આદિવાસીઓ પ્રકૃતિ સાથેના તેમના સંબંધ માટે જાણીતા છે અને તેઓ પ્રકૃતિના નિયમોનું પાલન કરે છે. તેમના સંસ્કૃતિમાં ઘણા રીતરિવાજો છે જે ઘડીયાળની વિરુદ્ધ દિશામાં થાય છે, જેમ કે નૃત્ય, પૂજા, અને મહેમાનોને પાણી આપવાનું. આદિવાસીઓના આ આચાર-વ્યવહાર પ્રકૃતિના સિદ્ધાંતો સાથે સંકળાયેલા છે, જેમ કે વૃક્ષોના વળાંક, હવા અને પાણીની દિશા. આદિવાસી ઘડીયાળ એક વિશિષ્ટ છે, જે પરંપરાગત ઘડીયાળના વિરુદ્ધ દિશામાં કામ કરે છે, એટલે કે એ એન્ટી ક્લોકવાઈઝ ફરે છે. આ ઘડીયાળમાં ૧૨ થી ૧ ના ક્રમમાં નંબરો ગોઠવવામાં આવ્યા છે. આ ઘડીયાળનો ઉપયોગ છત્તીસગઢમાં અને અન્ય રાજ્યોમાં વધતો જઈ રહ્યો છે, અને માનવામાં આવે છે કે ૧૯૮૦ના દશકમાં આનો પ્રારંભ થયો હતો. આદિવાસીઓની આ સંસ્કૃતિ અને ઘડીયાળની અનોખી રચના પ્રકૃતિના નિયમોને માન્યતાને દર્શાવે છે, જે તેમને પ્રકૃતિ સાથે જોડે છે.
આદિવાસી ઘડીયાળ
Ashish Kharod 
દ્વારા
ગુજરાતી માનવ વિજ્ઞાન
વર્ણન
આપણે વારંવાર સાંભળીએ છીએ કે, આદિવાસીઓ પ્રકૃતિની સૌથી નજીક છે, પ્રકૃતિના નિયમોનું પાલન કરે છે અને તે મુજબ જ જીવે છે. આ વાતની ખાતરી ત્યારે થાય કે જ્યારે તેમના કેટલાક રીતરિવાજોનો અભ્યાસ કરીએ અને પ્રકૃતિના સિધ્ધાંતો સાથે તેની સરખામણી કરીએ. આદિવાસી સંસ્કૃતિમાં નૃત્ય, ઘંટી ફેરવવી ,હળ ચલાવવું કે ચાકડા પર માટીના વાસણો બનાવતી વખતે ગતિ હંમેશાં ઘડીયાળની વિરુધ્ધ દિશામાં- એટલેકે જમણેથી ડાબી બાજુ હોય છે. આ ઉપરાંત આદિવાસીઓના પૂજાના અનુષ્ઠાન, જન્મસંસ્કાર, લગ્ન અને મૃત્યુ સંસ્કારની વિધીઓમાં પણ જરૂરી ક્રિયાકર્મ જમણેથી ડાબી તરફ જ કરવામાં આવે છે. ઘરે આવેલા મહેમાનોને પાણી આપતી વખતે જમણીથી ડાબી તરફ બેઠેલા મહેમાનોને પાણી આપીને દિશાની પરંપરાનું પાલન કરીને આતિથ્ય કરવામાં આવે