કરછ એકસપ્રેસ ટ્રેન ભુજ ના છેલ્લા સ્ટેશને આવી પહોંચી હતી. કારતક માસની આછી ગુલાબી ઠંડી કાન્તિભાઇ ને હંમેશ ગમતી. હવે તો ઘર ની બધી જવાબદારી તેમના દીકરાઓએ લઇ લીધી હતી.દિવાળી ની ટૂંકી રજા માં તે હંમેશ કચ્છ આવતાં. પણ આજે હૈયા માં અનેકો ઉમંગ અને ઉત્સાહ સાથે તે સ્ટેશનની બહાર ઊભા રહી પોતાના ગામે જવા કોઈ વાહન શોધી રહ્યા હતા. રિક્ષાવાળા ભુજ માંડવી ની બૂમો નાખી ગ્રાહકોને પોતાની રિક્ષામાં બેસવા માટે હિમાયત કરતા હતા. કાન્તિભાઇ ને થયું કે આજે તો મારે પ્રાઇવેટ વાહન કરીને જ જવું પડશે અને તરત જ તેને એક રિક્ષાવાળાની ઉભી રાખી ગુંદિયાળી જશો? થોડીક આનાકાની પછી રિક્ષાવાળો માની ગયો અને તરત જ કાંતિ ભાઇ બેસી ગયા.
જેમ જેમ રીક્ષા ભુજ ના રસ્તાઓ ઓરંગી ને માંડવી ની હાઇવે રોડ ઉપર પસાર થતી ગઈ તેમ અતીતના ઊંડા સાગરમાંથી સ્મરણોના મોઝા તેમના માનસપટ ઉપર એક પછી એક આવી તેને ભીંજવી રહ્યાં હતાં. દેશ ના ભાગલાં પછી આખો પરિવાર કરાચી થી કચ્છ આવી પોતાનુ વતન ગુંદિયાલી આવી વસ્યા હતાં. પાંચ બહેનો અને બે ભાઈઓ સાથે બાપુજી એ અહી રહેવાનો નિર્ણય કર્યો હતો. પણ કરછડો બારે માસ આ કહેવત મને ત્યારે દુકાળ ની પીડાદાયક પરિસ્થિતિ જોઈ સમજાતી હતી. દુકાળના કપળા સમયમાં આ પરિવાર નું ગુજરાન કેમ ચલાવવું તે મોટો પ્રશ્ન હતો . બા ને અમારી જવાબદારી સોંપીને બાપુજી મુંબઈ ચાલ્યા. મહિને માસે મોકલાવેલા રૂપિયાથી અમારૂ ઘર ચાલતું. પણ માતાની વાત જ અનોખી તેમનું વ્યક્તિત્વ બધાથી અલગ. ટૂંકું કદ, સપ્રમાણ શરીર નો બાંધો, અને મુખે સદાય હરી નુ રટણ. સવાર થાય ને ભગવાનની પાઠપૂજા કરે તે છેક બપોર સુધી ચાલતી. મોટી બહેનો અમારુ ચા નાસ્તાથી કરીને ભોજન ની બધી જ વ્યવસ્થા કરી દેતી અને માતા ને ખલેલ ન પહોંચે તેની તકેદારી ઓ પણ રાખતી. ઘરની પૂજા-પાઠ પૂરા થાય એટલે માતા ગામની પાદરે આવેલ તળાવ પાસે નિર્જન વન જેવા ગોધરવાડામાં આવેલ એક અપૂજ શિવલિંગ ની પૂજા કરવા જતી આ તેમનું નિત્યક્રમ થઈ ગયું હતું. એક દિવસ આસપાસ ની બહેનો આવી માતા ને તે ગોધરવાડામાં ન જવું, એમ સમજાવવા આવ્યા હતા તે ખુબ જ નિર્જન વિસ્તાર અને રાતે ચિત્ર-વિચિત્ર અવાજ સાથે ભયાનક સ્વરૂપ સમાન ભાસે છે તેમ કહી ચેતવણી આપી ગયા પણ બાઈને ઈશ્વર પ્રત્યે અથાક શ્રદ્ધા તે આ બધી વાતોથી દૂર રહી પોતાનું નિત્યક્રમ જાળવી રાખતી . તેમનું વ્યક્તિત્વ જ બધાથી ભિન્ન હતું. ઈશ્વર પ્રત્યે ની અપાર શ્રદ્ધા તેમણે આ બધી વાતોથી દૂર રાખતી. સાક્ષાત શબરીનો બીજું રૂપ એટલે સેજબાઈ. આખું ગામ તેમને આ સંબોધનથી જ બોલાવતા.
એટલાથી યે ક્યાં કામ પૂરું થતું અમનેય ત્યાં નિર્જન વગડા જેવા મંદિરે સાથે લઇ જાય. ગામની પાદરે પહોંચતાં જ મને અને નાનકી ને બીક લાગે એટલે ધીરે ધીરે ડગલાં ભરીએ. મોટી બહેન અમારા સામે જોઇ કહે બાઈ," તમે પુજા કરી આવો અમે આ તળાવ પાસે બેસી થોડીક વાર રમી ઘરે પહોંચીએ. બાઈ મોટી બહેન સામે જોય ને પછી ધીરે થી હા પાડી દે. અમે બધાં ખુશ થઈ તળાવ પાસે પહોંચી જઈએ. પણ બાઈ ને સંતોષ ન થાય. સાંજ પડે ને ઘર ના આંગણામા અમને બેસાડી સત્સંગ કરાવે. બહેનો વચ્ચે જાણે ભજનોની હરીફાઈ હોય તેમ એક પછી એક ભજનો ગાય અને છેલ્લે ધૂન બોલી એક સાથે બધા બોલી ઉઠતાં," આજે સૌને જય શ્રી કૃષ્ણ કાલે વહેલા આવજો." આમ અંતર મન માં શ્રદ્ધા નો આછો પ્રકાશ ધીરે ધીરે પ્રગટવા લાગ્યો હતો. અને તે આજ સુધી ઓલવાયું નહોતું પછી તો હુંય બહેનો સાથે ભજનો માં સાથ આપુ અને તેમાં એવો પારંગત થયો કે આજે ય ગુંદિયાલિ માં જયારે જાઉં ત્યારે હોય તે ગામ નું પાદર કે લગ્નપ્રસંગ, કે પછી હોય નવરાત્રી . મને સાંભળવા માટે બધાં ઉત્સુક રહે. અને હુ પણ મારા મધુર અવાજ થી ભજન ગાઉં અને જાત ને તેમાં સમાવી દઉં અને એક તૃપ્તિ નો ઓડકાર લઇ પ્રભુ નો આભાર માની લઉં. અામ જ્ઞાન અને ભક્તિ નું સમન્વય થી અમારા જીવન ની પગદંડી ને સુશોભિત કરતા રહ્યાં. નિરંતર વહેતાં સમય ના આ પ્રવાહ માં અમે વહેતાં ગયા ,પણ કુદરત સ્થિર પાષાણ ની જેમ ઊભી હતી. દુકાળ ની પીડાદાયક પરિસ્થિતિ થી હવે આખું ગામ કણસી રહ્યું હતું. ત્યાં અચાનક એક બપોરે અમે બધા જમવા માટે બાઈ ની વાટ જોઈ બેઠાં હતા. દુકાળ ની પરિસ્થિતિ માં ક્યાં પૂરું જમણ મળે પણ બધાં સાથે બેસી વહેચી ને જમે એનો આનંદ અનેરો હો. અને અચાનક વિનુ આખી શેરી કાન્તિ કાન્તિ ગાજતો આવ્યો. બધાં દોડી બહાર આવ્યા. " ઝટ હલ તોજા બાઈ..." વિનુ એકી શ્વાસે બોલી ગયો. પણ બાઈ શબ્દ જેમ કાન માં રેલાયો અમે બધાં એક સાથે બાજુ માં રહેતા કાકી ને લઈ સાથે દોડયા..
મન માં કેટલાંય વિચારો એક પછી એક પ્રહાર કરવા લાગ્યા હતા. શું થયુ હશે બાઈ ને, તે નિર્જન ભૂતિયા દેવ પાસે એકલી જાય અમારી ય ચિંતા નહી! ગામ ના પાદરે પહોંચતાં પહોંચતાં કેટલાંય સવાલો દિલ દિમાગ માં એક સાથે પ્રહાર કરવા લાગ્યા હતા. આખુ ગામ ભેગું થયું હતું . બધી જાતની બીક આજે વિસરાઈ ગઈ હતી અને મારા પગ ઠેઠ ગોધરવાડા ના અંદર પહોંચી ગયા હતા. સામે બાઈ સાથે ગામ ના મુખિયા અને અન્ય કેટલાક લોકો ભેગા થઈ બાઈ ને કંઇક સમજાવી રહ્યાં હતાં. બાઈને સ્વસ્થ જોઈ થોડીક શાંતિ થઈ પણ આ શેની ચર્ચા થઈ રહી છે તે જાણવા અમે નજદીક આવ્યાં. વાત એમ હતી કે આજ થી બાઈએ જ્યાં સુધી ગામમાં વરસાદ ન પડે ત્યાં સુઘી અહી જ બેસી મહાદેવની આરાધના કરી વ્રત કરવાનું નિશ્ચય કર્યો હતો આ વાત એક કુંભારણ જે ક્યારેક બાઈને જોઈ અહી આવતી અને દેવ ને વંદન કરી ચાલી જતી તેણે આ વાત ની જાણ થતાં મુખિયા ને અને પછી આખા ગામમાં ફેલાવી હતી. બાઈ એકનાં બે ન થયાં. અમે બધાં ભાઇ બહેનો બાઈ પાસે ઊભા રહી ગયાં. કદાચ અમને જોઇ વિચાર ફરી જાય. પણ બાઈ તો હાથ માં માળા લઈ અંખો બંધ કરી જપ કરવા બેસી ગયાં. કાકી અને ગામની અન્ય સ્ત્રીઓ સાથે અમે કેટલોક સમય ત્યાં જ ઊભા રહ્યા. આખરે વિલા મોઢે ત્યાંથી બહાર નીકળ્યા ત્યારે બાઈએ કહ્યુ," બધાં સંપી ને રહેજો મારી ચિંતા કરશો નહીં. મારા ભોળાનાથ મારી સાથે છે." મન માં ખૂબ રોષ હતું અમારીયે ચિંતા નહી. ગામનાં મુખિયા અને કેટલાક સજ્જન પુરુષો એ રાત્રે અહી પહેરેદારી કરવાનું નિશ્ચય કર્યો. સાંજ સુધી અમે ત્યાંજ બેસી રહ્યા. કાકી ના સમજાવવાથી અમે પાછા ઘરે આવ્યાં. સાંજે સત્સંગ નો નિયમ બહેનોએ જાળવી રાખ્યો હતો. આખા ગામમાં બાઈ ના વ્રતની વાતો પૂર જોશ માં વહેતી થઈ. રાત તો જેમતેમ પસાર થઈ ગઈ. સવાર થતાં જ અમે બધાં બાઈ ને મળવા ગોધરવાડે પહોંચ્યાં. બાઈ સ્વસ્થ રહી મહાદેવની પૂજા કરી રહીં હતી અને ૐ નમઃ શિવાય મંત્રનો જાપ કરી રહીં હતી. અમને જોઇ થોડુક સ્મિત સાથે કહેવા લાગી મારી ચિંતા ના કરો મહાદેવ છે ને. બાઈ અમે તમને લઈ જવા આવ્યાં છીએ. અમે બધાં એક સાથે બોલી ગયાં. પણ બાઈ ની આંખોમા એક વિશ્વાસ નો તેજ પ્રકાશિત થઈ રહયો હતો તે જોઇ અમારાથી ઝાઝું ન બોલાયું. જ્યાં સુધી વરસાદ નહી પડે ત્યાં સુઘી હું અહીજ મહાદેવ પાસે રહીશ. બાઈ બોલતાં હતાં અને મારી નજર આ ગોધરવાડા ને આજે ખૂબ બારીકાઇ થી નીરખી રહી હતી.સુકાઈ ગયેલા ઝાડ ની દરેક ડાળખીઓ અંધારે ભયાનક આભાસી ચિત્ર જેવું લાગે તે કલ્પના જ ભય ની જ્વાર મારા શરીર ના અંગેઅંગ માં ફેલાઈ ગઈ.. અને મંદિર પણ ફક્ત નામનું જ. એક ખુલ્લી જગ્યા પર એક જૂનું શિવલિંગ, જેણે એક સુકાયેલા વટવૃક્ષ ની છાયા નો આશરો. અને આજુ બાજુ બધેજ સૂકું પટ અને તેમાંય આ વૈશાખી તાપનો સામ્રાજ્ય. પણ બાઈ મક્ક્મ રહી અહીં તપ કરવા બેઠાં હતાં. આજે બાઈની આંખોમા મને શબરી ની પ્રતિક્ષા નું પ્રતિબિંબ દેખાઈ રહ્યુ હતુ. આમ ને આમ બે દિવસ વિતી ગયા પણ વરસાદ ન પડ્યો. ગામ આખા ને બાઈ ની ચિંતા થવા લાગી. પણ બાઈ મક્ક્મ હતા. તેમણે પોતાની શ્રદ્ધા પર અતૂટ વિશ્વાસ હતું.
આજે ચોથું દિવસ હતું. બાઈ ગોધરવાડા માં જપમાળા અને કીર્તન કરવા માં લીન હતી અને આખું ગામ ચિંતા માં ગરકાવ. ત્યાંજ અચાનક વાતાવરણ પલટાયું . ભર બપોરે પવન ની ઠંડી લહેરખીઓ ચારે બાજુ પ્રસરવા લાગી. આકાશમાં કાળા વાદળાઓ દેખાવા લાગ્યા. આખું ગામ બહાર નીકળ્યું અને કોઈ કંઇક કહે કે વિચારે ત્યાંજ અચાનક માટીની ભીની સુગંધ સાથે વરસાદ નું આગમન થયું. અમે બધાં તરજ બાઈ પાસે પહોંચી ગયા. બાઈ ની આખોમાં આજે તૃપ્તિનો અહેસાસ હતું. મંત્રજાપ હજીયે ચાલુ હતા. ધીરે ધીરે ગામ ના લોકો આશ્ચર્ય અને આનંદ ના મિશ્રભાવો સાથે ખુશખુશાલ થઈ બાઈ પાસે આવી પહોચ્યા. ગામનાં નાના મોટા દરેક વ્યક્તિ આજે ગોધરાવાડા ની અંદર હતાં. વરસાદ બધાંને ભીંજવી રહ્યું હતું કે એકધારું વહેતું અશ્રું ઝરણ. કોઈ તે જાણતું નહોતું. ગામનાં યુવાનોએ ઢોલ નગારા સાથે વાજતે ગાજતે આવી બાઈ પાસે આવી નાચવા લાગ્યા. અમે બધા બાળકો શાનાં છાણા રહીએ. અમે ખૂબ નાચ્યાં અને પછી હું બાઈને વળગી ને ખૂબ રડ્યો પણ હતો. આજે બાઈ ની વિશ્વાસ ની જીત થઇ હતી. ચોતરફ આનંદ અને ખુશી. લોકો ઉત્સાહ અને ઉમંગ સાથે એકબીજા ને ભેટી રહ્યા હતા. બાઈ ને ગામની સ્ત્રીઓ આવી પૂજા કરવા લાગ્યાં. અને કેટલીક સ્ત્રીઓ ભેગી થઈ બાઈ ને ઊચકી લઇ સાથે નાચવા લાગ્યા. બાઈના પારણા કર્યા પછી વાજતે ગાજતે ઘરે લઈ આવ્યાં. બીજા દિવસે બાઈ ની પાલખીયાત્રા થઈ. આખા ગામમાં પાલખીયાત્રા નીકળી હતી. આસપાસ ના ગામનાં લોકો પણ આ પાલખી યાત્રા માં જોડાયાં હતાં. ઢોલ નગારા સાથે અબીલ ગુલાલ નો છંટકાવ અને સેજબાઇ ની જય નો નાદ. હું,વિનીયો, અને ગામનાં નાના બાલવૃંદો ખૂબ નાચ્યાં હતાં. વરસાદ સતત ત્રણ દિવસ પડ્યો. પછી તો અષાઢ, શ્રાવણ અમને ભીંજવી ગયો. પ્રકૃતિ સોળે કળાએ ખીલી રહી હતી, અને આ ગોધરવાડો તેની પણ મહિમા ના ગુણગાન ગવાયાં હતાં. હવે તો ગામની સ્ત્રીઓ પણ બાઈ સાથે આવી સાફ સફાઈ કરવા લાગ્યાં હતાં અને પૂજા કિર્તન પણ હવે થતાં.
આજે એજ ગોધરવાડા નું નવનિર્માણ અને નવમંદિર ની પ્રાણપ્રતિષ્ઠા હતી. સમય ની સાથે બધુંજ બદલાય જાય છે, તે નિર્જન ભયાનક સ્થળ આજે લોકો માટે દેવદર્શન અને દર્શનીય સ્થળ બની ગયું. હજી કાંતિભાઈ જૂની યાદો ને વાગોળી રહ્યાં હતાં ત્યાં જ અચાનક રિક્ષા મોટાં આવાજ સાથે ઊભી રહી ગઈ. કાન્તિ ભાઇ ની તંદ્રા તૂટી. તેમણે રિક્ષાવાળા સામે પ્રશ્નાર્થ નજરે જોયા. રિક્ષાવાળો ક્ષમાની દૃષ્ટિએ જોઈને કહ્યું, " દાદા ગાય વચ્ચે આવી ગઈ." અને પછી ઝટ રિક્ષા રસ્તે દોડાવી. કાન્તીભાઈ આસપાસ નજર કરી જોઇ રહ્યા હતા. કોડાયપુલ આવી ગયો હતો અને રોડ ઉપર આવેલ વૃદ્ધાશ્રમ ની થોડેક દૂર આવેલ બાગ- ગુંદિયાળિ ના નાના પાટિયા પાસે અવેલ સિંગલ રસ્તા પર રિક્ષા દોડી રહી હતી. બાગ ની વાડી વિસ્તારમાં ક્યાંક ઘઉં, બાજરી,જુવાર અને ક્યાંક રંચકો પોતાનું સામ્રાજ્ય સ્થાપ્યું હતું તો ક્યાંક બોર, જામફળ, ચીકુ, કેરી મીઠી આમલીના ઝાડ નજર સામે થી પસાર થઈ રહ્યા હતા. અને ચારે તરફ લીલોતરી જોઈ આજે કાન્તીભાઈ હરખાતા હરખાતા બોલી ગયા,' મુજો કચ્છડો બારે માસ' અને આ સાંભળી પેલો રિક્ષાવાળો પણ બોલ્યો," હા, હો દાદા હવે તો કચ્છ વિશ્વ ના નકશા માં ચમકે છે." કાન્તીભાઈ મલક મલક હસી પડ્યા. હવે રિક્ષા બાગના વાડી વિસ્તાર ને પાર કરી ધીરે ધીરે ગામ તરફ આગળ જઈ રહી હતી. એક નાનકડા બાળક ની જેમ કાન્તીભાઈ ની પણ ધીરજતા ખૂટી રહીં હતી. ક્યારે ગામ મારુ આવે અને હું ઝડપ થી ત્યા પહોંચું. આવા વિચારો મનમાં ઉછળ કુદ કરી રહ્યા હતા.
કેટલાક નાના મોટા, કાચા પાકા મકાનો દેખાયા. ગામ હવે આવી ગયો. આજે ગામની રોનક અનેરી હતી. ચારે બાજુ કેસરી પતાકાઓ અને નાના ધ્વજ થી ગામ શોભી રહ્યું હતું. બાળવૃન્દો અને સ્ત્રીઓ સજીધજીને નીકળી હતી. રિક્ષા ઠેઠ મંદિરની પાસે આવેલ મોટા ચોગાન પાસે ઊભી. કાન્તીભાઈ એ ક્યારના રૂપિયા હાથમાં પકડી રાખ્યા હતા. જેમ રીક્ષા ઊભી રહી કે કાન્તીભાઈ ઝડપથી ભાડું ચૂકવી દોટ મૂકી. પોતાની ઉંમરનીી પણ તેમણે ખ્યાલ ન આવ્યો. મંદિર પાસે પહોંચતાં જ અંદર થી મંત્રનાદ સંભરાઈ રહ્યાં હતાં. પાંચેય બહેનો મહાદેવની ધૂન ગાઈ રહ્યાં હતાં તે કાન્તીભાઈ ને સ્પસ્ટ રીતે સંભળાતું
હતું. મંદિરના દ્વાર પાસે ઊભા રહી અંદર નું દૃશ્ય જોઈ રહ્યા હતા. એક નિર્જન ભયાનક લાગતું સ્થળ આજે સુંદર નવનિર્મિત મંદિર થી શોભી રહ્યું હતું. ચારે બાજુ ફળ- ફૂલ ના નાના મોટા ઝાડ શોભામાં અભિવૃધ્ધિ કરી રહ્યા હતા. કેટલીય ભીડ હતી, લોકો ટોળે વળી એક સાથે ૐ નમઃ શિવાયના મંત્ર ઉચ્ચાર કરી આખા પરિસર ને પાવન કરી રહ્યા હતા . બહેનો પાસે નજર પહોંચી કે પગ ત્યાં ઉપડ્યા, અને એકાએક મંદિર ના શિખર પર થી પૂજારી શંખનાદ કરી કેસરી ધજા ચડાવી રહ્યાં હતાં અને ચારે બાજુ હર હર મહાદેવ નો નાદ ગુંજી ઉઠયું. કાન્તીભાઈ ત્યાંજ ઊભા રહી તે ધજા ને જોઈ રહ્યા હતા અને તે ફરકતી ધજા માં આજે ફરી એક શબરી ની છબી દેખાઈ રહી હતી જેમાં પ્રતિક્ષા નહોતી બસ સંતોષ સાથે અમી દ્રષ્ટિ તેમણે જોઈ રહી હતી. કાન્તીભાઈ નતમસ્તકે વંદન કરી મોટે થી બોલ્યા, હર હર મહાદેવ.....
હર હર મહાદેવ..... હર હર મહાદેવ.......!
(સત્ય ઘટના પર આધારિત)
કાન્તિભાઈ એટલે મારા સસરના જીવન પ્રસંગને એક વાર્તાનું સ્વરૂપ આપ્યું છે તેમના અપાર સ્નેહ અને તેમનાં આશિર્વાદ થી મારી આ કલમ દ્વારા તેમણે સ્મરણાંજલિ.🙏🌹
આભાર,
જય શ્રી કૃષ્ણ
