કથા "સુખની ચાવી"માં કૃષ્ણના કર્મયોગને મનુષ્યો માટે અને પશુઓ માટેના અંતર વિશે ચર્ચા કરવામાં આવી છે. મનુષ્ય અને પશુઓને પ્રકૃતિએ સમાન શક્તિઓ આપી છે, પરંતુ માનસિક દૃષ્ટિથી મનુષ્યને બૌદ્ધિક શક્તિ પ્રાપ્ત છે, જે તેને પક્ષી કરતા શ્રેષ્ઠ બનાવે છે. જો કે, ઘણા મનુષ્યો પશુવત જીવન જીવે છે અને તેઓ કૃષ્ણના કર્મયોગ માટે યોગ્ય નથી. ભર્તૃહરીની પંક્તિઓમાં જણાય છે કે જે માનવ શરીરમાં દેખાય છે તે જ પોતે માનવ નથી, અને શારીરિક ઓળખાણ ખોટી છે. ભર્તૃહરીના જીવનની એક ઘટના છે, જ્યાં તેણે પીંગળા નામની સુંદર યુવતી સાથે પ્રેમ કર્યો અને તેને પોતાની રાણી બનાવ્યો. એક દિવસ એક સાધુએ ему અમરફળ આપ્યું, જે ખાઈને કોઈપણ વ્યક્તિ હજારો વર્ષ જીવી શકે છે. ભર્તૃહરી સાધુને માન-સન્માન સાથે વિદાય આપે છે અને આ ફળને પીંગળાને આપવાનો વિચાર કરે છે. આ કથામાં માનવ અને પશુઓ વચ્ચેના તફાવત, માનવની બૌદ્ધિક શક્તિ, અને શારીરિક ઓળખાણની ખોટી સમજૂતી પર ભાર મૂકવામાં આવ્યો છે.
સુખની ચાવી કૃષ્ણનો કર્મયોગ - 13
Sanjay C. Thaker 
દ્વારા
ગુજરાતી પૌરાણિક કથાઓ
વર્ણન
કૃષ્ણનો કર્મયોગ મનુષ્યો માટે છે, પશુઓ માટે નથી. પશુતાથી ભરેલા મનુષ્યો કૃષ્ણના કર્મયોગ માટે અધિકારી નથી. મનુષ્ય અને પશુ બંનેને પ્રકૃતિએ શરીર, મન, બુદ્ધિ અને ચેતના આપી છે. શારીરિક દૃષ્ટિએ પશુઓ મનુષ્ય કરતા વધારે શક્તિશાળી છે. માનસિક દૃષ્ટિએ પણ પશુઓ મનુષ્ય કરતા વધારે શાંત છે, કારણ કે પ્રાકૃતિક છે. મનુષ્ય અને પશુઓ વચ્ચેનો ભેદ ફક્ત બૌદ્ધિક દૃષ્ટિએ જ થઈ શકે તેમ છે. પશુમાં બુદ્ધિ તો છે, પણ તે બુદ્ધિ તેના જડકર્મોથી પાર જવા અક્ષમ છે. શાસ્ત્રો કહે છે ‘‘આહારનિંદ્રા ભયમૈથુનમ ચ સામાન્યમેતત્પશુભિનરાણાંમ’’ અર્થાત્ આહાર, નિંદ્રા, ભય, મૈથુન વિગેરે જેવા શારીરિક અને માનસીક કર્મો તો પશુઓમાં પણ છે અને પશુઓ આવા કાર્યો મનુષ્યો કરતા સારી રીતે કરી જાણે છે. જો મનુષ્યો અને પશુઓ શારીરિક અને માનસિક તુલના જ સુખ-શાંતિ માટેના માપદંડ તરીકે અપનાવવામાં આવે તો નિશ્ચિતપણે પશુઓ જ શ્રેષ્ઠ સાબિત થાય.
Novels