🙋🏻‍♀️
સ્પર્શ...
કપડાં અપનાવતા ગયા તેમ તેમ...ઘટતો ગયો
અને એમાં પણ સભ્યતા અપનાવતા ગયા તેમ સાવ જ ઘટી ગયો !

ભેટવાનું બંધ થઈ ગયું,
હાથ મિલાવવા નું બંધ થતું ગયું
એકબીજાના ખભા ઉપર હાથ મૂકીને ઉભુ રહેવું બંધ થઈ ગયું
સતત ચંપલ કે બુટ ને કારણે... પગનો સ્પર્શ પણ ઘટતો ગયો.

સભ્યતા સાથે શરીર સ્પર્શ ઘટતો ગયો !!

સંબંધોમાં પણ લાડ લડાવવાનું કે
pampering બંધ થઈ ગયું !!

માથું દબાવી દેવું
પગ દબાવવા,
મસાજ કરવો...આં બધું બંધ થતું ચાલ્યું !!

... ....

હૂંફ ભર્યો સ્પર્શ
તાજા જન્મેલ બાળકને સ્તનપાન વખતે માતા નો સ્પર્શ
લાગણીઓ કોઈને ભેટ ના રૂપમાં આપીએ અને ભેટી પડીએ તે
ઘરડા માતા પિતાં નો હાથ પકડી એ તે
મિત્રોને સાંત્વન આપીએ તે
મિત્રો સાથે હાથમાં હાથ મિલાવીને ફરી એ તે
pampering touch

ઉષ્મા ભર્યો સ્પર્શ,
લાગણીભર્યો સ્પર્શ
નજદિકતા દર્શાવતો સ્પર્શ
સોશ્યલ સ્પર્શે
ઇન્તિમસી આપતો સ્પર્શ
અને મસાજ....

આ બધા સ્પર્શ જ છે !!! અલગ અલગ સ્પર્શ છે. સ્નેહનો વરસાદ છે. લાગણીઓનું એક પણ શબ્દ વિના આપ લે કરતાં સ્પર્શ જ છે !! Non Verbal Language છે. Healthy છે.

.... ....

સ્પર્શ
હૂંફ પણ દર્શાવે, નજદિક્તા પણ દર્શાવે, મિત્રતા પણ દર્શાવે, પ્રેમ પણ દર્શાવે, સોશ્યલ નેસ પણ દર્શાવે !!! નથી ગમતું એ પણ દર્શાવે, ગુસ્સો પણ દર્શાવે !!

સ્પર્શથી આં બધું પણ વિકસે, ઘનિષ્ઠ થાય, મજબૂત થાય
મિત્રતા, પ્રેમ, નજદીક તા, સંબંધ, વિશ્વાસ
..... .....

સ્પર્શ એટલે
ફકત...કશુંક અડ્યું....તેની ખબર પડે તેટલુ જ સીમિત નહિ !!
એ ફકત મેકેનિકલ કે મેડિકલ કે ફીઝીક્લ ભાષા જ નથી !!

ટચ ને રીસિવ કરવા માટે
રીસેપ્ટર હોય છે...આખા શરીરમાં..
ત્વચા ઉપર પણ અને શરીરની અંદર પણ !!
આં એ ફકત...સ્પર્શ જ નથી લઈ જતા !!

સ્પર્શના રીસેપ્ટર
હોઠ, ફિંગર ટિપ્સ કે આંગળીઓના ટેરવા ઉપર,
ઉપર સૌથી વધુ હોય છે, લાખો કે કરોડોની સંખ્યામાં આખા શરીરમાં હોય છે, એક સ્ક્વેર ઇંચ ત્વચામાં પણ લાખોની સંખ્યામાં રીસેપ્ટર હોય છે.

ગર્ભાવસ્થામાં
સૌથી પહેલા કે સૌથી જૂની વિકસતી સેન્સ એ સ્પર્શ છે.
૧૮ વર્ષની આસપાસ, સૌથી વધુ રીસેપ્ટર કે ટચ રીસિવ કરવાની ક્ષમતા હોય છે, ઉંમર થતી જાય તેમ ટચ રીસિવ કરવાની ક્ષમતા અને ટચ રીસેપ્ટર બંને ઘટતા જાય છે, જો વાપરો તો વધે અને ના વાપરો તો ઘટે...તે સિદ્ધાંત ઉપર જ શરીર ચાલે છે.

નહાવું, વહેતા પાણીમાં ન્હાવું, પાણીની છાલક મારવી, વરસાદ માં ન્હાવું, મડ બાથ, ચપ્પલ કાઢીને ઘાસ ઉપર કે રેતી કે નાની કપચી ઉપર ચાલવું, એક્યુપ્રે શર ના ચપ્પલ, ચાલતી વખતે ઝાડની ડાળીઓ પાનને સ્પર્શવું, ... આ બધા સ્પર્શને વિકસાવવાના પ્રયોગો કે પ્રયાસો છે.

સ્પર્શે
ઊર્જાનું, ઉષ્માનું, સ્નેહનું, પ્રેમનું, હુંફનું, સમવેદનાં નું, લાગણીઓનું .... વહન કરે છે....વાહક છે...લઈ જનાર છે !!! બ્રિજ છે !!

સ્નેહનો લેપ....કે લીંપણ....સ્પર્શ દ્વારા શક્ય છે.
અને એ healthy .છે... હિલ કરે છે.

સભ્યતા સાથે....શબ્દો સાથે...મગજ સાથે....તર્ક સાથે...
કોમળ સ્પર્શ, નાજુક સ્પર્શ, મુલાયમ સ્પર્શ, મખમલી સ્પર્શ
આ બધા ફકત શબ્દો રહ્યા !!! આંખો બંધ કરીને આને માણવા નો, આપ લે કરવાનો...એક અલગ જ અહેસાસ છે...જે પણ એક દવા જ છે....એ હિલ / heal કરે જ..ઘા રૂઝાવે જ... healthy કરે જ !!

નવજાત શિશુ, શિશુ, મિત્ર, પ્રેમી પ્રેમિકા, પતિ પત્નિ, માતા પિતા...આ બધા પાત્રો છે...સ્નેહ અને સ્પર્શ ભૂખ્યા છે...સ્નેહ અને સ્પર્શથી હિલ થાય છે !!…..

#આશા અને વિશ્વાસનું નાનકડું બીજ, ખુશીના વિશાળ ફળ કરતાં સારું અને શક્તિશાળી હોય છે. #દિપકચિટણીસ

કમળના ફૂલનું મહત્વ


કમળનું ફૂલ હિંદુ ધર્મમાં સૌથી લોકપ્રિય પ્રતીકોમાંનું એક છે. ભગવાન બ્રહ્મા કમળ પર બેઠેલા ભગવાન વિષ્ણુની નાભિમાંથી નીકળ્યા હોવાનું માનવામાં આવે છે. હિન્દુ ધર્મની દેવી સરસ્વતીને કમળ પર બેઠેલી દર્શાવવામાં આવી છે. કમળનું ફૂલ શાશ્વતતા, વિપુલતા અને સારા નસીબનું પ્રતીક છે, અને લક્ષ્મી, સંપત્તિની હિન્દુ દેવી, સામાન્ય રીતે કમળના ફૂલથી દર્શાવવામાં આવે છે.

શ્રી કૃષ્ણ દ્વારા ભગવદ ગીતાના 5મા અધ્યાયમાં કમળના ફૂલના પ્રતીકનો ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યો છે:

"જે પોતાના કામના ફળની આસક્તિનો ત્યાગ કરીને ભગવાનને અર્પણ તરીકે કાર્ય કરે છે, તે કમળના પાંદડાની જેમ પાણીથી મુક્ત છે."

આમ, કમળ એ અજ્ઞાનતાની વચ્ચે શુદ્ધતા અને શાણપણનું પ્રતીક છે (ગંદકીનું સ્વેમ્પ જેમાં તે વધે છે).

કમળ પાણીમાં હોય ત્યારે પણ ક્યારેય ભીનું થતું નથી. તેને તેની આસપાસની કોઈ પરવા નથી પણ તે ખીલે છે અને તેનું કામ કરે છે અને અદૃશ્ય થઈ જાય છે.

જીવોનું અંતિમ ધ્યેય બાહ્ય પરિબળોને ધ્યાનમાં લીધા વિના તેમના કર્મ કરવાનું છે.
હિંદુ ધર્મમાં, કમળ સૃષ્ટિના બ્રહ્માંડના પાણીમાંથી આદિમ જન્મની વિભાવનાનું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે. શ્રી વિષ્ણુની નાભિમાંથી પ્રગટ થયેલા ભગવાન બ્રહ્મા પ્રતીકાત્મક રીતે દર્શાવે છે કે જીવન પાણીમાં શરૂ થાય છે. ભગવાન વિષ્ણુ તે શક્તિનું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે. જે તમામ જીવંત અને બિન-સજીવો માટે જવાબદાર છે. જેમાં વસવાટ કરો છો.

તે પ્રતીકાત્મક રીતે પણ જણાવે છે કે તમામ જીવંત અને નિર્જીવ એક અદ્રશ્ય થ્રેડ દ્વારા અંતિમ સ્ત્રોત સાથે જોડાયેલા છે, પરંતુ કમનસીબે આપણે તેને અનુભવતા નથી.

પ્રાચીન સંસ્કૃત હિંદુ શાસ્ત્રોમાં કમળના ફૂલનો વારંવાર પદ્મ (ગુલાબી કમળ), કમલા (લાલ કમળ), પુંડરીકા (સફેદ કમળ) અને ઉત્પલા (વાદળી કમળ) તરીકે ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યો છે. તેનો સૌથી જૂનો ઉલ્લેખ ઋગ્વેદમાં જોવા મળે છે.

હિન્દુ દેવતાઓમાં ઘણા દેવતાઓ કમળ પર બેઠેલા અથવા વહન તરીકે દર્શાવવામાં આવ્યા છે.

દરેક મનુષ્યનું અંતિમ ધ્યેય કમળનું ફૂલ બનવાનું છે - સંસાર સાથે આસક્ત થયા વિના ધર્મનું આચરણ કરવું.

🌞સુ-પ્રભાત🌞#દિપકચિટણીસ

એ જાણવું અગત્યનું છે કે અયોધ્યા, #ચિત્રકૂટ , #કિષ્કિંધા જેવા #રામાયણના પ્રખ્યાત નગરોનું શું થયું?

જેથી આપણે પણ યહૂદીઓની જેમ આપણી જાત પર થયેલા અત્યાચારોને યાદ રાખીએ...

🔸1 #અયોધ્યા :- શ્રી રામ અને રઘુવંશની રાજધાની પર, વર્ષ 1270 માં મુસ્લિમ આક્રમણકારી બલબન દ્વારા તેના પર હુમલો કરવામાં આવ્યો હતો. બલબન અયોધ્યાના તમામ મંદિરોનો નાશ કરે છે, રામરાજ્ય હતું તે શહેરની વચ્ચેના આંતરછેદ પર વાંધાજનક સ્થિતિમાં મહિલાઓ અને બાળકોની હરાજી કરવામાં આવી હતી. સ્થાપના કરી. આ મંદિરોનું પુનઃનિર્માણ ઈન્દોરની રાણી અહલ્યાબાઈ હોલકરે કરાવ્યું હતું.

🔸2. #ગંગા_નદી_બોર :- આ તે કાંઠો હતો જેની નજીક શ્રી રામે તડકાનો વધ કર્યો અને ઋષિઓનો ઉદ્ધાર કર્યો. 1760 ના સમયે, જ્યારે અહેમદ શાહ અબ્દાલી ભારતમાં પ્રવેશ્યો અને ભારતીય મુસ્લિમોએ તેમને ગંગા નદી સુધી પહોંચવામાં મદદ કરી. પછી અબ્દાલીએ 1 હજાર ગાયોના માથા કાપીને તે જ ગંગા નદીમાં મરાઠાઓને બાળી નાખ્યા.

🔸3. #ચિત્રકૂટ :- શ્રી રામ વનવાસ દરમિયાન ચિત્રકૂટમાં રહ્યા હતા જે 1298માં અલાઉદ્દીન ખિલજી દ્વારા કબજે કરવામાં આવ્યા હતા. 5 હજાર પુરુષો માર્યા ગયા હતા, હજારો મહિલાઓને અલાઉદ્દીન ખિલજીના હરામમાં મોકલવામાં આવી હતી અને મંદિરોનો નાશ કરાયો હતો. રાણોજી સિંધિયાએ 1731 માં આ શહેરને ફરીથી બચાવ્યું.

🔸4. #નાસિક :- જ્યાં લક્ષ્મણજીએ શૂર્પંખાનું નાક કાપ્યું હતું અને જે શ્રી રામનું કાર્યસ્થળ હતું. તેના પર મુહમ્મદ બિન તુઘલક દ્વારા હુમલો કરવામાં આવ્યો હતો, તુલગકે નાસિકમાં ભગવાન શ્રી રામ દ્વારા બાંધવામાં આવેલા શિવ મંદિરને આગ લગાડી અને 12 દિવસ સુધી માર્યા ગયા. નાશિકના રહેવાસીઓને અપીલ કરવામાં આવી હતી કે તેઓ ઇસ્લામ કબૂલ કરે અથવા મરવા માટે તૈયાર રહે. બાદમાં છત્રપતિ શિવાજી મહારાજના પુત્ર સંભાજી મહારાજે આ મંદિરોની પુનઃ સ્થાપના કરી.

🔸5. #કિષ્કિંધા :- વાનરરાજ મહારાજ સુગ્રીવનું રાજ્ય, જે આગળ વધીને વિજયનગર સામ્રાજ્ય કહેવાતું. 1565 માં, તાલિકોટાના યુદ્ધમાં વિજયનગર સામ્રાજ્યનો પરાજય થયો અને મુસ્લિમોએ આખું રાજ્ય બાળી નાખ્યું, તમે હજી પણ ગૂગલમાં હમ્પીને સર્ચ કરો, તેના વિશાળ અવશેષો આજે જોવા મળશે, જે દર્શાવે છે કે મુસ્લિમો પહેલા ભારત કેટલું ભવ્ય હતું. પરંતુ ધાર્મિક અગ્નિએ બધું બાળીને રાખ કરી દીધું. બાદમાં મૈસુરના યદુવંશીએ તેને ફરીથી બચાવ્યો.

આ રીતે આપણું રામાયણ યુગનું શહેર લૂંટાઈ ગયું અને ફરીથી બાંધવામાં આવ્યું.

🔸🔸🔸🔸🔸🔸🔸🔸🔸🔸🔸🔸🔸🔸🔸🔸
👉હિંદુઓને અપીલ છે કે સરકારી મંદિરોમાં દાન આપવાની જરૂર નથી, માત્ર ત્યાં પ્રસાદ ચડાવો અને બાકીની વ્યવસ્થાની જવાબદારી સરકારને લેવા દો કારણ કે સરકારે પોતે જ લીધી છે.

👉અને જે પૈસા બચે છે તે તરત જ તમારી આસપાસના હિંદુ સંગઠનો અને હિંદુ હીરોને દાન સ્વરૂપે આપવાનું શરૂ કરો. બચવાનો બીજો કોઈ વિકલ્પ નથી.

DIPAKCHITNIS

*!! પ્રતિભાનો પુરસ્કાર !! *

રાજાના દરબારમાં એક અજાણી વ્યક્તિ નોકરી માંગવા આવી. જ્યારે તેને તેની ક્ષમતાઓ વિશે પૂછવામાં આવ્યું ત્યારે તેણે કહ્યું- "હું, માણસ હોય કે પ્રાણી, હું તેનો ચહેરો જોઈને તેના વિશે કહી શકું છું."

રાજાએ તેને પોતાનો ખાસ "ઘોડાના તબેલાનો ઇન્ચાર્જ" બનાવ્યો.

થોડા દિવસો પછી રાજાએ તેને તેના સૌથી મોંઘા અને પ્રિય ઘોડા વિશે પૂછ્યું. તેણે કહ્યું, "સાહેબ, આ ઘોડાનું સંવર્ધન નથી."

રાજાને આશ્ચર્ય થયું, તેણે તરત જ જંગલમાંથી ઘોડેસવારને બોલાવીને પૂછ્યું. તેણે કહ્યું, ઘોડો જાતિનો છે; પરંતુ તેની માતા જન્મ સમયે મૃત્યુ પામી હતી, દૂધ પીને તેનો ઉછેર ગાય સાથે થયો હતો.

રાજાએ તેના નોકરને બોલાવ્યો અને પૂછ્યું... "તને કેવી રીતે ખબર પડી કે ઘોડો પ્રજનન નથી કરતો?" "

તેણે કહ્યું- "જ્યારે તે ઘાસ ખાય છે, ત્યારે તે ગાયની જેમ માથું નીચું રાખે છે, જ્યારે એક જાતિનો ઘોડો મોંમાં ઘાસ લઈને માથું ઊંચું કરે છે."

રાજા તેની ક્ષમતાથી ખૂબ જ ખુશ થયો, તેણે ઇનામ તરીકે નોકરના ઘરે અનાજ, ઘી, ચિકન અને ઇંડા મોકલ્યા અને તેને તેના મહેલમાં તૈનાત કર્યો.

થોડા દિવસો પછી, રાજાએ રાણી વિશે તેનો અભિપ્રાય પૂછ્યો. તેણીએ કહ્યું, "રસ્તો રાણીઓ જેવા છે પણ જન્મેલા નથી."

રાજાના પગ નીચેથી જમીન નીકળી ગઈ, તેણે તેની સાસુને બોલાવી, વાત કહી. સાસુએ કહ્યું- "હકીકત એ છે કે અમારી દીકરીના જન્મ પર તમારા પિતાએ મારા પતિને સંબંધની માંગણી કરી હતી, પરંતુ અમારી દીકરી 6 મહિનામાં મૃત્યુ પામી હતી. તેથી અમે તમારા મહેલની નજીક રહેવા માટે બીજાની દીકરીને અમારી દીકરી બનાવી દીધી. .

રાજાએ ફરીથી તેના નોકરને પૂછ્યું - "તને કેવી રીતે ખબર પડી?"

તેમણે કહ્યું, "રાણી સાહિબાનો નોકર સાથેનો સંબંધ અભણ કરતાં વધુ ખરાબ છે. વારસાગત માણસ પાસે બીજાઓ સાથે વ્યવહાર કરવાની રીત હોય છે, જે રાણી સાહિબામાં બિલકુલ નથી.

રાજા ફરીથી તેની પરીક્ષિત આંખોથી આનંદ થયો અને ઘણાં બધાં અનાજ, ઘેટાં ઈનામમાં આપ્યા. તેની કોર્ટમાં પણ તેને જમાવ્યો.

થોડો સમય પસાર થયો, રાજાએ ફરીથી નોકરને બોલાવ્યો અને પોતાના વિશે પૂછ્યું.

નોકર બોલ્યો - "જો જીવન સુરક્ષિત છે તો હું કહીશ." રાજાએ વચન આપ્યું. તેણે કહ્યું - "ન તો તમે રાજાના પુત્ર છો અને ન તો તમારી પાસે રાજાઓનું શાસન છે."

રાજા ખૂબ ગુસ્સે હતો, પરંતુ તેણે તેના જીવનની સલામતીનું વચન આપ્યું હતું, રાજા સીધો તેની માતાના મહેલમાં પહોંચ્યો.

માતાએ કહ્યું- "એ સાચું છે, તું ભરવાડનો દીકરો છે, અમને સંતાન નહોતું તેથી અમે તને દત્તક લીધો."

રાજાએ નોકરને બોલાવીને પૂછ્યું- મને કહો, "તને કેવી રીતે ખબર પડી?"

તેમણે કહ્યું- "જ્યારે રાજાઓ કોઈને ઈનામ આપે છે, ત્યારે તેઓ હીરા-મોતી અને ઝવેરાતના રૂપમાં આપે છે... પરંતુ તમે ઘેટાં, બકરાં, ખાવા-પીવાની સેવા કરો છો... આ વલણ કોઈ રાજાનું નથી, પણ હોઈ શકે છે. કાઉબોયનો દીકરો."

રાજા ચોંકી ગયો..!!

*શિક્ષણ:-*
વ્યક્તિ પાસે કેટલી સંપત્તિ, સુખ, સંપત્તિ, સ્થિતિ, જ્ઞાન, બાહુબલ છે; આ બધા બાહ્ય દેખાડો છે. વ્યક્તિ ની વાસ્તવિકતા તેના વર્તન અને તેના ઈરાદા થી ઓળખાય છે..!!

એક માછલી તળાવમાં રહેતી હતી અને નજીકમાં બગલો રહેતો હતો.

માછલી તેના તળાવની સૌથી હોંશિયાર છોકરી હતી, વાંચવામાં ઝડપી હતી, ઘરના દરેક કામમાં હોંશિયાર હતી.

બગલા ઘણા સમયથી તેના પર નજર રાખતો હતો.. તેણે એક દિવસ તેની સાથે વાત કરવાનો પ્રયાસ કર્યો.. જ્યારે માછલીએ તેના પરિવારના સભ્યોને કહ્યું, ત્યારે પરિવારના સભ્યોએ સમજાવ્યું કે પુત્ર, બગલાથી દૂર રહો, તે તને ખાઈ જશે.. છોકરીએ કહ્યું ઠીક છે... પરિવારના સભ્યોએ પણ આ સમજાવ્યા પછી અમારી ફરજ સમજાઈ.

પણ બગલા જાણતો હતો કે માછલીને કેવી રીતે ફસાવવી.. તેની તાલીમ હતી.. તેણે આ બધા વિશે વાંચ્યું હતું.. તે જાણી જોઈને તેની આસપાસ ફરતો હતો.. ક્યારેક તે કેરી ખાય છે, ક્યારેક બેરી, ક્યારેક જામફળ.. માછલી વિચારવા લાગી. પરિવારના સભ્યો. તેથી તેઓ કહે છે કે બગલા બધી માછલીઓ અને જંતુઓ ખાય છે.. પણ આ ખાતું નથી.. થોડા દિવસો પછી બગલાએ ફરીથી માછલી સાથે વાત કરવાનો પ્રયાસ કર્યો.. આ વખતે માછલીએ ધીમે ધીમે તેની સાથે વાત કરવાનું શરૂ કર્યું.. બધા તેણે બગલા વિશે સાંભળેલી વાતો ખોટી લાગી.
તે તેને પ્રેમથી બગદુલ કહેવા લાગી..

કોઈએ સમજાવ્યું હોત તો એ કહેત કે મારો વાંક એવો નથી.

તે માછલી નથી ખાતો..તે મારા અને મારા પરિવારનો આદર કરે છે..તે સ્માર્ટ અને ફેર પણ છે..મારું બગદુલ અલગ છે..
જ્યારે પરિવારના સભ્યોને ખબર પડી તો તેઓએ ગુસ્સામાં માછલીને ઠપકો આપ્યો અને કહ્યું કે આવી ભૂલ ન કરો.

પણ માછલી શિક્ષિત અને હોશિયાર હતી, તે વડીલોના અનુભવ પર નહીં પણ તેની આંખો પર વિશ્વાસ કરતી હતી, કારણ કે તેની સ્થિતિ એવી જ હતી જેવી તે વાર્તાઓ અને ફિલ્મો જોઈને વિચારતી હતી...

પછી એક દિવસ, પરિવારના સભ્યોની સમજાવટ અને ઠપકો પર, તેના પરિવારના સભ્યોને પછાત, સંકુચિત અને અભણ કહીને, તે બીજા તળાવમાં જાય છે અને બગડુલ સાથે રહેવા લાગે છે.

અને પછી એક દિવસ બગલો તેને મીઠું અને મરી વગર ખાય છે...

જીવનની મૂંઝવણમાં આજે થોડું કેમ ન જીવીએ.
ઉદાસીના આ ધાબળા આજે સીવવા જોઈએ.

તૂટેલા સંબંધો પર થોડું કેમ રડવું નહીં.
તેમનામાં ભળીને આજે પ્રેમનું બીજ વાવવું જોઈએ.

એ બાળપણની ફ્લાઈટ્સમાં આજે કેમ ખોવાઈ ન જાઇએ
આંખોમાંથી વહેતા આંસુના વરસાદમાં ભીંજાઈ જઈએ.

શત્રુઓને સ્નેહની જાળમાં કેમ ફસાવતા નથી.
જૂની નફરત ભૂલીને, આજે તેમને પણ હસવા દો.

અફસોસની અગ્નિમાં કેમ નહાવું.
આજે અહંકાર અને અભિમાનને એકસાથે ઉતારવું જોઈએ.

જીવનનું એક ટીપું કેમ ન પીવું.
ચાલો આજે જીવનની મૂંઝવણમાં સાથે રહીએ.....!!

શિખા બંધન શું છે?


શિખાબંધન (વંદન) આચમન પછી, શિખાને પાણીથી ભીની કરીને, તેમાં એવી ગાંઠ બાંધવી જોઈએ કે છેડો નીચેથી ખુલે. આને હાફ નોટ કહેવાય છે. ગાંઠ બાંધતી વખતે ગાયત્રી મંત્રનો જાપ કરવો જોઈએ.

શિખા મગજના કેન્દ્રબિંદુ પર સ્થાપિત થાય છે. જેમ રેડિયોના ધ્વનિ એમ્પ્લીફાઈંગ કેન્દ્રોમાં ઊંચા થાંભલાઓ સ્થાપિત કરવામાં આવે છે અને ત્યાંથી પ્રસારિત તરંગો ચારે તરફ ફેંકવામાં આવે છે, તેવી જ રીતે આપણા મગજનો વિદ્યુત ભંડાર ચરમસીમા પર હોય છે, તે કેન્દ્રમાંથી આપણા વિચારો, વિચારો અને શક્તિના અણુઓ પ્રસારિત થાય છે. દરેક ક્ષણે બહાર આવો. બહાર આવવું અને આકાશમાં દોડવું. આ પ્રવાહને કારણે ઊર્જાનો બિનજરૂરી વ્યય થાય છે અને આપણું પોતાનું ભંડોળ ઘટે છે. આનો પ્રતિકાર કરવા માટે, ક્રેસ્ટમાં ગાંઠ બાંધવામાં આવે છે. હંમેશા ગાંઠ બાંધી રાખવાથી તમારી માનસિક શક્તિઓનો ઘણો બગાડ બચી જાય છે.

ખાસ કરીને ગાંઠ બાંધવાનો હેતુ એ છે કે રાત્રે સૂતી વખતે આ ગાંઠ ઘણી વખત ઢીલી અથવા ખુલી જાય છે. પછી સ્નાન કરતી વખતે વાળના શુદ્ધિકરણ માટે ક્રેસ્ટને ખોલવી પડે છે. સંધ્યા સમયે, ઘણા સૂક્ષ્મ તત્ત્વો આકર્ષાય છે અને અંદર સ્થિર થાય છે, જેથી તે બધા મગજના કેન્દ્રમાંથી ઉડી ન જાય, ક્રેસ્ટમાં એક ગાંઠ બાંધવામાં આવે છે. ગૂંથેલા કાંસકાથી પણ આ જ હેતુ પૂરો થાય છે. તે વિચાર અને શક્તિ જૂથને બહારથી સ્વીકારે છે. આંતરિક તત્વોના બિનજરૂરી ખર્ચને મંજૂરી આપતું નથી.

શિખાનું બંધન આચમન પહેલા થતું નથી કારણ કે તે સમયે જ્યાં ત્રિવિધ શક્તિનું આકર્ષણ પાણી દ્વારા થાય છે, તે મગજના મધ્ય કેન્દ્ર દ્વારા પણ થાય છે. આ રીતે શિખાને ખુલ્લી રાખવાથી બેવડો ફાયદો થાય છે. તે પછી તેને બાંધી દેવામાં આવે છે.