હું તમને એક વાર્તા કહું, જે મહર્ષિ વશિષ્ઠે શ્રી રામચંદ્રજીને કહી હતી. એકવાર શ્રી રામે કહ્યું, હે ગુરુદેવ! મને એવું કોઈ વ્રત કહો કે જે બધા પાપો અને દુ:ખોનો નાશ કરી શકે. સીતાજીના વિયોગને કારણે મેં ઘણું સહન કર્યું છે.
મહર્ષિ વશિષ્ઠે કહ્યું- હે રામ! તમે ખૂબ જ સુંદર પ્રશ્ન પૂછ્યો છે. તમારી બુદ્ધિ ખૂબ જ પવિત્ર છે. જો કે તમારું નામ યાદ કરવાથી વ્યક્તિ શુદ્ધ અને પવિત્ર બને છે, તેમ છતાં આ પ્રશ્ન લોકહિતમાં સારો છે. વૈશાખ મહિનામાં આવતી એકાદશીનું નામ મોહિની એકાદશી છે. આ વ્રતનું પાલન કરવાથી વ્યક્તિ તમામ પાપો અને દુ:ખોથી મુક્ત થઈને આસક્તિની જાળમાંથી મુક્ત થઈ જાય છે. હું તેની વાર્તા કહું છું. સાવચેતી થી સાંભળો.
સરસ્વતી નદીના કિનારે ભદ્રાવતી નામના શહેરમાં દ્યુતિમાન નામનો ચંદ્રવંશી રાજા શાસન કરતો હતો. ત્યાં ધનપાલ નામનો ધનવાન અને સદાચારી વૈશ્ય પણ રહે છે. તે ખૂબ જ ધાર્મિક અને વિષ્ણુના ભક્ત હતા. તેણે શહેરમાં અનેક રેસ્ટોરાં, તળાવ, કૂવા, તળાવ, ધર્મશાળા વગેરે બનાવ્યાં હતાં. રસ્તાઓ પર કેરી, કાળીબેરી, લીમડો વગેરેના અનેક વૃક્ષો પણ વાવવામાં આવ્યા હતા. તેમને 5 પુત્રો હતા - સુમના, સદબુદ્ધિ, મેધવી, સુકૃતિ અને ધૃષ્ટબુદ્ધિ.
આનો પાંચમો પુત્ર ધૃષ્ટબુદ્ધિ એક મહાન પાપી હતો. તે પૂર્વજો વગેરેમાં માનતો ન હતો. તે વેશ્યાઓ અને અનૈતિક લોકોની સંગતમાં જુગાર રમતા, અન્ય સ્ત્રીઓ સાથે આનંદ માણતા અને દારૂ અને માંસનું સેવન કરતા. એ જ રીતે તે અનેક દુષ્કર્મોમાં પોતાના પિતાની સંપત્તિનો નાશ કરતો હતો.
આ કારણોસર તેના પિતાએ તેને ઘરની બહાર કાઢી મૂક્યો હતો. ઘર છોડ્યા પછી, તેણે પોતાના ઘરેણાં અને કપડાં વેચીને પોતાનું ગુજરાન ચલાવવાનું શરૂ કર્યું. જ્યારે બધું નાશ પામ્યું, ત્યારે વેશ્યા અને લુચ્ચા મિત્રોએ તેનો ત્યાગ કર્યો. હવે તે ભૂખ અને તરસને કારણે ખૂબ જ દુઃખી થવા લાગ્યો. કોઈ આધાર ન જોઈને તે ચોરી કરવાનું શીખી ગયો.
એકવાર તે પકડાઈ ગયો, પછી તેને ચેતવણી આપવામાં આવી કે તે વૈશ્યનો પુત્ર છે. પરંતુ તે બીજી વખત પકડાયો હતો. આ વખતે તેને શાહી હુકમથી જેલમાં ધકેલી દેવામાં આવ્યો. જેલમાં તેમને અપાર યાતનાઓ આપવામાં આવી. બાદમાં રાજાએ તેને શહેર છોડવા કહ્યું.
તે શહેર છોડીને જંગલમાં ગયો. ત્યાં તેણે જંગલી પ્રાણીઓ અને પક્ષીઓને મારીને ખાવાનું શરૂ કર્યું. થોડા સમય પછી, તે એક શિકારી બની ગયો અને ધનુષ અને તીરથી પ્રાણીઓ અને પક્ષીઓને મારીને ખાવા લાગ્યો.
એક દિવસ, ભૂખ અને તરસથી વ્યથિત, તે ખોરાકની શોધમાં ભટક્યો અને કૌદિન્ય ઋષિના આશ્રમમાં પહોંચ્યો. તે સમયે વૈશાખ મહિનો હતો અને ઋષિ ગંગા સ્નાન કરીને આવી રહ્યા હતા. તેમના ભીના કપડાના છાંટા તેના પર પડતાં તેને થોડી અક્કલ આવી.
તેણે કૌદિન્ય મુનિ સાથે હાથ જોડીને કહ્યું, હે મુનિ! મેં મારા જીવનમાં ઘણા પાપો કર્યા છે. આ પાપોમાંથી મુક્તિ મેળવવા માટે કૃપા કરીને મને કોઈ સરળ અને ખર્ચમુક્ત ઉપાય જણાવો. તેમની નમ્ર વાતો સાંભળીને ઋષિ પ્રસન્ન થયા અને કહ્યું કે તમારે વૈશાખ શુક્લની મોહિની નામની એકાદશીનું વ્રત કરવું જોઈએ. તેનાથી તમામ પાપોનો નાશ થશે. ઋષિની વાત સાંભળીને તે અત્યંત પ્રસન્ન થયો અને તેણે આપેલી પદ્ધતિ પ્રમાણે ઉપવાસ કર્યા.
હે રામ! આ વ્રતની અસરથી તેના તમામ પાપ નાશ પામ્યા અને અંતે તે ગરુડ પર બેસી વિષ્ણુલોકમાં ગયો. આ વ્રતથી તમામ આસક્તિ વગેરેનો નાશ થાય છે. દુનિયામાં આ વ્રત કરતાં શ્રેષ્ઠ ઉપવાસ કોઈ નથી. તેનું મહાત્મ્ય વાંચવા કે સાંભળવાથી હજાર ગાયનું દાન કરવાનો લાભ મળે છે.
