અમારી 52 શક્તિપીઠનું રહસ્ય સીરીઝ અંતર્ગત સહજ સાહિત્ય પોર્ટલ માધ્યમથી અત્યાર સુધી આપણે ત્રણ શક્તિપીઠો વિશે માહિતી મેળવી. જેમાં પ્રથમ હિંગળાજ માતા મંદિર (પાકિસ્તાન) ત્યારબાદ દ્વિતીય ક્રમે નૈના દેવી મંદિર ( હિમાચલ પ્રદેશ) અને તૃતીય સુનંદા માતા મંદિર( બાંગ્લાદેશ) વિશે માહિતી મેળવી જેની અંદર માતાજીની દંત કથા તેમની ઐતિહાસિક પૌરાણિક મહત્વ અને થોડા ઘણા તથ્યો. આ સીરીઝ અંતર્ગત આજે આપણે ચોથા શક્તિપીઠ એવા જ્વાલા શક્તિપીઠ મંદિર વિશે જાણીશું આ મંદિર સાથે જોડાયેલી દંત કથાઓ તેનુપૌરાણિક મહત્વ વગેરે બાબતો વિશે જાણીશું.
4 - જ્વાલા શક્તિપીઠ ક્યાં સ્થિત છે માતાજીનું આ મંદિર માતાજીનું આ શક્તિપીઠ હિમાચલ પ્રદેશમાં સ્થિત છે. હિમાચલ પ્રદેશના કાંગડા જિલ્લામાં શિવાલિક પર્વત માળા પર જ્વાળામુખીમાં મંદિર સ્થિત છે. એવું માનવામાં આવે છે કે આ મંદિર પાંડવોના સમયમાં બંધાવવામાં આવ્યું હતું. માતાજીની જ્યોત સ્વરૂપે બિરાજે છે. તેના કારણે માતાજીને જવલંત દેવી તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે. કારણકે માતાજી જ્યોતિ સમુહના સ્વરૂપે નિવાસ કરે છે. જ્વાલા દેવી સાથે જોડાયેલી દંત કથા હિંદુ પૌરાણિક કથાઓ અનુસાર, એકવાર હિમાલયના પર્વતો પર રાક્ષસોનું વર્ચસ્વ હતું અને દેવતાઓને પરેશાન કર્યા હતા. ભગવાન વિષ્ણુની આગેવાની હેઠળ, દેવતાઓએ તેમનો નાશ કરવાનો અને અંત લાવવાનો નિર્ણય લીધો. તેઓએ તેમની તાકાત એકસાથે ચલાવી, જેના પરિણામે જમીનમાંથી વિશાળ જ્વાળાઓ બહાર આવી. તે અગ્નિમાંથી એક યુવતીનો જન્મ થયો જેને આદિ શક્તિ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. તે સક્રિય ઉર્જાનું પ્રતિક છે જે સમગ્ર બ્રહ્માંડનું સર્જન, જાળવણી અને વિનાશ કરી શકે છે.અન્ય કિંવદંતી... દૈવી શક્તિએ રાજા પ્રજાપતિ દક્ષને દેવી સતીના રૂપમાં જન્મ લીધો હતો અને બાદમાં ભગવાન શિવ સાથે તેમની અત્યંત શ્રદ્ધા સાથે પૂજા કર્યા પછી લગ્ન કર્યા હતા. એકવાર તેના પિતાએ ભગવાન શિવનું અપમાન કર્યું, જેનાથી તેણી ગંભીર રીતે ગુસ્સે થઈ ગઈ, અને તેણીએ પોતાને અગ્નિમાં બાળી નાખ્યા. જ્યારે ભગવાન શિવે સતીના મૃત્યુ વિશે સાંભળ્યું, ત્યારે તેમના ક્રોધની કોઈ મર્યાદા ન હતી અને તેણે ભયંકર 'તાંડવ' અથવા વિનાશનું નૃત્ય રજૂ કર્યું. તે સતીના શરીરને ધારણ કરીને ત્રણેય લોકમાં ભટકવા લાગ્યો. દેવતાઓએ ભગવાન વિષ્ણુને શિવને શાંત કરવા અને તેમને સામાન્ય સ્થિતિમાં લાવવા વિનંતી કરી. ભગવાન વિષ્ણુએ તેમના સુદર્શન ચક્રનો ઉપયોગ કર્યો અને નિર્જીવ શરીરના 51 ટુકડા કરી દીધા, જે પૃથ્વી પર અલગ-અલગ જગ્યાએ પડ્યા. આ 51 સ્થાનોને 'શક્તિપીઠો' તરીકે ઓળખવામાં આવે છે જે અસ્તિત્વમાં આવ્યા હતા અને આજે પવિત્ર મંદિરો તરીકે સેવા આપી રહ્યા છે. એવું કહેવાય છે કે દેવી સતીની જીભ જવાલાજી પર પડી હતી, અને તે નિર્દોષ વાદળી સળગતી નાની જ્વાળાઓ તરીકે સ્થાપિત થાય છે.વધુમાં, પ્રાચીન સમયમાં, આ મંદિરના નિર્માણની એક રસપ્રદ વાર્તા છે. એકવાર એક ગોવાળિયાને ખબર પડી કે તેની એક ગાય હંમેશા દૂધ વગરની રહે છે. ત્યારપછી તેણે તેની પાછળનું સાચું કારણ જાણવા માટે ગાયનો પીછો કર્યો. તેના આશ્ચર્ય વચ્ચે, તેણે એક છોકરીને ગાઢ જંગલમાંથી બહાર આવતી જોઈ, જેણે ગાયનું દૂધ પીધું અને વાવાઝોડાની જેમ ગાયબ થઈ ગઈ. બાદમાં, તેણે રાજાને આખી વાર્તા જાહેર કરી, જે આ વિસ્તારમાં સતીની જીભ પડી હોવાની હકીકતથી વાકેફ હતા. જો કે, તે ચોક્કસ સ્થળ શોધી શક્યો ન હતો. થોડા વર્ષો પછી, ગોવાળિયાએ રાજાને પર્વતોમાં જ્યોત સળગતી જોઈને જાણ કરી. છેવટે, રાજાએ દર્શન કર્યા અને જ્યાં તેમણે મંદિર બનાવ્યું હતું તે યોગ્ય સ્થાન મળ્યું. તેણે વધુ વ્યવસ્થા કરી અને પૂજારીઓને દેવી શક્તિની નિયમિત પૂજામાં રોક્યા.એવું કહેવાય છે કે રાજનકા ભૂમિ ચંદે જ સૌપ્રથમ મંદિરનું નિર્માણ કરાવ્યું હતું.જ્વાલામુખી મંદિર ઈન્ડો-શીખ સ્થાપત્ય શૈલીમાં લાકડાના પ્લેટફોર્મ પર ખડકની બાજુમાં ઊભું હતું. આ ઇમારત સોનાના ગુંબજ, શિખરો સાથે આધુનિક છે અને તેમાં ચાંદીની પ્લેટનો સુંદર ફોલ્ડિંગ દરવાજો છે. મુખ્ય મંદિરની સામે એક વિશાળ પિત્તળની ઘંટડી છે જે નેપાળના રાજાએ બંધાવી હતી. આ સ્થાને બસ કે પ્લેન દ્વારા જઈ શકાય છે. મંદિરમાં બે વખત માતાજીની આરતી કરવામાં આવે છે અને આ સ્થાને શંકરાચાર્ય દ્વારા "સૌંદર્ય લહેરી"ના પાઠ કરવામાં આવતા હતા. અહીં ચૈત્ર મહિનામાં અને આસો મહિનામાં નવરાત્રિના પાવન અવસર પર ભવ્ય મેળાનું આયોજન કરવામાં આવે છે જેમા મોટી સંખ્યામાં માનવ મેદની ઉમટી પડે છે.
સંકલન અને આલેખન - જય પંડ્યા
