(1)અંતિમ સફર
આયુષ્ય એટલે જન્મથી મૃત્યુ સુધીની એક સફર, જ્યાં અનેક વિસામા આવે, દુઃખના ડુંગર અને સુખના સમંદર, પ્રેમના પુષ્પ અને બેવફાઈના બાવળ, લાગણીઓના લય અને ધિક્કારિતાના ધૂંધળા દ્રશ્ય. આ તમામ પડાવ પાર કરીને પણ આપણે અંતિમ ચરણમાં જવાનું જ છે.
મુરઝાયેલ જીવન કે સોળે શણગાર ચડેલ જવાની કે બુંદ બુંદમાં રમતું બાળપણ, આ તમામ અંતે તો આ ખાટલા પર પૂર્ણ થઈ જાય છે. જીવનને જે જીવી જાય છે, એ જ જીવન શ્રેષ્ટ છે. લથડીયા ખાતી જવાનીને શુ કરશો તમે ?
આધિ, વ્યાધિ, ઉપાધિ, સ્વાર્થ, રાગ, દ્વેસ, ઉચ્ચ, નીચ, સંસાર અને વૈરાગ્ય તમામનો અંત તમારા પ્રાણ નીકળે ત્યારે આવી જ જશે. ફક્ત નામ રહી જશે, માણસના દિલમાં જે તમે છોડીને ગયા એ છાપ રહી જશે, તમારું લખાયેલ, તમે જે બોલ્યા, તમે જે કર્યું, તમે જે ભોગવ્યું, તમારો સંઘર્ષ, આ બધું અહીં જ રહેશે, તમારા ગયા પછી તમારા આ તમામ પાસાનું મૂલ્યાંકન આ ફાની દુનિયા કરશે.
જીવનભર એક એક આદર્શમાં રહ્યા છો તો એ જ આદર્શ સાથે દેહનો ત્યાગ કરો, એ આદર્શ તમારા પાછળ ચાલતા પથિકનો બની રહેશે. ખરાબ હોય કે સારા હોઈ વિચાર ક્યારેય મરતા નથી. એ અનંત છે, તમે કેવા વિચાર છોડીને જશો એ તમારા પર છે.
હું મૃત્યુને હસતા હસતા અને કુદરતી રીતે પરણવા માંગુ છું. એ સત્ય છે, એને અટકાવી નહિ શકાય, આ ખાટલો મારો પણ ઇન્તજાર કરતો જ હશે, ઢળતા સૂરજના કિરણો સાથે, તળાવની પાળની બાજુમાં, આવેલ આ અંતિમ રાજમહેલમાં, હું રોજ આવીને કલાકો સુધી બેસી રહું છું, મારુ અંતિમ ઘર આ છે, જ્યારે પણ હું જઈશ ત્યારે હું જે બાકળા પર બેસું છું એ સુન થઈ જશે, આ ગુલમહોરનું ઝાડ શાંત થઈને મારી સળગતી ચિતાને જોયા કરશે, પાછળ હું એક લખાણની પરંપરા છોડીને જવાનું છું, જેમાં મારા જીવનના તમામ પાસાના આલેખન હશે, રાખ થઈ જશે આ દેહ અને મનોજ નામ ભૂતકાળ બની જશે, રહી જશે ફક્ત મારા વિચારો, મારા જીવનના મૂલ્યો, મારા આક્રોશમાં, દુઃખમાં, હર્ષમા લખાયેલ શબ્દો.
આ એક સફર પુરી થશે ત્યારે લોકો મારા શબ્દમાં ફક્ત દર્દને શોધતા રહેશે, જે દર્દને હું જીવનભર હસીને જીવ્યો એ જ દર્દ મારી રાખ પછી લોકોના પૃથ્થકરણનો વિષય બની રહી જશે. માણસ ખૂબ દુઃખી હતો, એનો અંતિમ સંદેશ આ હતો, એ આવું જીવ્યો અને અનેક પરિબળો માંથી પસાર થયો. બસ આ જ ચર્ચામાં અંતે રહી જવાનો છું.
(2)અંતિમ સત્ય
એક જ સત્ય છે જીવનનું મૃત્યુ . અને એ જ સત્યથી માણસમાં એક ડર રહેલો હોઈ છે . જીવનને તને ખુશીથી માણો છો તો મૃત્યુને પણ એક ઉત્સવની જેમ આવકારો . એ જ તો જીવનની વસંત છે . મૃત્યુ શબ્દ જ લોકોને ભયાનક લાગે છે પણ એ જ સાંત્વત છે . એ જ બ્રહ્મ છે . એ જ આગળના પથને જોડતી કળી છે .
મારુ મોત જ્યારે આવે ત્યારે એને સ્વીકારવા કે એનું સ્વાગત કરવાની મને તાલાવેલી હોઈ , પુષ્પપથ બનાવી એને ખુશીથી ભેટી પડું . તમામ સંબંધ શાંત થઈ જાય . જીવનભરના સાથીના સ્વાર્થી આક્રંદ સાંભળતા બંધ થઈ જાય અને હેત સાથે હું મોત સાથે વાત કરું . જાણે એ જ મારી પ્રિયતમા હોઈ . જીવનમાં મળેલ તમામ માન અપમાનના કપડાં ઉતારી હું તેની સાથે નિર્વસ્ત્ર સૂતો હોઈ અને એ મને પોતાની બાહોમાં સમાવીલે .
અનેકવાર એના દ્વાર પર ટકોરા મારી પાછો આવ્યું છું . અનેકવાર મેં એને નજર સામે જોયું છું . ઘણીવાર મને આવકારવા માટે થોડા સંદેશ મોકલે છે અકસ્માતના પણ હું આ ફાની દુનિયામાં વ્યસ્ત બની ગયેલો હતો . જીવનનો ચરમાનંદ જ્યારે આવી જશે ત્યારે એ જ સામે ચાલી ડોલી લઈને તમારા દરવાજા પર દસ્તક આપશે અને આવો કહેતા પણ તમારી જીભ નહિ ઉપડે . એવા સમયે હું એને ઢોલ નગારા સાથે આવકારવા જઈશ .
મને શબ્દકોષમાં જ મૃત્યુ શબ્દ ખૂબ ગમે છે . દુનિયાના લોકો મોક્ષનો ખોજમાં ભ્રમણ કરવા લાગે છે . પણ મોક્ષ પહેલા પણ એક સુંદર દુનિયા આવે છે એનો સાથે ડર રાખે છે . મોક્ષ સ્વીકાર્ય છે પણ મૃત્યુ નહિ . આત્માને ગતિ આપવા માટે મૃત્યુને ખુશીથી ઉમળકા ભેર સ્વીકારવું પડે છે . જીવનના અંતમાં મોક્ષ મળે છે કે નહીં એતો ખ્યાલ નથી અને સ્વર્ગ અને નર્ક જેવા ચીલા હશે એ પણ ખબર નથી પણ મૃત્યુ નામક એક મહેકતો ચમન છે બસ એ જ જાણું છું હું . જીવનનો અંતિમ પ્રેમ જ એ છે . જ્યાં તમામ વાસના , વિકાર , રાગ , દ્વેષ , સ્વાર્થ , કપટ બધું જ ત્યજીને જ એના શરણે શરણે જવું પડે છે .
ભરજવાનીમાં મૃત્યુની કલ્પના પણ કેવી સુખદ અનુભૂતિ કરાવે છે . જીવ ખૂબ સ્વાર્થી હોઈ છે એને કઈ જ છોડવું ગમતું નથી . 90 વર્ષ થાય તો પણ મેળવવાનું ચૂકતો નથી . જ્યારે કાળ નજીક હોઈ છે ત્યારે પૂરું શરીર ધ્રુજવા લાગે છે . આંખ પણ નિસ્તેજ બનતી જાય છે . પોતાના ધબકારા સુન બનતા જાય છે . દિલ અને મગજમાં ગભરામણની વીજ ઉતપન્ન થાય , અને પૂરું શરીર જીવને છોડવા માટે તડફળિયા મારે એના કરતાં કાળનું સ્વાગત કરો અને મૃત્યુનો ઉલ્લાસ કરો . બસ આ જ છે આત્માની ખુશી કે જેને આપ્યું જીવન એને માન ભેર એ જ ખુશી સાથે સુપરત કરી દયાનીધીનો આભાર માની .
✍️મનોજ સંતોકી માનસ✍️
