વિશ્વ પર્યટન દિન
સમગ્ર વિશ્વમાં સંયુક્ત રાષ્ટ્ર વિશ્વ પ્રવાસન સંગઠન (UNWTO : યુનાઈટેડ નેશન વર્લ્ડ ટુરિઝમ ઓર્ગેનાઇઝેશન) દ્વારા સીધી દેખરેખ હેઠળ તમામ સભ્ય દેશોમાં ૨૭ સપ્ટેમ્બરે વિશ્વ પ્રવાસન દિન ઉજવવામાં આવે છે. આ દિવસ ઉજવવાનો મુખ્ય ઉદ્દેશ આંતરરાષ્ટ્રીય સમુદાય અને પ્રવાસન કેન્દ્ર વચ્ચે એક સેતુ બનાવવાનો છે. આ ઉપરાંત પર્યટનની સામાજિક, સાંસ્કૃતિક, રાજકીય અને આર્થિક વૃદ્ધિમાં ઉપયોગિતા વિશે વિશ્વમાં જાગરુકતા ફેલાવવાનો પણ આ દિવસની ઉજવણી માટેનો એક હેતુ છે.
વિશ્વ પ્રવાસન દિવસ ૨૦૨૩ની વિશ્વમાં થીમ છે: પ્રવાસન અને હરિત રોકાણ.જયારે ભારતમાં આ વર્ષ ૨૦૨૩ની થીમ છે: ગ્રામીણ અને સમુદાય કેન્દ્રિત પ્રવાસન.
દ્વિતિય વિશ્વયુદ્ધની સમાપ્તિ પછી વિવિધ પ્રકારની આર્થિક પ્રવૃત્તિઓના વિસ્તરણ સાથે વિશ્વભરમાં પ્રવાસનક્ષેત્રમાં પણ વિસ્તરણ થયેલ છે. આ પરિસ્થિતિમાં યાત્રા સાથે સંકળાયેલ વિવિધ સંસ્થાઓ, વ્યક્તિઓ અને ગ્રાહક વર્ગના સંયોજનથી બન્યા આંતરરાષ્ટ્રીય ટ્રાવેલ એજન્સીઓના સંગઠનની સંસ્થા ખાતે વિશ્વભરમાં પ્રવાસનો ઉપયોગ, વિકાસ અને વિસ્તરણ વિવિધ દેશો દ્વારા આર્થિક વિકાસ અને નાણાકીય આવક તેમ જ ખાસ કરીને યોગદાન બાબતે એક વિશિષ્ટ પ્રતિષ્ઠાન રચાયેલ છે. પર્યટન પ્રવૃત્તિઓ મજબૂત કરવા માટેના હેતુથી સંયુક્ત રાષ્ટ્ર વાર્ષિક કોન્ફરન્સ સમયે આ સંસ્થા સભ્ય દેશોમાં વિવિધ મુદ્દાઓની વિગતવાર ચર્ચા-સમીક્ષા દ્વારા ખાસ યોગદાન આપે છે.
પર્યટન એટલે મનોરંજન, આરામના સમયે અને વેપારી હેતુઓ માટે કરવામાં આવતો પ્રવાસ. વિશ્વ પર્યટન સંગઠન(World Tourism Organization) મુજબ પર્યટકો એટલે તેવા લોકો જેઓ પ્રવાસ કરે છે અને પોતાના સામાન્ય વાતાવરણથી અન્યત્ર સ્થળે આરામ, મનોરંજન કે પછી વેપાર તેમજ અન્ય હેતુઓ માટે ચોવીસ (24) કલાકથી વધુ, પરંતુ સતત એક વર્ષ સુધી નહીં, ગાળે છે, આ જગ્યાની મુલાકાત લેવા બદલ તેઓને કોઈ નાણા મળવાના નથી.". પર્યટનએ ફુરસદના સમયમાં કરવામાં આવતી સૌથી લોકપ્રિય પ્રવૃતિ છે.
પર્યટન ઉદ્યોગ ઘણા દેશો માટે મહત્વનો છે, જેમ કે, યુએઈ(U.A.E), ઈજીપ્ત , ગ્રીસ અને થાઈલેન્ડ, અને અન્ય ઘણા ટાપુ દેશોમાં જેમ કે
ધ બહામાસ, ફિજી , માલદિવ અને સિસિલીસ, આ ઉદ્યોગમાં રહેલા નાણા તેમજ રોજગારીની વિશાળ તકોને કારણે સેવા ઉદ્યોગ પર્યટન ઉદ્યોગ સાથે સંકળાયેલો છે. આ સેવા ઈન્ડ.માં વાહન વ્યવહાર, જેમાં એરલાઈન્સ, ક્રુઝ શીપ અને ટેક્સીનો સમાવેશ થાય છે, જ્યારે મહેમાનગતી સેવા,માં રહેઠાણ, જેમાં હોટલ, રીસોર્ટ સમાવેશ થાય છે અને અન્ય મનોરંજનના સાધનો જેવા કે એમ્યુઝમેન્ટ પાર્ક, કેસિનો , શોપિંગ મોલ્સ, અને મ્યુઝીક સ્થળો અને થિયેટરોનો સમાવેશ થાય છે.
1941માં હુંઝીકર અને ક્રામ્ફે પર્યટનની વ્યાખ્યા આપી હતી કે જે મુજબ " કેટલાક લોકો નવા પ્રવાસ કરીને સંબંધો બનાવવા માંગતા હોય છે અને અન્ય લોકો સાથે રહે છે પરંતુ તેઓ ત્યાં સ્થાઈ ધોરણે રહેવા માંગતા નથી કે ત્યાં તેઓ કોઈ નાણાકીય પ્રવૃતિ પણ કરતા નથી." 1976માં, ટુરીઝમ સોસાયટી ઓફ ઈંગ્લેન્ડે વ્યાખ્યા આપી હતી કે "પર્યટન હંગામી છે, લોકો જ્યાં સામાન્ય પણે રહે છે તેનાથી થોડા સમય માટે દુર જાય છે જ્યાં તેઓ ચોક્કસ પ્રવૃતિ કરવા માંગતા હોય છે. આમા દરેક હેતુ માટેની હલચલનો સમાવેશ થાય છે." 1981માં ઈન્ટરનેશનલ એસોસિયેશન ઓફ સાઈન્ટીફીક એક્સપર્ટે પર્યટનને એક ચોક્કસ પ્રવૃતિઓ ગણાવી છે જે નિવાસ્થાન બહાર કરાય છે.
સંયુક્ત રાષ્ટ્રસંઘએ 1994માં પર્યટનના ખ્યાલને "રેકોમેન્ડેશન ઓન ટુરીઝમ સ્ટેટસ્ટીક, ડોમેસ્ટીક ટુરીઝમ"માં અલગ તારવ્યો હતો. જે મુજબ જેમાં દેશમાં રહેતા લોકો દેશના જ એક સ્થળની, કે પછી વિદેશમાંથી આવતા પ્રવાસીઓ દેશના કોઈ સ્થળની કે દેશના પ્રવાસીઓ અન્ય દેશની મુલાકાત લે તેને આવરી લેવામાં આવી છે.આ ઉપરાંત યુએને(UN) પર્યટનની ત્રણ શ્રેણીઓ પણ અલગ કરી છે. જેમ કે આંતરીક પર્યટન, જેમાં સ્થાનિક પર્યટનનો સમાવેશ થાય છે, રાષ્ટ્રીય પર્યટનમાં સ્થાનિક પર્યટન અને વિદેશ જતા પર્યટનનો અને આંતરરાષ્ટ્રીય પર્યટનમાં વિદેશમાંથી આવતા પ્રવાસીઓ અને જતા પ્રવાસીઓનો સમાવેશ કરાય છે. આંતરીક પર્યટન કોરીયા ટુરીઝમ ઓર્ગેનાઈઝેશન દ્વારા શબ્દ ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો હતો અને કોરિયામાં તે સર્વસ્વીકૃત છે.આંતરીક પર્યટન સ્થાનિક પર્યટનથી અલગ છે આ પર્યટનમાં નીતિવિષયક અને રાષ્ટ્રીય પર્યટન નીતિઓનો સમાવેશ કરાય છે.
તાજેતરમાં જ પર્યટન ઉદ્યોગ ઈનબાઉન્ડ પર્યટનને બદલે આંતરીક પર્યટનને પ્રોત્સાહન આપવામાં આવી રહ્યું છે કારણ કે ઘણા દેશો ઈનબાઉન્ડ પ્રવાસીઓ સાથે તીવ્ર સ્પર્ધા કરી રહ્યા છે. કેટલાક નીતિઘડવૈયાઓએ સ્થાનિક અર્થતંત્રને મદદ કરવા માટે આંતરીક પર્યટનને વિકાસવવાની શરૂઆત કરી છે.આવા અભિયાનના કેટલાક ઉદાહરણો "અમેરિકા જુઓ" યુનાઈટેડ સ્ટેટમાં; "ટ્રુલી એશિયા" મલેશિયામાં; "ગેટ ગોઈંગ કેનેડા" કેનેડામાં "પેરૂ. લીવ ધ લિજેન્ડ" પેરૂમાં; "વાવ ફિલિપાઈન્સ" ફિલિપાઈન્સમાં; "યુનિક્લિ સિંગાપોર" સિંગાપોરમાં; "100% પ્યોર ન્યૂઝીલેન્ડ" ન્યૂઝીલેન્ડમાં; "અમેઝીંગ થાઈલેન્ડ" થાઈલેન્ડમાં; "ઈન્ક્રીટીબલ ઈન્ડિયા" ભારતમાં; અને "ધ હિડન ચાર્મ" વિયેટનામમાં વપરાય છે.
ધનવાન લોકો હંમેશા વિશ્વના વિવિધ ભાગોમાં મહાન સ્થાપત્યો, કલા નવી ભાષા શીખવા, નવી સંસ્કૃતિનો અનુભવ કરવા અને વિવિધ પ્રકારના પકવાન ખાવા માટે ફરતા રહે છે. રોમન રિપબ્લીકના સમયમાં, બાઈજેવા સ્થળોએ ધનવાનો માટે દરિયાકાંઠાના રીસોર્ટ હતા.પર્યટન શબ્દ 1811માં ઉપયોગ થયો હતો અને પ્રવાસી શબ્દ 1840માં વપરાયો હતો. 1936માં, રાષ્ટ્રસંઘ(League of Nations) દ્વારા વિદેશી પ્રવાસી ની વ્યાખ્યા બાંધવામાં આવી જે મુજબ "કોઈ વ્યકિત 24 કલાક માટે વિદેશ પ્રવાસ કરે તો વિદેશી પ્રવાસી કહેવાય છે". સંયુક્ત રાષ્ટ્રસંઘદ્વારા 1945માં આ વ્યાખ્યામાં સુધારો કરવામાં આવ્યો જેમાં પ્રવાસીના મુકામને છ મહિના સુધીનો કરી દેવામાં આવ્યો હતો.
ઔધોગિક ક્રાંતિ સાથે ફુરસદના સમયનો પ્રવાસ જોડાયેલો છે. યુનાઈટેડ કિંગડમ–એ એવો પ્રથમ યુરોપિયન દેશ હતો જે ઔધોગિક વસ્તી વધારવા માટે ફુરસદના સમયના પ્રવાસને પ્રોત્સાહન આપતો હતો.[સંદર્ભ આપો] શરૂઆતમાં આ ફેક્ટરી માલિકો અન્ય સંચાલક સભ્યો, વેપારીઓને આનો લાભ મળતો હતો. જેમાં નવા મધ્યમ વર્ગનો સમાવેશ થતો હતો. 1758માં કોક્ષ એન્ડ કિંગનામની પ્રથમ ટ્રાવેલ કંપનીની રચના કરવામાં આવી. ફ્રાન્સના નિસેએ ફ્રેન્ચ રિવેરાનું સૌથી પહેલું અને વ્યવસ્થિત હોલીડે રીસોર્ટ હતું.,આ દિવસોમાં સપાટ મેદાન અને દરિયાકાંઠો ધરાવતા આ શહેરનેપ્રોમાન્ડે ડેસ એન્જલેસ ના નામે ઓળખવામાં આવે છે.ખંડીય યુરોપમા ઘણા જાણીતા ઐતિહાસિક રીસોર્ટ હતા, જેમાં હોટલ બ્રિસ્ટોલ , હોટલ કાર્લ્ટન અને હોટલ મેજેસ્ટીક – છે આ હોટલના નામ પર અંગ્રેજીપ્રવાસીઓનો સ્પષ્ટ પ્રભાવ જોવા મળે છે.
ટેકનોલોજીમાં થયેલા સુધારાને કારણે મોટાપ્રમાણમાં પર્યટનનું આયોજન શક્ય બન્યું છે. ટેકનોલોજીને કારણે પ્રવાસના હેતુ માટે ઓછા સમયમાં વધઉ લોકોનું પરિવહન શક્ય બન્યું છે, જેથી મોટાપ્રમાણમાં લોકોએ ફુરસદના સમયમાં પ્રવાસનું આયોજન કરવાનું શરૂ કર્યું અને મજા માણવાની શરૂઆત કરી.
ઈ કોમર્સની મદદને કારણે ઈન્ટરનેટ પર પર્યટનને લગતીનું ખરીદ વેચાણ પુષ્કળ થાય છે. પર્યટનની વસ્તુઓ અને સેવાઓ મધ્યસ્થીઓ અને પર્યટન પુરી પાડતી (હોટલ, એરલાઈન્સ વગેરે) તેમની સેવાઓ સીધી જ ઓફર કરે છે.
ચાલો,આપણી સમયની અનુકુળતા અને આર્થિક સગવડ મુજબ પ્રવાસ કરીએ અને જીવનનો આનંદ લઈએ.
