ખોટું નાં લગાડતી તારે તો વિધવા થઈ પછી અહીં બાપનું ઘર, આગણું હતું એટલે તને આય કોઈ ચિંતા નહોતી, પણ આ છોડીને અહીં રાખવી હોય તો તેની “લટ ઉતારવાની” વિધી કરવી જ પડશે, આ મારી મનની વાત કહું છું. મેં તમારા બધાય કરતા દુનિયા બહુ જોઈસે.”
ગંગામાં ઘોઘર અવાજે બબડ્યા અને ફોઈબા પણ હકારમાં માથું હલાવતા રહ્યા અને બોલ્યા, ગંગામાં “હું સંધુય હમજુ છું, પણ બળ્યું આ રૂપા વહુને કેમનું સમજાવવું ?”
“એમાં એને પુછીસ તો એ કઈ થોડી હા કહેવાની છે ? કાલ સવારે તું બધું નક્કી કરી રાખ અને પછી મને બુપ પાડજે હું આવી જઈસ” લે હેંડ, તારે હવે ફકર કે ચિંતા કરવાની લગારે જરૂર નથી. હંધુય મારા પર છોડી દે. પેલો હજાર હાથવાળો છે ને, બધુંય હમું હુતરું પાર ઉતારનારો !”
મનમાં રાજી થતા હતા, કે હાલ હવે મારે પાડોશમાં રહી દરરોજ મારા ઘરના છોકરાઓને સાચવવા મટ્યા. ગંગામાં ગામના ઉતાર જેવી ડોશી હતી. ફોઈબા કરતાં ઉંમરમાં મોટા અને આ ગામની વહુ એટલે સહુના ઘરની મુશ્કેલીઓ પોતાની રીતે દૂર કરવાનો ઠેકો લીધો હતો. ફોઈબાને જાણે દીકરી હોય તેમ તેની વહારે ધાયા. ભૂલી ગયા કે રૂપા પણ કોઈની દીકરી છે ? ગામડા ગામમાં ગરીબને ઘેર દીકરી એને એમાંય પાછી રૂપરૂપના અંબાર જેવી એ કુદરતનો શ્રાપ છે. એમાંય જો લગન પહેલાં ગામના ઉતાર સમા છોકરાં તેને અભડાવે તો પછી એ છોડીના હાલ કેવા થાય એની કલ્પના પણ કંપાવનારી હોય. લાકડે માંકડું વળગાડી માબાપ પોતાનો ભાર હલકો કરે. માબાપ પણ શું કરે ? પેલો હજાર હાથવાળો જે અન્યાય કરે તે ચૂપચાપ સહન કરે અને નસિબને દોષ દે !
આ સઘળી ચહલ પહલથી અનજાણ રૂપા ટુંટીયું વાળીને સૂતી હતી. શંકર શમણામાં અવ્યો. માથે હાથ ફેરવ્યો. તેના વાળમાં આંગળા ભરાવી ગેલ કરવા માંડ્યો. ‘હેં રૂપા તારું રૂપ સોહમણું કે તારા કાળા ભમ્મર વાળ સુંદર ?’ શંકર રૂપાના વાળ જોડે ગેલ કરતો તે રૂપાને ખૂબ ગમતું.
રૂપા લજવાઈ, ‘તમે મને શું કામ પરેશાન કરો છો ? તમારી નજરોમાં જે વસે તે સુંદર ! આ સુંદરતા તમારા પર કુરબાન. વાળનો વિંઝણો કરી શંકરને રિઝવી રહી. શંકર રૂપાના વાળ સાથે ગેલ ન કરે ત્યાં સુધી નિંદર ન આવતી. રૂપા વાળને સજાવતી. તેની અલક લટમાં શંકર ઉલજી ગયો હતો. વાળનો મોટો મસ અંબોડો અને તેના પર ખોંસેલા ગુલબ, શંકરને ભાન ભુલાવતાં. જો તેમાં વળી મોગરાનો ગજરો નાંખે ત્યારે તો રૂપા સોળે કળાએ ખીલી ઉઠતી. શમણાના આનંદમાં રાચતી રૂપાના મુખ પર સ્મિત રેલાઈ રહ્યું. ક્યારે કૂકડો બોલ્યો તેનું ભાન પણ ન રહ્યું.
સવારનો સૂર્ય આજે કંઈક વાદળોની સાથે આંખ મીચોલી ખેલતો હતો. રોજતો ધીમે ધીમે તેની શક્તિ અને તેજનો પરિચય આપતા સૂર્યનું તેજ વધતું હતું. છતાં આજે જાણે રીસાયેલો લાગતો હતો ! વાદળીઓનું ઝુંડ તેને મનાવવા આમતેમ દોડાદોડી કરતુ, પવન તેનું વીંઝણું લઈ ઠંડો પવન વીંઝતો હતો.
કદાચ તેને પણ રૂપાના જીવનમાં છવાઈ જવાની કાળાશની ખબર પડી ગઈ હતી.
આવી મદમાતી ઋતુ સામાન્ય રીતે પ્રેમીજનોના હૈયાને ભરતીથી ભરી દેતી હોય છે. આજે રૂપાને શંકરના સ્નેહની બહુ યાદ આવતી હતી કેટલા પ્રેમથી તેને સાચવતો હતો. કેટલું ધ્યાન રાખતો ! તેના કેશમાં ઉલઝતો! રૂપાની આંખોમાં હમણાં વરસું, હમણા વરસું કરતા વાદળોને હટાવી આંસુ ટપકી પડ્યા અને શંકરની યાદમાં ખોવાઈ ગઈ.
રૂપા બહાર ઓસરીમાં આવીને ઉભી. ત્યાં જ વરસાદની રમતી રમતી બુંદો તેના સ્નિગ્ધ દર્દ ભર્યા ચહેરા ઉપર ઝૂમવા લાગી અને રૂપાના તપતા મનને કઈક રાહત મળતા ત્યાંજ ઉભી રહી ત્યાં તો ફોઈબાનો કડક અવાજ સંભળાયો.
“બસ કરો વહુ જરા અંદર આવો, આજે તમારું ખાસ કામ છે, જરા વહેલા નાહીને પરવારી પૂજા વિધિ પતાવી લ્યો.”
“આજે ફરી વાળ ધોઈને સ્નાન કરજે.” ફોઈબાને યાદ હતું રૂપા એ બે દિ પહેલાં જ વાળ ધોયા હતાં. રૂપા નજર નીચી કરી ઝડપભેર બાથરૂમ તરફ ભાગી.
રૂપાના સાલસ સ્વભાવ અને મીઠા વર્તનને કારણે ફોઈબાને રૂપા તરફ સહાનુભૂતી હતી. આજ કારણે તેના તરફ કુમાશ હતી. પરંતુ અજે આ બધું નકામું ઠર્યું હતું. આજે તેમનું સંપૂર્ણ ધ્યાન સની તરફ હતું ! આજ કારણે રૂપા તરફ આજે ઓરમાયું વર્તન કરતા તેમનું દિલ દુખતું નહોતું અને તે અચાનક કઠોર બની ગયા હતા.
રૂપા નાહીને બહાર આવી. તેના ભીન લાંબા કાળા વાળ અને તેમાંથી મોતીની સેરો જેવા ટપકતા પાણીના બિંદુની હારમાળા ફર્સને ભીની કરી રહ્યા હતાં.
જાવ વહુ, પૂજા ઘરમાં દીવો પ્રગટાવી પાછલા રૂમમાં આવો. કહી ફોઈબા, ગંગામાં ને બોલાવવા ગયા.
ગંગામાં એક વાળંદને સાથે લઈને પાછળના ઓરડામાં જઈને બેઠા. પૂજા વિધિ પતાવી રૂપા ત્યાં આવી પહોંચી તેને જોઈ ગંગામાં બોલ્યા, છોડી અહીં બેસ આજે તારી લટ વિધિ પૂરી કરવાની છે.
રૂપા આ બાબતથી સાવ અજાણ હતી. તેની પૂજા કરી. તેના વાળમાં પ્રેમથી તેલ ઘસી દીધું. હજુ કઈ વધારે સમજે એ પહેલા ખૂબ પ્રેમથી તેને પાટિયા ઉપર બેસાડી દેવાઈ. રૂપા ડઘાઈ ગઈ. આ બધું શું કૌતૂક છે ? કંઈ પણ વિચારે તે પહેલા તો વાળંદમાં ધારદાર અસ્ત્રા વડે માથાની વચ્ચો વચ્ચમાંથી એક જાડી મોટી લટ સરકીને જમીન ઉપર આવી પડી.
રૂપા જોરથી ચિલ્લાઈ પડી. ત્યાં તો ગંગામાંએ જોર કરી કરડાકીથી રૂપાનો હાથ ઝાલી લીધો અને બોલી ઉઠ્યા, બસ ચુપ છોડી એક હરફ પણ ઉચ્ચારીશ નહી ! એકદમ ચૂપ, રૂપા એક પિંજરામાં પુરએલી કબુતરીની જેમ ફફડી પડી આંખોમાં ચોધાર આંસુઓ વહી રહ્યા.
“ફોઈબા આ શું કરો છો ? હું તો તમારી પૌત્રી જેવી છું. બા દયા કરો,” તે કરગરતી રહી.
“ફોઈબા તમારા શંકરને તમે શું જવાબ આપશો ? જે મારા વાળની પૂજા કરતો હતો ! જેને તમે મારી રક્ષા કરવાનું વચન આપ્યું હતું ?” રૂપા રડતા રડતા બોલતી રહી, ત્યાં સુધીમાં તો માથેથી બધા વાળ નીચે ખરી પડ્યા. કાળા જંગલમાંથી જાણે એક દુઃખનો પરપોટો ફૂટી નિકળ્યો હોય એવી સફેદ, સપાટ ખોપરી આ કુરિવાજ સામે હસતી હતી !
રૂપાના રૂપનો દરિયો તેની સામે એકી ટશે આંખો ફાડીને જોઈ રહ્યો હતો ! રૂપાના આંસુની તેમને કોઈ દરકાર ન હતી. રૂપા ઘડી ભર જમીન પર વિખરાયેલાં વાળ જુએ અને ઘડીભર પેલા વાળંદના હાથમાં ચળકી રહેલી પેલી લોઢાની કાતર.
રૂપાના કરૂણ અવાજને ડારતા ફોઈબા તાડૂક્યા, બસ કર રૂપા વહુ મારે શંકરને જવાબ ન આપવો પડે તેની માટે આ કરું છું. મારા માથે આ ભાર મૂકીને ગયો છે તેને સાવવવા માટે આ કરું છું.
સહુ પહેલાં મારા મા જણ્યા ભાઈને ભરખી ગઈ અને હવે મારા પોતરાના જીવનને બગાડવા બેઠી છું ! મારી પાસે હવે ભાઈની છેલ્લી નિશાની જેવો સની આ ખોરડાને ઉજાળનાર કુળ દીપક બાકી રહ્યો છે. એને સાચવવા હું મારાથી બનતું બધું કરી છુટીશ ! હવે જા, અહીંથી તારા આ કપડા બદલી આ ‘સેલું’ પહેરી લે. ‘તારા નસિબમાં બસ હવે એક જ ‘રંગ અને આ સેલું’ લખાએલું છે ! જા હવે અહીંથી, તેવો હુકમ કરી, રૂપાના લાંબા કપાએલા વાળ જાજમની જેમ જમીન પર પથરાયેલાં હતા. તેના ઉપર પગ પછાડતાં ઓરડાની બહાર નીકળી ગયા. કરગરતી રૂપા ફરી બાથરૂમમાં ઘુસી ગઈ અને આપેલું ‘કથ્થઈ રંગનું સેલુ’ પહેરી તેના ઓરડામાં ભાગી ! આ દશામાં અરીસામાં જોવાની તેની હિંમત બાકી ન રહી ! રડતી, કકળતી, હિબકે ચડેલી રૂપા આજે ફરી તેના સુવાના ઓરડામાં ટૂંટીયું વાળીને પડી હતી. જેવી એ સુહાગરાત શયનખંડના ખૂણામાં ટૂટીયુંવાળીને પડી હતી તેવી રીતે ! ફરક હતો તે દિવસે ‘પાનેતર અને ઘરચોળામાં’ આજે ‘કથ્થઈ સેલામાં !’ સોહાગરાતે ભેડિયા જેવા જવાન પુરૂષોના હાથે ઘવાએલી હિરણી હતી ! આજે સમાજના કુરિવાજો સામે હારેલી, પતિ વિહોણી અભાગણી સ્ત્રી હતી ! ચાંદ શરમનો માર્યો વાદળોની પાછળ લપાઈ ગયો. તેનામાં આ દૃશ્ય જોેવાની હિંમત ન હતી.
મૂળ લઘુ કથા
રૂપ એજ અભિશાપ (ેહ્વઙ્મૈજરીઙ્ઘ ૈહ દ્બટ્ઠખ્તિૈ દ્બટ્ઠખ્તટ્ઠડૈહી)
ત્નટ્ઠહેટ્ઠિઅ ૧૭, ૨૦૧૪ ટ્ઠં ૭ઃ૨૭દ્બ
રૂપ એજ અભિશાપ (પાંચવી વાર્તા)
રાનીપુર એટલે ખોબા જેટલું ગામ શહેરની હવાથી દૂર કુદરતની ગરીમાને સાચવતું ગામ. લીલીકુંજાર કેડીઓ અને માટીની મ્હેક, હર્યાભર્યા ખેતરો અને મહેનતકશ ખેડુતોનું ગામ. પણ આગામની એક બીજી ઓળખ હતી “રૂપા”
રૂપા, એટલે એક ગરીબના ખોરડામાં સોનારૂપાની ઝણસ, એની ઉગતી જવાની એટલે સુર્યના કિરણો પાણીમાં પડે અને જે ચમક દેખાય એવી ચમકીલી. કોઈની પણ આંખો અંજાય જાય એવી પાણીદાર અને આવી ચમક થોડી ઢાંકી એ છતાં ચમકી ઊઠે. અને આ ગરીબની છોડીનું થનથનગતું પાણીદાર વછેરી જેવું યૌવન જોઈને યુવાનો તો ઠીક ચાર-પાંચ દશકા વટાવી ગયેલા પાક્ટ પુરુષોને અસ્વારી કરવાનાં સપના આવતા હતાં.
ગરીબાઈમાં રૂપ બહુ મોઘું પડતું તે ગરીબ માં-બાપ જાણતા હતા પણ આ ઉછરતી વછેરીનું યૌવન હણહણાટી કરતું હતું.
રૂપાને સમજાતું નહી કે માં એની કેડ ઢંકાઈ જેટલી લાંબી પછેડીને ઓઢણું પણ માથા ઉપર રખાવે છે, કેમ કુવે પાણી ભરવા વહેલી સવારે મોકલે કાં છે, જ્યારે બધી સખીઓ તો દી’ચડે પછી જાય છે ?
રૂપાને વિચાર આવતો, “મારો કૂમતાં ભરેલો કમખો ઢંકાઈ જાય ને, મારા કેડનો કંદોરો એમાં સંતાઈ જાય છે !!!
રૂપાની માં મંગુ જાણતી હતી કે એની છોડી સાપનો ભારો બની ગઈ છે, ગામના બજાર વચ્ચોવચ બેસતા નાના મોટા સહુની નજરમાં વાસના અને લોલુપતાનાં સાપોલિયાં સળવળ થતા એ જોતી હતી, ને એમાંય ગામનાં જમીનદારનો છોકરો તો એના બાપ કરતાય ચાર ડગલા આગળ હતો ! મંગુ જ્યારે નવી નવી પરણીને આવી ત્યારે જમીનદાર નજર બગાડી બેઠો હતો. જમીનદાર મુઓ ના ફાવ્યો તો જાણે એનો બદલો લેવો હોય એ રીતે જમીનદાર છોકરો ખાઈ-ખપુચીને રૂપાની પાછળ પડ્યો હતો.
રસ્તામાં, ગામનાં પાદરે ઈંધણા વીણવા જતી ત્યારે, ખેતરે એનાં બાપુને કામમાં હાથ દેવા જાતી ત્યારે, જમીનદાર છોકરાએ આંતરી છે, નાં સંભળાય એવા બોલ રૂપાને બોલ બોલી જતો.
રૂપના આ ઉગતા યૌવનના સુરજને એકા’દી વાદળીની ઓથે ક્યાં સુધી સંતાડી શકો. ને એવામાં શ્રાવણ મહીનો આવ્યો. ને ગામના પાદરથી બે ગાંઉ છેટે વહેતી રાની નદીના કિનારે આવેલા રામજીના મંદિરનાં પટમાં મેળો ભરાયો !!!
શ્રાવણીયો મેળાની ગામનાં છોકરા છોકરીઓ કાગનાડોળે રાહ જોતા હોય, સતર વરસની રૂપાનું મન મેળામાં મહાલવા લલચાયું. પહેલા તો મંગુએ મોરા વરસનું બહાનુ કાઢીને મેળામાં જવાની ના પાડી... પણ બહેનપણીઓની વાતો સાંભળીને મંગુએ, રૂપાનાં બે ભાઈઓ સાથે મેળામાં જવાની છૂટ આપી! મંગુએ કડક ચેતવણી આપી કે, “સાંજ પડે પેલા કાશીની હાયરે ઘરે પાછી આવતી રે’જે..ને ઓઢણું માથે ઢાંકીને રાખજે ને છેડો કેડમાં સરખો ભરાવીને રાખજે’... મેળામાં જવા માટે રૂપાનું થનગનતું મન મંગુની વાત સાંભળી ના સાંભળી...“હા, માં”...“હા, માં” કહેતી રૂપા મંગુની આંખો સામેથી ઓઝલ થઈ ગઈ.
જતા જતા તેની માંએ ફરી ટોકી “છોડી માથે ઓઢણું રાખજે
ગામડા ગામનો મેળો એટલે જુવાન હૈયાઓને વરસદાડે મનગમતા સાથીદાર શોધવાનો રૂડો અવસર...
“યૌવન હિલોળે ચડ્યું હોય... આ નિર્જન પ્રદેશમાં ભરવાડ ને રબારીઓ આવે. ભરવાડણ અને રબારણ આખી રાત રાસડા લે. નક્કર ધીંગી કાયાઓનાં કામણ રેલમછેલ થતા હોય. જાણે એક રૂપનગરી. તસતસતા કાપડા ને કસો, લાલ રંગે રંગાયેલા દાંત, બલોયા, કાંબી ને કડલા હાંસડી ને પોખાનિયુ પહેરીને રંગબેરંગી લિબાશોમાં ગામડાગામ છોડીયું અને બાયુ હેલારે ચડી હોય. જેની રગોમાં જુવાન લોહી ફાટાફાટ થાતું હોય એ રૂપાનો જીવ ચકડોળે ચડ્યો... એનું તો મન બસ મેળામાં જ ભળી ગયું.”
સાંજનો પ્હોર માથે ચડી આવ્યો. સુરજ નારાયણ એનો સંતાપ ઓછો કરીને સુલુણી સંધ્યાને હલાવે પહોર ધરી દીધો.
રૂપાના નાના ભાઈઓ થાક્યા અને કાશીને પણ ઉતાવળ થવા લાગી. એટલે રૂપાનો હાથ જાલીને કહે છે, “હાલ્ય મારી માડી, હવે ઘર ભેગા થાય, ધીરે પોગતા પોગતા રાત પડી જાશે.”
રૂપાનું મન મેળામાં અટવાય ગયું હતુ, રૂપા વળતો જવાબ દેતા કહ્યું, “કાશી, તું ને બેઈ ભાઈ નીકળો હું મારી બેનપણી હાયરે આવી જઈશ.” કાશીએ ઘણી મનાવી પણ રૂપા એકની બે ના થઈ.
સાંજ ઢળી ગઈ. રૂપા એની ગામની એની બીજી બેનપણીને શોધે. ગામની એકેય છોકરી દેખાણી નહી ફફડતા જીવે રૂપા એકલી ઘરે જવા નીકળી.
રાતના ઓળાની જેમ રૂપાની પાછળ પાછળ ત્રણ ખેચાતા જતા હતા. રૂપા બીચારીને ભાન પણ ક્યાં હતી. થોડા વાર પછી એના શા હાલ થવાના છે ?
એક નિર્જન કેડી આવતા અચાનક રૂપાના મોઢા પર ડુચો દઈને કંઈ સમજે તે પહેલા તો એને ત્રણ માણસોએ ઉંચકી લીધી અને બાજુનાં નિર્જન ખેતરમાં પડેલા સુકા ઘાસના ભારા ઉપર પટકી. રૂપા કંઈ સામનો કરે એ પહેલા ત્રણે જણા એનાં ઉપર બાજની જેમ ઝપટી પડ્યા. રૂપાનાં મોઢા ઉપર એની પછેડી કસીને બાંધી દીધી. તરફડીયા મારતું યૌવન ખીલ્યા પહેલા પીંખાય ગયું. ત્રણ નરાધમો એની હવશ સંતોષી અંધારામાં ઓગળી ગયા.
માંડ માંડ હોંસ આવતા રૂપાં ઉભી થઈ. ઘાસમાં વીખેરાઈ ગયેલા કૂમતાનાં મોતી... ફાટેલી ઓઢણી, તુટેલી બંગડીની કરચો જોઈને મોટેથી પોક મુકી... આ નિર્જન વગડામાં એની ચીખ કોણ સાંભળે...ઢસડાતી ઢસડાતી લોહીલુહાણ હાલતમાં રૂપા ઘરે પહોંચી અને આંગણામાં ફસડાય પડી.
ધબ્બાક અવાજ સાંભળતા જ મંગુ દોડતી આવીને દીકરીને કેડેથી જાલીને બાથમાં લઈ લીધી...અને રૂપાને બાપુને બોલાવતી કાન ફાડી નાખે એવી ચીસ નીકળી ગઈ.
“રૂપાનાં બાપુ...”
રૂપાનાં બાપુ અને બેઈ ભાઈ હાફળા ફાફળા મંગુની ચીસ સાંભળીને બહાર આવ્યા.
ગામમાં કોઈને ખબર ના પડે એ રીતે રાતોરાત રૂપાને બાજુનાં શહેરની હોસ્પીટલમાં લઈ ગયા. ચાર દાડા પછી રૂપા ઘરે આવી. દેખાવ તો એવો ને એવો જ હતો. પણ અંદરથી તુટેલી કાચની કરચો જેમ વિખેરાઈ ગઈ હતી. આખો દિવસ ઘરના એક ખૂણામાં સૂનમૂન બેસી રહેતી. મન પડે તો મંગુને ક્યારેક કામમાં હાથ બટાવતી. ઘણીવાર અડધી રાતે ઉંઘમાં “બચાવોબચાવો”ની બુમો પાડતી રૂપા સફાળી જાગી ઉઠતી અને પછી ધ્રુસકે ધ્રુસકે રડી પડતી. કુમારીકાના કુમળા માનસ પર અસહ્ય પીડાદાયક ઘટનાની ગહેરી ચોટ લાગી હતી. જે એને શાંતિથી ઉંઘવા નહોતી દેતી.
માં હોવાના લીધે મંગુથી રૂપાની આ હાલત જોવાતી નહોતી.
મંગુ અને તેના વર બંને નક્કી કર્યું કે વાત બહાર જાય એ પહેલા રૂપાને પરણાવી દેવી !!
થોડા દિવસમા રૂપાના ભાઈની મહેનતથી ઓછા સમયમાં અને સાવ લેણદેણ ઓછી કરવી પડે એવો એક બીજવર મળ્યો. અને ઝટપટ રૂપાને વળાવી દેવાની તૈયારી શરૂ કરી દીધી.
ગામનાં લોકોને કોઈ અણસાર આવે એ પહેલા તો રૂપાની જાન ગામમાં આવી પહોંચી. અને ગામ આખામાં ચણભણ શરૂ થઈ ગઈ કે ગામનાં જીવાનીયા મરી ગયા હતા કે રૂપનાં કટકા જેવી રૂપાને એક બીજવર સાથે પરણાવી છે.
અને બીજવર કેવો ? રૂપાથી અઢાર વર્ષ ઉંમરમાં મોટો. રૂપાનો કોઈ પ્રતિકાર જ ના થયો. એ ગભરૂ તો એમ જ માનતી રહી કે મારા બા-બાપુ જે કાંઈ કરે છે એ મારા સારા માટે જ કરે છે.
જાનને વિદાઈ થયી જોઈને કોક બોલ્યું કે, “ખાધે પીધે રૂપાનો વર સુખી લાગે છે.”
એક ખાટસ્વાદીયો બોલ્યો, “જે થતું એ સારું થયું. આપણા ગામમાંથી એક ભાર ઓછો થયો.”
બીજા એક જણાએ ટાપસી પુરાવતા કહ્યું, “આખો દાડો નવરાં છોકરા રૂપાના ઘર પાસે આંટાફેરા મારતા હતા એના લીધે આપણા ગામની છોડીઓ બદનામ થતી હતી !”
રૂપાના બા-બાપુએ અને ભાઈઓએ રાહતનો શ્વાસ લીધો. અને ઉપરવાળાનો આભાર માન્યો.
આ બાજુ રૂપાની સુહાગરાતની તૈયારી હતી. રૂપા માટે તો એક કટોકટી ભરી રાત હતી. એક વાર પુરુષના હાથે પીંખાઈ ગયેલા દેહમાં પુરુષના પડખા સેવવાના વિચારથી શરીરમાં ભયનું લખલખુ પસાર થઈ જાય. રૂપા માટે સુહાગરાતનું સુખ તેના માટે અભિશાપ હતું. થરથર કાપતું મન અને તન લઈને રૂપા ઓરડાના એક ખૂણામાં ટૂંટયું વાળીને થરથર કાંપતી હતી.
શંકર બારણા માટે અંદર આવ્યો અને બારણું વાંસ્યુ. એની નજર પલંગ પર પડતા પલંગ ખાલી જોતા ઓરડાની ફરતે ફરી વળી. રૂપાને ખુણામાં ભરાએલી જોઈને પાકટ વયનો શંકર સમજી ગયો કે સમજાવટથી આ કાંચી કુવારી છોડી સાથે કામ લેવું પડશે.
રૂપાની લગોલગ બેસીને એના બરડે હાથ ફેરવીને કોઈ નાના બાળકને સમજાવવાની કોશિશ કરી. પુરુષનાં સ્પર્શથી ફફડી ઉઠેલી રૂપાની આંખમાં બોરબોર જેવાં આંસુડા દડી પડ્યા ને મોટેથી પોક મુકી. પાકટ અને ઠરેલ મગજનો શંકર પણ સમજી ગયો અને રૂપાને એક મુદુ અવાજમાં કહ્યું, “જો રૂપા તું ગભરાઈસ નહીં તને ઠીક ના લાગતું હોય તો સુઈજા આપણે કાલે વાત કરીશું.”
રૂપાનો કશો પ્રતિભાવ ના મળતા છેવટે શંકર રૂપાને ત્યાં જ ખુણામાં બેસવા દઈને, પોતે પલંગ ઉપર સુવા ચાલ્યો ગયો. એક કુંવારી છોકરી જેનું શીયળ નરાધમો લુટીં લીધું હોય એને ક્યાંથી પલંગ ઉપર એક પુરુષનું પડખું સેવવાનાં ધખારા હોય. જેનાં થનગનાં અરમાનોની કુપણો ઉગતાની સાથે મસડી નાખી હોય, એને પુરુષનો હાથનો પાણીદાર સ્પર્શ થાય તો એને વિકસવાના કોડ ક્યાંથી જાગે. એક કૃપણ જેને મુળસોતી ઉખેડી નાંખી હોય એ થોડી બીજી ધરા પર ઉગવાની છે ?
આમને આમ રૂપાએ ખૂણામાં પડી રહીને અર્ધજાગૃત અવસ્થામાં રાત ગુજારી નાખી.
સવારે શંકરની આંખો ખુલી અને ખુણામાં જોયું તો રૂપા ત્યાં ના હતી. શંકરે ઓરડાની બહાર નીકળી જોયું તો રસોડામાં રૂપા સ્ટવ પાસે બેસી ચા મુકવાની કોશીસ કરતી હતી અને બાજુમાં બેઠા બેઠા ફોઈબા તેને સલાહ સૂચનોના ફૂલો ચડાવતા હતા.
શંકર મનમાં હસ્યો, “ચાલો ફોઈબાને એક નવું કામ મળ્યું.
ત્યાં તો શંકરના પહેલા ઘરવાળા થકી જન્મેલો દીકરો સની તેની હાફ ચડ્ડીમાં ત્યાં આવી પહોંચ્યો અને બોલ્યો, “બા મારી ચા ક્યાં છે ?”
ફોઈબા બોલ્યા, “હવે આ તારી નવી માંને પૂછ હું તો આવતા અઠોાડિયે જાત્રા કરવા જાઉં છું...”
રૂપા એ માથે ઓઢેલી સાડીનો છેડો સરખો કરતા સની સામે જોયું અને એના હાથ પગ ગભરાહટના કારણે ધ્રુજવા લાગ્યા, હાથમાં સાંણસી હતી એ છુટી ગઈ અને તરફડીયા મારતી એક ઘવાએલી હરણીની માફક ત્યાંજ ઢળી પડી.
શંકર અને ફોઈબાને કશું સમજાયું નહીં કે રૂપાને અચાનક બેહોશ થઈ જવાનું કારણ શું હશે ? જ્યારે યુવાનીમાં પગ મૂકી ચૂકેલા સનીના પગ તળેથી જમીન સરકવા લાગી. સની તો ચા પીધા વીના સડસડાટ એના ઓરડા તરફ વળ્યો. રૂપાનાં સંભાળવાના કામમાં સનીની આ હરકત તરફ ફોઈબા કે શંકરનું ધ્યાન ના ગયું.
દિવસ દરમિયાન રૂપાની હાલત ઠીક થતા સાંજની વેળાએ ફોઈબા મંદિરે જવા નીકળ્યા અને શંકર કોઈ કામસર ગામમાં ગયો. એ દરમિયાન સની રૂપાનાં ઓરડા તરફ વળ્યો. સનીને જોતા રૂપા કબુતરીની માફક ફફડાવા લાગી અને એક દમ જોરથી ચીલાઈ ઉઠી...“મહેરબાની કરીને મારાથી આઘા રેજો...નહીંતર જોર જોરથી બુમો પાડીને બધાને બોલાવીશ.”
સની ઝડપથી રૂપાનાં પગ પાસે ગોઠણભેર બેસી ગયો અને બે હાથ જોડી. રડમસ ચહેરે રૂપાને આજીજી કરવા લાગ્યો. “મહેરબાની કરીને મારા બાપુ કે ફોઈબાને મેળા વારી વાત ના કહેતા, મારા ભાઈબંધોની ઉશ્કેરણીથી તમારી સાથે હું ના કરવાનું કરી બેઠો.”
રૂપા જડવત બનીને સની સામે જોવા લાગી, આંખોમાં લાલાશ ઉભરી આવી, શરીર આખું ખેંચાવા લાગ્યુ. અને સની ગોઠણભેર બેઠો હતો એને લાત મારીને કહ્યું, “નાલાયક મારી નજર સામેથી આઘો પાલ્યો જા...અને ફરીથી ક્યારેય મારી સામે આંખ ઉંચી કરીને જોયું છે તો તારા બાપુ ને ફોઈને બધી વાત જણાવી દઈશ...”
રૂપા મનોમન પોતાના ભાગ્યને કોશવા લાગી. હું દુનિયાની કેવી સ્ત્રી છું, જેનો દેહ પોતાના ધણીના પહેલી પત્નીના સંતાને ચુંથીને ભોગવ્યો હોય. આ કઈ જાતની રમત આદરી છે ઈશ્વર તે મારી સાથે. દ્રૌપદીને પાંચ પતિ હતા. એ સતી તરીકે પુજાય છે. અને મારી વાત જાહેર થાય તો લોકો મને “કુલટા”, “હલકટ”, રાંડ જેવા કેવા કેવા નામ આપવામાં આવશે. શું સ્ત્રીના ચરિત્રની કિંમત કાંઈ જ નહીં.”
પોતાની જાતને અને પોતાનાં ભાગ્યને કોશતી રૂપા અંદરથી આપમેળે થોડી ઉભી થઈ. એને સમજણ અચાનક આવી ગઈ કે મારે બેધારી તલવાર પર ચાલવાનું છે.
આમને આમ સમય વીતવા લાગ્યો, રામપુર આખામાં રૂપાના રૂપની ચર્ચા થવા લાગી. જરૂરતવાળા તો ઠીક, જરૂર વગરનાં માણસો પણ હવે શંકરનાં ઘરે આવતા જતા થયા.
અચાનક સનીના મિત્રોની આવન જાવન ઘરે વધવા લાગી. સની અને રૂપા વચ્ચે એક ઊંડી ખાઈ હતી, છતાંય સનીની નજરો રૂપાની સતત ચોકી કરતી રહેતી. જમાનાની ખાધેલ ફોઈબાની આંખો આ બધું જોતી હતી. માટે હંમેશા રૂપાને ટોક્યા કરતી માથે ઓઢેલું રાખો, કામ વગર ઓશરીમાં બેસવાનું નહીં, ને બને ત્યાં સુધી વહુવારૂઓએ એના ઓરડામાં જ રહેવાનું. ને કામ હશે તો હું બોલાવી લઈશ.”
એક દી તો ફોઈબાએ રૂપાને ઠોકી વગાડીને કહી દીધું, “આ સનીડાને તો તારાથી આઘો જ રાખજે, ને રખેને કાંઈ આડુઅવળું થયું તો તમારી ખેર નથી. જુવાન વહું છો, જાતને સાચવીને રે’તા શીખો.” રૂપા બીચારી શું બોલે...નીચું મોં રાખીને ચેતવણી સાથે ફોઈબાનાં ઠપકાને નીચી આંખે પચાવી ગઈ.
રૂપાની હાલત ઘરમાં જ કેદી જેવી હતી. એક જ સહારો હતો. એ હતો શંકરનો સુંવાળો સ્વભાવ અને એની સમજદારી ભરી રૂપાની સંભાળ...શંકરના સતત સારપભર્યા સહવાશના કારણે રૂપા પણ થોડી જીવન અને સમાજની નજીક આવતી ગઈ.
પણ અંદર લાગેલા કાંટા ચુભતા હોય એવી વેદના થતી હતી..સતત સનીની ચોકી કરતી નજર અંદરથી અકળાવતી હતી. બને ત્યાં સુધી પોતાની જાતને એકલી ના પડવા દેતી...પરિણામે જ્યારે ફોઈબા મંદિરે જતા ત્યારે એ પણ ફઈબા સાથે જવા લાગી...અને ફઈબાને આટલું જ જોઈતું હતું.
રૂપાના કારણે ઘરમાં સુખ શાંતી, અને થોડી ચહલ પહલ જેવું થવા લાગી...રૂપાએ ઘરનું મોટાભાગનું કામ પોતાના ઉપર લઈ લીધું હતું...શંકરને હવે તન અને મનથી રૂપાએ સ્વીકારી લીધો હતો, પરિણામે રૂપાનાં શરીર ઉપર અસર દેખાવા લાગી...પણ ઈશ્વરે કાંઈક જુદો જ ખેલ વિચાર્યો હતો...જાણે રૂપા અને નસીબને દુશ્મની હોય એ રીતે. એક દિવસ રૂપાના દુશ્મન એના નસીબે પોતાનો ખેલ કર્યો.
લગ્નના બરાબર બે વર્ષ થયા હતા અને માર્ગ અકસ્માતમાં શંકર બુરી રીતે ઘાયલ થયો. જે હોસ્પીટલમાં બધા ઘાયલો અને મૃતકો રાખ્યા હતા, ત્યાં રૂપા, ફોઈબા અને સની તાબડતોબ પહોંચી ગયાં, હાંફળા ફાફળા માંડ શંકર સુધી પહોંચ્યા તો રૂપાની માથે જાણે આભ તૂટી પડ્યું...રૂપા એ જોયું તો લોહી નીંગળતી હાલતમાં શંકરનો દેહ હોસ્પીટલનાં ઓપરેશન થીયેટર બહાર સ્ટ્રેચર ઉપર તરફડીયા મારતો હતો. છતાં પણ મજબૂત મનનો શંકર પોતાની જાતને સતત ભાનમાં રાખવાનો પ્રયત્ન કરતો હતો. ધરના સભ્યોને જોતાં શંકરમાં જાણે જાન આવી હોય એ રીતે સ્ટ્રેચર પર બેઠો થઈ ગયો. જેવી રૂપા એની નજીક ગઈ, શંકરે રૂપાનો હાથ પકડી લીધો...જાણે એને ખબર પડી ગઈ હશે કે આ મારી આખરી ઘડીઓ ગણાઈ રહી છે....
તૂટક તૂટક અવાજે રૂપાના હાથમાં ફોઈબા અને સનીનો હાથ મૂકીને કહે કે “હવે હું આ જગતમાં રહુ કે ના રહું તમારે ત્રણેએ સાથે મળીને રહેવાનું છે.”
રૂપાને ઉદ્દેશીને કહે કે, “હું ના હોઉં તો મારા સની માટે તારા જેવી જ રૂપાળીને ડાહી વહુ લઈ આવવાની તારી જવાબદારી છે.”
આટલી વાત કરી ત્યાં તો શંકરને ઓપરેશન થીયેટરમાં લઈ જવામાંઆવ્યો...ડૉક્ટરોની કલાકોની મથામણ પણ શંકરનો જાન બચાવી ના શક્યાં.
શંકરના પાર્થિવ દેહ સ્મસાનમાં અગ્નિદાહ દીધા પછી ડાઘુઓ બધા ઘરે પાછા વળ્યા...આને રૂપાને તો હવે ઘર જ સ્મસાન જેવું લાગવા મંડ્યું...ત્રણ મહિના પછી શંકરની વરસી વાળવામાં આવી...આ બાજુ સનીની કૉલેજ નિયમિત થઈ ગઈ...ખાધે પીધે સુખી ઘરમાં રૂપાને અન્ય વસ્તુઓની કમી નહોતી...પણ જે હતી કમી હતી એ ખલતી હતી શંકરનો હેતાળ સ્વભાવ અને બાળકની જેમ સાચવણી કરવાની આવડત...છતાં પણ કાળજુ કઠણ રાખીને રૂપાને બધું ભૂલીને જીવનને સામાન્ય બનાવવાની કોશિશ કરતી રહી.
રૂપાની ખરી કસોટીની શરૂઆહત થઈ. કેળનો કંદોરો, કૂમતાવાળા ભરેલા કમખા અને કસો, હાથની બંગડી, પગનાં રણઝણતા ઝાંઝરા, લાલ ચટાક ચાંદલો, અને રંગબેરંગી કાપડાઓ એના માટે ભૂતકાળ બની ગયા હતા...એ ભૂતકાળ ના દેખાય માટે બરજ જેવી, એષણા અને શરીર બંનેને ઠંડીગાર રાખે એવી વૈધ્વયની સાડી રૂપે ચાદર ચડી ગઈ હતી.
શૃંગાર હોય કે વૈધ્વય હોય...જે રૂપાની માલિકણ હોય એ બંને સ્વરૂપના રૂપમાં આંખે અડકતું હોય છે...શંકરની વિદાય પછી રૂપાની ખબરખત લેવાવાળા લોકોને રૂપાને પુછવાનો મોકો ચુકતા નહોતા...રૂપા હવે પુરુષોનાં લહેકાની પાછળ મર્મને ઓળખતા શીખી ગઈ હતી...કોઈ જ્યારે એમ કહેતું કે, “કાંઈ કામ-કાજ હોય તો અડધીરાતે યાદ કરજો હું હાજર થઈ જઈશ.
આ સમય દરમિયાન ઉંમરમાં નહીવત ફર્ફ હોવાનો લીધે સનીની અંદર રહેલો પુરુષ રૂપાની એકલતાનો જોઈ ઉશ્કેરાતો હતો...પરિણામે રૂપાને કોઈ પણ બહાને રીઝવવા માંગતો હતો...બસ એમાં બાધા હતી તો એ ફોઈબા.
એક દિવસની વાત છે. રૂપા નહાવા ગઈ હતી, ફોઈબા દેવસેવામાં તલ્લીન હતા, સની ઉઠીને આવ્યો, અંદરનો ઉછરતો યુવાન તેને પેલા દિવસની જેમ જ ઉશ્કેરી રહ્યો હતો અને તેને બાથરૂમનાં વેન્ટીલેસનને ઉંચું કરી અંદર રૂપાને જોવા માટે કોશીશ કરી ત્યાં જ, દેવસેવામાંથી પરવારેલા ફોઈબાનું ત્યાંથી પસાર થવું...ફોઈબાની અનુભવી આંખો સનીની આ હરકત જોઈને ચોંકી ગઈ...
સનીને આડે હાથે લીધો અને કહ્યું કે, “શું હળાહળ કળજુગ આવ્યો છે, આજનાં છોકરાઓને માંના દેહ અને ગામની છોડીનાં દેહ વચાળે કાંઈ ફર્ક નથી દેખાતો...ક્યાં તારા બાપ શંકરની ખાનદાની અને ક્યાં તું...ખબરદાર બીજીવાર આવું કરતા જોયો તો તારી ખેર નથી...સની સમયને પારખીને ફોઈબા પાસે માફી માંગી અને કહ્યું કે એ બીજી વાર આવું નહીં કરે...
પણ જમાનાની ખાધેલ ફોઈબાએ સાચી સજા તો રૂપા માટે નક્કી કરી લીધી.
એક દીવસ રૂપાને લટ ઉતારવાની વિધિ કરવાની બાકી રહી ગઈ છે એવું કહીને રૂપાને કહ્યું કે, “રૂપા વહું પાટલે બેસો એટલે તમારી લટ ઉતારવાની વિધિ બાકી છે એ પુરી કરીએ.”
આ વિધિથી અજાણ રૂપા તુરત પાટલે બેસી ગઈ અને ફોઈબાએ રૂપાનાં લાંબા વાળને પકડીને કાપડ કાપવાની કાતરથી આખા જથ્થાને પળભરમાં માથા પરથી અલગ કરી નાખ્યો...પોતાનાં વ્હાલસોયા લાંબાવાળને જમીનદોસ્ત થયેલા જોઈને રૂપાનાં મોઢામાંથી ચીસ નીકળી ગઈ અને કાંપતા અવાજે બોલી, “બા...આ શું કર્યુ, મારામાં સૌથી વધુ એને ગમતા લાંબા વાળને જ મારાથી અલગ કરી નાખ્યા...”
ફઈબા એના અસલ ગામડાશાહી મિજાજમાં રૂપાને બાવળેથી પકડીને કહે, “મારા છોકરાને તો તું ભરખી થઈ ચુડેલ, હવે મારા પોતારાને પણ તારે ભરખી જાવો છે...ભારે પગી છે તું..” આટલું કહીને રૂપાને હડશેલો મારી, માસી બબડતા નીચે પડેલા રૂપાને વાળ પર પગ મુકીને ચાલતા થયા...રડતી રડતી રૂપા પોતાના ઓરડા તરફ દોટ મુકી અને અરીસા સામે ઉભી રહીને પોતાના વૈધવ્યને ક્ષુબ્ધ થઈને જોતી રહી...મિનિટોની ખામોશી પછી રૂપાએ ચીસ નાંખી...ફોઈબા સાંભળે એ રીતે, “હું શું તમારા પોતરાને ભરખી જવાની હતી, મારા લગ્ન પહેલાં જ તમારા પોતારાની અંદર રહેલા હેવાન મને ભરખી ગયો હતો...પુછો ફોઈબા તમારા વ્હાલા પોતરાને...”
રૂપાના રૂમની બહાર ફોઈબા અને સની પુચ ઉભા હતા...
અંદર રૂપા ફરી એ જ ખુણામાં ટુટયુ વાળીને પડી હતી, જ્યારે લગ્નની પહેલી રહતે પડી હતી એ રીતે...ફર્ક એટલો જ રહ્યો...ત્યારે એ દુલ્હનના જોડામાં હતી અને વૈધ્યવમાં ખોળામાં.
-રેખા વિનોદ પટેલ (વિનોદિની)
ડેલાવર (યુએસએ)
