આ વાર્તામાં કસ્તૂરબાઈના ધીરજ અને શક્તિની વાત છે. કસ્તૂરબાઈને ત્રણ ગંભીર ઘાતો આવ્યા, અને તે ઘરઘરાઉ ઉપચારોથી બચી ગઈ. સત્યાગ્રહના યુદ્ધ દરમ્યાન, જ્યારે તેને વધુ રક્તસ્ત્રાવ થવા લાગ્યા, ત્યારે દાક્તરે શસ્ત્રક્રિયા કરવાની ભલામણ કરી. કસ્તૂરબાઈએ અંતે સહમતી આપી, અને શસ્ત્રક્રિયા બિનક્લોરોફૉર્મમાં થઈ. દાક્તર અને તેમના પત્નીએ કસ્તૂરબાઈની સારવાર કરી, પરંતુ કસ્તૂરબાઈનું સ્વાસ્થ્ય વધુ ખરાબ થયું અને તેને દારૂ કે માંસ આપવામાં ન આવતા કોઈ દ્રષ્ટિએ જોઈને દાક્તરે કાગળ પર કહ્યું કે તે માંસ આપવાની જરૂર છે. પતિએ આ બાબતમાં પોતાની પત્નીની ઇચ્છાને પ્રથમ સ્થાન આપ્યું અને કહ્યું કે તે ક્યારેય તેની ઇચ્છા વિના માંસ નહીં આપે, ભલે તે મૃત્યુ પામે. દાક્તરે કહ્યું કે તેમને પોતાની કાર્યશૈલી પર અડધો ન મુકવો જોઈએ, અને કસ્તૂરબાઈની સારવાર માટે તેમણે પોતાનું કામ કરવા દેવું જોઈએ. આ સંવાદ પતિ અને દાક્તર વચ્ચે તણાવ અને સત્યની શોધનું પ્રતિબિંબ છે.
સત્યના પ્રયોગો - ભાગ-4 - 28
Mahatma Gandhi 
દ્વારા
ગુજરાતી ફિક્શન વાર્તા
વર્ણન
આ પ્રકરણમાં ગાંધીજી કસ્તૂરબાના રોગો અને તેની સામે તેની દ્ઢતાનું વર્ણન કરે છે. કસ્તૂરબા પર ત્રણ ઘાતો ગઇ અને તેમાં તેઓ ઘરઘથ્થુ ઉપચારોથી જ સાજા થઇ ગયા. કસ્તૂરબાને વારંવાર રક્તસ્ત્રાવ થતો હતો જેથી ડોક્ટરે તેમને ઓપરેશન કરાવવાની સલાહ આપી. ડોક્ટરે ક્લોરોફોર્મ વગર શસ્ત્રક્રિયા કરી. ઓપરેશન વખતે કસ્તૂરબાને ખુબ દરદ થયું પરંતુ જે ધીરજથી તેમણે આને સહન કર્યું તે જોઇને ગાંધીજી આશ્ચર્યચકિત થઇ ગયા. આ બનાવા ડરબનમાં બન્યો હતો. જેમાં ડોક્ટરે ગાંધીજીને પૂછ્યા વિના કસ્તૂરબાને માંસનો સેરવો આપી દીધો. ગાંધીજીને આ વાતનું ઘણું દુઃખ થયું. તેમણે માંસનો સેરવો ન લેવા અંગે કસ્તૂરબાની પણ સંમતિ લીધી. ડોક્ટરે શક્ય તેટલા ઉદાહરણો આપી ગાંધીજીને સમજાવવાનો પ્રયત્ન કર્યો પરંતુ ગાંધીજી ન માન્યા. વરસતા વરસાદમાં ગાંધીજી ફિનિક્સ જવા માટે કસ્તૂરબાને રેલવે સુધી રિક્ષામાં અને ત્યાંથી ડબા સુધી ઊંચકીને લઇ ગયા. ફિનિક્સમાં પાણીના ઉપચારોથી ગાંધીજીએ કસ્તૂરબાને સાજા કર્યા. તેવામાં એક સ્વામી ગાંધીજીના ઘરે પધાર્યા અને માંસાહારની નિર્દોષતા પર મોટુ લેક્ટર આપ્યું પરંતુ કસ્તૂરબા ટસના મસ ન થયા.
Novels