આ વાર્તામાં "મરકી"ના સમય દરમિયાન એક સમુદાયના લોકોને રોગચાળા સામે કેવી રીતે લડવું તે વર્ણવાયું છે. મ્યુનિસિપાલિટીએ આરોગ્યસેવાઓ પૂરા પાડવામાં બેદરકારી દાખવતા, લેખક અને અન્ય સ્વયંસેવકો એક ખાલી ગોદામમાં તાત્કાલિક હોસ્પિટલ બનાવવાનું શરૂ કરે છે. તેઓએ દર્દીઓને સારવાર આપવા માટે પોતાને જ સાધનાઓ એકઠા કરી. એક નર્સ અને દાક્તર ગોડફ્રેની મદદથી, તેઓ દર્દીઓને બ્રૅંડી આપવાના બદલે માટીના ઉપચારનો પ્રયોગ કરે છે, જેના પરિણામે કેટલાક દર્દીઓ બચે છે, પરંતુ ઘણા અન્ય મૃત્યુ પામે છે. લેખક આ ઘટનાથી પ્રભાવિત થાય છે, અને તે માટીના ઉપચારમાં તેની શ્રદ્ધા વધે છે, જ્યારે દારૂના ઉપયોગમાં તેની અશ્રદ્ધા વધે છે. તેઓ મ્યુનિસિપાલિટીના જવાબદારીના મુદ્દા અંગે એક કાગળ લખે છે, જે તેમના સત્તાવાર પ્રતિનિધિ સાથેની મુલાકાતનું કારણ બને છે. આ વાર્તામાં માનવતાનું, સંઘર્ષ અને આરોગ્ય પ્રણાલીના મહત્વનું દર્શન થાય છે.
સત્યના પ્રયોગો - ભાગ-4 - 16
Mahatma Gandhi 
દ્વારા
ગુજરાતી ફિક્શન વાર્તા
વર્ણન
પ્લેગના રોગની ભયાનકતા વિશે આ પ્રકરણમાં વધુ વર્ણન કરવામાં આવ્યું છે. મ્યુનિસિપાલિટીને પ્લેગની ભયાનકતાની ખબર પડતાં વિલંબ કર્યા વગર લોકેશનમાં એક ગોડાઉનનો કબજો ગાંધીજીને સોપ્યો. ગાંધીજી અને તેમના સાથીઓએ ગોડાઉન સાફ કરીને દર્દીઓને અહીં ટ્રાન્સફર કર્યા. મ્યુનિસિપાલિટીએ એક નર્સ અને બ્રાન્ડી (દારૂ) સહિત જોઇતી વસ્તુઓ પણ મોકલી. ચેપ ન લાગે તે માટે દર્દીઓને સમયાંતરે બ્રાન્ડી આપવાની સૂચના હતી જેના ગાંધીજી તો વિરોધી જ હતા. ગાંધીજીએ ત્રણ દર્દીઓ પર માટીના પ્રયોગો કર્યા. જેમાંથી બે બચ્યા. બાકીના દર્દીઓ મૃત્યુ પામ્યાં. 20 લોકો તો ગોડાઉનમાં જ મૃત્યુને શરણ થયાં. જોહાનિસબર્ગથી સાત માઇલ દૂર ચેપી રોગની હોસ્પિટલમાં 3 દર્દીઓને તંબુ ઉભા કરીને તેમાં સારવાર આપવામાં આવી. પ્લેગના અન્ય દર્દીઓને પણ અહીં જ લઇ જવાની ગોઠવણ કરવામાં આવી. થોડાક દિવસોમાં ગોડાઉનમાં દર્દીઓની સારવાર કરનારી પેલી નર્સનું પણ પ્લેગના રોગમાં મોત થયું. દરમ્યાન પ્લેગના કામમાં રોકાયેલા ગાંધીજીએ એક નાના છાપખાનાના માલિક અને મિત્ર આલ્બર્ટ વેસ્ટને ઇન્ડિયન ઓપીનિયનના પ્રેસનો વહીવટ સોંપ્યો.
Novels