ઉત્તરાયણ શબ્દ બે અલગ અલગ સંસ્કૃત શબ્દો "ઉત્તર" (ઉત્તર) અને "અયન" (ચળવળ) પરથી આવ્યો છે, જે અવકાશી ગોળામાં પૃથ્વીની ઉત્તર તરફની હિલચાલ દર્શાવે છે.
ઉત્તરાયણને મકરસંક્રાંતિ તરીકે પણ ઓળખાય છે અને ભારતમાં તેને વિવિધ નામોથી ઉજવવામાં આવે છે. ભારત ખેતીની ભૂમિ હોવાથી, આ પાકનો સમય આપણા ખેડૂતો માટે ઉજવણીનું મુખ્ય કારણ છે. તે મૂળભૂત રીતે સૂર્યની દક્ષિણથી ઉત્તર તરફની હિલચાલ છે અને હકારાત્મકતાના પ્રતીક તરીકે ગણવામાં આવે છે. આ સમયગાળા દરમિયાન, સૂર્ય મકર રાશિથી કર્ક રાશિ સુધી કે દક્ષિણથી ઉત્તર તરફ પ્રવાસ કરે છે.
હિન્દીમાં: [ઉત્તરાયણ = उत्तर (ઉત્તર) आयन].
આ છ મહિનાનો લાંબો સમયગાળો હોય છે. ઉત્તરાયણ દરમિયાન દિવસો લાંબા અને રાત ટૂંકી હોય છે.
આ બધું ઉત્તરાયણને વૈજ્ઞાનિક રીતે સમજવાનો પ્રયાસ હતો. હવે ચાલો ધાર્મિક ખૂણા પર થોડો પ્રકાશ ફેંકીએ. ઉત્તરાયણ ભારતના સૌથી પ્રાચીન તહેવારોમાંનો એક છે, જે સૂર્યદેવને સમર્પિત છે. તે વસંતના આગમનને ચિહ્નિત કરે છે અને વિવિધ ધાર્મિક વિધિઓ અને પરંપરાઓ સાથે સંકળાયેલ છે. પતંગ ઉડાડવી, ગોળ અને તલ વડે મીઠાઈઓ તૈયાર કરવી, પ્રિયજનોને મળવું, શુભેચ્છાઓ અને મીઠાઈઓની આપલે કરવી, સમગ્ર દેશમાં આ આનંદકારક અને રંગીન તહેવારનો અભિન્ન ભાગ છે.
બેંગ્લોરમાં ઉછરેલા અને મુંબઈમાં રહેતા ગુજ્જુ હોવાને કારણે, મને આ અદ્ભુત ઉત્સવની વિવિધ ભવ્યતાઓમાં સાક્ષી બનવાનો સૌભાગ્ય પ્રાપ્ત થયો. ભારતના આ ત્રણ ઝોનમાં ઉત્તરાયણ કેવી રીતે ઉજવાય છે, કમસેકમ તેની વાત કરીએ. મને લાગે છે કે ઉત્તરાયણ પતંગ ઉડાવવાની પરંપરા સાથે ગુજરાતમાં સૌથી વધુ ગતિશીલ છે. આ બધું કેવી રીતે શરૂ થયું તે જાણીને તમને આશ્ચર્ય થશે. તહેવાર લણણીની મોસમના આગમનને ચિહ્નિત કરે છે, જે શિયાળાના અંતનો સંકેત આપે છે. પરંપરાગત રીતે, લોકો માનતા હતા, કે શિયાળો ઘણા જંતુઓ લાવે છે અને બીમારીઓનું કારણ બને છે. તેથી, મકરસંક્રાંતિ દરમિયાન મોટી સંખ્યામાં લોકો વહેલી સવારના તડકામાં ધૂમ મચાવતા જોવા મળશે. લોકો બેક્ટેરિયાથી છુટકારો મેળવવા અને સવારના સન ગેઝિંગને વધુ રોમાંચક બનાવવા માટે પતંગ ઉડાવવાનું શરૂ કર્યું હતું.
જ્યારે લોકો ટેરેસ પર ઉત્તરાયણના બે દિવસનો આનંદ માણતા હોય છે, ત્યારે આકાશ પતંગોથી ભરાઈ જાય છે. "કાયપો છે!" ના પડઘા હવામાં ગુંજતા સંભળાશે. આ સમયે, પરિવારો ઉંધીયુ અને ચિક્કી જેવી લાક્ષણિક પરંપરાગત વાનગીઓનો સ્વાદ લે. તાજેતરના સમયમાં પતંગબાજી આંતરરાષ્ટ્રીય સ્પર્ધાત્મક ઘટના બની ગઈ છે. આકાશ વિવિધ પ્રકારના પતંગોની વિશાળ વિવિધતાથી શણગારેલું જોવા મળશે.
હવે આમચી મુંબઈ પર આવીએ. મારા મગજમાં જે પહેલી વાત આવે છે તે છે "तिळगुळ घ्या, आणि गोड-गोड बोला" (તિલ-ગુડ ખ્યા, આણી ગોડ-ગોડ બોલા)" એટલે કે, 'આ મીઠાઈઓ સ્વીકારો અને મીઠા શબ્દો બોલો.' લોકો તિલ-ગુડની આપલે કરે, જે સદ્ભાવનાનું પ્રતીક છે. મૂળ વિચાર છે કે ભૂતકાળને માફ કરીને ભૂલી જાવ, તકરાર ઉકેલો, મીઠું બોલો અને મિત્રો બની રહો. મહિલાઓ હળીમળીને 'હલ્દી-કુમકુમની' વિધિ પણ કરે.
કર્ણાટકમાં મકર સંક્રાંતિ "એલ્લુ બિરોધુ" નામની ધાર્મિક વિધિ સાથે ઉજવવામાં આવે છે, જ્યાં મહિલાઓ "એલ્લુ બેલા" નું (તાજી કાપેલી શેરડી, તલ, ગોળ અને નાળિયેર સાથે રાંધવામાં આવતી પ્રાદેશિક વાનગીઓ) આદાનપ્રદાન કરે. આ કન્નડ કહેવત પ્રચલિત છે - "એલુ બેલા થીંડુ ઓલે માથડી."
જેનો અર્થ થાય છે કે 'તલ અને ગોળનું મિશ્રણ ખાઓ અને સારું જ બોલો.'
ખેડૂતો "સુગ્ગી" અથવા 'લણણીના તહેવાર' તરીકે ઉજવે છે અને તેમના બળદ અને ગાયને રંગબેરંગી કપડાંથી શણગારે છે. ખેડૂતો "કિચ્ચુ હાયિસુવુડુ" નામની ધાર્મિક વિધિમાં તેમના બળદો સાથે આગ પર કૂદી પડે.
આ બધું સમજ્યા પછી, મૂળ વાત એ છે કે તમામ ભારતીય તહેવારો બધા ધર્મના લોકો સમાન ઉત્સાહ અને એક જોશ સાથે ઉજવણી કરવા માટે ભેગા થાય છે. તે ધાર્મિક કરતાં વધુ રાષ્ટ્રીય તહેવાર જેવું લાગે છે. વિવિધતામાં આપણી એકતાની આ જ સાચી સુંદરતા છે. હું મારા વાચકોને હાર્દિક શુભેચ્છાઓ સાથે આ આર્ટિકલ સમાપ્ત કરું છું,
"આકાશમાં પતંગની જેમ.
પ્રભુ કરે તમે સદૈવ ઊંચે ઊડો,
મકરસંક્રાંતિની શુભકામનાઓ!"
શમીમ મર્ચન્ટ, મુંબઈ.
________________________
Shades Of Simplicity
This is my page on Facebook. I request you to please share it with your friends and family. Thank you so much
https://www.facebook.com/Shades-of-Simplicity-104816031686438/
Follow me on instagram
https://instagram.com/shades_of_simplicity?igshid=YmMyMTA2M2Y=
___________________________________
