આ કથામાં લેખક સત્ય અને અહિંસાના સિદ્ધાંતો વિશે ચર્ચા કરે છે. યુદ્ધ અને હિંસા સંબંધિત પ્રશ્નોને ઊભા કરીને, તેમણે જણાવ્યું છે કે અહિંસા એક વ્યાપક વિષય છે અને માનવી પોતાના જીવનમાં બાહ્ય હિંસાથી સંપૂર્ણ રીતે મુક્ત નથી થઈ શકતો. લેખકએ પોતાની વિચારશ્રેણી અંગેના સંદર્ભમાં જણાવ્યું કે તેઓ યુદ્ધમાં ભાગ લેતા, પરંતુ ત્યારબાદ તેમના વિચારોમાં ફેરફાર થયો. તેમણે એ પણ કહ્યું છે કે સમાજમાં રહેતા લોકો અનિચ્છાએ હિંસામાં ભાગ મળે છે. તેઓએ અહિંસાના મૂલ્યોને જાળવવા માટે યુદ્ધને અટકાવવાની અને પોતાના સમાજની સ્થિતિ સુધારવાની કોશિશ કરવાની જરૂરિયાત પર ભાર મૂક્યો છે. તેમના વિચારોમાં અહિંસાના પ્રત્યેની સમર્પણ અને કરુણા મહત્વપૂર્ણ છે.
સત્યના પ્રયોગો - ભાગ-4 - 39
Mahatma Gandhi 
દ્વારા
ગુજરાતી ફિક્શન વાર્તા
વર્ણન
યુદ્ધમાં ભાગ લેવો એ અહિંસાના સિદ્ધાંતો વિરૂદ્ધનું છે કે નહીં તેનું મનોમંથન આ પ્રકરણમાં છે. ગાંધીજી પર પોલાકનો તાર આવ્યો અને તેમાં આવો સવાલ હતો. ગાંધીજી કહે છે કે સત્યના પૂજારીએ ઘણીવખત ગોથાં ખાવા પડે છે. ગાંધીજી લખે છે કે સમાજમાં રહેલો મનુષ્ય સમાજની હિંસામાં અનિચ્છાએ પણ ભાગીદાર બને છે. જ્યારે બે પ્રજાઓ વચ્ચે યુદ્દ થાય ત્યારે અહિંસાને માનનાર વ્યક્તિનો ધર્મ યુદ્ધને અટકાવવાનો હોય, જેને વિરોધ અધિકારી પ્રાપ્ત ન હોય તે યુદ્ધકાર્યમાં ભળે અને તેમાંથી પોતાને અને પોતાના દેશને ઉગારવાની કોશિશ કરે. ગાંધીજીને લાગ્યું કે આવા સંજોગોમાં યુદ્ધમાં ભાગ લેવા સિવાય તેમની સામે બીજો કોઇ રસ્તો બાકી રહ્યો નહોતો. ગાંધીજીને લાગતું કે લશ્કરમાં ઘાયલની સારવાર કરવાના કામમાં રોકાઇ જનાર યુદ્ધના દોષમાંથી મુક્ત નથી રહી શકતો. ગાંધીજી લખે છે કે સત્યનો આગ્રહી રૂઢિને વળગીને જ કંઇ કાર્ય ન કરે, તે પોતાના વિચારને હઠપૂર્વક ન વળગે, તેમાં દોષ હોવાનો સંભવ હંમેશા માને.
Novels