આ પુસ્તક "સત્યના પ્રયોગો" માં દક્ષિણ આફ્રિકાના હિંદીઓના કાયદાકીય અને સામાજિક હાલતની ચર્ચા કરવામાં આવી છે. 1888માં ઑરેન્જ ફ્રી સ્ટેટમાં હિંદીઓના તમામ હક છીનવાઈ ગયા, જેના પરિણામે તેમને માત્ર હોટેલના વેટર તરીકે કામ કરવાની છૂટ હતી. ટ્રાન્સવાલમાં 1885માં કડક કાયદા લાગુ થયા, જેમાં હિંદીઓને ફૂટપાથ પર ચાલવાની અને રાતે નવ વાગ્યા પછી બહાર નીકળવાની પરવાનગી ન હતી. લેખકને આ કાયદાઓનો સામનો કરવો પડ્યો, અને તેમણે કાનૂનના એક વકીલ દ્વારા એક કાગળ મેળવ્યો, જે તેમને રાતે ક્યાંય પણ બહાર નીકળવાની પરવાનગી આપતું હતું. આ કાગળને હંમેશા સાથે રાખીને તેમણે કોઈ મુશ્કેલીનો સામનો કર્યો નહિ. લેખકના મિત્ર દા. ક્રાઉઝે તેમને તેમના ઘેર આવવાનું આમંત્રણ આપ્યું, જ્યાં તેમની સાથે મિત્રતા થઈ અને તેમને જોહાનિસબર્ગના પબ્લિક પ્રૉસિકયૂટર સાથેની ઓળખાણ મળી. આ વાર્તામાં ઊંડાણપૂર્વક દક્ષિણ આફ્રિકાના હિંદીઓની પરિસ્થિતિ અને કાનૂની ચિંતાઓનું વર્ણન કરવામાં આવ્યું છે.
સત્યના પ્રયોગો - ભાગ-2 - 13
Mahatma Gandhi 
દ્વારા
ગુજરાતી ફિક્શન વાર્તા
વર્ણન
ઓરેન્જ ફ્રી સ્ટેટમાં હિન્દીઓને થતા કડવા અનુભવો પર ગાંધીજીએ આ પ્રકરણમાં વિગતવાર લખ્યું છે. ગાંધીજીએ લખ્યું કે આફ્રિકામાં હિન્દીઓના બધા અધિકારીઓ છિનવી લેવામાં આવ્યા હતા. માત્ર હોટલમાં વેટર તરીકે કે એવી કોઇ મજૂરીમાં રહેવા જેટલી છૂટ હિન્દીઓને રહી. હિન્દીઓને જમીનની માલિકી, મતાધિકાર જેવા અધિકારીઓથી વંચિત રાખવામાં આવ્યા. હિન્દીઓ રાતે 9 વાગ્યા પછી પરવાના વગર બહાર પણ નહોતા નીકળી શકતા. ગાંધીજી પ્રેસિડેન્ટ સ્ટ્રીટમાં થઇને એક ખુલ્લા મેદાનમાં ફરવા જતાં. આ વિસ્તારમાં પ્રેસિડેન્ટ ફ્રુગરનું ઘર હતું. અધિકારીનું ઘર હોવાથી તેની સામે એક સિપાઇ ફરતો હોય જે વખતોવખત બદલાતા રહેતા. ગાંધીજી તેની બાજુમાંથી પસાર થતાં પરંતુ સિપાઇ કંઇ ન કરે. એકવાર એક સિપાઇએ કોઇપણ કારણ વગર ગાંધીજીને પગથીયા પરથી લાત અને ધક્કમારી ઉતારી મૂક્યા. તે વખતે મિ.કોટ્સ ત્યાંથી પસાર થતા હતાં જેમણે ગાંધીજીને આ સિપાઇ સામે કેસ કરવા અને પોતે સાક્ષી બનવા તૈયાર હોવાનું જણાવ્યું. જો કે, ગાંધીજીએ કેસ કરવાની ના પાડી પણ આ બનાવથી ગાંધીજીની હિન્દીઓ પ્રત્યેની લાગણી વધુ તીવ્ર થઇ
Novels