"સત્યના પ્રયોગો" અથવા "આત્મકથા" માં, લેખક બાલાસુંદરમના કિસ્સા દ્વારા ગિરમીટિયા હિંદીઓની સ્થિતિ અંગે ચર્ચા કરે છે. 1894માં નાતાલની સરકાર દ્વારા ગિરમીટિયા હિંદીઓ પર દર વર્ષે 25 પાઉન્ડનો કર લગાવવાનો નિર્ણય લેવામાં આવ્યો, જેને જોઈને લેખકને આ મુદ્દે વધુ અભ્યાસ કરવાનો મન થયો. 1860માં નાતાલમાં શેરડીના પાકને સફળ બનાવવા માટે ગોરાઓએ મજૂરોની જરૂરિયાત અનુભવી હતી, અને હિંદી મજૂરોને નાતાલમાં કામ કરવા માટે આમંત્રણ આપવામાં આવ્યું હતું. આ મજૂરોને 5 વર્ષ કામ કર્યા બાદ નાતાલમાં પુનર્વસવા અને જમીનની માલિકીનો અધિકાર આપવામાં આવ્યો. હિંદી મજૂરોને ત્યાં નિકાસ કરવામાં આવેલા ફાયદા સાથે સાથે વેપાર શરૂ કરવા અને ધરમધાની બનવાનો મોકો મળ્યો. જોકે, આથી ગોરા વેપારીઓને ચિંતા થઈ, કારણ કે હિંદી મજૂરોની વેપારશક્તિ વધવા લાગી. આ વિવાદ અને વિરોધનો મૂળ કારણ હિંદી મજૂરોની અલગ રહેણીકરણી, તેમનામાંથી થતો સંતોષ અને આરોગ્યના નિયમો વિશેની બેદરકારી હતી. આ વિરોધના પરિણામે, ગિરમીટિયા ઉપર કર આંકડો લાગુ કરવામાં આવ્યો. જ્યારે મજૂરીનો કરાર પૂરો થાય, ત્યારે હિંદીઓને પાછા મોકલવા માટે કાયદા બનાવવામાં આવ્યા. આ પ્રક્રિયા હિંદી સરકાર દ્વારા સ્વીકારવામાં ન આવી, અને મજૂરોને નવા કરાર પર વિચાર કરવાની તક આપવામાં આવી.
સત્યના પ્રયોગો - ભાગ-2 - 21
Mahatma Gandhi 
દ્વારા
ગુજરાતી ફિક્શન વાર્તા
વર્ણન
આ પ્રકરણમાં ગિરમીટિયાઓ પર લાદવામાં આવેલા 3 પાઉન્ડના કરની વિગતોનું વર્ણન ગાંધીજીએ કર્યું છે. 1894માં ગિરમીટિયાઓ પર દર વર્ષે 25 પાઉન્ડનો કર લેવાનો ખરડો નાતાલની સરકારી પસાર કર્યો. કારણ એ હતું કે 1860માં અંગ્રેજો શેરડીના પાક માટે હિન્દમાંથી મજૂરો લાવ્યા. તેમને પાંચ વર્ષ મજૂરી કરવાની પછી જમીનના માલિક બનાવવાની લાલચો આપવામાં આવી. આ મજૂરો સમયજતાં જમીનના માલિકો અને વેપારી બની ગયા. વેપારી બનતાં તેમની હરિફાઇ ગોરાઓને નડવા લાગી. નક્કી એવું થયું કે મજૂરીનો કરાર પૂરો થાય તો મજૂરોને પાછા ભારત મોકલી દેવા અથવા દર બે વર્ષે કરાર રિન્યૂ કરવો, જો મજૂરો પાછા ન જાય અને કરારનામું પણ ન કરે તો દર વર્ષે 25 પાઉન્ડ કરના આપવા. આ સૂચન હિન્દુસ્તાનના વાઇસરોયે નામંજૂર કર્યું પરંતુ 25 પાઉન્ડનો કર ઘટીડીને 3 પાઉન્ડ કર્યો. ગાંધીજીને આ કર અન્યાયી લાગ્યો. નાતાલ કોંગ્રેસે તેની સામે લડત ચલાવી. અનેક લોકોએ જેલ ભોગવી, કેટલાકને મરવું પડ્યું, છેવટે 20 વર્ષે આ કાયદો રદ્દ થયો.
Novels