સવારના પાંચ વાગ્યા હતા. સોહંપુર ગામ હજી ઊંઘમાં જ હતું. ઝાંખી ધુમ્મસે આખું ગામ ઢંકાઈ ગયું હતું. ટાઢી હવા છાંયાવાદી પથરોને સ્પર્શતી હતી. પાંજરાપોળની પાછળ એક નાનકડું મકાન હતું – જૂના કાળી પત્થરની દિવાલો, લાકડાનું દરવાજું અને ઓરડા સુધી પહોચતી ચિરપટતી પાળીઓ. એમાં રહેતો હતો રવિ – એક શાંત, ઓછું બોલતો, વિચારશીલ યુવક – જે તેની દાદી સાથે રહેતો હતો.ગામના મોટાભાગના લોકો માટે રવિ માત્ર એક સામાન્ય યુવક હતો – સવારે મંદિરમાં જાય, દુકાને થોડી મહેનત કરે અને સાંજે મિત્રો સાથે સમય વિતાવે. પણ આજનું સવાર કંઈક અલગ હતું. રવિને ખબર નહોતી કે તેની અંદર કંઈક હલનચલન થવાનું છે – કંઈક એવું જે સામાન્ય જીવનને હલાવી નાંખશે.રવિ ઘન ઊંઘમાં હતો. એ ઊંઘ શાંતિભરી ન હતી. સપનાનું એક જીવંત દ્રશ્ય તેની આંખોથી પસાર થઈ રહ્યું હતું.એક જુનું મંદિર… ભીનાશ ભરેલું વાતાવરણ… મંદિરમાં વાંસની ઘંટીઓની હળવી ઘ્વનિ… અને એ મંદિરની સામે ઊભી એક અજાણી સ્ત્રી – લાલ સાડી પહેરેલી, હાથમાં ઝબૂકતો કાંસાનો દીવો, અને આંખોમાં અજાણ્યું પણ ઊંડું દુઃખ. એ સ્ત્રી તાકતી હતી – સીધા રવિની આંખોમાં. જાણે કહે છે કે “તું મને ઓળખે છે!” રવિને લાગ્યું કે એ બોલવા ગયો – “તમે કોણ છો?” – પણ અવાજ બહાર આવી શકે એ પહેલાં દૃશ્ય ધૂંધળું પડી ગયું… જાણે ઝાકળમાંથી પસાર થતી ભૂલાયેલી યાદ.એ જ સમયે બહારથી દાદીનો અવાજ આવ્યો – “રવિ… ઉઠ બેટા… છૂટા ચા પીને તબિયત સારી થશે...”રવિ આંખ ઉઘાડે છે.額 પર ઘમ… ચહેરા પર ચિંતા. સપનાનું દૃશ્ય હજી પણ હ્રદયમાં તરબતર છે. થોડી ક્ષણો સુધી એ મૂનમાટથી પડખાં બદલતો રહ્યો. પછી બાથરૂમથી તરોતાજો થઈને દાદી પાસે આવી બેઠો. હાથે ચાનો કપ હતો પણ મન ક્યાંક દૂર પસાર થઈ રહેલું.“દાદી, તમે ક્યારેય એવું અનુભવ્યું છે કે કોઈ અજાણ્યા માણસ સાથે આપણું એવુ લાગણાત્મક જોડાણ થાય કે જાણે આપણે તેને લાંબા સમયથી ઓળખીએ – છતાં એને ક્યારેય મળ્યા ન હોઈએ?”દાદી થોડા સમય માટે નિઃશબ્દ રહી. પછી એણે રવિની આંખોમાં ઊંડાણથી જોયું. “એમ કેમ પૂછે છે, બેટા?”રવિએ ધીમી અવાજે કહ્યું, “મારે કાલ રાતે એવું જ કંઈક અનુભવ્યું. સપનામાં એક સ્ત્રી જોઈ. એવું લાગ્યું કે હું એને જાણું છું... પણ ઓળખી શક્યો નહીં. તેના હાથમાં દીવો હતો... અને પાછળ મંદિર. મંદિર પાછળ ઝાકળથી ઢંકાયેલું ‘વિરાટગઢ’ લખાયેલું એક પાટીયું.”દાદીનો ચહેરો ગંભીર બની ગયો. એ ધીમે સ્વરે બોલી, “ક્યારેક જૂના જન્મની યાદો પણ સપનામાં આવતી હોય છે. સોહંપુર જેવી ભૂમિ પર તો એવી ઘટનાઓ દુર્લભ નથી, બેટા.”રવિએ ચાની ચુસ્કી લીધી. પણ મન તો હજી પણ એ સ્ત્રીની આંખોમાં અટકી ગયું હતું. દિવામાંથી ઓસરતી જ્યોત જેવી એ આંખો... એક રહસ્યથી ભરેલી શાંતી.એજ દિવસે સાંજે, રવિ તેના મિત્ર જિતુને મળવા બજાર ગયો. જિતુ એનો જુનો મિત્ર – village comedian ટાઇપ – હંમેશાં નવી યુક્તિઓ અને જુક્સ સાથે.“જિતુ, કદીક લાગ્યું છે કે ભૂતકાળ તને પોકારે છે?”જિતુ હસી પડ્યો, “ભાઈ, કોઇ છોકરીના સપના આવી ગયા કે TV ના ભૂતિયા એપિસોડના અસર છે?”“હસ નહિ. હું સીરિયસ છું. હું 'વિરાટગઢ' જવાનો છું.”જિતુ ચોંકી ગયો. “તું એ ગામમાં જશે? જ્યાં લોકો કહે છે કે એક યુવતીનો આત્મા દીવો લઈને ફરીએ છે? ત્યાં તો પથ્થર સમાધિ પાસે ક્યાંક એની છાયા આજે પણ દેખાય છે.”એજ સમયે પંડિત ઓમકારનાથ આવ્યા. “રવિ બેટા, એક ખાસ વિનંતી છે. વિરાટગઢના મંદિરમાંથી એક પૌરાણિક પોથી લાવવી છે. કોઈ જઈ રહ્યું નથી. તું જશે?”રવિના રોમરોમમાં ધબકારા થયા. ફરીથી એ નામ – “વિરાટગઢ”.તે રાત્રે પવન ઉગ્ર હતો. પાંદડા ઊડી રહ્યા હતા. રવિ હજી સમજી શકતો નહોતો કે એ યાત્રા એક સ્થળ માટે છે... કે તેના પોતાની અજાણી કહાણી માટે.પણ એક વાત તો ચોક્કસ હતી…સપનાનું આગમન હવે સપનામાં નહોતું. એ હકીકત બનવાનું શરૂ થઈ ગયું હતું.
