નાની પુત્રવધૂ
ઘનશ્યામ એક મધ્યમ વર્ગનો વ્યક્તિ હતો, જેના પરિવારમાં માત્ર તેની પત્ની શામલી હતી. તેના માતા-પિતાનું અવસાન એક અકસ્માતમાં થયું હતું. બે વર્ષ પહેલા, શામલીએ પુત્ર મુકુલને જન્મ આપ્યો, અને ઘનશ્યામ તેની અને મુકુલની ખૂબ સંભાળ રાખતો. શામલી ફરી ગર્ભવતી હતી, અને નવ મહિના પછી, તેણે બીજા પુત્રને જન્મ આપ્યો. પરંતુ ડિલિવરી દરમિયાન શામલીની સ્થિતિ ગંભીર બની ગઈ, અને ડોક્ટરોની કોશિશો છતાં, તેને બચાવી શકાયું નહીં.
ઘનશ્યામ પર આફતોનો પહાડ તૂટી પડ્યો હતો, અને હવે તેની પાસે બંને બાળકોની પૂરેપૂરી જવાબદારી હતી નવજાત બાળકની સંભાળ એ માટે એક પડકાર હતો, પરંતુ તેણે હાર માની નહોતી. અનેક મુશ્કેલીઓ પછી પણ, તેઓ મુકુલ અને નકુલનો ઉછેર કરતા રહ્યા. તેમણે પોતાની નોકરી પણ જાળવી રાખી. પ્રતિકૂળતાઓ વચ્ચે પણ, બાળકો ધીમે ધીમે મોટા થયા, શાળાથી કૉલેજ સુધી અને પછી નોકરી તરફ વધ્યા.
ઘનશ્યામે પોતાના બંને પુત્રોની શિક્ષણ માટે મોટી લોન લીધી. નિવૃત્તિ પછી, તેમણે પ્રોવિડન્ટ ફંડની રકમમાંથી લોન ચૂકવી અને બંને પુત્રોના લગ્ન એક સાથે કરાવ્યા, જેથી લગ્નનો ખર્ચ બે વાર ન ઉઠાવવો પડે. ઘનશ્યામની શરૂઆતથી જ એક જ ઈચ્છા હતી કે તેઓ પુત્રોને ભણાવી, તેમને આત્મનિર્ભર બનાવે અને કુટુંબ સ્થાપે. તેમણે પોતાના માટે ક્યારેય કોઈ ઈચ્છા ન રાખી. બધી જવાબદારીઓ પૂરી થયા પછી, ઘનશ્યામ ખુશ હતા અને વિચારતા હતા કે હવે તેઓ શાંતિથી જીવન જીવશે. પુત્રો, પુત્રવધૂઓ અને પૌત્રો સાથે, કદાચ તેમનો સંઘર્ષ હવે પૂરો થયો હતો.
નોકરી મળતાં જ, બંને પુત્રોને બીજા શહેરમાં જવું પડ્યું. બંને પુત્રોએ પત્ની સાથે જવાની તૈયારી કરી લીધી. ઘનશ્યામે પોતાની બેગ પણ તૈયાર કરી. વિદાયનો સમય નજીક આવતાં, પરંતુ બંને પુત્રોએ હજી સુધી તેમને સાથે આવવા કહ્યું ન હતું. ઘનશ્યામની બેચેની વધતી ગઈ. અંતે, ઘરની બહાર બે ટેક્સીઓ ઉભી હતી.
બંને પુત્રો તેમની પત્નીઓ અને સામાન સાથે બહાર ગયા, પરંતુ તેમણે તેમના પિતાને સાથે લેવાનું વિચાર્યું ન હતું. ઘરની બહાર નીકળતી વખતે, નાની પુત્રવધૂએ તેના સસરા તરફ જોઈને તેમનામાં તેના પિતાની છબી જોઈ. તેના પગ ત્યાં જ અટકી ગયા, અને તેના હૃદયમાં વિચાર આવ્યો કે તેના ભાઈ અને ભાભી તેના પિતાની કેવી સંભાળ રાખે છે. તેથી જ આજે મને પિતાજીની ચિંતા નથી, નહીંતર કદાચ હું તેમને મારી સાથે અહીં લઈ આવ્યો હોત. તો પછી હું આ ઘરના માલિકને, તેમના પિતાને અહીં એકલા કેવી રીતે છોડી શકું? મારા માતાપિતાએ મને આવા મૂલ્યો શીખવ્યા નથી.
પપ્પા અહીં પણ કેટલા સારા છે એમ વિચારીને તેણીએ ઘરની અંદર પગ મૂક્યા અને પિતા ઘનશ્યામની સૂટકેસ ઉપાડી અને કહ્યું, "ચાલો પાપા, તમે શું વિચારી રહ્યા છો? મને લાગ્યું કે તમે સૂટકેસ લઈને આવો છો."
પોતાની નાની વહુની આ વાત સાંભળીને ઘનશ્યામને જીવનમાં એવું સુખ મળ્યું, જે તેના સમગ્ર જીવનના બલિદાન, સંઘર્ષ અને પ્રેમનું પ્રમાણ હતું. તેની આંખમાં આંસુ આવી ગયા. નાની વહુએ ઘનશ્યામનો હાથ પકડીને તેને ટેક્સીમાં બેસાડ્યો અને તે પોતે પણ તેની સાથે બેઠી. જ્યારે નકુલે તેની પત્નીનું આ રૂપ જોયું ત્યારે તેની આંખો શરમથી ઝૂકી ગઈ અને તેની આંખોમાં પણ આંસુ આવી ગયા. આજે તે પોતાની પત્ની પર ગર્વ અનુભવી રહ્યો હતો.
જો આજે નાની વહુએ ડહાપણ અને માનવતાનું આ પગલું ન ભર્યું હોત તો ઘનશ્યામની જીવનભરની મહેનત અને તપસ્યાનું શું મળ્યું હોત તે વિચારીને જ તેનો આત્મા કંપી ઉઠે છે.
રત્ના પાંડે, વડોદરા (ગુજરાત)
(સ્વયં લખેલી વાર્તા)
(હિન્દીમાંથી અનુવાદિત)
