"સત્યના પ્રયોગો" એ આત્મકથાની શ્રેણી છે, જેમાં લેખક મિ. ચેમ્બરલેન સાથેની મુલાકાત અને દક્ષિણ આફ્રિકાની અવસ્થા વિશે વાત કરે છે. મિ. ચેમ્બરલેન દક્ષિણ આફ્રિકામાં અંગ્રેજો અને બોઅરોના હિતો માટે આવ્યા હતા, પરંતુ તેઓ હિંદી પ્રતિનિધિઓને ઠંડો જવાબ આપે છે, જે દર્શાવે છે કે સરકારના ઉપરવાળા અધિકારીઓ પર કોઈ ખાસ નિયંત્રણ નથી. લેખક ટ્રાન્સવાલની સ્થિતિ વિશે વાત કરે છે, જ્યાં લડાઈ બાદ ખોરાક અને કપડાંની અછત છે. હિંદી લોકોની પરિસ્થિતિ મુશ્કેલ છે, કેમ કે તેમને પરવાનગીઓ મેળવવામાં મુશ્કેલીઓનો સામનો કરવો પડે છે. લેખક આ સમયે ત્યાં આવેલા અમલદારો અને સિપાહીઓને પણ યાદ કરે છે, જે દક્ષિણ આફ્રિકામાં સ્થાયી થવા માગે છે, પરંતુ તેમને બ્રિટિશ રાજ્યાધિકારીઓની મુશ્કેલીઓનો સામનો કરવો પડે છે. આ પૃષ્ઠભૂમિમાં, એક નવું ખાતું સ્થાપિત થયું છે, જે એશિયાવાસીઓની પરવાનગીઓ માટે છે, પરંતુ તેનું કાર્યક્ષેત્ર અને જરૂરિયાતો વિશે શંકા રહે છે. આ વાર્તામાં સામાજિક અને રાજકીય સંજોગોને લગતી વિષયવસ્તુઓને સ્પર્શવામાં આવી છે, જેમાં સંઘર્ષ અને અવસાદના પરિસ્થિતિઓને દર્શાવવામાં આવ્યું છે.
સત્યના પ્રયોગો - ભાગ-4 - 1
Mahatma Gandhi 
દ્વારા
ગુજરાતી ફિક્શન વાર્તા
વર્ણન
આફ્રિકા પાછા ફર્યા પછી ગાંધીજીને કેવી પરિસ્થિતિનો સામનો કરવો પડ્યો તેની વિગતો આ પ્રકરણમાં છે. મિ.ચેમ્બરલેન સાડા ત્રણ કરોડ પાઉન્ડ લેવા દક્ષિણ આફ્રિકા આવ્યા હતા. તેમણે ગોરાઓને રીઝવીને રહેવાનું કહ્યું એટલે હિન્દી પ્રતિનિધિઓને નિરાશા થઇ. ચેમ્બરલેન ટ્રાન્સવાલ પહોંચ્યા. ગાંધીજીને ત્યાંનો કેસ તૈયાર કરવો હતો. ટ્રાન્સવાલ યુદ્ધ પછી ઉજ્જડ થઇ ગયું હતું. ઘરબાર છોડી ભાગી ગયેલા ટ્રાન્સવાલવાસીઓ ધીમે ધીમે પરત ફરતા. આવા દરેક ટ્રાન્સવાલવાસીઓને પાસ લેવો પડતો. ગોરાઓને પરવો મોં માગ્યો મળતો. લડાઇ દરમ્યાન ભારત અન લંકાથી ઘણાં અમલદારોને સૈનિકો દક્ષિણ આફ્રિકા પહોંચ્યા હતા. તેમાંના જે લોકો ત્યાં વસવા માંગતા હોય તેમના માટે અમલદારોએ હબસીઓની જેમ એક અલગ વિભાગ એશિયવાસીઓ માટે બનાવી દીધો હતો. પરવાના માટે આ વિભાગમાં અરજી કરનારા હિન્દીઓ, અમલદાર અને દલાલો વચ્ચે અટવાતા. તેમને હજારો રૂપિયા ખર્ચ કરવા પડતા. ગાંધીજી ડરબનના પોલીસ સુપ્રિટેન્ડન્ટ પાસે પહોંચ્યા અને કહ્યું કે તેઓ ટ્રાન્સવાલમાં અગાઉ રહી ચૂક્યા છે તો તેમની ઓળખાણ પરવાના અમલદારને આપો. ગાંધીજીને પરવાનો મળી ગયો અને તેઓ પ્રિટોરિયા પહોંચ્યા
Novels